Interview: Speuren naar bijwerkingen van coronavaccins
Na je coronavaccinatie kun je je een paar dagen niet lekker voelen. Ernstige bijwerkingen zijn gelukkig zeldzaam. Maar hoe weten we dat? “Door meldingen en onderzoek komen we steeds meer te weten over de bijwerkingen van coronavaccins”, zegt Agnes Kant, directeur van Bijwerkingencentrum Lareb.
Dr. Agnes Kant is sinds 2013 directeur van Bijwerkingencentrum Lareb. Zij studeerde gezondheidswetenschappen en werkte als wetenschappelijk medewerker epidemiologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. In 1997 promoveerde zij in de medische wetenschappen op onderzoek naar baarmoederhalskanker. Het bestaan van sociaaleconomische gezondheidsverschillen was mede aanleiding voor een overstap naar de politiek. Van 1998 tot 16 juni 2010 maakte zij deel uit van de Tweede Kamer, waarvan 2 jaar als fractievoorzitter van de SP.
Wat zijn bijwerkingen eigenlijk?
Door een vaccinatie leert je lichaam zich te wapenen tegen een specifieke ziektemaker. Zodra je ingeënt bent gaat je immuunsysteem even flink aan de slag: daar kun je je even niet zo lekker van voelen. Dat noemen we een bijwerking. Bij vaccins zijn bijwerkingen meestal een teken dat het vaccin werkt. Niet prettig maar wel een goed teken dus. Er zijn ook bijwerkingen die geen signaal van de werking van het medicijn zijn. Die komen bij vaccins maar weinig voor.
Bijwerkingen zijn meestal een teken dat het vaccin werkt
Wat doet Lareb?
“Lareb is een meld- en kenniscentrum van bijwerkingen van geneesmiddelen, daar horen vaccins en andere gezondheidsproducten (zoals vitaminesupplementen, kruidenmiddelen of afslankproducten) ook bij. Zorgverleners en gebruikers van geneesmiddelen kunnen bijwerkingen melden op onze website. Ook doen we aanvullend onderzoek. Als er iets opvalt, dan trekken we aan de bel bij zorgverleners, patiëntenverenigingen, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en het RIVM. Het CBG bepaalt dan of er iets mee moet gebeuren, en bij vaccins ook het RIVM."
“Als er iets opvalt, trekt Bijwerkingencentrum Lareb aan de bel.”
"Verder kan iedereen op onze site informatie over geneesmiddelen en bijwerkingen vinden. Bovendien hebben we speciale kennisbanken over bijwerkingen van vaccins en het gebruik van geneesmiddelen tijdens de zwangerschap.”
Houdt Lareb ook alle bijwerkingen van de coronavaccins bij?
“Ja. De meeste bijwerkingen zijn natuurlijk al uit de onderzoeken van de fabrikant gebleken. Die duren maar een paar dagen en zijn vergelijkbaar met die van andere vaccins: koorts, hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid en een reactie op de plek van de prik. Lareb onderzoekt nu of en hoe deze bijwerkingen verschillen tussen de coronavaccins, mannen en vrouwen, leeftijdsgroepen en de eerste en tweede prik - onder andere.”
Hoe onderzoekt Lareb bijwerkingen van de coronavaccins?
“Door de analyses van de meldingen die we ontvangen. En met vragenlijsten volgen we ruim 30.000 mensen die een coronavaccin hebben gekregen. We vragen hen of, en welke, bijwerkingen zij ervaren.”
En wat komt er uit dat onderzoek naar bijwerkingen van de coronavaccins?
“Uit ons vragenlijstonderzoek blijkt dat de bekende bijwerkingen het vaakst worden ervaren na de eerste vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin.
Bij het Moderna-vaccin zien we dat mensen vaker één of meer bijwerkingen ervaren bij de tweede vaccinatie, vergeleken met de eerste vaccinatie. Bij de tweede vaccinatie met AstraZeneca ervaren mensen over het algemeen minder vaak één of meer bijwerkingen. Bij het Pfizer/BioNTech-vaccin is er nagenoeg geen verschil."
Zijn er andere ernstige bijwerkingen van de coronavaccins gevonden?
“Uit een analyses van meldingen blijken diverse nieuwe bijwerkingen die nog niet in de bijsluiter stonden. Een paar voorbeelden. Na je vaccinatie kan je een zwelling rond de prikplek krijgen. De zwelling kan pijnlijk zijn, en zelfs uitbreiden tot over de schouder of de elleboog.”
“Ook hebben wij, net als in andere landen meldingen ontvangen van een combinatie van uitgebreide vormen van trombose met een sterke daling van het aantal bloedplaatjes. Inmiddels is dit beeld beter bekend als ‘trombose met trombocytopenie syndroom’ (TTS). Er zijn 6 patiënten overleden na trombose in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes, waarvan het bij drie ging om de zeldzame bijwerking bij het AstraZeneca-vaccin. Deze bijwerking is opgenomen in de bijsluiters van het AstraZeneca- en Janssen-vaccin.”
