Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 14 april 2022

Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 14 april 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.

Inleidend statement minister-president Rutte

Goedemiddag allemaal. En vandaag alweer vijftig dagen geleden dat het Russische leger Oekraïne binnenviel en het ongekende geweld tegen de Oekraïense bevolking begon. Het was ook vandaag weer een belangrijk gespreksonderwerp in onze vergadering van de ministerraad. En het voelt natuurlijk ook toch op zekere hoogte machteloos om hier in Den Haag te spreken over de situatie, terwijl daar in Oekraïne mensen iedere dag vechten voor hun leven, maar ook voor hun vrijheid. En ik heb het al vaker gezegd op deze plek. Oekraïne kan en mag zich verzekerd weten van onze steun, van de steun van de hele westerse wereld en de steun van een heel groot deel, überhaupt, van deze wereld. 141 landen in de Verenigde Naties die de resolutie hebben gesteund, die de Russische agressie afwees, enige weken geleden. Door financiële, humanitaire, maar ook militaire middelen beschikbaar te stellen, willen wij Oekraïne helpen om zich te verweren tegen de Russische agressie. En de oproep aan Poetin blijft, uiteraard, om de gewelddadigheden onmiddellijk te staken en Oekraïne te verlaten. Maar we moeten ook erkennen dat de berichten uit Oekraïne op dit moment somber stemmen. De grote Russische troepenopbouw bij Donbas, de Donbas, de regio aan de oostkant van Oekraïne, maar ook de aanhoudende omsingeling van Marioepol en de berichten die daarvandaan komen. En er zijn evenmin op dit moment positieve signalen over de onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland. En juist daarom is het zo belangrijk dat ook de Europese Unie verenigd blijft. Het vijfde sanctiepakket, dat is aangenomen en er wordt hard gewerkt aan het uitvoeren van al die maatregelen. En wat Nederland betreft en onze collega’s in Europa, blijven we ook de komende tijd de druk op Rusland, om in Oekraïne de agressie te stoppen, blijft de druk hoog. En daar zullen we aan alle kanten aan werken. Want de beschikkingen van afgelopen weken, die vragen om een krachtig weerwoord. Oorlogsmisdaden, een belangrijk punt voor Nederland en ook veel van onze partners, die moeten worden onderzocht. En de verantwoordelijken, die moeten worden vervolgd. Ik heb deze week een hele twitterlijn naar buiten gebracht wat op dit moment Wopke Hoekstra, minister van Buitenlandse Zaken, en onze diplomaten aan het doen zijn, zowel binnen VN-verband alsook bij het ICC en op alle andere mogelijke manieren om die waarheidsvinding te bevorderen en te voorkomen dat belangrijk bewijsmateriaal verloren gaat. Dat was naar aanleiding van mijn laatste telefoongesprek met Volodymyr Zelensky, de Oekraïense president, van maandagnamiddag. En ik heb ook toegelicht in dat gesprek hoe we dat doen en wat wij ook van Oekraïne nodig hebben om maximaal te kunnen helpen. Uiteraard heeft de oorlog in Oekraïne ook zijn weerslag op de situatie in ons land, niet alleen vanwege onze grote bezorgdheid en het feit dat het ook onze veiligheid raakt, maar uiteraard ook indirect. Onze economie, onze inkomsten. En er waren ook al andere ontwikkelingen die gevolgen hebben voor de begroting, zoals de gerechtelijke uitspraken over box 3 van de Hoge Raad, die uitspraak over de vermogensrendementsheffing in box 3. Nou, dat alles ligt op tafel nu bij de gesprekken over de Voorjaarsnota. U weet, die vinden plaats op dit moment tussen de coalitiepartijen en een kabinetsdelegatie. We gaan daar vanavond mee verder. Om ervoor te zorgen dat we ook deze enorme klus weer goed kunnen klaren en daarmee de basis kunnen leggen voor een goede begroting voor het komend jaar, maar ook voor het vervolg op dit jaar. Dan is vandaag ook gesproken over het Nationaal Groeifonds. Dat fonds is in 2020 opgericht om ervoor te zorgen dat ook ons duurzaam verdienvermogen, dat dat wordt versterkt door te investeren in projecten die belangrijk zijn voor onze economie. En op die manier kunnen wij ervoor zorgen dat op terreinen zoals gezondheidszorg, onderwijs en klimaat de investeringen laten plaatsvinden die dat duurzame groeivermogen versterken. En dat moeten dan projecten zijn die voldoen aan de hoogste standaarden. Micky Adriaansens, minister Economische Zaken en Klimaat, en Jeroen Dijsselbloem, die zullen aansluitend aan deze persconferentie toelichten wat we hier vandaag over hebben besloten. Maar ik ben er zelf erg enthousiast over. Het gaat dus niet alleen over aanzienlijke bedragen, maar belangrijker nog, het gaat om belangrijke projecten. Morgen is het Goede Vrijdag, vandaar dat we elkaar vandaag treffen, op donderdag. Ikzelf ben premier van alle Matthäus Passions, morgen in Leiden, en dan volgend jaar weer in Naarden. En het jaar daarop weer in Delft, en zo reis ik de drie steden langs. Maar ik wil graag hier afsluiten met iedereen heel fijne Paasdagen te wensen.

WESTER (RTL NIEUWS)

Meneer Rutte, heeft u zelf nog plannen om binnenkort bij president Zelensky langs te gaan?

RUTTE
Dat zou kunnen, maar daar zeggen we ook van tevoren niet zoveel over, en het moet ook een beetje passen. Er zijn heel veel bezoeken aan de president. Maar het is zeker niet uitgesloten.

WESTER

Wat zou het belangrijkste zijn wat u met hem wil bespreken op dit moment?

RUTTE

Alles wat ik wil bespreken doe ik wel telefonisch. Daar is een bezoek niet voor nodig.

WESTER
Waarom is een bezoek dan nodig? Als morele steun?

RUTTE
Ja, dat zou kunnen, maar er zijn zo veel collega’s die op bezoek gaan dat ik niet helemaal weet wat het nog toevoegt. Maar het zou kunnen dat zoiets plaatsvindt. Het kan ook zijn dat het niet plaatsvindt.

WESTER

Tegelijkertijd zou je kunnen zeggen: als er zoveel collega’s van u de deur platlopen daar, om het zo maar even uit te drukken, dan kunt u misschien ook niet achterblijven.

RUTTE

Nou, daar heb ik niet zo’n probleem mee, nee. De gesprekken vinden plaats, zeer intensief, en we kunnen alles bespreken.

BREEDVELD (NOS)

Premier Rutte, heeft u kennisgenomen van de asielplannen in Groot-Brittannië?

RUTTE
Ja, niet anders dan u. Ik heb een paar berichten gezien op de BBC-site en volgens mij had ook de Nederlandse websites er iets over, maar ik heb daar verder geen commentaar op.

VRAAG
Wat vindt u van het idee om asielzoekers die met rubberbootjes aanmeren op het Britse eiland die vervolgens naar Rwanda te sturen?

RUTTE

Sorry, ik weet te weinig van die plannen dus ik ga daar niet op reageren.

KEULTJES (ALGEMEEN DAGBLAD)

Meneer Rutte, president Biden noemde de Russische daden in Oekraïne een genocide. Wat vindt u daarvan?

RUTTE

Ja, dat is echt een vraag die de rechter moet beantwoorden. Dat is een juridische vraag. Dat heeft overigens ook president Biden ook zelf gezegd. En ik wil ook verder daar geen commentaar op geven. Ik heb het vaker gezegd: iedereen kiest precies zijn eigen woorden en daar ga ik niet steeds op becommentariëren, maar het is uiteindelijk een juridische kwestie.

KEULTJES

Ander onderwerp, als het mag. Minister Kaag heeft gisteravond een brief naar de Kamer gestuurd over een andere opzet voor de begrotingscyclus, zeg maar. Betekent dat dat de koning straks op Prinsjesdag oud nieuws gaat vertellen?

