Goede stappen in aanpak achterstand sociaal medische beoordelingen

De afgelopen maanden is er hard gewerkt aan het verkennen en implementeren van maatregelen om de wachtlijsten en achterstanden bij sociaal-medische beoordelingen te verkleinen. Ook wordt voortdurend gekeken naar mogelijkheden om hardheden in het WIA-stelsel aan te pakken. 

Door de lange wachtlijsten zitten mensen onaanvaardbaar lang in onzekerheid over hun inkomen. Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) kondigde eind vorig jaar maatregelen aan om dit tegen te gaan. Uit de eerste resultaten blijkt dat de achterstand van sociaal-medische beoordelingen, mede doordat 60-plussers een WIA-claimbeoordeling kunnen krijgen zonder inzet van een verzekeringsarts, stabiliseert. Toch zijn er meer maatregelen nodig. Daarom worden, onder andere op basis van onderzoek van EY, verdere maatregelen uitgewerkt. 

Het vangnet voor werknemers die door ziekte langdurig (gedeeltelijk) niet meer kunnen werken, staat onder druk. We hebben te maken met een mismatch tussen de vraag naar en het aanbod van sociaal-medische beoordelingen. UWV kan de grote vraag niet aan en daardoor zitten mensen onaanvaardbaar lang in onzekerheid over hun inkomen. Het ministerie van SZW, UWV en andere betrokken partijen werken hard aan het terugdringen van de achterstanden. Desalniettemin heeft UWV, zoals recent in haar jaarverslag vermeld, in 2022 minder WIA-claimbeoordelingen kunnen uitvoeren dan in 2021. De achterstallige beoordelingen stabiliseren zich nu op 17.000.

Nieuwe werkwijze verzekeringsartsen

Een van de belangrijkste maatregelen om de wachtlijsten en achterstanden tegen te gaan, is de nieuwe manier van werken bij sociaal-medische beoordelingen. Verzekeringsartsen zijn samen met een multidisciplinair team, in een Sociaal Medisch Centrum (SMC), verantwoordelijk voor een afgebakende groep mensen. Deze werkwijze lijkt positief uit te pakken, zowel de medewerkerstevredenheid als de cliënttevredenheid waren hoger dan bij de reguliere werkwijze. Momenteel werken landelijk 42 van de 130 teams op deze manier. Het is de bedoeling dat dit vanaf januari 2025 de nieuwe landelijke norm wordt.

Verkorte beoordeling 60-plussers

De ingezette maatregelen, zoals de verkorte beoordeling voor 60-plussers, lijken bij te dragen aan de stabilisatie van de achterstanden. Ook reageren zowel werknemers als werkgevers positief op deze maatregel. Wel daalde in 2022 het aantal toekenningen voor de Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten (IVA) onder 60-plussers. Dat is een aandachtspunt, omdat de maatregel niet nadelig mag uitpakken voor mensen. UWV heeft maatregelen getroffen om ervoor te zorgen dat mensen die mogelijk in aanmerking komen voor een IVA, deze ook krijgen.

Ruimte voor verbetering

EY heeft onderzoek gedaan naar mogelijkheden om de wachtlijsten aan te pakken. Daaruit blijkt dat er ruimte is om de interne processen te verbeteren. Door beter gebruik te maken van de expertise van de verschillende professionals die nodig zijn voor een sociaal-medische beoordeling kan UWV meer mensen bedienen en neemt de kwaliteit van de dienstverlening toe. Deze werkwijze sluit aan op de SMC’s waar UWV al mee bezig is. Daarnaast heeft EY nog dertien andere aanbevelingen gedaan om de doorlooptijd en beoordelingstijd te verkorten. UWV herkent zich in de bevindingen van EY en komt deze zomer met een plan van aanpak om de aanbevelingen te implementeren.

Voor de middellange termijn wordt er gewerkt aan verdere maatregelen om de achterstanden terug te dringen, zoals het schrappen van de ‘theoretische schatting’ voor mensen die werken. Bij hen wordt dan op basis van de feitelijke verdiensten geschat wat hun arbeidsongeschiktheidspercentage is. Zo kan de aanvullende theoretische schatting op basis van een keuring door een verzekeringsarts achterwege blijven.

WIA-hardheden

De WIA kent hardheden die aangepakt moeten worden. In het coalitieakkoord is afgesproken dat het kabinet onderzoekt hoe hardheden in de WIA hervormd kunnen worden met oog voor uitvoerbaarheid, betaalbaarheid en uitlegbaarheid. SZW en UWV werken op verschillende manieren samen om deze weg te nemen. Zoals verbeteringen rondom de verrekening van inkomsten naast de uitkering, de communicatie over de beoordelingssystematiek (het CBBS) en de dagloonsystematiek.

Zo wordt gekeken of voorkomen kan worden dat mensen een lagere uitkering krijgen wanneer zij voorafgaand aan hun WIA-uitkering een WW-uitkering kregen. Nu kan het voorkomen dat iemand een korte periode geen inkomen heeft, omdat de WW-uitkering pas na afloop van de eerste maand wordt uitgekeerd, wat effect heeft op de WIA-uitkering. In de Voorjaarsnota van 2023 zijn er middelen vrijgemaakt om dit knelpunt aan te pakken. Daarnaast werkt UWV aan het verbeteren van haar processen en communicatie, zodat mensen die werken naast hun uitkering beter weten wat zij kunnen verwachten met betrekking tot het verrekenen van inkomsten.

OCTAS

Minister Van Gennip heeft vorig jaar de onafhankelijke commissie toekomst arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) opgezet. De commissie heeft de opdracht om grondig en integraal advies te geven over een toekomstbestendig stelsel dat uitvoerbaar, betaalbaar en uitlegbaar is voor werkzoekenden, werkenden, werkgevers, de uitvoering en mensen die een beroep doen op dat stelsel. Uiteindelijk wil de minister toewerken naar een stelsel dat uitvoerbaar, betaalbaar en uitlegbaar is voor werkzoekenden, werkenden, werkgevers, uitvoerende organisaties en de mensen die een beroep moeten, of willen, doen op dat stelsel. Na de zomer van 2023 levert de OCTAS haar eerste tussenproduct op, in de vorm van een probleemanalyse. Het eindrapport komt in het eerste kwartaal van 2024.