Nieuwsbrief Duurzame Zorg - Mei 2022

Met Milieuplatform Zorgsector als initiator van de Green Deal Duurzame Zorg in Nederland, heeft Adriaan van Engelen de gehele geschiedenis van het initiatief van dichtbij meegemaakt. Hij zag hoe de dynamiek veranderde toen de branches en het Ministerie van VWS zich aansloten. “De eerste Green Deal in 2015 was heel erg bottom-up en ontstond vanuit zorginstellingen zelf. Deze werd gevoerd vanuit overtuiging dat de zorg duurzamer moest en kon worden. Vanaf de tweede Green Deal kwamen de branches, verzekeraars en het Ministerie van VWS aan tafel.”

De huidige Green Deal Duurzame Zorg (GDDZ) loopt komende oktober af. Hoewel de gesprekken voor een mogelijke Green Deal 3.0 al lopen, roept Adriaan op om sneller over te gaan op afspraken. “Toen VWS en de branches bij de vorige Green Deal betrokken werden, had het even tijd nodig om de samenwerking op dit thema te organiseren. VWS en de branches konden inspringen op een lopende trein, maar de GDDZ moest nog een koers bepalen.” Daarom pleit Adriaan ervoor dat VWS haar rol bij duurzame zorg verder uitbouwt. “Zodat de rails voor de koers klaar ligt vóórdat de trein bij het perron aankomt.”

De invloed van de branches en de overheid in de realisatie van een duurzamere zorg is namelijk onmisbaar. Het gehele zorgsysteem moet worden betrokken om succes te behalen, vindt Adriaan. “We zitten in een transitie van veranderende zorg waarin je nu merkt dat medici zich vanuit hun eigen overtuiging uitspreken en op zoek gaan naar duurzamere oplossingen. Dat komt omdat bestuurders duurzaamheid niet aanjagen. Terwijl ik vind dat deze medici moeten blijven doen waar zij in gespecialiseerd zijn, bijvoorbeeld het uitvoeren van een operatie. Door ook beleidsmatig duurzaamheid in het zorgsysteem te integreren, zetten we de transitie voort. En ontlasten we medici waardoor zij zich weer volledig kunnen richten op het verlenen van zorg.”

Over de rol van VWS bij een eventuele nieuwe Green Deal 3.0 heeft Adriaan wel ideeën. Zo suggereert Adriaan aan VWS dat “zij het coalitieakkoord voor 55-60% CO2-reductie en Rijksbeleid Nederland Circulair in 2050 voor 50% minder grondstofverbruik in 2030, snel moet overnemen. Onderzoek en kennis moet gefaciliteerd worden zodat duurzaamheid in de zorg wordt ingebed zodat de lopende trein van duurzame zorg blijft rijden.”

Adriaan van Engelen is directeur van Milieu Platform Zorgsector (MPZ) vanuit de organisatie Stimular. Sinds 1994 maakt hij zich hard voor duurzaamheid bij bedrijven en vanaf 2004 richtte hij zijn pijlers ook op de zorg. Met de Milieuthermometer Zorg zorgt MPZ ervoor dat zorginstellingen tactische en uitvoerbare handvaten krijgen en er kennisuitwisseling plaatsvindt zodat de instellingen de stap naar duurzame zorg kunnen zetten. Binnen de Green Deal Duurzame Zorg is Adriaan het meest enthousiast over de regionale Green Deals: “De regionale Green Deals slaan de brug tussen Den Haag en de praktijk. Deze zijn goud waard om de transitie te versnellen.”

Het RIVM houdt zich bezig met verschillende aspecten van de Green Deal Duurzame Zorg. Eén daarvan is de ecologische voetafdruk van de Nederlandse zorg. Op wereldschaal is Nederland voorloper als het gaat om het in kaart brengen van deze voetafdruk. Maar we zijn nog lang niet uitgeleerd.

