Nieuwsbrief Duurzame Zorg - December 2021

Cathy van Beek is tot 1 januari 2022 kwartiermaker Duurzame Zorg in opdracht van VWS. Vanuit ‘Leading Sustainable Health Care’ is ze actief in (zorg)verduurzaming en de zorgcontinuïteit.

Cathy blikt in deze nieuwsbrief terug op vier jaar kwartiermakerschap Duurzame Zorg. Toen zij aantrad begin 2018 als kwartiermaker kwam het onderwerp alleen beginnend op de agenda voor. Cathy ging bouwend op haar ervaring als groene bestuurder bij het Radboud UMC aan de slag.

‘Niemand wist precies wat er verwacht werd van een kwartiermaker duurzame zorg, maar we wisten wel wat er bereikt moest worden: het onderwerp duurzaamheid op de bestuurlijke agenda’s krijgen van de zorgaanbieders, zorgverzekeraars, patiënten, bewustwording en handelingsperspectieven creëren en een groene beweging onstuitbaar in gang zetten. We werkten samen met het MPZ aan de tweede Green Deal Duurzame Zorg. De ondertekenaars daarvan formuleerden met een authentieke belofte de basis voor een groen verhaal. Er kwamen ambassadeurs van vooroplopende zorginstellingen als ‘partners in crime’. Ook de duurzaamheidscoördinatoren hebben heel erg bijgedragen aan het in gang zetten en houden van deze beweging. Ik zet ze graag in het zonnetje! Het is langzaamaan gegroeid, tegen de verdrukking van Covid-19 in, en nu zie je overal Green Teams spontaan ontstaan.‘

Wat Cathy als keerpunten bijgebleven is, is het aanhaken van De Jonge Specialisten. ‘Het is belangrijk dat jonge zorgprofessionals betrokken zijn; het gaat om hun toekomst. De gezondheid van de planeet en de patiënten is immers in het geding. Ook de Groene Zorgalliantie ontstond, een samenwerking van 25 (!) ‘duurzame commissies’ ; een prachtig voorbeeld. Verder is groen leiderschap getoond door de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde die zich pas aansloot bij de Green Deal toen ze de hele keten op de OK geïncludeerd hadden. Het Landelijk Platform de Groene OK is daaruit voortgekomen en de groene entiteiten zie je nu overal ontstaan: Het groene verpleeghuis, het groene laboratorium, de groene SEH en IC. Geweldig gewoon!’

Wat opvalt is de grote betrokkenheid en gedrevenheid van Cathy voor het onderwerp: waar komen de groene genen vandaan?

´Mijn vader had een moestuin waar hij onbespoten groente op verbouwde vanuit het idee dat je de Schepping vanuit het concept Rentmeesterschap moet beschermen. Mijn familie (mijn 15 broers en zussen) een bos gekocht, ‘het Beekenbos’. Het zit echt in onze genen.’

Tenslotte een boodschap voor de komende jaren: ‘Ik verwacht dat duurzaamheid nu integraal gaat landen in het zorgstelsel en in het beleid van het ministerie. Verder is duurzame zorg niet een speeltje van het Green Team; de driehoek Raad van Bestuur, Raad van Toezicht en de medezeggenschap moeten er vierkant achter staan. Als je me vraagt, wie me opvolgt, dan zeg ik: iedereen is en gaat met de groene golf aan de slag. Daarom volgt iedereen mij op: de groene beweging dat ben jij!’

Tijdens de VN-Klimaatconferentie in Glasgow van de VN was er uitdrukkelijk aandacht voor gezondheidszorg. Demissionair VWS-minister Hugo de Jonge vatte het verband in één zin samen: 'the climate crisis is also a health crisis.' Zijn korte en heldere oproep is hier terug te zien.

De COP in Glasgow pakte uit met een specifiek programma, gericht op de zorg en een apart Health Pavilion. En dat alles leverde tastbaar resultaat op. Tijdens de conferentie hebben meer dan 50 landen zich gecommitteerd aan de verduurzaming van hun zorgsysteem. Positief nieuws dus!