RUTTE
Nee, nee, nee hoor. Het betekent dat je...

KEULTJES

Ja, maar dat zegt minister Kaag wel in haar brief, dat er...

RUTTE

Dat hij oud nieuws gaat vertellen?

KEULTJES
Nou, nee, dat hij minder nieuws gaat vertellen.

RUTTE

Oh, ja, ik wou zeggen: ik hoop niet dat ze heeft opgeschreven dat hij oud nieuws gaat vertellen, dan had ik dat graag willen weten. Maar dat kan ik me niet voorstellen. Nee hoor, wat we doen is, is in die Voorjaarsnota meer doorkijk bieden. Niet alleen op dit jaar, maar ook op de komende jaren, zodat je ook als kabinet en Tweede Kamer vanuit de verantwoordelijkheid voor de staatsfinanciën meer zicht hebt ook op de doorwerking op die langere termijn, dat is de verandering. Dat betekent, heeft natuurlijk wel gevolgen. Dat betekent dat je in het voorjaar ook al meer besluiten neemt dan nu. Maar nog steeds zal het zwaartepunt van de besluitvorming, zeker ook over koopkracht, ook over de inkomstenkant van de begroting zal toch nog steeds ook in het najaar liggen. En daarmee blijft ook het proces van de Algemene Beschouwingen en daaraan voorafgaand uiteraard Prinsjesdag en de Troonrede. Dat blijft van groot belang.

KEULTJES

U denkt niet dat dat een ceremonieel hoedjesfestijn gaat worden?

RUTTE

Dat is het deels natuurlijk nu al, maar de Troonrede zelf is natuurlijk een opsomming van het voorgenomen regeringsbeleid. Dat is altijd een precaire kwestie, omdat het staatshoofd boven de partijen staat, dan uiteraard het woord voert vanuit het zittende kabinet. En dat dwingt ook het zittende kabinet om die Troonrede zo op te stellen dat die vooral ook die, op hopelijk een enigszins aanhoorbare wijze qua taalgebruik zoals we dat proberen, maar toch vooral een opsomming is van het beleid wat eraan komt, en dat zal nog steeds zo blijven. Zodat ook de koning niet te veel in dat politieke proces wordt getrokken, wat onvermijdelijk is deels, omdat natuurlijk die Troonrede niet van de oppositie is maar van de regering, dat moet je altijd uitleggen. En de koning uiteraard op dat moment spreekt als lid van de regering, maar uiteraard niet politiek verantwoordelijkheid neemt voor die regering.

KEULTJES

Nog een vraag, nog een ander onderwerp. Toen dit kabinet aantrad zei u dat vanwege een minder coalitieoverleg, dat u verwachtte dat de ministerraden lang zouden gaan duren.

RUTTE

Ja.

KEULTJES

Wanneer gaat dat beginnen?

RUTTE

Gaan we zien. Tot nu toe lukt het nog steeds om redelijk op tijd klaar te zijn, maar ik zie zo door mijn oogharen wel momenten aan komen dat het langer gaat duren.

KEULTJES

Dat zijn momenten dat het moeilijker wordt?

RUTTE

Ja, maar ja, dat is ook natuurlijk wat je moet doen in de ministerraad.

KEULTJES

Maar hangt dat ook samen met de besprekingen die er nu gaande zijn?

RUTTE

Ja, mogelijk, zou kunnen. Moet even kijken hoe we die kunnen afronden, ook tussen coalitiepartijen. We gaan overigens daarover ook nog wel in gesprek, Sigrid Kaag en ik natuurlijk, de komende weken, wellicht ook na het voorjaarsreces, denk ik vooral, met oppositiepartijen. Hoe we dat precies gaan doen, weten we nog niet, daar zijn we naar aan het kijken. Maar we willen natuurlijk ook daar een gesprek mee voeren.

KEULTJES

Nou zijn er ook wel suggesties geweest dat dat misschien in de Kamer zou moeten gaan plaatsvinden? In een debat?

RUTTE

Nou uiteindelijk vindt alles in de Kamer plaats, maar...

KEULTJES

Maar misschien nog wel een stapje daarvoor?

RUTTE

Ja, net zoals nu ook coalitieoverleg hebben hierover, wat ook niet in de Kamer is.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)

Meneer Rutte, nog even over die voorjaarsbesluitvorming, u bent ooit in uw eerste kabinet het Catshuis ingedoken toen er bericht werd over een opgave van bezuinigingen van rond de 3 miljard, dat werden later nog meer miljarden. Is wat het kabinet nu voor staat, nou vergelijkbaar, ernstiger of minder ernstig?

RUTTE

Nee, is minder ernstig. We hebben nu het normale proces van het voorbereiden van de begroting, waarbij er wel een paar grote vraagstukken liggen inderdaad en vooral de Hoge Raad-uitspraak over box 3. Daarnaast natuurlijk een aangenomen Kamermotie over een aantal wensen ten aanzien van Defensie, er liggen politieke wensen in de Tweede Kamer over AOW en de relatie tot de verhoging van het wettelijk minimumloon, dus dat zijn zaken die we in samenhang hebben te bekijken of, en zo ja, hoe? En zo nee, waarom niet we die verschillende politieke wensen in balans kunnen brengen. Maar dat is toch echt van een andere orde dan 2012 toen we die Catshuisgesprekken hadden, toen we echt in een zware economische recessie zaten en heel snel moesten komen tot een zeer omvangrijk bezuinigingspakket.

DE WINTHER

Is die zwaarte van die recessie van destijds niet ook iets wat ons nu te wachten staat?

RUTTE

Daar heeft op dit moment, laten de cijfers dat nog niet zien. De economische groei is op dit moment, nou op dit moment weten we nog niet precies, maar die was in ieder geval vorig jaar de hoogste van de wereld zo’n beetje, van de westerse wereld. Met echt enorm hoge percentages. Onze werkloosheid is historisch tot de laagste in de geschiedenis en we hebben echt natuurlijk een probleem om alle vacatures vervuld te krijgen, dus op zich staat de Nederlandse economie er buitengewoon goed voor. Maar er zijn natuurlijk twee grote risico’s. Eén is de naweeën nog van de coronacrisis, we zullen ongetwijfeld nog te maken krijgen met aanpassingen in de economie omdat steunpakketten natuurlijk worden afgebouwd. En het tweede is de effecten, die we moeilijk nog kunnen inschatten, van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne die doorwerken nu al in de hoge energieprijzen maar mogelijk ook nog andere economische effecten zullen laten zien. Maar de uitgangspositie is buitengewoon gunstig. Nederland staat er heel erg sterk voor. Maar nogmaals, het is geen, zoals Hugo de Jonge dat zo formuleerde, een rustig bezit, omdat er natuurlijk grote risico’s ook zich voordoen.

DE WINTHER

Ja is het, verwacht u wel als u klaar bent met die besprekingen, dat u een optimistische boodschap eigenlijk nog aan Nederland kan vertellen? Want wat we horen is toch eigenlijk toch al een behoorlijk pijn gaan doen?

RUTTE

Nou ja kijk, op dit moment is die boodschap tuurlijk al niet optimistisch, omdat we te maken hebben op dit moment met enorme inflatie en dat is schier onmogelijk om die te compenseren vanuit de overheid. Dus we zullen allemaal merken dit jaar dat we iets verarmen door die hoge inflatie. Die is nog niet voor iedereen voelbaar. Dat hangt natuurlijk sterk af van je, van alle arrangementen die mensen hebben rondom hun energierekening en ook hun, hoe ze zich vervoeren. Maar heel veel mensen merken natuurlijk nu al dat die inflatie ook in hun, echt in hun huishoudportemonnee voelbaar is. Of zoals vanmorgen, een van de conciërges op de school waar ik dan op donderdagochtend lesgeef zei ‘het doet pijn, mijn portemonnee doet pijn’. Dus mensen voelen dat. En dat is vanuit de overheid maar in beperkte mate, is daar iets in te dempen. Dat hebben we gedaan met ruim 6 miljard maar dat is natuurlijk onvoldoende en veel meer kan ook niet. Dus er zijn grenzen aan. En dat zullen mensen voelen. Dus het rare verhaal is, de economie staat er op zichzelf sterk voor, een paar grote risico’s doen zich ook voor, en die hoge inflatie zal echt ook direct voelbaar worden in onze bestedingen.

