Toespraak van minister Van Engelshoven bij opening tentoonstelling 'Artemisia', in Rijksmuseum Twenthe
Minister Van Engelshoven (OCW) opende de tentoonstelling 'Artemisia', op 25 september 2021, in Rijksmuseum Twenthe in Enschede.
Beste mensen,
Goed dat u er allemaal bent.
Vandaag is een bijzondere dag. We hoeven niet langer anderhalve meter afstand te houden.
Voor musea en zoveel andere instellingen in de culturele sector is dit natuurlijk hartstikke mooi. En ook voor het publiek, nu musea nóg meer gaan lijken op hoe we ze kenden.
Hier in Enschede kan iedereen weer komen genieten van alles wat Rijksmuseum Twenthe ons te bieden heeft. Dat gaan hopelijk veel mensen doen, vanuit het hele land.
Jullie vaste collectie is altijd prachtig. En tot 23 januari volgend jaar kunnen we hier allemaal genieten van een unieke tentoonstelling over het leven en werk van Artemisia.
Voor deze tentoonstelling is het natuurlijk heerlijk dat de anderhalve meter maatregel verdwenen is. Artemisia wordt bewonderd op de manier zoals gewend. Met z’n allen op een kluitje. Met onze neuzen op de verf. Zo hoort dat toch een beetje, op een zaterdag in een museum.
We horen straks gastconservator Joost Keizer. Hij zal u in detail vertellen over deze bijzondere tentoonstelling.
Voor we naar hem gaan luisteren, gebruik ik mijn tijd met u om het te hebben over de vrouw als maker. Niet alleen over Artemisia dus, maar over al die andere vrouwen uit de kunstgeschiedenis.
In maart van dit jaar was in het nieuws dat er voor het eerst werk van vrouwelijke kunstenaars kwam te hangen in de eregalerij van uw naamgenoot. Het Rijksmuseum in Amsterdam.
Voor het éérst. Daar schrok ik van.
Het deed me denken aan iets wat me eerder is verteld.
Een paar jaar terug onderzocht Mama Cash acht grote Nederlandse musea. Raad u eens hoeveel kunstwerken op zaal afkomstig waren van vrouwelijke kunstenaars.
13% is het antwoord. Dus van de 100 werken waren er 87 door een man gemaakt.
Het zou hartstikke terecht zijn als ik, of anderen die dit niet oké vinden, hier om gaan mopperen. Helaas wordt om dat mopperen dan vaak óók weer gemopperd. En dat leidt af van de kern van de zaak.
Dus vandaag formuleer ik het maar eens als káns. Met al die nu nog verborgen vrouwelijke kunstenaars… is er nog meer dan genoeg te ontdekken!
De doorsnee museumbezoeker, de mensen die zo’n 3 of 4 keer per jaar een museum binnenstappen, kennen Rembrandt uiteraard, maar Judith Leyster niet. We komen massaal af op een tentoonstelling over Vermeer, maar Gesina ter Borch zegt veel minder bezoekers iets.
Gelukkig zijn er genoeg gebeurtenissen, mensen en initiatieven die laten zien dat de positie van de vrouw in de kunst wel degelijk verandert en meer bekendheid krijgt: Zo komt er een prachtige tentoonstelling over Frida Kahlo dit jaar, in het Drents Museum. Of misschien weet u nog van de tentoonstelling ‘Meesterlijke Vrouwen’, in het Stedelijk Museum van Schiedam.
Ook zijn er musea die zich in hun collectieplannen van hun doortastende kant laten zien, zoals het Van Gogh, die meer vrouwelijke kunstenaars wil aankopen de komende jaren. En niet te vergeten: we hebben dit jaar een jonge vrouwelijke kunstenares, Natasja Kensmil, als winnares van de grootste staatsprijs in de kunst, de Johannes Vermeerprijs.
Dit najaar doet u hier bij Rijksmuseum Twenthe ook een flink duit in het zakje, met deze tentoonstelling over leven en werk van Artemisia. Wat zou zij eigenlijk zelf van de tentoonstelling hebben gevonden? Dat vroeg ik mij af, op weg hierheen.
Toen kwam ik een quote tegen van Artemisia: ‘Ik laat u zien wat een vrouw kan doen’, zei ze in de zomer van het jaar 1649.
Zou ze nu trots zijn, als ze wist van deze tentoonstelling hier, 372 jaar later? Of zouden we ook haar teleurstelling horen? Omdat ze ontdekte dat haar bijna 400 jaar oude woorden, ook in de samenleving van nu nog resoneren?
Ik hoop dat de vele bezoekers die hopelijk op uw tentoonstelling afkomen, zich ook hierover vragen zullen stellen. Terwijl ze genieten van al het prachtige werk, uiteraard. Want er is toch weinig heerlijker dan je een ochtend of middag lang verliezen aan de rijkdom van de kunst.
Nu ben ik heel benieuwd wat Joost Keizer ons gaat vertellen.
Dank u wel.