Nieuwsbrief Duurzame Zorg - Juni 2020

Beste lezers van de nieuwsbrief Duurzame Zorg,

In een anders dan andere tijd ben ik op 1 juni 2020 gestart als directeur-generaal Curatieve Zorg bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In mijn portefeuille zit ook het programma Duurzame Zorg. Als voormalig kinderarts ligt dit programma en haar doelstellingen mij zeer aan het hart. Als arts werd ik regelmatig geconfronteerd met de impact van het milieu op de gezondheid van kinderen. Zo weten we dat luchtvervuiling in grote steden of het opgroeien in een stenen omgeving veel invloed heeft op het welzijn van kinderen. 

De grootste uitdaging die ik als DG zie is het onmogelijke mogelijk maken. De samenleving verandert snel. Uitgangspunt is dat we kwaliteit van zorg vasthouden en kosten blijven beheersen, maar dat moeten we anders invullen dan we tot nu toe gewend zijn. Door corona leven we in een ongewone wereld. Die ons, zeker in de zorg, ook goede dingen brengt. Wat we nu leren, moeten we vasthouden. Daarmee hebben we goud in handen. Je ziet oplossingen, mogelijkheden en veranderingen ontstaan, die zonder corona misschien nog jaren hadden geduurd. Met betrekking tot duurzaamheid denk ik dan aan het hergebruik van medische hulpmiddelen.

Kortom: mijn drijfveer is niet alleen een gezond Nederland, maar ook een gezonde zorg. En daarbij is het stimuleren van duurzaamheid in de zorg essentieel.

Ik wens u veel leesplezier.

Met hartelijk groet,
Ronnie van Diemen

Ronnie van Diemen was ruim zeven jaar lang inspecteur-generaal van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGJ). Daarvoor was zij voorzitter van de raad van bestuur van GGZ Oost Brabant. Eerder vervulde ze diverse functies bij het VUmc in Amsterdam, waaronder directeur van het Instituut voor onderwijs en opleiden, hoogleraar Ontwikkeling en kwaliteit medisch onderwijs. Ronnie studeerde Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Ze is in het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht opgeleid tot kinderarts-nefroloog. Ze promoveerde tijdens haar opleiding op het onderwerp hemodialyse en niertransplantatie bij kinderen.
 

Green Deal Duurzame Zorg initieert een Online Dialoog ‘Duurzame en gezonde voeding in de Zorg’. Tot en met augustus kunnen deelnemers inzichten delen over het duurzamer en gezonder maken van eten en drinken in de zorg.

De Online Dialoog is een middel om de hele keten in beeld te brengen en de deelnemers met elkaar te verbinden. Van agrariër tot cateraar, van diëtist en zorgprofessional tot bezoeker, van bestuurder tot voedingsassistent, van patiënt/cliënt tot leverancier. Vanuit de dialoog kan een breed gedragen verandering naar een duurzaam en gezond voedingsbeleid in gang worden gezet. Dat is het uiteindelijke doel, aldus VWS en Stichting Eten+Welzijn, die de Online Dialoog organiseren.

Digitaal platform

De Online Dialoog vindt plaats op het digitale platform ToekomstProef en bestaat uit twee rondes. In de eerste ronde kunnen deelnemers op drie hoofdonderwerpen reageren. Deze ronde geeft inzicht in wat er speelt en leeft onder de verschillende betrokkenen. De antwoorden worden geanalyseerd en vertaald naar thema’s die in de tweede ronde uitdieping krijgen. Deelnemers kunnen onder meer reflecteren op de mening van anderen, ideeën formuleren en prioriteiten aangeven. Beide rondes zijn in een tijdsbestek van maximaal 10 minuten te doorlopen.

Toekomst van eten en drinken in de zorg

De organisatie analyseert de uitkomsten van de Online Dialoog en vertaalt deze naar een rapportage. Deze wordt gedeeld met alle deelnemers. De kennis is namelijk niet alleen ván iedereen, maar ook vóór iedereen. De uitkomsten worden bovendien meegenomen in reeds bestaande programma’s waarbij deelnemers kunnen aansluiten. “We roepen iedere betrokkene op om mee te denken over een duurzame en gezonde toekomst van eten en drinken in de zorg”, aldus de organisatie.
 