DE WINTHER

Als het nou gaat om die overleggen met die oppositie, dat is een beetje wonderlijk. Er is volgens mij zo rond de algemene beschouwingen ook al zoiets geweest, maar dat was dan niet achter de schermen maar voor de schermen waarin de oppositie ook kon meespreken en in een debat allerlei voorstellen kon doen voor bijvoorbeeld energiecompensatie. Maar waarom gebeurt zoiets nou niet voor de schermen? Want dit was toch het idee van het moet toch op een andere manier dan vroeger?

RUTTE

Dit heb ik in ieder geval nooit beschouwd onder die ideeën, ik heb altijd gezegd het is...

DE WINTHER

Radicale ideeën was u toch voor?

RUTTE

Ja maar daar hoort dit niet bij.

DE WINTHER

Oh...

RUTTE

Voor mij hoort daar bij dat je een paar dingen doet. Dat je weg bent van het directorium op de maandagochtend, wat zeg maar redelijk beknellend sturing gaf aan het hele politieke proces de rest van de week in de coalitie en in de Tweede Kamer. Dat is weg. En een aantal andere zaken, zoals bijvoorbeeld het veel ontspannener contact wat er nu is tussen Kamer en bijvoorbeeld ambtelijke apparaten in Den Haag waar ook intensieve gesprekken over plaatsvinden om dat verder te verbeteren. En er gaat al heel veel goed nu. Maar wat betreft het overleg in de coalitie als het gaat over dit soort hoogtijdagen van begrotingsvoorbereiding of overleg met de oppositie, is het onvermijdelijk dat dat ook plaatsvindt in achterkamertjes, dat is onvermijdelijk. En dan is het natuurlijk aan de oppositiepartijen of ze daaraan mee willen doen of niet.

DE WINTHER

Ja en dan is er nog ook de vraag of zij nog iets in de melk te brokkelen hebben natuurlijk? Als de coalitie met veel pijn en wurgen op dinsdag- en donderdagavond tot diep in de nacht aan het vergaderen is en ze mogen straks als er een pakket ligt ook nog wat zeggen. Ja, wordt het dan nog voor een half miljard verbouwd of is dat...

RUTTE

Ja, nee, ik snap op zich dat daar natuurlijk zorg over kan zijn, want het is natuurlijk altijd lastig om het al in zo’n coalitie eens te worden, maar tegelijkertijd zijn deze vier partijen zich ook bewust van het feit nou a) dat het sowieso passend is om te zoeken naar breed draagvlak en b) dat het misschien ook wel politiek slim is omdat je in de Eerste Kamer geen meerderheid hebt.

DE WINTHER

Ja, maar wat is er nou voor hen nog in de melk te brokkelen dan? Gaan zijn nog noemenswaardig dingen kunnen aanpassen aan die begroting als de coalitie met veel pijn en moeite in avondsessies iets in elkaar heeft getimmerd?

RUTTE

Ja, één, ja, het is onze bedoeling om dat ook zinvolle gesprekken te laten zijn, dan moet het dus meer zijn dan een punt in een komma veranderen. B) wat er precies af is als het af is, uit dit overleg, is niet zeker, hoe gedetailleerd dat is of dat je meer op hoofdlijnen afspraken maakt die sowieso al ruimte laten voor gesprekken met oppositiepartijen. Daarvoor is het voor mij nog niet voorspelbaar precies wat er af is, maar hoe precies ook dat eindproduct eruit ziet van die gesprekken op dit moment in de coalitie, die gesprekken moeten betekenisvol zijn, anders is het uiteraard alleen maar verslechterend voor de relatie met de oppositie en het moet juist ook weer helpen in die relaties denk ik. En ook vanuit de oppositie om invloed te kunnen uitoefenen op het regeringsbeleid.

BREEDVELD (NOS)

Gaat het lukken premier Rutte om in die gesprekken over die begroting straks tot een plaatje te komen waar geen lastenverhoging inzitten?

RUTTE

Dat zal heel lastig worden. Ik ga er vanuit dat er ook lastenbezwaring in zitten, ja, dat is onvermijdelijk.

BREEDVELD

En, ja dat maakt het extra pijnlijk want u heeft eerder al gewaarschuwd ‘we zullen allemaal de broekriem moeten aanhalen’ maar dus ook meer moeten betalen?

RUTTE

Ja, hoe je dat dan precies doet, waar dat landt, er zit natuurlijk ook in de regeringsplannen, zit ook nog een pakket van 3 miljard voor de middengroepen, die moet nog nader worden ingevuld, dat is een lastenverlichting, die is op dit moment voorlopig technisch ingevuld via de arbeidskorting, die moet nog helemaal tuurlijk verder worden uitgewerkt. Dus waar mogelijk hier ook lastenbezwaringen plaatsvinden, zullen daar ook, staat daar tegenover nog steeds zo’n 3 miljard wat nog klaar ligt aan lastenverlichting die deze zomer richting Prinsjesdag nader moet worden ingevuld hè. Dus het zal altijd een plussen en minnen zijn. Maar ik ga niet de indruk wekken dat je deze hele grote problemen kunt oplossen alleen in de uitgaven.

BREEDVELD

Ja een hele pijnlijke boodschap want u hoopte juist met dit kabinet lastenverlichting te kunnen realiseren?

RUTTE

Ja, nou ja, voor de burger is dan nog de vraag wat precies de effecten zijn. Dus hoe zich dat vertaalt tussen bedrijven en burger, dat moeten we allemaal nog bekijken. Maar er ligt sowieso nog een heel groot lastenverlichtingspakket klaar richting deze zomer.

BREEDVELD

Ja plus en minnen, ja maar dat, hoe moet ik die boodschap lezen?

RUTTE

Dat moeten we zien als het klaar is, alleen ik wil hier niet de indruk wekken dat ik hier een garantie kan geven dat deze onderhandelingen kunnen plaatsvinden zonder dat er ook iets aan lasten gebeurt. En hoe zich dat verspreidt tussen, verdeelt tussen bedrijven en burgers, in ieder geval geldt voor de Nederlanders, voor u en mij, dat er nog een heel fors pakket lastenverlichting op de plank ligt.

BREEDVELD

Weer even terug naar de broekriem aanhalen, we gaan het allemaal voelen zei u eerder. In dat verband hebben minister Schouten en vandaag ook minister Van Gennip een oproep gedaan aan de werkgevers.

RUTTE

Ja.

BREEDVELD

Wat verwacht u van werkgevers nu?

RUTTE

Precies wat zij zeggen, dat waar ruimte is, we met zijn allen dit moeten doen. We zitten in Nederland een beetje nog wel in de mindset van begin jaren ’80 hè, het Akkoord van Wassenaar. Dit is een land van beperkte loonstijging, want dat is goed voor de werkgelegenheid. En op zich klopt dat. We hebben natuurlijk een spectaculair herstel gehad onder de kabinetten Lubbers in de jaren ’80, van onze economie, dankzij zeer beperkte loonstijging waardoor veel werkgelegenheid beschikbaar kwam en wij de verschrikkelijke economische situatie uit de jaren ’70 en begin jaren ’80 achter ons lieten.

BREEDVELD

Hoe is dat nu dan?

