Wat is de VOG politiegegevens?
De Tweede Kamer is op 17 december 2020 akkoord gegaan met het wetsvoorstel VOG-politiegegevens. Het ligt nu voor behandeling in de Eerste Kamer. Pas nadat beide Kamers akkoord zijn gegaan, kan het wetsvoorstel in werking treden. Het voorstel introduceert een nieuw soort VOG (Verklaring Omtrent Gedrag), alleen voor bepaalde kwetsbare functies waarvoor een hoge mate van integriteit vereist is. Politiegegevens kunnen in sommige gevallen reden zijn zo’n VOG politiegegevens te weigeren. De Dienst Justis beoordeelt per geval de politiegegevens die over de aanvrager beschikbaar zijn. Of die gegevens relevant zijn hangt af van de omstandigheden van het geval, de risico’s die aan de betreffende functie verbonden zijn, en de aard, frequentie en actualiteit van de politiegegevens. Een staandehouding door de politie, of een melding over u, zijn dus op zichzelf geen bezwaren voor het afgeven van een VOG politiegegevens. Een VOG politiegegevens wordt geweigerd als uit politiegegevens blijkt dat er verbanden zijn tussen de aanvrager en strafbare feiten die (gelet op de omstandigheden van het geval en het doel waarvoor de VOG wordt gevraagd) een risico vormen voor de uitoefening van de functie.
Voor wie geldt de VOG politiegegevens?
Vanaf het moment dat de wet in werking treedt, wordt de VOG politiegegevens ingevoerd voor functies die per ministeriele regeling zijn aangewezen. Het gaat om functies met de bevoegdheid om geweld te gebruiken, met toegang tot gevoelige informatie op het terrein van openbare orde, veiligheid en handhaving van de rechtsorde, of betrokkenheid bij integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur. En dan ook alleen als de werkgever de proportionaliteit van deze screening kan aantonen, vanwege de aard van de functie en de impact die een mogelijke integriteitschending heeft op de samenleving. Denk aan een douanier, gevangenisbewaarder, of een parketsecretaris bij het OM die strafzaken voorbereid. Zij beschikken over vertrouwelijke, operationele of strategische informatie, zoals over de beveiliging van een penitentiaire inrichting of over de systematiek van controleren van containers in de haven.
Wat maakt het anders dan een VOG?
Dit wetsvoorstel heeft geen invloed op het aanvragen van een VOG. Deze is vaak nodig voor een (nieuwe) baan. In sommige branches, bijvoorbeeld de kinderopvang, is dit zelfs wettelijk verplicht. Dienst Justis handelt de VOG-aanvragen af en is de enige instantie in Nederland die de VOG afgeeft. Een VOG is een verklaring waaruit blijkt dat uw (justitiële) verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving. Dat hangt af van de functie; sommige strafbare feiten vormen voor de ene baan wel een bezwaar, maar voor de andere niet. Iemand met een strafblad maakt dus ook kans op een VOG. Jaarlijks worden er ruim 1,2 miljoen VOG-aanvragen gedaan, waarvan slechts 0,3% afgewezen wordt.
Bij de beoordeling van een VOG-aanvraag kijkt Justis of u strafbare feiten op uw naam heeft staan die een risico vormen voor de functie of het doel waarvoor u de VOG aanvraagt. Het gaat hierbij om justitiële gegevens, dus gegevens van het openbaar ministerie of de rechter. Politiegegevens kunnen hier geen reden zijn een VOG te weigeren.
Er zijn dus belangrijke verschillen tussen de VOG en de VOG politiegegevens: de VOG politiegegevens is alleen vereist voor bepaalde, kwetsbare functies waarvoor een hoge mate van integriteit vereist is. Bij de VOG politiegegevens kunnen politiegegevens, na een zorgvuldige beoordeling door de Dienst Justis, een reden zijn de VOG politiegegevens te weigeren als verbanden tussen de aanvrager en strafbare feiten een risico vormen voor de uitoefening van de functie.
Meer informatie over de aanvraag van een VOG vindt u op de website van Justis.
Waarom is dit nodig?