IVN en Donker Groep delen dezelfde missie: jong en oud laten genieten van een groene en gezonde omgeving. Dit uitgangspunt komt o.a. samen in het vergroenen van zorginstellingen en scholen. Een onderwerp waar IVN en Donker Groep vanaf 24 juni als samenwerkingspartners mee aan de slag zijn gegaan. Om dit te vieren stelt Donker Groep gratis 40.000 heesters beschikbaar voor zorginstellingen.

Groen draagt bij aan het welzijn van ouderen. De natuur activeert mensen en geeft rust. Een mooie, groene omgeving bevordert ontmoeting en groene activiteiten kunnen eenzaamheid doorbreken. Groen draagt eveneens bij aan de gezondheid en het welbevinden van cliënten/bewoners, vrijwilligers én medewerkers! Hoe fijn is het dan als de directe omgeving van de zorglocatie groener kan worden!

Donker Groep biedt een bijzonder cadeau aan in de vorm van diverse gratis heesterssoorten voor het vergroenen van zorglocaties. Deze heesters zijn doorgekweekt op bestaande sterke eigenschappen zoals: sterke groeiontwikkeling, bloei-, bes- en nectarbijdrage, afvang fijnstof, geluidsreductie en/of verstrooiing en extra CO2 vastlegging

De heesters zijn 3 en 4 juli gratis af te halen in Amstelveen. 

Onlangs is de webpagina Duurzame Zorg van het RIVM uitgebreid met meer informatie, inspirerende voorbeelden uit de praktijk en het ‘Wat-werkt-dossier’ Natuur. Het gaat vooral nog om Pijler 4 van de Green Deal, de gezondheidbevorderende zorgomgeving.

De komende maanden zullen meer praktijkvoorbeelden worden toegevoegd en volgen er nog twee 'Wat Werkt Dossiers', over Architectuur en over Voeding.

Wanneer u projecten kent of hebt uitgevoerd die mogelijk in aanmerking komen voor plaatsing op de site dan vindt u een mogelijkheid om deze aan te melden.

Tijdens de COVID-19-pandemie bleek dat snel een tekort kan ontstaan aan medische hulpmiddelen. Hergebruik van middelen die eigenlijk bedoeld zijn voor eenmalig gebruik, kan dan een serieuze optie zijn. De NEN heeft een richtlijn ontwikkeld die zorgorganisaties en professionals kunnen gebruiken als ze voor die keuze komen te staan. Lees meer

Building sustainability into quality improvement (QI) is a practical way to create incremental change towards a more ethical, sustainable health system.  The Centre for Sustainable Healthcare has developed a "SusQI" framework for the inclusion of sustainability in QI and we are now working to support its widespread adoption into QI education and practice.  This is an intensive course to introduce health professionals and educators, who have at least a basic knowledge of QI, to the concept of ‘sustainable value’ and the ‘SusQI’ framework for integrating sustainability into quality improvement. Learning from real examples, participants explore in depth how the framework can be applied in practice to develop preventative, holistic, lean, low carbon care. More information

31 december 2020 is de deadline voor het inleveren van de tweede energie-rapportage van de EED voor zorginstellingen met meer dan 250 medewerkers. Daarnaast zijn veel ziekenhuizen en zorginstellingen bezig met het opstellen van hun portefeuille routekaart.

Om dubbel werk te voorkomen hebben MPZ en TNO een passend format gemaakt vanuit de portefeuilleroutekaart dat aansluit op de EED en gebruikt kan worden als invulling van de EED-plicht. 

Voor ziekenhuizen

Ziekenhuizen kunnen met de handleiding en het TNO format voor de portefeuille routekaart aan de slag. Deze is te downloaden via www.dezorgduurzaam.nl. Alleen voor zakelijk vervoer moet nog een extra hoofdstuk worden toegevoegd. De EED vraagt niet naar woon-werkverkeer, patiëntenvervoer en bezoekersverkeer.

Voor care-instellingen en revalidatiecentra

Care instellingen en revalidatiecentra kunnen een ingevulde CO2 Reductietool met een beknopt EED-format gebruiken als invulling van het EED-rapport. Met RVO en het ministerie van EZK zijn afspraken over dit format gemaakt. De branches (NVZ, Actiz, VGN en GGZ Nederland) ondersteunen deze aanpak. Het door MPZ opgestelde EED-format kunt u downloaden via www.dezorgduurzaam.nl

Voor vragen kunt u bij het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg terecht.

