Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 14 juni 2019

Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 14 juni 2019.

Inleidend statement minister-president Rutte

Goedemiddag. Een paar punten ter inleiding. In de eerste plaats: u bent al bijgepraat, althans, mensen van de media door minister-president Eugene Rhuggenaath van Curaçao en staatssecretaris Raymond Knops over het besluit van de Rijksministerraad om de financiën van Curaçao weer op orde te brengen. Nederland zal Curaçao – dat is natuurlijk in lijn met de vernieuwde samenwerkingsovereenkomst – ondersteunen bij het nemen van de noodzakelijke structurele maatregelen. Maatregelen gericht op de structurele groeiversterking van de Curaçaose economie. Dat wordt de komende weken verder uitgewerkt en dat betekent dat ook over enkele weken, dat zal dan op 5 juli zijn, in de Rijksministerraad de definitieve besluitvorming plaatsvindt of het advies van het College Financieel Toezicht om een aanwijzing te geven. Dus die besluitvorming is doorgeschoven. Dan is er in de gewone ministerraad vandaag gesproken over de publieke omroep. Daar zijn in het regeerakkoord ook afspraken over gemaakt. Het kabinet staat zoals u weet voor een stevige en een brede omroep. Stevig in de zin van ook stabiele financiering en breed in de zin van pluriform, waarbij iedereen wordt bereikt. En natuurlijk een omroep die vernieuwend is en een omroep die samenwerkt. Om dat ook in de toekomst mogelijk te maken, moeten een aantal maatregelen worden genomen, zoals het verlagen van de ledeneis en vermindering van de afhankelijkheid van reclames. Ook wordt de samenwerking met de regionale omroepen versterkt. En deze maatregelen staan verwoord in een brief aan de Tweede Kamer. Dat zal later dus uiteindelijk moeten landen ook in de nieuwe mediawet. Het is de bedoeling dat die op 1 januari 2021 in werking zal treden en na deze persconferentie zal minister Slob, die hierover gaat, een toelichting geven op het ministerie van OCW over de plannen met de NPO. Dan ben ik volgende week in Brussel voor de Europese Raad. Daar zal onder andere worden gesproken over de Strategische Agenda van Europa. Die agenda wordt ook de leidraad van de nieuwe Europese Commissie. Wij vinden dat uiteindelijk Europa zich moet richten op een aantal centrale punten waar Europa ook echt waarde toevoegt, waar verschil kan worden gemaakt voor de mensen die wonen in de lidstaten. En dat betekent dat u moet denken aan zaken als buitengrensbewaking, klimaat, het versterken van de interne markt. Dat zijn eigenlijk de grote thema’s waar Europa waarde toevoegt. En uiteraard: hoe presenteren wij ons in de wereld? Hoe zorgen we ervoor dat naast de grote machtsblokken zoals China en de Verenigde Staten dat ook Europa, dat dit deel van de wereld ook in staat is om de eigen belangen met een zekere stevigheid in de wereld te kunnen vertegenwoordigen. In het verlengde van die Strategische Agenda zullen we ook weer verder praten over de invulling van de topposities. Dat gaat niet verschrikkelijk snel op dit moment, maar we hopen een stap te kunnen zetten. Een ander punt zal zijn een robuustere eurozone. Ook belangrijk. Vannacht hebben de ministers van Financiën daar weer stappen in gezet in de eurogroep om de financiële samenwerking met elkaar verder te versterken. Dat is belangrijk voor Nederland. Het is heel belangrijk dat er voortgang wordt geboekt op het terrein van het Europese Stabilisatiemechanisme. Dat de brandgang tussen banken en landen, het loskoppelen van de sovereigns en het bankenstelsel, dat dat verder wordt verbeterd. Het vervolmaken van de Bankenunie. Maar goed, daar moet nog een hoop gebeuren, maar daar zijn vannacht echt wel hele grote stappen gezet die allemaal voldoen aan de Nederlandse inzet. Dat betekent wel dat ook volgende week dat verder aan de orde zal zijn op de Europese Raad. Daartoe zult u mij hier niet zien volgende week vrijdag. U gaat hier Hugo de Jonge treffen. Dat geldt overigens ook voor de week daarop, want dan zal ik bij de G20 in Osaka zijn.

Publieke omroep

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, heeft u het gevoel dat het kabinet nu echt een visie voor de toekomst heeft neergelegd als het gaat om de publieke omroep?

RUTTE
Ja, maar ik ga die niet uitvoerig met u bespreken. Want die gaat de heer Slob zo meteen toelichten. En dat vind ik echt netjes. Hij moet die persconferentie nog doen. Maar ik ben echt enthousiast over wat er ligt, ja. 

