Interview: Vaccinoloog Anke Huckriede over Novavax
Het Novavax-vaccin is sinds maart beschikbaar voor mensen die niet gevaccineerd willen of kunnen worden met het mRNA-vaccin van Biontech/Pfizer of Moderna. Novavax werkt zoals ‘ouderwetse’ vaccins op basis van eiwitten in plaats van mRNA. Hoogleraar vaccinologie Anke Huckriede legt het verschil uit.
Prof. dr. Anke Huckriede is hoogleraar vaccinologie aan de RUG en werkzaam bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. Ze doet onderzoek naar de ontwikkeling van influenzavaccins en is aangesloten bij onderzoeken naar het coronavaccin.
Wat voor een vaccin is Novavax?
“Het vaccin van Novavax is een ‘subunit-eiwitvaccin’, zoals we dat noemen. Het wordt ook wel een traditioneel vaccin genoemd. Dat klopt gedeeltelijk. Het werkt inderdaad zoals andere traditionele vaccins op basis van eiwitten, maar er is gebruikgemaakt van moderne technieken om dat eiwit te produceren.”
Mensen die zijn gevaccineerd met Novavax, hebben in vergelijking met mensen die zijn gevaccineerd met andere coronavaccins relatief minder vaak last van bijwerkingen
Het is dus traditioneel, maar niet helemaal. Kunt u dat uitleggen?
“Bij een traditioneel vaccin, bijvoorbeeld het griepvaccin, wordt eerst het virus gekweekt. Daaruit worden vervolgens bepaalde eiwitten gehaald. In het geval van Novavax, wordt niet het virus gekweekt, maar een eiwit uit het virus: het bekende spike-eiwit. Hiervoor worden cellen van insecten gebruikt. De eiwitten vormen heel kleine deeltjes: nanodeeltjes. Die worden van de cellen ‘geoogst’. De nanodeeltjes zijn het moderne deel van het vaccin.”
Wat is het verschil tussen Novavax en de andere vaccins, zoals BioNTech/Pfizer en Moderna?
“Het belangrijkste verschil is dat het Novavax-vaccin alleen het eiwit zelf bevat. In het vaccin zitten dus onder meer die nagemaakte deeltjes van het spike-eiwit. Na een prik, maakt je lichaam antistoffen aan en beschermt je op die manier tegen het virus.”
“Bij een mRNA-vaccin (BioNTech/Pfizer of Moderna), wordt niet het eiwit, maar de code voor productie van het eiwit toegediend. Na een prik, maken jouw eigen cellen het spike-eiwit waartegen je immuun wordt.”
Bij de oorspronkelijke variant van het virus, lijkt het Novavax-vaccin even goed te werken als de andere vaccins.
Welk vaccin werkt beter: Novavax of mRNA?
“Om daar antwoord op te geven, moet ik eerst wat uitleggen over vaccins. Die werken op twee manieren. Ten eerste zorgen ze voor het aanmaken van antistoffen die het virus bij binnenkomst als het ware kunnen vangen. Tegen nieuwe varianten zijn de antistoffen helaas vaak minder werkzaam. Ten tweede zorgen de vaccins ook voor het aanmaken van immuuncellen, zogenaamde T-cellen, die geïnfecteerde cellen kunnen aanvallen. Die T-cellen lijken heel belangrijk te zijn voor de bescherming tegen ernstige ziekte, en werken tegen alle varianten.”
“Bij de oorspronkelijke variant van het virus, lijkt het Novavax-vaccin even goed te werken als de andere vaccins. Er is nog geen onderzoek gedaan naar de werking van Novavax tegen omikron. We weten wel dat de mRNA-vaccins beter zijn in het activeren van de T-cellen dan de eiwitvaccins zoals Novavax, en dat ze heel goed beschermen tegen ernstige ziekte bij nieuwe varianten. Dat heeft te maken met die nieuwe mRNA-techniek: als het lichaam zelf de eiwitten aanmaakt, worden de T-cellen bijzonder effectief geactiveerd. Eiwitvaccins zijn daar wat minder sterk in.”
Hebben mensen die zijn gevaccineerd met Novavax meer of minder last van bijwerkingen?
“Mensen die zijn gevaccineerd met Novavax, hebben in vergelijking met mensen die zijn gevaccineerd met andere coronavaccins relatief minder vaak last van bijwerkingen zoals koorts, misselijkheid, hoofdpijn, spierpijn, of koude rillingen. Dat is echt een voordeel.”
Toch is het echt niet zo dat de vaccins met je genetica kunnen rommelen
Voor wie is Novavax bedoeld?
“Alle vaccinproducenten zijn aan het begin van de coronacrisis tegelijk begonnen met de ontwikkeling van een vaccin. Dus bij aanvang was het natuurlijk voor iedereen bedoeld, en het is nu in principe ook voor iedereen beschikbaar. Maar we zitten inmiddels in een situatie waarin de veel mensen al gevaccineerd zijn. Novavax wordt daarom in ons land vooral aangeboden aan mensen die bijvoorbeeld allergisch zijn voor componenten uit de andere vaccins, of die na een prik met een mRNA-vaccin last hadden van hevige bijwerkingen.”
Er zijn ook mensen die twijfelen aan die nieuwe mRNA-techniek en meer vertrouwen hebben in dit traditionele Novavax-vaccin. Begrijpt u dit?
“Ja, dat begrijp ik wel. Maar wat veel mensen niet weten, is dat bij een virale infectie altijd virus-DNA en -RNA in je lichaam is, en er ook nieuw virus-DNA of -RNA ontstaat. Zo gaat dat nu eenmaal. Ik kan me voorstellen dat het zonder deze kennis voor sommige mensen een bijzonder eng idee is dat er genetisch materiaal in het vaccin zit. Toch is het echt niet zo dat de vaccins met je genetica kunnen rommelen. mRNA kan niets met jouw genetisch materiaal, het is alleen de boodschapper voor productie van het eiwit. Voor mensen die het toch een vervelend idee vinden, is Novavax een goed alternatief.”
Wat is uw advies aan mensen die nog niet zijn gevaccineerd?
“Ik zou deze mensen aanraden om er toch nog een keer over na te denken. De vaccins zijn immers veilig en blijken heel effectief in het voorkomen van ernstige ziekte. Ook mensen die al enige immuniteit hebben opgebouwd doordat ze al corona hebben gehad, hebben nog baat bij een prik. Dat hebben verschillende onderzoeken laten zien.”
Over Novavax
Het Novavax-vaccin is volgens het Europese geneesmiddelenagentschap (EMA) en de Gezondheidsraad veilig voor mensen van 18 jaar en ouder. Het vaccin beschermt in 60-90% van de gevallen tegen ziekte door het coronavirus.
Het Novavax-vaccin kan een alternatief zijn voor mensen die bezwaar hebben tegen inenting met een mRNA-vaccin. Er zijn twee doses nodig voor een eerste vaccinatieserie met minimaal drie weken tussen de eerste en tweede prik.
Het Novavax-vaccin is door het Europees Medicijn Agentschap (EMA) nog niet beoordeeld als boostervaccin.