De wetenschappelijke vraagstukken en inzichten rond de ecologische voetafdruk komen aan bod in het RIVM-rapport dat najaar 2022 verschijnt op de RIVM-website van het programma. De studie streeft ernaar bij te dragen aan het behalen van het COP26 commitment waaraan Nederland zich heeft verbonden. Hierin staat onder andere dat Nederland ten minste elke vier jaar de milieuvoetafdruk van de zorgsector meet.  

Ook verzamelt het RIVM wetenschappelijke kennis en praktische toepassingen die bijdragen aan de GDDZ. Deze ‘duurzame praktijkvoorbeelden’ worden gepubliceerd op hun website. Eén van de voorbeelden uit de praktijk is de verbouwing van de OK's in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Het ziekenhuis wist zijn CO₂-voetafdruk met 25-30% te verminderen, met name door slimmere luchtbehandeling. Dit levert per jaar naar schatting 375 ton aan reductie op. Als laatste bevat de website van het RIVM praktische duurzaamheidsideeën rondom voeding, natuur en architectuur die zorgen voor een gezondheidsbevorderende omgeving.

Met deze praktijkvoorbeelden en onderzoeken ondersteunt het RIVM zorg en beleid met kwantitatieve en kwalitatieve wetenschappelijke kennis. Dit levert een kennisbasis op die van belang is bij het verduurzamen van de zorg. Wilt u op de hoogte blijven van de bijdrage van het RIVM? Neem dan een abonnement op hun nieuwsbrief.

Brancheorganisaties in de zorg bespreken de lijnen van een mogelijk nieuwe Green Deal Duurzame Zorg (GDDZ). Tijdens een stakeholder-sessie op 4 mei jl. spraken brancheorganisaties en stakeholders met elkaar over de pijlers voor de nieuwe Green Deal en de invulling daarvan. Het doel: een volgende stap bij de opzet van de GDDZ 3.0 zetten, het ambitieniveau van de sector peilen en inhoudelijke input verzamelen. De grootste uitdaging ligt in de concretisering van de mogelijke afspraken. Welke afspraken zijn nou echt van belang voor de verduurzaming van de zorg? Moet er onderscheid gemaakt worden tussen bijvoorbeeld Care, Cure en andere sectoren? En hoe borgt de GGDZ dat de afspraken concreet en minder vrijblijvend zijn en tegelijkertijd genoeg ruimte laten voor lokale of regionale invulling gebaseerd op de intrinsieke motivatie?

Een dag met boeiende gesprekken, maar nog geen pasklare antwoorden. De partijen verwerken de opbrengst in een nieuwe opzet waar de regiegroep van de Green Deal Duurzame Zorg zich op 19 mei over buigt. Eventuele nieuwe afspraken over het verduurzamen van de zorg moeten ook bezien worden in het licht van andere ontwikkelingen, zoals de ontwikkeling van het Integraal Duurzaam Gezondheidsakkoord en het brede klimaat- en duurzaamheidsbeleid. Wordt vervolgd!

Onlangs was er in Trouw aandacht voor de activiteiten van Joost van der Sijp, chirurg en oprichter van GreenCycl. Met dit initiatief wordt er minder chirurgisch afval geproduceerd. Misschien is dit ook iets voor elke OK! Lees hieronder het begin van het artikel van Trouw.

Ziekenhuizen stoten veel CO2 uit. Een deel daarvan is afval dat na één keer gebruik naar de verbrandingsoven gaat – van tangetjes, pincetten en blauwe doeken tot specialistische instrumenten. Joost van der Sijp (63) vindt het tijd voor verandering.