WESTER
Maar de indruk is toch een beetje dat het allemaal half-half is, zonder echt grote keuzes?

RUTTE
Ja, dat ik heb nog nooit een plan mogen presenteren of zien presenteren waar dat niet de kritiek was. En toch is dit land goed bestuurd. 

WESTER
Nee, maar kijk bijvoorbeeld naar het derde net. De regionale omroepen, die kunnen we nu ook allemaal zien. Niet de keuze van haal het eraf, en geef dat geld dan aan die andere netten. Reclame tot 20.00 uur. Waarom niet helemaal reclame vrij? Het is allemaal een beetje de kool en de geit?

RUTTE
Nou ja kijk. Wat je met reclame doet is je ziet gewoon dat de reclame inkomsten teruglopen, dus je probeert dat meer te concentreren en ook op een manier dat kinderen minder met reclame worden geconfronteerd. Dus ik vind het eigenlijk een hele logische keuze. En dan kun je zeggen: ja, waarom acht uur en niet half acht, of half negen. Ja, je moet het ergens prikken. Maar voor veel kinderen lijkt mij acht uur een hele gezonde bedtijd. En waar het gaat om de regiozender, dus dat je van Nederland 3, van NPO3 een regiozender maakt. Ik vind dat een hele logische. Want wat je wil is uiteindelijk dat er lokaal, regionaal en landelijke omroepen, dat die elkaar gaan versterken. Eén van de problemen die we nu juist zien is dat zeker ook de lokale omroepen, maar ook de regionale omroepen die een vitale rol spelen waar het gaat om de regionale lokale democratie, ja ik wil ook graag dat die zich landelijk kunnen manifesteren.

WESTER
Maar de STER berekent dat het weghalen van de reclameblokken, zendtijd voor acht uur dat dat veel meer geld gaat kosten. Denk bijvoorbeeld aan geen reclame meer bij grote sporttoernooien. WK-schaatsen, EK-schaatsen, wielrennen, damesvoetbal, WK op dit moment. 

RUTTE
Ik wist niet dat RTL hier zo’n probleem mee had?

WESTER
Nee, maar ik stel gewoon even namens de collega’s van de Publieke Omroep….

RUTTE
Nee, ik snap…. Nee, ja. Heel goed…. Kijk, uiteindelijk is het zo dat als je kijkt naar de inkomstenderving die we verwachten. Ongeveer zestig miljoen, dan is dat een gedeelde verantwoordelijkheid hoe je die opvangt. Wij proberen die op te vangen door zo’n veertig miljoen voor onze rekening te nemen. Maar je ziet tegelijkertijd dat het überhaupt die inkomsten terug lopen. Er wordt op een andere manier geadverteerd. De kranten merken dat, de omroepen merken dat en er gaat veel meer via andere kanalen wordt advertentie en reclamegeld besteedt. En wat je wil is een Publieke Omroep die robuuster gefinancierd is. Die minder afhankelijk is van die schommelingen in de inkomsten. Nou je slaat hier een aantal vliegen mee in één klap. Waarbij ik denk dat het restant, het verschil tussen zestig en veertig miljoen, dat er echt wel enige ruimte is in Hilversum om het op te vangen zonder meteen te gaan snijden in de programma’s.

MH17

WESTER
Oké. Het JIT komt volgende week met de namen van de mogelijke daders, verantwoordelijkheid voor de aanslag met MH17. Is dat een doorbraak?

RUTTE
Nou ja, ik ga daar eigenlijk heel weinig over zeggen omdat er vandaag een aankondiging is gekomen over een bijeenkomst die volgende week plaatsvindt. Het JIT, het Nederlandse Openbaar Ministerie samenwerkend met de Openbaar Ministeries van Australië, Maleisië, Oekraïne, België en Nederland werkt volstrekt onafhankelijk. Wij hebben daar als overheid verder als uitvoerende macht geen enkele zeggenschap over. Zoals u weet: het eerste doel was onze mensen terughalen. Het tweede doel was achterhalen wat er gebeurt is. Het OVV-rapport uit oktober 2015, ruim een jaar na de verschrikkelijke aanslag. En het derde doel daar zitten we middenin. Dat is het uiteindelijk zij die het gedaan hebben voor het gerecht krijgen en veroordeeld krijgen. Dat is het derde doel wat we hebben. Wat er precies volgende week gaat gebeuren, wachten we af. Ik ga daar verder even helemaal niets over zeggen. Want dat is echt de zaak van het JIT. Ik realiseer me wel dat zo’n aankondiging voor de duizenden mensen die nabestaande zijn, vrienden, familie van de 298 slachtoffers, dat dat natuurlijk nog steeds heel, heel erg groot is als zo’n aankondiging komt van een bijeenkomst volgende week. Dus laten we daar, laten we ons dat realiseren.