Het Groeilemniscaat is een methode van Stichting Eten+Welzijn om zorgmedewerkers te begeleiden naar een duurzame langdurige zorg. Het richt zich specifiek op eten en drinken. Eten en drinken is een van de kwaliteitsindicatoren voor basisveiligheid waaraan de langdurige zorg moet voldoen. Iedere dag moet hier aandacht voor zijn, maar in de praktijk blijkt dit vaak anders. In 2021 startte Stichting Eten+Welzijn in opdracht van het Zorginstituut een pilot-project met het Groeilemniscaat in drie verschillende zorgorganisaties in de verpleeghuiszorg. Het Louis Bolk Instituut heeft dit pilot-project geëvalueerd met als belangrijkste uitkomst dat de methodische aanpak van het Groeilemniscaat toepasbaar en effectief kan zijn in de ouderenzorg. Een groen zaadje is geplant.

Lees meer:

• Evaluatieonderzoek Groeilemniscaat

Begin december vond de jaarlijkse CleanMed Conferentie plaats, natuurlijk in de vorm van een onlin-bijeenkomst. Ook in de line-up van deze grote conferentie over duurzame gezondheidszorg is terug te zien dat de transitie naar een duurzame zorg in Nederland in volle gang is. Zo presenteerde het RIVM hun berekeningen van de klimaatafdruk van de Nederlandse zorg, gaf het Radboud UMC een presentatie over hun onderzoek naar het verwerken van ziekenhuis-afvalwater en liet GGZ Rivierduinen zien hoe zij bezig zijn het verduurzamen van hun zorgfaciliteiten. Mooie voorbeelden die ook in andere landen als inspirerend worden gezien. De hele Clean Med conferentie kunt u tergkijken via de link.

Groenere longzorg is mogelijk

In ons land gebruiken zo’n 1,4 miljoen mensen inhalatoren (‘puffers’) om benauwdheid bij astma of COPD te verlichten. De helft van die inhalatoren werkt op drijfgassen die, nog veel sterker dan CO2, bijdragen aan de opwarming van de aarde. De andere helft bevat deze broeikasgassen niet, en zijn voor de meeste patiënten even veilig en effectief.

In dit paper wordt onderzocht wat er zou gebeuren als bij patiënten, voor wie dat medisch verantwoord is, de inhalatoren met drijfgas vervangen zouden worden door inhalatoren zonder drijfgas. Analyse van data uit de openbare GIP (Genees-en hulpmiddelen Informatie Project; Zorginstituut Nederland) en DIS (DBC Informatie Systeem; Nederlandse Zorgautoriteit) bestanden wees uit dat dit jaarlijks ongeveer 80 miljoen kg CO2-eq uitstoot kan voorkomen.

Dit onderzoek laat zien: verduurzaming in de zorg hoeft geen rocket science te zijn. Nèt iets anders denken en doen kan al bijdragen aan minder emissie of minder verontreiniging. En alle beetje helpen. Dat geeft een hoopvol voorbeeld van duurzamere zorg.

Ziekenhuis Gelderse Vallei voldoet versneld aan verlaging CO2-uitstoot

Veel in en rond Ziekenhuis Gelderse Vallei is groen. Dat gaat van het landschappelijke groen van de regio Gelderse Vallei tot en met het groen in het ziekenhuislogo. De kleur staat ook voor natuur, milieubeheer en duurzaamheid. Als het aan de Raad van Bestuur van Ziekenhuis Gelderse Vallei ligt, stropen we de komende jaren onze mouwen op om ons ZGV nóg duurzamer en gezonder te maken. Al in 2025 voldoet het ziekenhuis aan de landelijke normen van een halvering van de CO2-uitstoot die de overheid voor 2030 stelt.

Zelf ideeën opdoen of benieuwd naar wat de patiënten merken? Lees hier verder.

Van 27 januari t/m 25 februari vindt de tweede editie van de Slimme Zorg Estafette (SZE) plaats! In februari 2022 staan slimme zorg en innovatie weer iedere week centraal in één regio, waarna het stokje wordt doorgegeven aan de volgende regio. Slimme zorg is ook duurzame zorg en daarom worden organisaties die gericht zijn op de verduurzaming van de zorg van harte uitgenodigd om op het hieronder beschreven platform uw activiteit voor andere als inspiratie op te geven.

Een belangrijk onderdeel van de SZE zijn natuurlijk weer de activiteiten in het land! Met het doel om van elkaar te leren en kennis te delen op het gebied van implementatie en opschaling van slimme zorg en innovatie. Dit jaar maken we gebruik van een activiteitenplatform binnen onze vernieuwde website, waar organisaties activiteiten kunnen aanmelden en waar deelnemers zich voor al die activiteiten kunnen registreren.