RUTTE

Maar we zitten nu in een hele andere film. We zitten in een totaal andere film. Op dit moment zien we dat bedrijven gemiddeld genomen hoge winsten maken. Er zijn natuurlijk sectoren die het nog steeds heel zwaar hebben als gevolg van corona, ik zei het net tegen De Telegraaf, Wouter de Winther, een van de risico’s voor de economie is dat het ook nog een effect zal hebben, dat er dan sectoren zullen zijn waar nog faillissementen moeten plaatsvinden, nou wat mij betreft natuurlijk niet, maar naar waarschijnlijkheid zullen plaatsvinden nu de steunpakketten natuurlijk worden afgebouwd. Dus die aanpassing vindt nog plaats. Maar als je naar de economie op zijn geheel kijkt, kijk naar onze industrie, die presteert op dit moment op piekvermogen, dat hebben we nog nooit gezien. En dat geldt ook voor heel veel andere economische sectoren. En als dat gebeurt en er worden dit soort winsten gemaakt, dan vind ik het de taak van fatsoenlijk werkgeverschap en ik weet dat de meest werkgevers dat ook zo voelen, om dat ook door te geven in loonstijging. En dat zie je natuurlijk terug in het cao-loonstijging. Uiteindelijk is dat een zaak van werkgevers en werknemers. Dat zeggen Van Gennip en Schouten ook. De loonvorming is een zaak van sociale partners. Maar dat neemt niet weg dat het kabinet dan een opvatting heeft. En die opvatting is, ik heb daar als VVD-partijchef in 2019 ook eens wat over gezegd en ik herhaal dat hier: waar ruimte is voor loonstijging en er zijn veel sectoren waar die ruimte er is, vind ik ook dat die zichtbaar moet worden in je cao-loonstijging. En dat helpt om naast wat het kabinet kan doen met dempende maatregelen om enigszins die grote inflatiegolf het hoofd te bieden.

BREEDVELD

U zegt het al, het is dus niet de taak van het kabinet zich te bemoeien met die loononderhandelingen, maar u mengt zich wel in de discussie nu? Waarom?

RUTTE

Ik doe dat zo vaak. Nogmaals, in 2019 heb ik daar een hele congresspeech aan gewijd. Dus ik heb op dat punt nooit enig schroom gevoeld, ik bemoei me met alles, alleen ik ga niet over alles. Maar je mag je met alles bemoeien, dat is vrijheid van meningsuiting, u ook.

BREEDVELD

Maar heeft u de indruk dat werkgevers nu te weinig hun winsten delen met werknemers?

RUTTE

Laten we het omdraaien. Ik vertrouw op onze werkgevers en ook op de vakbeweging dat die in staat is om goed te onderhandelen. Maar de mindset van beide, is mijn waarneming, is nog sterk gebrägt, zeggen de Duitsers, nog sterk voelbaar daarin is de mindset van het Akkoord van Wassenaar en we zitten echt in een totaal andere film.

BREEDVELD

Dit vind ik heel ingewikkeld, maar...

RUTTE

Het Akkoord van Wassenaar is: lage loonstijging is goed voor werkgelegenheid.  

BREEDVELD

Ja nee dat weet ik allemaal wel, maar voor de gewone burger.

RUTTE

Voor de gewone burger betekent dat dat als bedrijven de financiële ruimte hebben, laat het ook zien in je cao’s.

HOFS (DE VOLKSKRANT)

Ik vroeg mij af, naar hoeveel geld zijn jullie nu eigenlijk opzoek? Want de optelsom van tegenvallers, als je gaat onderhandelen, moet je ook weten wat je nou eigenlijk nodig hebt.

RUTTE

We hebben afgesproken om daar niet tussentijds iets over te zeggen, u ziet, als het klaar is zie je de cijfers.

HOFS

Maar worden er bijvoorbeeld ook die tegenvallers al bij de kolencentrales al in mee genomen? Die is natuurlijk vrij recent?  

RUTTE

Ja maar ik ga niet, het lastige is natuurlijk altijd in zo’n proces, dat duurt weken en ik weet ook niet of we er deze week uitkomen. Misschien hebben we volgende week ook nog nodig. Misschien ook langer. Zolang dat proces lopend is, gaan we daar niks over zeggen. Dus dat komt pas naar buiten als het af is. En zelfs dan misschien nog niet. Dat komt dan uiteindelijk terug in de Voorjaarsnota die in juni, vóór 1 juni moet verschijnen, en we willen ook nog praten met oppositiepartijen in enige lijn vorm, dus misschien dat dat nog langer duurt.

HOFS

Maar kunt u een orde van grootte geven? Meer dan 10 miljard?

RUTTE

Nee. Nee ik ga er niks over zeggen. Nee, dat doe ik echt niet. Want dat zijn cijfers die ook nog bewegen deels. En los daarvan vind ik het ook verstandig om in één keer het hele verhaal te vertellen.

HOFS

En de eisen van de oppositie in de Eerste Kamer, die worden wel meegenomen? Dat zou dus eventueel ook nog moeten, die 2,4 miljard voor de AOW?

RUTTE

Maar ik heb net geschetst, er zijn een paar politieke wensen. Er ligt de politieke wens van een brede Kamermeerderheid voor de Defensie-uitgaven. Er ligt ook een brede politieke wens om de verhoging van het wettelijk minimumloon ook gepaard te laten gaan, waar het kabinet voornemens was om de AOW één keer niet daaraan te koppelen en daarna weer wel om die eenmalige niet-koppeling ongedaan te maken, maar dat kost heel veel geld, dus of dat kan weet ik niet, alleen we kijken natuurlijk wel serieus ernaar want het is een politieke wens die breed leeft. Daarnaast zijn er nog problemen in box 3 zoals u weet, en er zal altijd nog wel andere problemen, er zijn ook altijd wel een paar meevallers, maar in de hele optelsom en aftreksom ligt er per saldo natuurlijk een fors vraagstuk. Maar niet van de omvang van 2012.

HOFS

Er is vorig jaar natuurlijk, het begrotingstekort is iets meegevallen heeft het CBS onlangs bekend gemaakt. Is het zo dat, in principe hebben jullie steeds gezegd: we houden ons vanaf nu aan de begrotingsregels en we gaan terug naar de Zalmnorm. Maar daar is alweer afgeweken bij de dekking van de koopkrachtreparatie, daar door de gas, de inkomsten van de gasbaten daar gebruiken voor dekking. Ik vroeg mij af, is het toch nog dan nog, nu de staatsschuld eigenlijk is meegevallen vorig jaar, om dat nog ietsje meer te laten oplopen? Is dat ook een van de opties die op tafel ligt?

RUTTE

Begrotingstechnisch werkt het zoals een jaar eenmaal is afgerond, zit dat in de knip en vertrek je weer op 1 januari...

HOFS

Ja maar je begint dus nu bij een gunstiger, je hebt een gunstiger uitgangspunt? Dat zou je kunnen meenemen...

RUTTE

Nou je hebt één gunstige uitganspositie en dat is de overloop van een hele grote groei in 2021 die dit jaar natuurlijk in forse mate nog doorloopt, vanwege, zelfs als de economie zou krimpen dit jaar, even extreem gesteld, dan heb je waarschijnlijk alsnog positieve groeicijfers vanwege de extreem hoge groei, ook in het laatste kwartaal van 2021. Maar hoe zich dat precies vertaalt in tekort, in saldo, in ook over de staatsschuld, daar ga ik hier...

HOFS

Maar als je eind 2021 een lagere staatsschuld had dan je had verwacht. Dan heb je eigenlijk in principe nu meer ruimte als je...

RUTTE
Ja, was het maar zo.

HOFS

... we zitten al lang, we zitten op 52 procent, dus dan kan het wat meer oplopen?