WESTER
Gelooft u nog steeds echt dat die verantwoordelijken, de daders, voor de rechtbank zullen komen?

RUTTE
Wat ik steeds gezegd heb is dat ik vind dat he een erezaak is om tot onze laatste snik – en dat is de hele politiek, maar dat zijn ook de tientallen, honderden mensen die wereldwijd werken aan de opsporing en vervolging om daar het uiterste te doen. Nou goed, volgende week gaan we kijken wat daar de laatste berichten over zijn. 

WESTER
En veroordeling bij verstek? Geeft dat enige genoegdoening?

RUTTE
U bent drie stappen verder. Laten we eerst eens even volgende week, de bijeenkomst afwachten. Ik ga daar ook niets over zeggen omdat het een bijeenkomst is waar de regering verder helemaal niets mee te maken heeft. 

Salarissen politici

BORGMAN (RADIO 1)
Meneer Rutte, wat is er mis met de beloning voor politici? 

RUTTE
Nou, ik verdien een waanzinnig salaris. En ik ben heel tevreden.

BORGMAN 
Nou, kennelijk heeft u en uw kabinet aanleiding gezien om een commissie in het leven te roepen die permanent moet gaan kijken of u wel genoeg verdient?

RUTTE
Ja, weet je? Ja, we hebben natuurlijk Dijkstal gehad natuurlijk een aantal jaren geleden. Die zei: de salarissen moeten met tien, soms zelfs dertig procent omhoog. Dat is toen niet gebeurd. Of gedeeltelijk gebeurd. Het is natuurlijk heel goed om af en toe te kijken naar hoe verhouden de salarissen van politici zich tot andere sectoren. Ik begrijp dat wel. Maar u vroeg mij wat er mis is met het salaris. Nou, met mijn salaris is niets mis. En ik verdien het meeste geloof ik van iedereen. 

BORGMAN 
Maar hoeft er dan dus niets te veranderen?

RUTTE
Nou, voor mij persoonlijk niet. Maar ja, ik kan niet mijn levensstijl aan anderen opleggen. 

BORGMAN 
Ja, de Minister van Binnenlandse Zaken zegt dat de steeds verdere versobering van salarissen van politici een probleem is. Ziet u dat ook zo?

RUTTE
Nou ik zie dat anders. Kijk, het is een ongelooflijk teer onderwerp. Want als politici gaan praten over hun eigen salaris, nou dan kan ik me wel voorstellen wat er – en dat gaat dan verder dan Twitter. Want er zitten natuurlijk ook een aantal mensen op die over alles kritisch zijn. Maar ik denk wel veel breder dan Twitter hoe er dan gereageerd gaat worden. Dus wat je moet doen is ook het omgekeerde voorkomen dat je dus nooit naar die salarissen kijkt omdat je denkt: ho, ho, dat is politiek vreselijk gevoelig. Daar wil ik mijn handen niet aan branden. Dus je moet zoeken naar een methode om zo geobjectiveerd mogelijk te kijken naar: betalen wij reële salarissen in Nederland? En dus ook bij de politici. 

BORGMAN 
Dus u zegt: met mijn salaris is niets mis. Maar het kan wel zijn dat ik te weinig verdien?

RUTTE
Of te veel? Dat gaan we zien. Ik vind het zelf heel veel. 

FRESEN (NOS JOURNAAL)
We hadden natuurlijk een tijdje terug de discussie over de vergoedingen van Kamerleden waar ik dan vaak van Kamerleden hoorde: er is jarenlang niets aan die vergoeding voor Kamerleden gedaan, dat salaris. Het heet geloof ik een…

RUTTE
Schadeloosstelling.

FRESEN
Schadeloosstelling, officieel. Omdat dat politiek gevoelig ligt.

RUTTE
Klopt.

FRESEN
En is men steeds gaan bijplussen met een woud van allerlei onkostenvergoedingen die dan op een gegeven moment ook niet meer uit te leggen zijn.