Steeds meer ziekenhuizen en zorginstellingen zijn bezig met het verduurzamen van hun gebouwen, materialen en zorg. Veel zorgprofessionals willen zich inzetten voor meer duurzaamheid in hun organisatie. De vraag is: hoe? Waar begin je en waar is de juiste informatie over richtlijnen en eisen te vinden? Hierover ging de online invitational op 4 juni 2020, waarbij zo’n dertig zorgprofessionals en andere betrokkenen aanwezig waren.

Zorgprofessionals zouden geholpen zijn bij het sneller vinden van de juiste informatie en het krijgen van handvatten om duurzamer te werken. Een aantal ondertekenaars van de Green Deal Duurzame Zorg heeft een voorstel geschreven om een online kennisplatform op te starten. Op dit platform wordt actuele kennis over bijvoorbeeld goede voorbeelden, richtlijnen en opleidingsmogelijkheden gedeeld.

Tijdens de invitational, waar artsen, verpleegkundigen, hoogleraren, duurzaamheidscoordinatoren en beleidsmedewerkers voor waren uitgenodigd, werd enthousiast gereageerd op dit voorstel. Er werd geconstateerd dat er onder zorgprofessionals inderdaad behoefte is aan betrouwbare informatie. Ook wordt het integreren van het onderwerp duurzaamheid in opleidingen als noodzakelijk gezien.

Op basis van deze uitkomsten is besloten om een business case uit te werken, om meer inzicht te krijgen in de haalbaarheid en betrokkenheid van partners van het platform.

Heeft u ideeën en wilt u betrokken worden bij de ontwikkeling van dit kennisplatform? Schroom dan niet contact op te nemen met: Eline Attema, em.attema@minvws.n

ASVZ-bestuursvoorzitter Wim Kos zet bewust grote stappen in het verduurzamen van de organisatie

Wim Kos is sinds 2006 bestuursvoorzitter bij ASVZ en zet zich ook in voor de verduurzaming op energiegebied van de zorgorganisatie: “Als het gaat om verduurzaming, hebben ASVZ én de branche juist veel baat bij het delen van successen en uitwisselen van ervaringen. Dat laat anderen zien hoe een verduurzamingstraject kan verlopen. Ik vind dat we elkaar daar veel meer in mee moeten nemen.

Iedereen heeft namelijk argumenten om niet nu te verduurzamen. Zeker in deze tijd waarin corona op de voorgrond staat, moeten we ook blijven kijken naar de toekomst. Als budget geen zekerheid is of de langere termijn onduidelijk, dan neem je beslissingen die relevant zijn voor het nu. Door verder te kijken, neem je beslissingen die bijdragen aan de langere termijn. Dat betreft dan niet het energiegebruik op zich, maar in bredere context de betaalbaarheid van zorg op de lange termijn.”

Betrokkenheid is essentieel

Kos vervolgt: “Helemaal nu we wereldwijd niet meer om verduurzaming heen kunnen, voelt het als onze bestuurlijke opdracht om hier inhoud aan te geven. Dat ervaren we bij ASVZ sterk. Niet alleen vanuit bestuur overigens, ook onze Raad van Toezicht is enorm betrokken. Plus cliënten en familieleden spreken de behoefte tot verduurzaming uit. Zij weten als geen ander dat hun zorgvraag ook over de jaren heen een antwoord vraagt. Dat draagvlak heb je nodig en creëerde bij ons vanzelf een klimaat om concreet verder te gaan met duurzaamheid.”

Budget onder druk betekent juist verduurzamen

“We weten allemaal dat de zorg onder druk staat”, vervolgt Kos. “Er zit een spanning op de  zorgbehoefte en hoe deze betaalbaar te houden. De zorgvraag intensiveert en daar moeten we adequaat mee omgaan. Voor mensen met een verstandelijke beperking is er een levenslange en vaak ook levensbrede ondersteuningsvraag. Zij behoren tot de meest kwetsbaren in deze samenleving. ASVZ zet in op die meest kwetsbaren, binnen de totale doelgroep van mensen met een beperking. Als het gaat om deze mensen, dan neem je beslissingen die gelden voor een langere tijd. Dus laten we ons daarop voorbereiden, ook kijkend naar de energievraag. Dat doe je vanzelfsprekend met nieuwbouw, maar met name door maatregelen te nemen op bestaande locaties, waarbij je zowel bijdraagt aan eigen duurzame energieopwekking als aan energiebesparing.”