RUTTE

Ja, maar je zit ook natuurlijk met een CPB dat heeft gezegd: met alle kabinetsplannen gaat die staatsschuld ook nog oplopen. En we hebben natuurlijk te maken met dat basispad van een, van een kabinetsplan wat voorziet in het vullen van die fondsen, om daarmee langjarig zekerheid te bieden op wetenschapsbeleid, op klimaataanpak, op stikstof, het groeifonds, ik dacht dat ik daarmee de belangrijkste genoemd heb. En dat zie je dus... Mag ik even afmaken? Dat zie je dus ook in die ramingen op het regeerakkoord, dat dat leidt tot stijgende staatsschuld. Dat hadden we ook voorzien. Maar daarmee heb je ook dat vraagstuk langjarig afgedekt en voorkom je dat over kabinetsperiodes heen, dat was ons doel, is ons doel, dat beleid steeds verandert. En dat heb je gewoon nodig voor deze dingen. Maar ik kan hier nu niet zeggen wat dat precies betekent voor de begroting 2023, of de rest van dit jaar, dat zal dadelijk zichtbaar worden als we naar buiten komen.

HOFS

Maar u sluit uit dat het, dat het deel... toch weer een deel de staatsschuld wordt geschoven van de tekorten die hier ontstaan zijn?

RUTTE
Ik ga helemaal niet op dat soort vragen in nu, het kan niet anders, want ik wil eerst de... we willen echt met het hele bericht naar buiten en dat zal waarschijnlijk pas zijn nadat we ook met de oppositiepartijen hebben overlegd.

HOFS

Dus na dat reces pas...

RUTTE

Dat zal echt na het reces zijn. Moet er uiterlijk 1 juni, is het doel dat die Voorjaarsnota naar de Kamer gaat.

ORNSTEIN (BUITENHOF)

Ik wil daar wel even op ingaan. Het ging namelijk over wat u zei: we zitten in een totaal andere film dan in de jaren ’70. Toen had je ook een oliecrisis, een energiecrisis, toen had je ook inflatie. En wat er toen gebeurde, was dat de lonen eigenlijk gecompenseerd werden. Er was zelfs een automatische prijscompensatie. Dat is totaal uit de hand gelopen. Daardoor kreeg je het Akkoord van Wassenaar. Je zit nu eigenlijk weer in dezelfde film, in de zin dat als de lonen omhoog gaan, je hetzelfde effect zou kunnen krijgen. En eigenlijk, wat u tot nu toe gedaan heeft, is door te zeggen: nou, als overheid maken we de benzine goedkoper, we maken energie goedkoper voor mensen, we gaan daarmee compenseren. Dus dan leg je het niet in het loonzakje, terwijl u nu dus wel zegt: nou ja, je kan wel overgaan tot hogere lonen. Kom je niet in dezelfde vicieuze cirkel?

RUTTE

Quo erat demonstandum want wat u laat zien hier, is precies waar ik voor waarschuw, en dat is te denken dat er zomaar een vergelijking te maken is met de jaren ’70, ’80. Het grote verschil toen was inderdaad de automatische prijscompensatie. Het grote verschil was de loonprijsspiraal. Die wil je niet hebben. Maar we zitten op dit moment heel ver weg van een loonprijsspiraal. Er zijn hele bescheiden, nog steeds, stijging van de cao-lonen en het komt maar zelden voor dat je de 3 procent overstijgt. En wat wij nou zeggen, Van Gennip, Schouten en ik, is zeker in sectoren waarin, er daar mag je best in verschillen dus ook tussen sectoren, en sectoren waar de winstcijfers echt tegen de plinten op klotsen, en er zijn ook sectoren waar dat niet is. Ik kan mij voorstellen dat een horeca-cao zou die nu moeten worden afgesloten een hele andere discussie heeft dan een cao bijvoorbeeld in de industrie, waar het heel erg goed gaat. Maar nogmaals, dat kan per sector verschillen. Maar waar dat goed gaat, vind ik het goed werkgeverschap om dan ook je personeel te laten meedelen in die welvaartswinst en dat niet allemaal naar de werkgever te laten vloeien, dat is denk ik ook past ook bij Nederland, dat we dat soort, dat soort succes ook met elkaar dan delen, ook met de werknemers. Ik vind dat een goede Nederlandse traditie. Dus dat eigenlijk een reactie op die loonprijsspiraal, want die wil je niet hebben. En dat dreigt inderdaad, ook door een aantal wetgeving-technische vraagstukken en het feit dat het kabinet Den Uyl zei: de overheidsuitgaven stijgen anyway en een vol procent extra boven de economische groei. Ja, dat is natuurlijk heel onverstandig. U zult begrijpen, gezien ook mijn eigen voorgangers, dat ik daar meer aan de kant stond van de toenmalige VVD-leider, dan de toenmalige premier.

ORNSTEIN

U roept werkgevers op om de portemonnee te trekken, u...

RUTTE
Waar dat verstandig kan.

ORNSTEIN

Waar dat verstandig is, ok, ja, dat wilde ik dus gelijk vragen. Ja, uw werknemers zullen wel een gat in de lucht springen, hoeveel krijgen de ambtenaren erbij?

RUTTE

Nou ja, wij zijn natuurlijk trendvolgers. Dus wat de overheid doet, is: wij kijken altijd in onze cao-onderhandelingen, wat gebeurt er zo gemiddeld in die markt en hoe staat de overheid er zelf voor? Dus ook daar zal je de komende tijd, als er cao-gesprekken plaatsvinden, zullen we ons natuurlijk ook weer bekreunen over de vraag: wat gebeurt er op dit moment in de marktsectoren.

ORNSTEIN
En misschien goed nieuws voor politieagenten, brandweer...

RUTTE
Nou, anyway komt er goed nieuws, altijd, want er komt altijd weer ergens een nieuwe cao en dat leidt altijd weer in Nederland tot loonstijging. De mate waarvan en waarin zal natuurlijk ook afhangen van de vraag hoe het gemiddelde Nederlandse contractloonpeil zich ontwikkelt, en dat zal... want drie kwart van de lonen in Nederland bevinden zich buiten de overheid, drie kwart van de banen is buiten de overheid, niet drie kwart van de cao’s, want er zijn natuurlijk ook veel mensen die niet onder een cao vallen. Maar goed, het overgrote deel van de cao-lonen zitten natuurlijk in de marktsectoren. Dat is een loonvorming die plaatsvindt tussen werkgevers en werknemers, maar daar heb ik nog wel opvatting over. En overigens, misschien nog één reactie op uw buurman. Het is niet zo dat het óf óf is. Ook de overheid doet veel. We hebben natuurlijk 6,2 miljard uitgetrokken inmiddels om enigszins te dempen die sterk-stijgende energieprijzen en stijgende prijzen aan de pomp. Maar daar zitten grenzen aan. En daarom voorspel ik, dat als het alleen van de overheid afhankelijk is, het onvermijdelijk is met die hoge inflatiecijfers, dat we met z’n allen ook iets verarmen. Dat kan niet anders met dit soort hoge inflatie. Maar dat kunnen we wel weer verder dempen, als ook de sectoren waar dat kan, ruimte laten voor extra loonstijging.

ORNSTEIN

U slaat u er nog een beetje omheen, mijn vraag is eigenlijk heel simpel: kunnen ambtenaren op wat extra geld rekenen, ja of nee?

RUTTE

Maar zo zwart-wit kun je dat niet beantwoorden, want ook de loonvorming in de overheidssectoren kijkt natuurlijk precies naar wat er gebeurt op gegeven moment in de marktsectoren, ook omdat je daar probeert in een goede verhouding tot te blijven.

BEEKMAN (BNR)

Ja, premier Rutte, heeft het ministerie van VWS zich bemoeid met OMT-adviezen?

RUTTE

Ongetwijfeld, dat zag je ook terug in die WOB-verzoeken, zo hoort dat ook, dus dat, daar is altijd overleg over maar het is het OMT uiteindelijk wat beslist wat ze daarmee doen en dat zie je ook terug. Hier en daar worden suggesties overgenomen. Hier en daar wordt ook gezegd: zak erin, we doen het op onze manier.

BEEKMAN

Dus u zegt nu: er is wel bemoeid bij die OMT-adviezen?