RUTTE
Ik ben daar geen deskundige in. Laten we nou maar, volgens mij is daarom ook bedoelt: laten we nou wat structureler weer kijken zoals ooit Hans Dijkstal dat gedaan heeft. En dan wat meer regulier systeem om te kijken klopt het allemaal. Omdat als, als de Minister van Binnenlandse Zaken of ik, of de Kamervoorzitter gaan zeggen: Kamerleden cq. ministers, staatssecretarissen zouden dit moeten verdienen. Ja, dat gaat natuurlijk helemaal niet. Je moet dat zo objectief mogelijk doen. Kijken wat gebeurt er in het buitenland. Wat gebeurt er in andere sectoren. Betaal je gewoon fair salaris aan de mensen? En dat zul je af en toe wel moeten doen. En je zag bij Dijkstal hoe ongelooflijk gevoelig het was. Zo’n beetje alle aanbevelingen zijn toen overgenomen, behalve die salarisstijging toen. En daar waren ook allerlei goede redenen voor om dat niet te doen. Maar het is ook goed om gestructureerd te kijken naar het loongebouw. 

FRESEN
Maar een commissie instellen is toch niet voorsorteren op een verlaging van de salarissen?

RUTTE
Nee, meestal niet.

FRESEN
Daarom. Dus dat is voorsorteren op een verhoging?

RUTTE
Nee, ook niet. We gaan kijken: klopt het? En kun je een systeem bedenken waardoor je het iets weg haalt van de politiek en iets objectiever maakt. Ja, u heeft gewoon de vakbond onderhandelt voor jullie cao’s en zo hoort dat. Ja de politiek heeft natuurlijk geen vakbond. Ja, de kiezers zijn onze vakbond. 

FRESEN
Ik wou maar zeggen, ja. 

RUTTE
Maar die gaan niet voor onze salaris onderhandelen. Terecht niet. Dus je moet ergens iets vinden, een systeem wat zo objectief weg van de politiek is, wat af en toe de rest na kijkt. 

Pensioenakkoord

VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD)
Morgen maakt de FNV bekend of ze wel of niet gaan instemmen met het pensioenakkoord. Is er in de ministerraad vandaag toch gesproken: wat te doen bij een ‘nee’?

RUTTE
Nee. Er is geen plan ‘b’.

VAN SOEST 
Helemaal niet?

RUTTE
Nee, geen woord.

VAN SOEST 
Oké. En kunt u dan misschien uitleggen waarom het kabinet niet al gewoon zegt – want u heeft de afgelopen anderhalve week meermaals gezegd wat een goed akkoord dit eigenlijk is.

RUTTE
Ja. 

VAN SOEST 
Een vooruitgang op heel veel terreinen. Waarom het kabinet niet zegt los van wat de FNV morgen zegt: we gaan het gewoon invoeren?

RUTTE
Nou, het wordt heel ingewikkeld. Omdat de pensioenen niet van de overheid zijn. Die zijn van werkgevers en werknemers. En morgen, en op dit moment stemmen 1 miljoen FNV leden die stemmen daarover. En we weten, ik heb het er vorige week met jullie over gehad, dat in Nederland een heel groot deel van de werknemers zich herkent, hoewel misschien niet allemaal lid van FNV en CNV en VCP, maar zich wel herkent in wat zij doen. Dus dat heeft een enorme doorwerking en omdat die pensioenen niet van de overheid zijn maar van werkgevers en werknemers, de verbouwing die we willen, die meer zicht biedt op indexatie, die ervoor zorgt dat de lasten eerlijker tussen de generaties worden verdeelt, die bijkomend ervoor zorgt dat we langzamer stijgen naar een hogere AOW-leeftijd en daarna die AOW-leeftijd minder extreem koppelen aan de stijging van de levensverwachting - niet één-op-één maar het plan is naar acht maanden op één jaar, op twaalf maanden stijging van de levensverwachting, dat is een bouwwerkje wat alles met elkaar samenhangt, maar in de kern is dat een kwestie: hoe richten we onze tweede pijler in? En die tweede pijler is niet van mij of van Wouter Koolmees, die is van werkgevers en werknemers. 