In zijn dertig jaar als oncologisch chirurg heeft Joost van der Sijp ze al duizenden keren in zijn handen gehad: de medische staplers om darmen van patiënten mee dicht te nieten. “Of om een verbinding tussen twee darmen te maken”, zegt hij er droogjes bij. De Haagse chirurg laat het instrument zien. Het lijkt een beetje op een kruising tussen een lijmpistool en een elektrische tandenborstel en kost tussen de 400 en 900 euro. Maar elke keer dat Van der Sijp weer een darmoperatie heeft afgerond, verdwijnt dit kostbare en complexe nietpistool bij het ziekenhuisafval. Steeds als hij de operatiekamer uitloopt, ziet hij buiten 7 of 8 vuilniszakken staan, met al het materiaal dat na één operatie wordt verbrand. “Elke keer denk ik weer: Mijn hemel, wat een hoeveelheden afval produceren we hier.”

Nu loopt Van der Sijp in zijn eigen fabriekshal in Utrecht naar een grote metalen kar vol darmnietmachines, zo’n tweehonderd in totaal. Deze zijn hier net aangekomen, legt hij uit, van een aantal ziekenhuizen die net zoals hij toe willen naar een toekomst waarin dit soort gereedschap niet langer verbrand wordt. Van der Sijp besloot zelf een recyclebedrijf te beginnen, Greencycl, naast zij werk als chirurg in het Haaglanden Medisch Centrum. Hij runt het samen met een distributeur van medische spullen, een specialist op het gebied van steriliseren van ziekenhuismateriaal en een universitair docent sustainable surgery aan de TU Delft. “Ons doel is om al die wegwerpinstrumenten die worden verbrand in te zamelen en om te smelten, zodat er nieuwe producten van gemaakt kunnen worden die daadwerkelijk in het ziekenhuis te gebruiken zijn.”

Geïnteresseerd in het verhaal van Joost? Lees dan hier het hele verhaal in Trouw!

Alle duurzame zorgverleners en initiatieven verzameld

Zorg voor Klimaat lanceerde recent hun nieuwe Kennis- en Netwerkplatform. Het is een online platform dat laagdrempelig faciliteert in de uitwisseling van kennis en ervaring m.b.t. duurzame initiatieven in de gezondheidszorg.

Ideeën opdoen en ervaringen vernemen?

Wil je in contact komen met andere zorgprofessionals die een duurzame missie zijn gestart?

• Op het Netwerkplatform zijn inmiddels vele ‘changemakers’ (individuen, werkgroepen, commissies, green teams, etc.) te vinden. Lees hier wat ze doen en kom gemakkelijk met deze aanjagers van duurzaamheid in de gezondheidszorg in contact via ons contactformulier.
• Op het Kennisplatform kun je terecht voor concrete projecten, initiatieven en kennis die al worden toegepast. Leer van wat anderen al hebben bereikt! Je bent meer dan welkom om ideeën op te doen om daarmee zelf ook duurzame veranderingen waar te gaan maken..
• Be the change!

Het is belangrijker dan ooit om met elkaar grote stappen te maken! Ben je al aan de slag met duurzaamheid in de gezondheidszorg en wil je jouw ervaringen ook graag delen? Super! Meld je zelf dan aan als ‘changemaker’ om vervolgens al jouw/jullie eigen projecten en initiatieven te kunnen vermelden en vindbaar te maken voor anderen.

Kennis- én netwerkplatform van Zorg voor Klimaat

• Changemakers vinden? Klik hier
• Kennis en ideeën rondom duurzame initiatieven opdoen? Klik hier
• Jouw organisatie / jouw team (of jezelf) zelf als changemaker aanmelden? Klik hier
• Vervolgens jouw initiatief aanmelden? Klik hier

Duurzaamheid is voor de hele zorgsector een grote uitdaging. Zorgprofessionals, instellingen bestuurders en verzekeraars. Het is inspirerend om te zien hoe ieder een eigen invulling geeft aan de vergroening van de zorg. Iedereen kan van elkaar leren en hierom is het goed om te delen wat er gedaan wordt. Ook VGZ wil bijdragen aan het verduurzaming van de zorgsector. Duurzame zorg is daarom 1 van de 5 speerpunten in het zorginkoopbeleid 2023.