Dit wetsvoorstel is noodzakelijk om te voorkomen dat een persoon wordt aangesteld in een functie waarvoor een hoge mate van integriteit cruciaal is, terwijl de politie beschikt over informatie die zo’n aanstelling in de weg zou kunnen staan. Met de aanscherping van de huidige screeningsmogelijkheden wordt het risico ingeperkt dat personen op posities zitten die door bijvoorbeeld misbruik van bevoegdheden of kennis de organisatie in diskrediet brengen, waardoor grote consequenties voor de samenleving of maatschappelijke onrust ontstaan. Maar ook om het risico te beperken dat opsporingsonderzoeken of rechtshandhaving worden verstoord, of dat criminaliteit of terrorisme/extremisme wordt gefaciliteerd of verspreid. Hierdoor wordt een bijdrage geleverd aan het voorkomen van integriteitsschendingen, het plegen van strafbare feiten en de beïnvloeding van het openbaar bestuur door de georganiseerde criminaliteit.
Hoe gaat de beoordeling precies in zijn werk?
De beschikbare politiegegevens worden door de politie eerst beoordeeld op betrouwbaarheid en op eventuele risico’s die met de verstrekking gepaard kunnen gaan voordat ze aan Dienst Justis worden versterkt tbv de VOG-aanvraag. Alleen informatie over de aanvrager die door de politie betrouwbaar is bevonden wordt verstrekt. Informatie over de aanvrager in de hoedanigheid van slachtoffer, aangever, getuige of informant is niet relevant voor de beoordeling van de integriteit van de aanvrager. Deze gegevens worden daarom uitgefilterd.
Vervolgens beoordeelt Justis of de gegevens relevant zijn voor de VOG-aanvraag. Een staandehouding wegens een onterecht gebleken verdenking zal bijvoorbeeld niet relevant worden geacht voor de VOG-toetsing. Welke politiegegevens wel relevant zijn kan afhangen van de aan de functie verbonden risico‘s. Justis kijkt altijd naar de omstandigheden van het geval. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de aard, frequentie en actualiteit van de politiegegevens. Zo wordt een enkele door de politie geverifieerde melding over huiselijk geweld anders gewogen dan meerdere vergelijkbare meldingen.
De aanwezigheid van politiegegevens betekent dus niet automatisch dat de VOG wordt geweigerd. Daar gaat in alle gevallen een zorgvuldige beoordeling aan vooraf. De VOG politiegegevens wordt geweigerd als uit politiegegevens blijkt dat er verbanden zijn tussen de aanvrager en strafbare feiten die (gelet op de omstandigheden van het geval en het doel waarvoor de VOG wordt gevraagd) een risico vormen voor de uitoefening van de functie. Zo‘n afweging maakt ook onderdeel uit van de reguliere VOG-behandeling; zo kan een snelheidsovertreding van belang zijn als een aanvrager taxichauffeur wil worden, maar niet voor de functie van baliemedewerker bij een bank.
Als Justis van plan is de afgifte van een VOG politiegegevens te weigeren, dan wordt (net als bij de reguliere VOG) aan de aanvrager eerst een ‘voornemen tot afwijzen‘ gestuurd, waarin de redenen voor de voorgenomen weigering van de VOG staan vermeld. Indien de aanvrager het hier niet mee eens is, kan hij een zienswijze indienen. In het geval dat de afgifte van een VOG toch wordt geweigerd en de aanvrager van de VOG nog steeds meent dat dat niet terecht is, kan hij bezwaar maken tegen dit besluit. De aanvraag wordt dan door Justis opnieuw beoordeeld. Dit kan ertoe leiden dat de VOG alsnog wordt afgegeven. Wanneer de afgifte van de VOG geweigerd blijft, volgt daarna voor de aanvrager altijd de mogelijkheid van beroep bij de sector bestuursrecht van een van de rechtbanken en uiteindelijk van hoger beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. De rechter beoordeelt dan of de weigering van de VOG terecht is.
Een onafhankelijke kwaliteitscommissie zal steekproefsgewijs de kwaliteit van de beoordelingen en de zorgvuldigheid waarmee deze tot stand komen, beoordelen. De commissie zal onder andere toezien op het voorkomen dat etnisch profileren onbedoeld een rol speelt bij de beoordeling van een VOG-aanvraag. De commissie zal hierover jaarlijks een verslag uitbrengen, wat ook aan de Kamer wordt toegezonden.
Iedereen kan altijd navragen of de politie gegevens over hem verwerkt. Als u het idee heeft dat politiegegevens over u onjuist of onvolledig zijn, kunt u de korpschef van de politie verzoeken politiegegevens te corrigeren of aan te vullen. Bij de beoordeling van een aanvraag voor een VOG politiegegevens worden altijd actuele politiegegevens betrokken.
Meer informatie over het wetsvoorstel vindt u hier: Wijziging Wjsg ivm het kunnen weigeren van een VOG op basis van politiegegevens | Overheid.nl | Wetgevingskalender.