VAN SOEST
Nee, maar hij is niet van u, maar het kabinet maakt natuurlijk wel de regels. Dus waarvoor…

RUTTE
Nee, wij proberen zo goed mogelijk in regels… Kijk, wat eigenlijk de politieke rol is via het financieel toetsingskader en de Pensioenwet is te zeggen: als jullie met elkaar, werkgevers en werknemers, afspraken maken, gegeven het feit dat er een plicht is om mee te doen in een pensioenfonds, moet de overheid ervoor zorgen dat de afspraken die jullie maken, dat er een zo groot mogelijke kans is dat die ook worden nagekomen. Dat leggen we vast in de wet en het financieel toetsingskader. Maar uiteindelijk is dat een codificatie van afspraken die zij maken. Wat hier gebeurt, is dat in de Sociaaleconomische Raad werkgevers en werknemers afspraken hebben gemaakt met kroonleden over dit soort vraagstukken. Hoe krijg je het eerlijker verdeeld tussen generaties? Hoe biedt je meer zicht op mogelijkheid tot indexatie? En als er pensioenkortingen, dat die zoveel mogelijk kunnen worden voorkomen? En als ze dan toch onvermijdelijk zijn, dat ze minder zijn? Daar zijn al deze afspraken op gericht. Een robuuster stelsel wat weer jaren meekan. En dan is het vervolgens de rol van de politiek om dat te vertalen in wetgeving. Vervolgens heeft de vakbeweging gezegd: luister, vrienden, wij hebben ook nog wensen op de AOW-leeftijd zelf, de pensioenleeftijd. Dat zijn alle afspraken over die vertraagde groei naar 67 en daarna die andere koppeling. Alles bij elkaar ligt er, vind ik, echt een compromis waarin niemand 100 procent zijn zin krijgt, maar waarin zowel voor de vakbeweging als de werkgevers ook voor het kabinet vanuit ‘is het allemaal nog een beetje langetermijn betaalbaar gegeven de kosten die we ook maken voor de gezondheidszorg en het onderwijs et cetera?’, dat er echt een goed pakket ligt. En ik ben ook echt onder de indruk hoe dat ook vanuit de vakbeweging verdedigd wordt, vanuit de werkgevers. Wouter Koolmees heeft u van de week vragen kunnen stellen via RTL en op allerlei andere plekken is hij. En ik heb goede hoop op morgen. We gaan het afwachten. 

VAN SOEST
Maar als ik u goed beluister, zegt u dus eigenlijk: als de FNV ‘nee’ zegt, dan gaan we niet op eigen houtje dit doorvoeren, dan is gewoon het hele akkoord van tafel? 

RUTTE
Er is geen plan B. Ik heb dat vorige week al gezegd. Het is niet van ons. Als de FNV ‘nee’ zegt, dan zegt de grootste Federatie Nederlandse Vakvereniging, de grootste vakbond, ‘nee’. Ik verwacht het niet. Ik heb echt goede hoop dat er een ‘ja’ uit komt. Ik verwacht helemaal niet dat mensen allemaal zeggen: o, dol enthousiast, we gaan voor stemmen. Want niemand krijgt in zo’n afspraak alles wat je wilt hebben, maar wat je hier bereikt: minder risico op kortingen, als ze toch moeten plaatsvinden minder diep, eerlijker verdeling van de lasten, een solide pensioenstelsel. We nemen allemaal maatregelen om mensen met een zwaar beroep de gelegenheid te geven via maatwerk eerder te stoppen. Ja, ik vind het echt, heel eerlijk, een heel afgewogen pakket waar de overheid – niet ons eigen geld, allemaal, geld van ons allemaal, belastinggeld – maar ook heel veel belastinggeld besloten heeft in te steken. Zowel incidenteel miljarden als ook structureel. 

VAN SOEST
Maar ‘geen plan B’ betekent dus: bij een ‘nee’ blijft alles bij zoals het nu is? 

RUTTE
Ja, dat ligt voor de hand. Ja. Ik heb daar geen seconde over nagedacht, maar ik zie niet wat je dan zou kunnen doen als u mij dat nu zo vraagt, omdat het niet van ons is. Hoe kan de overheid nou dingen afdwingen als de werknemers het zelf niet willen? Dus ik ga er niet van uit. 

HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Ja, want u zei vorige week: die verhoging van de AOW-leeftijd, die was hysterisch en irreëel. Maar nu zegt u eigenlijk: dat hysterische, irreële beleid blijft bestaan als de vakbond ‘nee’ zegt.

RUTTE
Kijk, er zitten twee elementen in die pensioenafspraken. Het eerste element – en daar gingen natuurlijk de kernonderhandelingen in de Sociaaleconomische Raad over – is het pensioencontract. En dat raakt niet aan de AOW-leeftijd, maar dat is gewoon het pensioensysteem. Daar gaat het om. Dat is de kern. Daaromheen zijn afspraken gemaakt die raken aan andere wensen die leefden bij kabinet, maar zeker ook bij werkgevers en werknemers, bijvoorbeeld over die AOW-leeftijd zelf. En ja, dat hangt allemaal met elkaar samen en het is bijna niet voorstelbaar hoe je als daar op de kern gezegd wordt ‘dit willen wij niet’ – wat ik niet verwacht, want ik denk oprecht dat een meerderheid van de vakbeweging ‘ja’ zal zeggen, dat hoop ik van harte, omdat er ook alle reden voor is en dat zeg ik gewoon kijkend naar alle wensen die er op tafel lagen en niet als premier van dit kabinet maar als degene die nu zo lang met dat dossier bezig is en ongeveer inschattend wat iedereen wil, heb ik goede hoop op een ‘ja’. 