Verduurzamen van de zorg doet VGZ vanuit het principe van zinnige zorg; alleen die zorg leveren die nodig is en daar waar het nodig is. Dat is goed voor klimaat en milieu én voor het toegankelijk en betaalbaar houden van de zorg voor iedereen. VGZ stimuleert dat noodzakelijke zorg en zorgvastgoed gaat voldoen aan de doelen op de vier pijlers van de Green Deal Duurzame Zorg.

Het inkoopbeleid 2023 van VGZ bevat voor alle zorgsoorten een generieke paragraaf, die met de verschillende zorgverzekeraars gezamenlijk is opgesteld. Daar waar de grootste impact zit heeft VGZ aanvullend beleid gemaakt: CO2-reductie bij de ziekenhuizen (MSZ), reductie medicijnemissies bij apotheken (extramurale farmacie), circulair werken bij verpleeg- en verzorgingshuizen en verduurzamen van vastgoed. De rode draad daarin is bewustwording vergroten en zorgaanbieder in de regie. Aansluitend bij het klimaatakkoord verwacht VGZ  van alle intramurale zorgaanbieders dat ze een vastgestelde CO2-routekaart aanleveren bij EVZ en ons tijdig informeren over nieuwbouw en renovatieplannen. De komende jaren wordt dit beleid uitgebreid naar meer thema’s en meer zorgsoorten.

VGZ gaat duurzaamheid meenemen in de (inkoop)gesprekken met de zorgaanbieders. Ze ondersteunen de zorgaanbieders door het ophalen, uitwerken en verspreiden van groene voorbeelden waarmee zorgaanbieders hun CO2-uitstoot, afval of medicijnemissies direct kunnen terugdringen. De koplopers gaan ze in de schijnwerpers zetten.

Benieuwd naar het inkoopbeleid van VGZ voor 2023? Klik dan op deze link.

Goede voeding is erg belangrijk. Het maakt ons gezonder en helpt patiënten te genezen. Duurzaam eten is ook erg belangrijk voor de gezondheid van de planeet. Hierom is het belangrijk dat zorginstellingen goed kijken naar welk eten op tafel wordt gezet. Er zijn meerdere partijen die bezig zijn met het vergroenen van het menu in de zorg. Eerder hebben Eten+Welzijn en het RIVM een webinar georganiseerd waarin dieper wordt ingegaan op de zorgen, praktische obstakels en handige tips.

Hiernaast is er een specifieke behoefte aan vegetarische en veganistische menu’s. Tenminste 1 miljoen Nederlanders consumeren vanuit ethische of duurzaamheidsovertuiging helemaal geen producten van dieren. De milieubelasting van vegetarische voeding is doorgaans lager dan van een maaltijd met vlees. Daarnaast is vegetarische voeding is vaak ook gezonder voor de patiënt, omdat deze meestal beter in lijn zijn met de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad. Als laatste sluit een vegetarisch menu ook beter aan op de behoefte van de vele Nederlanders die niet elke dag vlees willen consumeren. Omdat deze optie nog lang niet overal standaard op het menu van zorginstellingen staat verzamelt de Vegetariërsbond handtekeningen via de petitie 'Recht op Vegetarisch in de Zorg'. 

Gezond eten is belangrijk, voor iedereen en zeker voor patiënten of cliënten van zorginstellingen. Aandacht voor het eten en bewustwording bij het samenstellen van het menu kan hier een grote bijdrage aan leveren. Voor de patiënt, de zorg en onze aarde!

Het Klimaatfonds is één van de belangrijkste instrumenten uit het coalitieakkoord om financiering mogelijk te maken voor maatregelen die bijdragen aan het doel van ten minste 55% CO2-reductie in 2030. Hiervoor is in het Coalitieakkoord €35 miljard beschikbaar gesteld. Met goede en duidelijke bepalingen, biedt dit fonds ook kansen voor het verduurzamen van de zorg.

Maak daarom gebruik van de mogelijkheid te reageren op het huidige wetsvoorstel van het Klimaatfonds. Laat uw reactie achter bij de internetconsultatie. Dat kan tot 27 mei 2022.