RUTTE

Ja in die zin dat het OMT-advies wordt toegestuurd. En u ziet in die verslagen dat er dan soms vragen worden gesteld. Er wordt gezegd: ‘Kun je dat anders formuleren?’ En in de meeste gevallen zie je dat het OMT zegt: ‘Daar doen we niks mee.’

BEEKMAN

Want op 11 februari zei u: ‘het gaat alleen maar om verduidelijking?’

RUTTE

Ja dat bedoel ik ook.

BEEKMAN

Oh, dat bedoelt u wel?

RUTTE

Ja.

BEEKMAN

Als ik u één voorbeeld mag voorleggen: december 2020, een conceptadvies staat in dat het bron- en contactonderzoek wordt afgeschaald en dat wachttijden weer kunnen toenemen. Dan zegt het VWS: ‘Dat doet geen recht aan de inspanningen die zijn geleverd.’, en dan worden die termen dus geschrapt. Wat vindt u daarvan?

RUTTE

Ja maar dan zou je echt bij VWS moeten vragen precies hoe die gesprekken hebben plaatsgevonden. Dat weet ik niet. Maar u vroeg mij in algemene zin vind ik het volstrekt logisch, is dat altijd zo, dat tussen overheid en adviseurs contact plaatsvindt, snappen wij goed, kun je het misschien beter formuleren en dan is het uiteindelijk aan de adviseur om te beslissen wat ze daarmee doen.

BEEKMAN

Maar in dit geval gaat het echt om informatie achterhouden. Het schrappen van informatie en daar wordt gehoor aangegeven.

RUTTE

Nogmaals, dat vind ik een vergaande conclusie die ik op basis van het citaat zo niet zou delen maar dat zou je echt moeten navragen bij VWS.

BEEKMAN

Maar dit zijn hele duidelijke documenten die gisteren zijn vrijgegeven. Als er informatie wordt geschrapt, dan is het RIVM toch niet onafhankelijk?

RUTTE

Nou het RIVM is sowieso niet onafhankelijk. Dat is een overheidsinstelling maar het OMT is onafhankelijk en het OMT komt met die adviezen en de overheid kan verduidelijkende vragen stellen, maar deze specifieke vraag zou ik echt even bij VWS neerleggen.

BEEKMAN

Een ander onderwerp dan kort: dit weekend is er een manifestatie voor de toeslagenouders. Bent u daarbij?

RUTTE

Nee.

BEEKMAN

Ook niet overwogen?

RUTTE

Nee dit weekend niet. Dit weekend zit ik bij heel veel andere verplichtingen.

BEEKMAN

Oké.

RUTTE

Maar ik ben zeer nauw bij dit onderwerp betrokken, zoals u weet, op alle mogelijke manieren. Gisteren nog weer een gesprek gehad, dus...

BEEKMAN

Voor sommige ouders duurt het echt te lang.

RUTTE

Klopt.

BEEKMAN

Is het een heel pijnlijk dossier geworden, overweegt u inmiddels om hier meer leiding over te nemen, op dit onderwerp?

RUTTE

Nou ik heb totaal vertrouwen in de leiding die over dat onderwerp is genomen en ook de vorige die dat deed en als kabinet zijn we daar ook als kabinet zeer nauw bij betrokken, het is nooit dat een collega in haar of zijn eentje alles doet. Maar het is een ongelofelijk ingewikkeld vraagstuk en u ziet het ook vandaag weer terug in de voortgangsbrief.

BEEKMAN

Gaat dit nog jaren duren? Voor die ouders?

RUTTE

Ja, dat vrees ik wel. Voordat je alles hebt afgewikkeld, ben je echt een tijdje verder, maar je ziet wel dat gelukkig in heel veel gevallen er langzamerhand duidelijkheid is maar er zijn nog steeds grote vraagstukken, bijvoorbeeld de kind regelingen, die moeten nog helemaal in de wetgeving worden vastgelegd, dat zie je ook terug in de berichtgeving vandaag van Aukje de Vries. Het vraagstuk van de commissie ‘Werkelijke Schade’. Wat is precies de rol daarvan, hoe werkt dat? Dat zijn echt zaken die nog verder moeten worden uitgezocht.

HAGENS (SBS)

Meneer Rutte, het paasweekend staat voor de deur. Eén jaar geleden zei Gert-Jan Segers dat hij een nieuw kabinet met u niet zag zitten, omdat hij u niet op een geloofwaardige  wijze beelddrager zou kunnen zijn van een nieuwe bestuurscultuur. Bent u nu wel een beelddrager van een nieuwe bestuurscultuur?

RUTTE

Dat moet u Gert-Jan Segers vragen, maar ik ga nu niet omdat het toevallig een jaar verder is daarmee die verjaardag hier vieren door dan weer terug te kijken, dat wordt wat ingewikkeld.

HAGENS

Maar heeft u zichzelf concrete doelen gesteld?

RUTTE

Ik heb een paar dingen gezegd naar aanleiding van het, kijk dat 1 april-debat begon met een fout van mij, ik bleek wel degelijk het over Pieter Omtzigt gehad te hebben, dat gesprek, en dat wist ik niet meer en toen ik het terugzag dacht ik ‘verdraaid, dat is natuurlijk heel slecht dat ik dat niet weet’. Dat bleek te gaan overigens dat hij minister kon worden. Toen ik het las dacht ik ‘ja, dat is niet zo gek, want dat had ik anders ook in het debat al actief verteld’, want dat was een opvatting van mijn partij,  dat zou het CDA dat wensen daar geen blokkade lag om Pieter Omtzigt als minister... Dat staat helemaal los van die tekst in dat briefje ‘functie, elders’. Dat had niks met mij te maken. Is ook in dat debat duidelijk bevestigd. Ik baal er ongelofelijk van dat ik die fout maakte. Terecht dat de Kamer volledig over mij heen is gewalst. Zo hoort dat. Maar ik ga daar nu niet steeds weer commentaar op leveren. Eén aspect daarbij speelde niet zozeer in dat debat, maar naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagaffaire, en dat is het vraagstuk ‘hoe zijn de ambtelijk-politieke en ook de kabinetspolitieke verhoudingen in Nederland en wat moeten we daar veranderen?’, en daar heb ik net al een paar dingen over gezegd en daar werken we vreselijk hard aan. Bijvoorbeeld dat we alles openbaar maken, het is niet omdat ik dat alleen wil, dat is, het hele kabinet wil dat als we besluiten nemen: wat hebben we daar nou voor alternatieven op tafel gelegen, want zijn de onderliggende stukken, dat we niet meer zo’n coalitieoverleg hebben maandagochtend, dat we een veel ontspannenere relatie nastreven ook tussen ambtenaren en de Tweede Kamer. En daar werken we met zijn allen hard aan en dat is overigens ook een zoektocht. Niet alleen tussen kabinet en Kamer, maar ook Kamer en kabinet.

HAGENS

Maar u bent het gezicht van het kabinet, wat is uw eigen rol?

RUTTE

Mijn eigen rol is ervoor te zorgen dat wij aan alle plannen die we daar hebben en die u ook terugvindt in die brief waarin we reageren op het rapport van de periode die de onderzoekscommissie kinderopvangtoeslag, dat we daar goed opvolging aan geven.

HAGENS

En uw rol?

RUTTE

Dat is mijn rol.

VAN GRONINGEN (OP1)

Meneer Rutte, als straks die Voorjaarsnota er ligt, wat is er dan nog over van het coalitieakkoord?