HENDRICKX
Maar ik bedoel: iedereen vindt toch, u vindt het zelf, u vindt zelf dat die AOW-leeftijd veel te hard is gestegen, dus dan staat dat toch eigenlijk verder los van die stelseldiscussie? 

RUTTE
Ja, maar dat betekent dus niet dat je dan nu gedwongen bent om daar stappen in te… Kijk, als dit wordt afgewezen, dan ligt het toch niet voor de hand dat je zegt: dan ga ik allerlei onderdelen nu toch doen? Dat is toch raar? Het is één samenhangend pakket. 

HENDRICKX
Ja, maar [onverstaanbaar, red.] om ‘hysterisch’ beleid te laten bestaan? 

RUTTE
Ja, maar dan zal dat iets zijn wat bij een formatie van 2021 misschien aan de orde komt of op een ander moment. Maar niet nu, denk ik. Ik ga er niet in mijn eentje over. Het kabinet zal zich ook moeten beraden bij een nee-stem. Ik denk het niet. Ik denk niet dat er een nee-stem komt.

JOOSTEN (ELSEVIER)
In de kritiek op het akkoord dat er nu ligt hoor je ook heel veel dat mensen zeggen van: ja, er moet nog zoveel uitgewerkt worden daarna dat ik eigenlijk nog niet weet waar ik voor of tegen stem. 

RUTTE
Maar dat is niet waar. Wat je moet doen, dat is complex, omdat je uiteindelijk wilt naar dat nieuwe premieverdelingssysteem. En dat is niet iets wat je nu… Dat is gewoon iets wat je in de praktijk moet vormgeven. Daarom komt die werkgroep er, of die commissie, met werkgevers, werknemers en het kabinet die dat samen gaan doen. Maar de randvoorwaarden waarbinnen die club gaat werken zijn volstrekt helder en daar moet op het niveau van de pensioenfondsen en de sectorfondsen moet natuurlijk dat allemaal vorm krijgen de komende tijd. Maar dat kun je alleen in de praktijk doen. Je kunt niet vanuit de theorie dat nu vormgeven.

WK voetbal

VRAAG (ONBEKEND) 
Een ander heel belangrijk onderwerp morgen: voetbal. Volgt u de verrichtingen van onze oranjedames een beetje? 

RUTTE
Ja, zo’n beetje, eerlijk gezegd. Dinsdag hebben ze natuurlijk prachtig gewonnen op het laatste moment, maar ik kan niet zeggen dat ik daar nu de hele dag het precies volg, want er speelt zo verschrikkelijk veel in mijn werk dat ik al blij ben dat ik dat allemaal kan volgen. 

VRAAG
Dus u gaat morgen niet kijken? 

RUTTE
Ik heb morgen een VVD-congres en morgenavond weer andere verplichtingen. Dus. Misschien, ik ga proberen tussendoor te kijken, maar…

VRAAG
Al die duizenden Nederlanders in Frankrijk: wat doet dat met u? 

RUTTE
Laten we het nou weer over de politiek hebben, jongens. Sorry. 

VRAAG
Ja? 

RUTTE
Ja. Ik geloof het wel, ja. Ik ben erg ervoor dat de vrouwen winnen. Ik vind het fantastisch, onze oranjeleeuwinnen, maar we hebben nu even hier serieuze andere onderwerpen. 

Stikstofaanpak (1)

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Zo’n onderwerp is het besluit van de Raad van State over stikstof. Ik begreep dat daar een crisisstaf voor is ingericht door het kabinet. 

RUTTE
Nee, geen crisisstaf. 

FRESEN
Nou, dat zei uw minister van Infrastructuur vanmorgen, dus ik neem aan dat die de waarheid spreekt als die de ministerraad in loopt? 

RUTTE
Dan klopt het. (onverstaanbaar, red.). 

FRESEN
Hoe je het ook noemt, een crisisstaf, een target team of wat voor termen er ook op losgelaten kunnen worden.

RUTTE
Ja, ja, ja. 

FRESEN
Hoe groot is dat probleem eigenlijk? 