In de zorg worden veel materialen gebruikt. Deze materialen zorgen dat de zorg uitgevoerd kan worden en dat patiënten genezen. Maar ook is de productie van deze producten vaak belastend voor het milieu. Het circulair maken van deze productie zou bijdragen aan het vergroenen van de zorgwereld. Hier is geld voor nodig; om partijen samen te laten werken, onderzoek uit te voeren en praktische bezwaren op te lossen. Hierom stelt de overheid subsidie beschikbaar voor het circulair maken van ketenprojecten.

Het is een subsidie om de samenwerken tussen verschillende ondernemers mogelijk te maken. Ervaren procesbegeleiding helpt mkb-ondernemers om samen een product, dienst of proces te verduurzamen. Per project mag ook één grote onderneming zich aansluiten om de aanvraag van de subsidie te laten slagen.

Ben jij werkzaam in een van deze productieketens? Of ben jij een inkoper en wil je samen met de ondernemers een keten vergroenen? Klik dan op deze link voor meer informatie!

Jong professional? Werk je in de gezondheidszorg én wil je bijdragen aan de zorg van de toekomst? Schrijf je dan nu in voor Groene Zorg – The Young Professional Editie!

Op vrijdag 20 mei komen meer dan 200 jong professionals (<35) samen in de Jaarbeurs Utrecht om te leren, discussieren en in actie te komen voor een groene toekomst van de zorg. Het evenement wordt georganiseerd door Stichting de Jonge Zorgdenktank. Het programma bestaat uit een leuke mix van keynotes, een panels en workshops. Daarnaast is er natuurlijk voldoende ruimte om te netwerken en de middag feestelijk af te sluiten.

Hieronder zullen de sprekers geïntroduceerd worden. Geïntresseerd geraakt? Dat kan via deze link. Let op! We hebben een maximaal aantal plaatsen beschikbaar en vol = vol!

Onze sprekers

We konden ons met Leen Zevenbergen geen passendere dagvoorzitter en keynote wensen! Lees het gehele interview hier:  'Zonder duurzaamheid wordt de zorg onbetaalbaar'!
Hij is duurzaam ondernemer in hart en nieren en adviseert bestuurders in allerlei bedrijfstakken over verduurzaming. Hij heeft een hekel aan saaie talks en nog meer aan een passieve houding van jonge professionals. “Wat duurzaam omgaan met de planeet met zorg te maken heeft? Alles!”

Dennis Pot is de eerste CO2-neutrale huisarts van het land te worden met zijn Huisartsenpraktijk Hilversum Oost. Geweldig hoe hij de uitdaging is aangegaan om altijd de meest duurzame, in plaats van de goedkoopste, oplossing te kiezen!  
Lees zijn interviews met De Klimaat Dokter en Medisch Ondernemen."Toen we zagen hoe eenvoudig en goedkoop duurzame alternatieven zijn, hebben we er vanaf 2018 een sport van gemaakt. Om 100 procent neutraal te zijn, compenseren we onze berekende jaarlijkse CO2-omzet van 20 ton. Hierin is onder meer ons stroomgebruik en de reisbewegingen van personeel, patiënten, leveranciers en mijzelf berekend." 

Jong, enthousiast en gepassioneerd. Niek liet zien dat circulariteit helemaal niet ten koste hoeft te gaan van kwaliteit. Integendeel! Trots dat Niek een van onze panelleden is tijdens het event. Lees het gehele interview hier: 'van 100.000 naar 500 OK-mutsen per jaar’
De OK’s zijn grote vervuilers. Daarom maakt anesthesioloog Niek Sperna Weiland zich hard voor verduurzaming en hergebruik. Op het duurzaamheidscongres Heel de Zorg presenteert hij een gamechanger in de OK: de duurzame OK-muts. “We gaan hiermee van 100.000 naar 500 mutsen per jaar.”