Doet u ook mee?

Voor meer informatie:

• Aanmelden en verdere informatie
• Specifieke vragen over jouw activiteiten, mail of bel:
  • Regio Oost en Noord: elke@spitz.nu/ 070-3609794
  • Regio West en Zuid: karin@spitz.nu/ 070-3609794

In de nieuwsbrief van juni 2021 werd Green Labs NL al kort geïntroduceerd. Het doel van Green Labs NL is wetenschappelijk onderzoek duurzamer te maken. Natuurlijk draagt wetenschappelijk onderzoek bij aan welzijn van mens en natuur, maar de onderzoekspraktijk heeft ook een grote impact op het milieu. De vriezers die nodig zijn voor het bewaren van materiaal verbruiken meer energie dan een gemiddeld huishouden, veel onderzoek gebruikt nog steeds schadelijke chemicaliën en er wordt veel plastic gebruikt. Door een netwerk op te zetten en kennis te delen wil Green Labs NL laten zien dat een duurzamere onderzoekspraktijk mogelijk is en zelfs beter onderzoek oplevert. Hierbij werd al het Laboratory Efficiency Assessment Framework (LEAF) geïntroduceerd. LEAF is een zelf-evaluatiemethodiek en stappenplan voor de verduurzaming van onderzoekslaboratoria in universiteiten, universitair medisch centra en andere publieke onderzoeksinstellingen. LEAF is ontwikkeld bij University College London en wordt inmiddels al in 51 organisaties in het Verenigd Koninkrijk gebruikt. Met steun van het ministerie is in september 2021 een pilot gestart in het Erasmus MC, Radboud UMC, Sanquin Research en het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie om te onderzoeken of LEAF ook voor Nederland geschikt is.

De pilot is nu drie maanden bezig en de eerste ervaringen zijn heel positief! In alle vier de organisaties wordt LEAF gecoördineerd door een lokaal green team, met steun van het management. In totaal zijn er nu al 24 onderzoeksgroepen, verdeeld over de organisaties, bezig met het implementeren van LEAF. Vijf groepen voldoen al aan de criteria om een Bronzen-accreditatie van LEAF te verdienen. In 2022 begint de tweede fase van de pilot waarin een aantal nieuwe organisaties van LEAF gebruik gaat maken. Ook zal Green Labs NL gaat onderzoeken hoeveel CO2- besparing LEAF oplevert in de participerende onderzoeksgroepen.

Greener is een van de 25 actieve commissies van de Groene Zorg Alliantie. De missie: inzetten op de inbedding van duurzaamheid in gezondheids- en zorgopleidingen. Dit multidisciplinaire collectief is het gedachtengoed van planetary health toegedaan, en hecht om die reden aan het belang van onderwijs en opleidingen voor duurzame zorginnovatie. Juist ook omdat de zorg de bijzondere verantwoordelijkheid heeft om mensen beter te maken, of te voorkomen dat zij ziek worden.

Op 10 december jl. organiseerden zij hierover een online conferentie met decanen, onderwijscoördinatoren, programmadirecteuren, studenten, beleidsmakers e.a. betrokkenen bij het medisch-academisch onderwijs. Dit unieke event werd geopend door Sir Professor Dr Andy Haines, een van de grondleggers van planetary health. In workshops (Peter Blankestijn, Evelyn Brakema, Egid van Bree, Fedde Scheele, Juliette Mattijsen, Maud Huynen, Elise Tromp, Else de Ridder, Hans Ossebaard e.a.) werd onderzocht welke eindtermen hier van belang zijn en wat er nodig is om ‘groen onderwijs’ verder te brengen in het licht van de urgente klimaat- en milieucrisis. Eva Visser presenteerde voorlopige resultaten van het VWS-onderzoek naar de stand van zaken rond klimaat en duurzaamheid in het academisch onderwijs. Er was aandacht voor advocacy & best practices en voor hoe planetary health zich leent voor lijnonderwijs met name in de wetenschappelijke en ethische vorming. In de paneldiscussie werd het belang van samenwerking benadrukt om de ‘groene handschoen’ op te pakken en onderwijs voor een duurzame en toekomstbestendige zorg zo snel mogelijk te realiseren.

Dit congres, mede mogelijk gemaakt door UMC Utrecht en het Ministerie van VWS, krijgt een vervolg in 2022. Hoog tijd voor actie.