“Daarnaast hebben we meldingen van een ontsteking van de zenuwbanen in het ruggenmerg (myelitis transversa) bij het AstraZeneca vaccin. Het staat nog niet vast of myelitis transversa een bijwerking is. Dit wordt nauwlettend in de gaten gehouden.”
“Na vaccinatie kan er een heftige allergische reactie optreden. Daar krijgen we ook meldingen over. Gelukkig zijn deze mensen allemaal goed behandeld en hersteld.”
“Tenslotte ontvingen we meldingen van overlijden na de vaccinatie. Bij een groot deel van de meldingen was een al bestaand gezondheidsprobleem de meest voor de hand liggende verklaring voor het overlijden. Bij een aantal meldingen hebben bijwerkingen mogelijk bijgedragen aan het verslechteren van een al kwetsbare gezondheidssituatie of sluimerende onderliggende conditie, al dan niet door hoge leeftijd. Het gaat hier om bekende bijwerkingen van de coronavaccins zoals koorts, misselijkheid en algemene malaise.”
“Inmiddels zijn er ook meer nieuwe zeldzame bijwerkingen opgenomen in de bijsluiters van de coronavaccins, waaronder het capillairleksyndroom en Guillain-Barré bij de AstraZeneca- en Janssen-vaccins, en pericarditis en myocarditis (ontsteking van de hartspier en het hartzakje) bij de vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna. Deze laatste gaan overigens meestal vanzelf over en zijn anders goed te behandelen.”
Krijg je heftiger bijwerkingen van een coronavaccinatie als je al corona hebt gehad?
“Uit onderzoek blijkt dat mensen die eerder corona hebben gehad hevigere bijwerkingen van een coronavaccinatie ervaren. Die bijwerkingen zijn vergelijkbaar met die van de tweede vaccinatie met Pfizer/BioNTech of Moderna. Van de tweede vaccinatie is bekend dat sommige mensen heftiger bijwerkingen krijgen dan van de eerste vaccinatie.”
“Dit is ook gebleken uit ons eigen vragenlijstonderzoek. Daar zagen we dat mensen die corona hebben doorgemaakt vaker één of meer bekende bijwerkingen ervaren na de eerste coronavaccinatie. Bij de Pfizer/BioNTech vaccinatie zagen we dit ook bij de tweede vaccinatie.”
Mensen die al corona hebben gehad, hebben vaak hevigere bijwerkingen van een coronavaccinatie.
Wat weten jullie over bijwerkingen van coronavaccins op de lange termijn?
“Vaccins hebben doorgaans geen langetermijnbijwerkingen omdat je lichaam ze vrij snel weer afvoert, maar vanzelfsprekend blijven we opletten. Via de EMA houden we hierover contact met collega’s in het buitenland. Ons vragenlijstonderzoek loopt door tot een half jaar na de vaccinatie.”
Moeten alle bijwerkingen niet al bekend zijn vóór een vaccin op de markt komt?
“Daar doet de fabrikant ook altijd onderzoek naar. Uitgebreid testen is verplicht; in het lab, op dieren en uiteindelijk op tienduizenden mensen. Als het medicijn of vaccin voor al die testen slaagt, dan beoordeelt een onafhankelijk medicijnagentschap nog eens of de voordelen opwegen tegen de risico’s. De bijwerkingen komen dan in de bijsluiter en het vaccin mag de markt op. Veel is dus al bekend, maar niet alles."
"Wij blijven alert op het onverwachte"
Vergeleken met die onderzoeken van de fabrikant krijgt nu een nog veel grotere en diverse groep mensen de vaccins. Daarom is het onze taak als Bijwerkingencentrum Lareb om zo snel mogelijk inzicht te krijgen welke bijwerkingen optreden, zowel de gangbare als eventuele meer zeldzame bijwerkingen. Maar ook om alert te blijven op het onverwachte.”
Wat moet je weten over de bijwerkingen als je nog geen coronavaccinatie hebt gekregen?
“Kijk goed waar je je informatie vandaan haalt. Over vaccins gaan tegenstrijdige verhalen rond. Denk aan de geruchten over een verband tussen vaccineren en autisme of vruchtbaarheid. Die kloppen niet, maar zaaien wel onrust. Voor onafhankelijke informatie, kijk op onze site: www.lareb.nl. Daar vind je een kennisbank met veel informatie over bijwerkingen én over vermeende bijwerkingen van vaccins.”
“Op onze site Lareb.nl vind je onafhankelijke informatie over bijwerkingen én vermeende bijwerkingen van vaccins.”
Bij welke bijwerkingen moet je je huisarts bellen?
“Je moet altijd je huisarts bellen als je je zorgen maakt. Er kan ook iets anders aan de hand zijn, terwijl je denkt dat het door de coronaprik komt. Blijf gewoon alert op je gezondheid, zoals altijd.”
Meer informatie over bijwerkingen
- Bekijk op YouTube: Video: Cronavaccins: de bijwerkingen. Immunoloog Prof. Marjolein van Egmond legt uit
- Wekelijkse update bijwerkingen coronavaccins (Bijwerkingencentrum Lareb)
- Informatie over alle vaccins die in Nederland zijn toegelaten (Cronavaccinatie.nl)