Jeroen Kemperman is Senior manager Strategie & Business Development bij Zilveren Kruis en auteur van diverse boeken over briljante businessmodellen. Jeroen wil organisaties aanjagen om zichzelf én de wereld beter te maken. Hij geeft daarbij concrete ideeën en voorbeelden om maatschappelijke en technologische veranderingen die op ons af komen positief en creatief te benutten. 
Hoe kijkt een organisatie als Zilveren Kruis aan tegen groene zorg en waar zien zij de kansen en barrières?

Brigit van Soest-Segers is programmamanager coalitie duurzame farmacie bij de Vereniging Innovatie Geneesmiddelen (VIG). 
Lees hier de blog van Brigit. Hier vind je de inspiratiegids 'Op weg naar een duurzame farmacieketen'.
"We moeten ons ook bewust zijn van de impact van geneesmiddelen op het milieu en hier verantwoord mee omgaan, van ontwikkeling, productie, gebruik tot aan de afvalverwerking. Denk aan het gebruik van grondstoffen, het energieverbruik en afvalstromen bij productie, de uitstoot van CO2, verpakkingsafval en de effecten van medicijnresten op het waterleven en waterkwaliteit."

 Deze Master Black Belt in Lean maakte 6 jaar geleden de switch van bedrijfsleven naar de gezondheidszorg. Marieke Sijm houdt zich sindsdien bezig met medische informatiekunde, maar ontwikkelde ook een methodologie om jouw groene zorg idee te realiseren. 
In de zorg zijn we gewend om veel samen te werken om problemen het hoofd te bieden. In de workshop 'Lean & Green' gaan we die kracht benutten door op een gestructureerde manier samen naar onze eigen werkomgeving te kijken. Waar belasten we het milieu onnodig veel? Waar liggen kansen om 'groener' te werken? De nadruk ligt op het herkennen van 'waste' : in Lean termen is dat meer dan alleen afval. Het is ook bijvoorbeeld het opnieuw moeten doen van werk of het herstellen van fouten. Nieuwsgierig? Doe mee met deze workshop!

Verduurzaming in onze zorg is niet meer weg te denken. De bewustwording in de noodzaak groeit per dag en ook de initiatieven zijn steeds beter en mooier. Maar wat mist de jonge zorgprofessional in het huidige beleid en hoe zien zij de toekomst van de verduurzaming in de zorg? Als jonge zorgprofessional krijg jij nu de kans om in deze workshop actief mee te denken en te brainstormen over dit onderwerp. We gaan onder andere aan de slag met de verwachtingen. Want wat verwacht jij als professional van VWS, wat mis je, wat hoop je dat VWS kan doen voor duurzame zorg en wat moet VWS absoluut niet doen? Mis deze kans niet en laat je horen. Samen beter, doe je mee?
Ton Gevers en Jelle Hoff van Jong VWS geven de workshop 'Samen naar een verduurzaming in het zorgbeleid, voor nu en voor onze toekomst'

Zakelijk tekenen helpt je om je boodschap, visie, strategie, projectplan, afspraken of presentatie te ondersteunen met tekeningen, zodat iedereen voor zich ziet wat je bedoelt. In plaats van een heel rapport te lezen, kunnen mensen in één oogopslag zien waar je het over hebt. Handig om je groene boodschap over te brengen of je idee te pitchen! Nu denk je misschien: leuk voor iemand die heel creatief is, maar ik? Ik kan écht niet zo goed tekenen.  In deze workshop maak je op een super laagdrempelige en praktische manier kennis met zakelijk tekenen. En echt: als je je eigen naam kunt schrijven, kun je ook tekenen. Let maar op! In deze workshop leer je met een paar simpele lijnen al een groene boodschap te ondersteunen met tekeningen.
Maak impact met de workshop Visuele Communicatie (zakelijk tekenen)

Direct aanmelden? Dat kan via deze link. 

Let op! We hebben een maximaal aantal plaatsen beschikbaar en vol = vol!