Aan de slag

Hij denkt dat de combinatie van een aantal zaken essentieel is om verduurzaming te laten slagen. “Om een dergelijk traject aan te gaan, denk ik dat het nodig is om alle belanghebbenden te verbinden, concrete stappen durven te zetten en vooral te kijken met een open blik naar wat wél mogelijk is. Het heeft geen zin je blind te staren op de problemen die je tegenkomt. Dat is overigens ook de kern van onze visie op zorg. Je beslissingen moeten niet alleen bijdragen aan het hier en nu, maar ook aan de langere termijn. Voor mij voelt het dat we daarin niet alleen een verplichting hebben naar onze cliënten; het is een opdracht voor de maatschappij als geheel.”

Door: Evelyne Haas, initatiefnemer/relatiemanager bij Onze Zorg is Opgewekt

De duurzaamheidstransitie heeft een belangrijke plaats gekregen op de beleidsagenda van ziekenhuizen. Het vakgebied Facility Management (FM) is verantwoordelijk voor zowel de goederenstroom als de zorg- en werkomgeving en is hiermee in staat een belangrijke bijdrage te leveren aan het realiseren van de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen. Recent voerde Janiek de Vries, student Facility Management, onderzoek uit naar de potentiële strategische bijdrage van FM bij de verduurzaming van ziekenhuizen. Lees hieronder de belangrijkste uitkomsten of bekijk de online presentatie.

Op weg naar lange termijn waarde

De dynamische ziekenhuisomgeving met continu aangescherpte wet- en regelgeving, personeelstekorten en kritische stakeholders maakt het belangrijk dat er geïnvesteerd wordt in duurzaamheid. Dit is niet alleen belangrijk in het kader van klimaatvraagstukken, ook is duurzaamheid relevant voor de gezondheid van   de organisatie. Zo maakt het gebruik van wegwerpartikelen een ziekenhuis kwetsbaar in tijden van schaarste, zoals bij een pandemie. Wanneer er een duidelijke koppeling gemaakt wordt met de ziekenhuisstrategie en de zorgprocessen, zal duurzaamheid minder snel wegvallen.

De verantwoordelijkheid voor duurzaamheid blijkt momenteel met name te liggen bij ondersteunende afdelingen, waarbij de zorgprofessionals nog onvoldoende betrokken worden. De focus ligt dan ook met name bij de compliance- en efficiencyfase, waarbij voldaan wordt aan wet- en regelgeving en toegewerkt wordt naar kostenbesparende maatregelen. De innovatiefase wordt veelal nog niet bereikt, terwijl juist hiermee toegewerkt wordt naar lange termijn winst: een directe bijdrage aan de zorgkwaliteit, kostenbesparingen en stakeholderstevredenheid.

Om de innovatiefase te bereiken dienen er nog grote stappen te worden gezet, waaraan onderstaande acties een waardevolle bijdrage kunnen leveren:

•          Grensverleggend samenwerken met behulp van een interdisciplinair projectteam;

•          Duurzaamheid als onderdeel van de verbetercyclus van iedere eenheid;

•          Aandacht voor duurzaamheid tijdens rondetafelsessies en tevredenheidsonderzoeken;

•          Een geïntegreerd duurzaamheidsdashboard voor het monitoren en bijsturen van prestaties;

•          In- en externe communicatie over duurzaamheidsinitiatieven.

De rol van FM

FM blijkt zeer betrokken en gemotiveerd en wordt dan ook vaak verantwoordelijk gesteld voor het duurzaamheidsbeleid, waarmee een duidelijke bijdrage geleverd wordt aan het bereiken van ‘groene efficiëntie’. Door haar in- en externe gerichtheid is FM op de hoogte van wat er zowel binnen als buiten de organisatie speelt. Daarnaast staat het vakgebied door haar centrale positionering in contact met zowel medewerkers en leveranciers als patiënten, bezoekers en wijkbewoners. Dit is hét raakvlak met het primaire proces: met de inzichten die hieruit voortkomen kan een maximaal ondersteunende werk- en zorgomgeving worden gecreëerd, waarmee herstel, vitaliteit en motivatie gestimuleerd worden.

Neem voor meer informatie gerust contact op met Janiek de Vries: janiek.devries@ifmec.nl.
 

• Webinar: Towards plastic-free healthcare - Donderdag 2 juli
• Online course: Sustainable Quality Improvement – Donderdag 16 juli
• Nordic Conference on Sustainable Healthcare - Dinsdag 8 september
• Save the date: Congres Duurzame Zorg- Donderdag 1 oktober