RUTTE

Zoals bij elke voorjaarsnota is elke begroting een update van het coalitieakkoord. Het coalitieakkoord zet de grote ambities neer voor een coalitie voor de komende jaren en die zullen ook na de voorjaarsnota niet veranderd zijn. Die coalitie is dat dat een modern, schoon land is in 2030 en daarna en dat wij in deze periode tot 2025 daarvoor de bepalende besluiten willen nemen. Het ambitie- en coalitieakkoord is dat wij het probleem van de stikstof gaan oplossen. Dat lukt niet met 2025, maar wel dat we in deze coalitieperiode daarvoor de bepalende stappen zetten. Ambitie van het coalitieakkoord is ervoor te zorgen dat het land veilig wordt en dat wij de georganiseerde criminaliteit en daarbij ook de drugscriminaliteit, dat we die aanpakken. Dat zal ook niet in een paar jaar rond zijn, maar daarvoor moeten we nu alle bepalende beslissingen nemen en dat geld reserveren. En, heel belangrijk, een ambitie van het kabinet is ervoor te zorgen dat in dit land niet alleen op school het niveau van rekenen en taal omhoog gaat, u zag gisteren Dennis Wiersma naar aanleiding van de laatste PISA-cijfers, die gewoon niet goed zijn. Maar ook dat het niet uitmaakt waar je wieg staat en dat een kind uit een derde generatie migrantengezin net zoveel kans heeft om naar de universiteit te gaan, als hij of zij daarvoor de capaciteiten heeft, als ieder ander kind in Nederland en de kansencrisis aanpakken. De meritocracy trap verslaan. Dat zijn voor mij vier essentiële ambities, daarnaast natuurlijk heel belangrijk dat we ons realiseren dat er veel mensen in het land zijn, hoewel de welvaart heel hoog is, die toch met heel weinig geld in hele moeilijke financiële omstandigheden moeten rondkomen en hoe kun je die proberen uit die situatie te tillen met ook een open oog voor die grote brede middenklasse, die het soms ook zwaar heeft. Dat zijn de ambities van het kabinet. Mijn overtuiging is, als die voorjaarsnota naar buiten komt, dat aan die ambities niets veranderd. Maar het is altijd zo bij een begroting dat dat updates zijn van het financiële plaatje wat daaronder ligt, want helaas, de werkelijkheid houdt zich niet vier jaar aan de werkelijkheid zoals die zich manifesteert op de dag van de presentatie van de nieuwe coalitie.

VAN GRONINGEN

Dus die vier onderwerpen die u noemt, kansengelijkheid in onderwijs, klimaat, stikstof, veiligheid, het kan wel zijn dat daar bedragen... geld vanaf gaat...

RUTTE

Of bijkomt.

VAN GRONINGEN

Geen garanties die u nu... nee, ik dacht even zo nu te interpreteren dat die onderwerpen veilig zijn.

RUTTE

Nee, maar het is natuurlijk altijd zo dat de werkelijkheid inbeukt op de een kabinet, maar een kabinet is niet... Ik weet wel dat ooit Stef Blok zei ‘het land moet nu eenmaal bestuurd worden, bijgaand de spread sheets’. Toch is het zo dat het coalitieakkoord, los van de spread sheets, en daar praten we nu vooral over. Hoe ziet dat plaatje er financieel uit en kunnen wij die ambities overeind houden en ik merk tot nu toe in de gesprekken dat iedereen zegt: ‘die grote ambities daar willen we met elkaar mee verder’. Er is bijvoorbeeld ook bijgekomen de ambitie om versneld naar die 2 procent gaan, bij Defensie, is een wens van de Kamer. Of dat lukt en hoe, ik ga het hier niet beloven. We kijken er allemaal naar, ik heb een andere ambitie, wat het kabinet niet wilde, AOW nu ook koppelen aan die verhoging van het wettelijk minimumloon. Da’s ook een gegeven en daarnaast, we hebben gewoon te maken natuurlijk met een totaal veranderd internationaal speelveld, een verschrikkelijke oorlog tussen Rusland en Oekraïne die onze hele regio en zelfs de hele wereld potentieel destabiliseert, daar heb je op te reageren.

VAN GRONINGEN

Ander onderwerp, wat ik toch nog even wilde aansnijden: Rusland reageerde vanmorgen op mogelijk lidmaatschap van Finland en Zweden aan tot de NAVO en er werd gezegd: ‘Ja, dat kan weleens het einde zijn van een kernwapenvrije Oostzee-regio.’ Schrikt u daarvan?


RUTTE

Ik ben gestopt met schrikken van alle uitspraken van Doctor Poetin, waar het om gaat natuurlijk is dat Zweden en Finland volledig het recht hebben om dat lidmaatschap aan te vragen en wij dat ook toejuichen als Nederland. Wij zeggen: ‘Als ze dat doen, dan willen we dat ook faciliteren.’

VAN GRONINGEN

Is het geen escalatie?

RUTTE

Dat is geen escalatie. Dit zijn twee landen die gebruik maken van het recht wat landen hebben om, als ze aan alle eisen te voldoen, lid te worden van de NAVO. Dat zijn twee lidstaten van de Europese Unie, dus ze voldoen aan alle eisen waar het betreft de rechtsstatelijkheid, the Rule of Law, onafhankelijkheid, rechterlijke macht, vrije pers etc. Democratie. En zou die lidmaatschapsaanvraag er komen, het wordt nog voorgelegd aan het Zweedse parlement. Ik dacht dat er ook misschien wel sprake is van een referendum. We gaan het allemaal zien hoe ze dat doen, dat is aan hen zelf, maar als die aanvraag er komt, dan zal Nederland daar welwillend naar kijken.

VAN GRONINGEN

Maar kan het naar het oosten opschuiven van die NAVO-grens, dat kan toch wel weer voor de Russen gezien worden als een extra provocatie waardoor zij weer wellicht moeten reageren op het een of het ander?

RUTTE

Nou dit is geen provocatie, dit zijn landen die gebruik maken van hun recht en Rusland is natuurlijk zelf ook degene die uiteindelijk zaait en oogst. Gezaaid is door de verschrikkelijke agressie in Oekraïne, de oogst is dat de Europese Unie en de NAVO, het hele Noord Atlantische, Trans-Atlantische alliantie, dat die sterker is dan ooit en meer ook verbonden is met elkaar dan ooit om ervoor te zorgen dat we deze agressie het hoofd bieden.

VAN DER GROOT (NU.NL)

Meneer Rutte, toch weer even naar de Voorjaarsnota, sorry. Hoorde ik u nou juist zeggen dat die voorjaarsnota op hoofdlijnen wordt gesloten? Zei u dat nou?

RUTTE

Nee wat ik zei is dat wij, nadat die klaar is, ook nog willen kijken of de gesprekken met de oppositie, dat dat natuurlijk betekenisvolle gesprekken moeten zijn, anders heeft het geen zin. En dat ik nog niet helemaal kan inschatten nu... Als die Voorjaarsnota af is, is die gewoon een normale Voorjaarsnota tegen 1 juni, maar het product van de gesprekken nu met de coalitiepartijen, ik weet nog niet hoe gedetailleerd het is, dat was het antwoord op de vraag op De Winther, van is het dan al gedetailleerd en ga je daarmee praten met oppositiepartijen, dan geldt nog steeds dat het betekenisvolle gesprekken moeten zijn die tot aanpassingen kunnen leiden anders moet je ze niet voeren, dat is alleen maar sfeer verslechterend. Maar het kan ook zijn dat je iets meer op hoofdlijnen blijft, die gesprekken voert, en hem dan verder detailleert. Hoe dat precies gaat, weet ik gewoon niet.

VAN DER GROOT

Oké, want normaal zie je bij die begrotingsgesprekken dat een minister op de gang loopt bij de oppositie. Is het nu bijvoorbeeld denkbaar omdat we hebben gezien dat die oppositie nou eenmaal tegen kan stemmen bij belangrijke besluiten, zie AOW, zie Jeugdzorg, is het een idee om die oppositiepartijen maar direct uit te nodigen op het ministerie van Financiën om ze mee te laten praten zodat je gelijk weet hoe die Voorjaarsnota eruit moet komen te zien?