RUTTE
Dat gaan we in kaart brengen via die staf, ongeacht het bijvoeglijk naamwoord. We hebben vandaag afgesproken dat de meest betrokken bewindslieden, maar dat vraagt ook overleg natuurlijk met provincies en gemeenten, met maatschappelijke organisaties, dat zo gauw mogelijk in kaart gaan brengen. En verder kan ik daar niets over zeggen. Wij moeten die uitspraak bestuderen en de impact bezien. 

FRESEN
Maar ik kan me voorstellen dat u er niet op zit te wachten dat Nederland qua groei en qua projecten die nodig zijn voor groei op slot gaat? 

RUTTE
Nou ja, wat ik probeer in de afgelopen jaren te doen, is als zich een ontwikkeling voordoet waarvan we niet precies kunnen overzien wat dat betekent, dan eerst eens goed uit te zoeken wat de gevolgen van die ontwikkeling zijn. En zonder dat ik nu algemene uitspraken ga doen over wat ik niet hoop. Dat heeft totaal geen zin. 

FRESEN
Maar goed, je hoort ministers zeggen: dit is heel ingrijpend, dit heeft gevolgen voor zo ook ongeveer elk project wat in Nederland op het punt staat te beginnen. 

RUTTE
Zou kunnen, ja. 

FRESEN
Dus… U doet er nogal laconiek over. 

RUTTE
Ik doe er totaal niet laconiek over, alleen: het heeft geen zin dat ik hier er iets over ga zeggen als we niet precies weten wat er aan de hand is. 

Renovatie Binnenhof

BOVEN (BNR) 
Meneer Rutte, nog even over het Binnenhof. 

RUTTE
Ach, ja. Ja, hij doet het gratis, hè. 

BOVEN
Alexander… Ja, onbezoldigd. Ja. 

RUTTE
Ja. Vind ik echt bijzonder. Ja. 

BOVEN
U heeft hem wel een upgrade gegeven. Hij mag dus geheime stukken bezien ook, hè? Dat is wel leuk. 

RUTTE
Nee, dat weet ik niet. Dat zou… Moet u even bij Raymond Knops zijn. Ik kan niet (onverstaanbaar, red.) 

BOVEN
Met welke opdracht stuurt u Pechtold op pad?

RUTTE
Sorry, ik heb deze week zoveel dossiers moeten volgen, ik heb dit… Ik weet dat hij benoemd is. Ik begrijp dat iedereen er heel blij mee is en dat snap ik, want ik zou niet weten wie dat beter kan dan hij. Maar detailvragen daarover moet u echt even bij Raymond zijn. Ik weet daar…

BOVEN
Nou dan, misschien niet de details, maar misschien dan de grote lijn. De verhoudingen, die zijn volledig verzuurd tussen…

RUTTE
Dat hoor je zo hier en daar, maar we gaan het zien hoe erg dat is. En daar gaat hij ook naar kijken. 

BOVEN
Ja, en ondertussen moet de verbouwing eigenlijk nog beginnen. 

RUTTE
U kijkt er heel bezorgd bij. Ja…

BOVEN
U niet? 

RUTTE
Ja, nou ja, jongens, ja, luister: er is gewoon een urgentie en ik kijk zelf af en toe hier en daar even gewoon onder de… Nou ja, kijk in mijn kantoortje af en toe eens achter de, in de kastjes waar de verwarming in zit en dan zie je gewoon ongeveer de schimmels enzo op de muur. Nee, er moet echt iets gebeuren. Er is brandveiligheidsvraagstuk. Dus er is van alles aan de hand. Dus die renovatie is geen luxe. Die moet echt plaatsvinden. Gaat een enorme sloot geld kosten. Iedereen wil dat sober en doelmatig; we zijn Nederland. Terecht. Dus geen rare fratsen. Nou, volgens mij is iedereen het daar allemaal over eens. En wat je dan ziet, is dat in dat proces er ook spanningen zijn gegroeid en dat inderdaad ook Alexander Pechtold gaat kijken, ik dacht tot begin juli de tijd neemt om eens even precies in kaart te brengen: is die knoop eruit te trekken?

BOVEN
Ja, je zou kunnen zeggen dat het een keer tijd wordt om eens wat dingen openbaar te maken, want er wordt aan alle kanten via de media natuurlijk in ieders belang gelekt, met allerlei grote onwaarheden erbij. 