In de afgelopen maanden hebben 18 (!) nieuwe partners zich aangesloten bij de Green Deal Zorg. Van ziekenhuizen tot geneesmiddelenbedrijven, van adviseurs tot hele beroepsverenigingen. Elke partner spant zich in om de verduurzaming van de zorg te versnellen door aan de vier pijlers van de Green Deal te werken. Voor een overzicht van de nieuwe en al eerder gecommitteerde partners kijk dan op:

• Overzicht Deelnemers op Rijksoverheid.nl 
• Per Categorie op Vergroendezorg.nl

2021: Weer een stapje dichterbij vergroening van de zorg

Beste lezers van de nieuwsbrief Duurzame Zorg,

Aan het einde van de nieuwsbrief willen we u prettige feestdagen en een goed uiteinde toewensen.

Ondanks de coronacrisis, lukt het de zorgprofessionals en de partners van de Green Deal om zich in te zetten voor het verduurzamen van de zorg. Veel initiatieven zijn gestart en uitgevoerd: er werden Webinars georganiseerd, pilots opgestart en mooie en duurzame ideeën gedeeld en overgenomen! Dit bewogen jaar heeft daarmee toch een mooi resultaat opgeleverd. In de jaarimpressie 2021 zullen we daarop terugkijken: met de initiatieven en activiteiten van onze partners, al of niet in samenwerking met het programma Duurzame Zorg.

Net als vorig jaar, zal dit een interactief document worden waar u kunt terugblikken op verschillende onderwerpen. Misschien ziet u uw eigen initiatief terug, een congres waar u deelnemer was of vindt u een slim idee voor volgend jaar! Houd vooral de social media Green Deal Duurzame Zorg in de gaten, maar in de volgende nieuwsbrief komt ook de link naar de jaarimpressie.

Veel partners van de Green Deal Duurzame Zorg, ondertussen meer dan 300, geven hun ambities meer en meer vorm. Dit wordt vertaald in concrete plannen en praktijk. Denk bijvoorbeeld aan het opstellen van de portefeuille routekaarten die zijn aangeleverd aan het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ), waar een mooie rapportage van gemaakt wordt. Of aan het e-handboek voor de 1^e-lijn dat veel huisartsen handvaten biedt voor verduurzaming van hun praktijk. Met elkaar maken we het verschil en brengen we de vergroening van de zorg echt een stapje dichterbij. Daarom willen we u ook van harte bedanken voor alle passie en inzet.

Volgend jaar blijven we elkaar inspireren en motiveren en hopen we u in 2022 indien mogelijk weer fysiek te kunnen ontmoeten.

Namens het gehele team Duurzame zorg, wens ik u allen een gezond einde van het jaar 2021.

Met vriendelijke groeten,

Victor Stöcker

Programmamanager Duurzame Zorg

8 koplopers gezocht voor CoP Duurzame Voeding

Wij zoeken nog 8 zorgorganisaties voor een CoP ‘duurzame voeding in de zorg’, begeleid door Stichting Eten+Welzijn, MVO Nederland en Nevi. Er wordt gewerkt aan vijf thema’s: inkoop, productie & reststromen, bedrijfsvoering, assortimentskeuze en ‘organisatie, medewerkers & gasten’. De deelnemers maken deze meetbaar en vertalen ze naar concrete criteria en ambitieniveaus voor hun eigen organisatie.

Wij zoeken nog 8 deelnemende zorgorganisaties vanuit een divers profiel: cure, care, GGZ, kleinschalig, regionaal of academisch. Aan de eerste CoP zijn geen kosten verbonden. 

Geïntresseerd?

• Kijk dan op onze site

Netwerkdag Medicijnresten in het milieu RIVM 

Het RIVM organiseert op 8 maart 2022 de Netwerkdag Medicijnresten in het milieu. Afgelopen jaren is er veel werk verzet rondom dit thema. Tijdens deze netwerkdag krijgt u een update van de meest recente ontwikkelingen en kunt u meepraten tijdens verschillende workshops. Deze dag is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij het onderwerp of erin geïnteresseerd is, vanuit de zorgsector én de watersector. De Netwerkdag bestaat uit een ochtendprogramma (fysiek en digitaal) en een middagprogramma (alleen fysiek). Gedurende de dag is er voor de deelnemers aan de fysieke bijeenkomst voldoende tijd en ruimte om elkaar te ontmoeten.

Geïntresseerd of meer weten?

• Aanmelden
• Meer weten?