RUTTE

We hebben ieder jaar tot nu toe vormen gevonden, althans in die 11 jaar nu dat ik er zelf mee te maken heb, vormen gevonden waarin dat gesprek plaatsvindt, dat is overigens per jaar verschillend, ook afhankelijk van de besluitvorming die voorligt, dus daar kun je geen, daar is geen recept voor of menuutje voor.

VAN DER GROOT

Nu is het zo dat de economie waarschijnlijk dus iets minder slecht presteert dan verwacht maar daar hebt u begrotingstechnisch niet zo veel aan want dat kunt u niet gebruiken voor tegenvallers.

RUTTE

Ik heb niet gezegd dat de economie minder slecht presteert dan verwacht, ik zei dat die onderliggend staat er heel sterk voor, maar we hebben een paar grote bedreigingen...

VAN DER GROOT

Dat zijn de cijfers toch, dus het valt allemaal iets meer mee dan...

RUTTE

Dan vorig jaar, ja. Ik heb het over 2021, we hebben het natuurlijk met waanzinnig goede cijfers afgesloten.

VAN DER GROOT

Ja, goed, dat is een meevaller in ieder geval.

RUTTE

Nee, dat is afgerond, dat is geen meevaller, dat is klaar. Ja dat is het probleem.

VAN DER GROOT

Zijn er nog meer meevallers, in ieder geval? Naast dat de economie...

RUTTE

Wachten even, twee dingen scheiden. Eén, want ik zei: heel precies, dat ik geen misverstand heb, onze economie onderliggend staat er heel sterk voor, we zijn gewoon een heel goed draaiend land. Maar er zijn een paar grote problemen. Het eerste probleem is dat er nu aanpassingen in de economie plaatsvinden die uitgesteld zijn vanwege de steunpakketten, dat zal leiden tot meer faillissementen verwacht ik, dan wij in het verleden gezien hebben, in bepaalde sectoren, die sterk te maken hadden met de coronacrisis. En het tweede is dat je moet kijken wat precies nu de oorlog Oekraïne-Rusland doet, ook laten we maar zeggen, meer structureel voor onze economie, en je hebt sowieso op korte termijn te maken met de hoge inflatie, en sterk gestegen energieprijzen. Wat precies nu de optelsom is van plussen en minnen dat zal zichtbaar worden bij de Voorjaarsnota, daar ga ik nog niks over zeggen. Dat was ook net mijn antwoord aan de Volkskrant.

VAN DER GROOT

Ja goed, mijn vraag was inderdaad: Ziet u nog ergens meevallers, want dat is natuurlijk hetgeen waar u naar op zoek bent. Maar daar kunt u dus nog niks over zeggen.

RUTTE

Daar ga ik niets over zeggen, nee. We willen echt het hele plaatje laten zien als het af is. Ja, klopt.  

WESTER (RTL)

Ja, meneer Rutte, nog even aanvullend op de voorjaarsnota, wat verwacht u van het gesprek vanavond, waar moet het vanavond toe leiden, moet het vanavond al tot iets leiden?

RUTTE
Nee. Het zou mooi zijn. We mogen elkaar graag, maar ieder heeft ook andere zaken die ze leuk vinden. Dus niet per se dat we bij elkaar willen zitten, maar het is ook geen ramp. Dus het is het tweede gesprek, dus ik... het zou heel goed kunnen zijn dat we vanavond nog niet klaar zijn.

WESTER

Dan nog even over die nieuwe begrotingscyclus, zoals minister Kaag van Financiën dat voorstelt, een collega vroeg er zojuist ook naar, dat leidt er toch eigenlijk automatisch toe dat Prinsjesdag een louter ceremoniële dag wordt zoals eerder bepleit, bijvoorbeeld door minister van Financiën Wouter Bos in 2008, 2009 geloof ik.

RUTTE
Nee, nee, wat ik net zei. Die Voorjaarsnota zal meer zicht bieden op de doorwerking in de jaren erna. Maar het zwaartepunt van besluitvorming, zeker ook over koopkracht, ook in belangrijke mate over de inkomstenkant van de begroting zal toch gewoon in augustus plaatsvinden.

WESTER
Maar die kun dan ook meteen bekend maken, die besluiten?

RUTTE

Ja, maar dat... je wil het ook gewoon de laatste cijfers daarin meenemen. Het hele koopkrachtbeeld ligt nu ook niet op tafel. Je kijkt voor partieel naar bepaalde maatregelen wat doen die mogelijk in het koopkrachteffect maar echt het koopkrachtplaatje, en ervoor te zorgen, onze Nederlandse hobby, van de koopkrachtplaatjes, iedereen wil ervan af, maar we komen er niet van af. Dat ligt echt op tafel weer in augustus. En ik ben ook nooit een voorstander geweest van de gedachte dat de Troonrede een soort meer beleidsrede is omdat het de koning in een veel te politiek proces brengt. Dan wordt de koning ook echt de woordvoerder van de regerende coalitie. En ik vind het verstandig dat de Troonrede natuurlijk samenhangend het beleid brengt, maar toch ook vooral de departementen langsloopt en belangrijke beleidsbeslissingen meedeelt. Zodat je daarmee voorkomt dat die Troonrede echt een politiek beleidsstuk is van, in dit geval, een coalitie van centrum-links en centrumrechts. Maar laten we nou in het eerste kabinet waar ik leiding aan gaf, een rechtse coalitie, dan is het toch buitengewoon ingewikkeld als een staatshoofd, of voor mij een linkse coalitie, zo vanuit één visie zo’n samenhangende rede moet houden. Dat is meer iets voor een premier om te doen bij de Algemene Beschouwingen.

WESTER

Maar, ik zeg het misschien een beetje oneerbiedig, maar de koning vertelt toch al sinds jaar en dag op Prinsjesdag oud nieuws? Dan is toch niets... nou ja, daarom, dat zijn dan de feiten. En dan is er toch niets op tegen om al dat soort dingen gewoon formeel eerder bekend te maken? We kunnen het er ook wel over hebben met z’n allen, kan iedereen erop reageren, weet iedereen wat Hemelvaart te wachten staat.

RUTTE
Ja, goed, dat is een andere discussie. Of je, even los van wanneer je nou precies die besluitvormingsmomenten hebt, of je, als er in september een begroting is afgewikkeld in de ministerraad of je hem dan niet naar buiten kunt brengen. Er zijn twee redenen waarom ik daar nooit voor bent. Eén is omdat er altijd nog tot het laatste moment verschuivingen zijn of kunnen zijn, die dan ook neerslaan in de miljoenennota tussen begrotingen. Dus dan is het misschien wel hier iets afgewikkeld, maar dan heb je daar een probleem wat toch nog hier een aanpassing vraagt en je beperkt jezelf in die mogelijkheden als je een begroting na vaststellen naar buiten brengt. En het tweede is nogmaals dat daarmee die Troonrede ook een ander karakter krijgt. En in onze... zouden wij een presidentieel stelsel hebben, ligt dat veel minder gevoelig. Maar in een monarchie, in een constitutionele monarchie zoals wij die hebben, vind ik het verstandig dat je voorkomt dat de koning een al te politieke toespraak gaat houden omdat dan, ja, mensen zouden denken: wat raar, nou houdt hij een links verhaal, en over een paar jaar houdt hij een rechts verhaal. Wat vindt die koning nou? Nou, dan moet je uitleggen: die koning vindt ongetwijfeld van alles, maar constitutioneel is dat niet relevant, want het zit in een kabinet wat verantwoordelijkheid neemt voor die toespraak. Nou en dat is een, vind ik ook, een constitutioneel balans die je moet blijven zoeken, en daarom vind ik die huidige systematiek verstandig, waardoor ook die Troonrede ook een beetje die verschillende departementen blijft langslopen. Daar is altijd wel kritiek op. Maar volgens mij is het sinds het aantreden van het eerste kabinet onder mijn leiding zijn we er geleidelijk aan in geslaagd om daar toch iets meer van een rode draad in aan te brengen, al zie ik dat nog niet altijd terug in de commentaren. Goed paasweekend!