RUTTE
Ik heb absoluut geen kennis van wat er vertrouwelijk is of niet. Dat weet ik gewoon niet. Dan moet je echt bij…

BOVEN
Het ontwerp bijvoorbeeld, dat ontwerp van de verbouwing. Wanneer wordt dat gepubliceerd? 

RUTTE
Nogmaals: daar ken ik de details niet van. Raymond Knops. (onverstaanbaar, red.) 

BOVEN
Vindt u het tijd dat dat gaat gebeuren? 

RUTTE
U kent me nou toch lang genoeg dat als ik niet weet hoe dat zit met vertrouwelijkheid of niet, dat ik dan nu een mening ga hebben over wat je zou moeten doen? Daar ga ik niets over zeggen. 

Europese Raad

BOVEN
Een ander punt wil ik nog aansnijden: de vergadering volgende week van de Europese Raad. 

RUTTE
Ja. 

BOVEN
Met welke boodschap, kandidatuur, verhaal gaat u die vergadering in? 

RUTTE
Nou ja, op dit moment is dat ingewikkeld, omdat er geen ontstane consensus is nog over wie bijvoorbeeld voorzitter van de Europese Commissie zou moeten worden. Dus het is voor Nederland ook heel ingewikkeld om – en voor elk land trouwens – om daar nu een positie op te bepalen, omdat er geen voorstel ligt. 

BOVEN
Maar u gaat toch niet een avond lang zwijgen, denk ik?  

RUTTE
Nee. Zeker niet. 

BOVEN
Dus wat gaat u zeggen? 

RUTTE
Proberen die knoop eruit te trekken. Helpen. Dat doe ik ook als liberaal in dat clubje van zes en daar is ook nog contact de komende dagen, tussen die zes. En kijken of we weer een stapje kunnen zetten. Maar het zit op dit moment muurvast. 

BOVEN
En u gaat ‘nee’ zeggen vooral dan tegen andere kandidaten? 

RUTTE
Ik kan helemaal nergens ‘nee’ tegen zeggen, want er ligt geen voorstel. 

BOVEN
Ik begrijp uit de Duitse pers dat u Weber blokkeert, de Duitse kandidaat. 

RUTTE
Nee, de Duitse pers schrijft terecht dat ik als liberaal voorstander ben van Margrethe Vestager, voorzitter van de Europese Commissie. Maar dat is een positie van VVD, D66. De regering heeft er geen positie in omdat de regering niet kan reageren op een voorstel wat door de voorzitter van de Europese Raad is gedaan.

BOVEN
Ja. Kan het zijn dat u als regeringsleider die vergadering in gaat en als voorzitter van de Europese Commissie er uit komt?

RUTTE
Ikzelf? Bedoelt u?

BOVEN
Ja?

RUTTE
Uitgesloten. Ik ga niet naar Europa. Ik blijf hier. U bent niet van mij af. 

JOOSTEN (ELSEVIER)
Meneer Rutte, de Europese Commissie die maakt pas in november plaats voor de volgende Europese Commissie. Er staan vijf commissarissen op het punt om naar het Europees Parlement te gaan. Dat betekent dat die vijf vervangen moeten worden. Met alle financiële gevolgen van dien. Namelijk levenslang pensioen et cetera. Wist u dat al, en wat is de Nederlandse positie daar in. Want het zou ook bijvoorbeeld betekenen dat als Timmermans gaat, dat hij ook vervangen wordt en dat er dus twee…

RUTTE
Ja, maar goed daar zitten een paar ‘als dan’ in. In de eerste plaats: dan zou Timmermans moeten gaan. En dat is niet door hem besloten volgens mij. Hij heeft nog even tijd om daar een besluit in te nemen. En het tweede is dat er, zou dat al gebeuren er ook modaliteiten zijn om die levenslange pensioenaanspraak niet te hoeven veroorzaken afhankelijk van in een functie van hoe je dan die vacature invult. Wel invult, of niet invult. En als je hem wel invult hoe je hem invult, zodanig dat dat niet leidt tot die grote pensioenaanspraak.

JOOSTEN
Dus u zegt eigenlijk: je zou ook kunnen zeggen dat een andere commissaris de portefeuille van een andere commissaris overneemt bijvoorbeeld. Dan krijg je dat niet?

RUTTE
Nee dan  krijg je…

JOOSTEN
Als die vijf vacatures…

RUTTE
Nee, wacht even. Even gewoon afpellend zou Wouter Koolmees zeggen. Eén de vraag is: gaat Timmermans wel of niet naar het parlement. Dat weten we niet. Zou hij dat dat doen, dan stelt dat de Nederlandse regering voor de vraag: gaan wij die vacature invullen? En zou dat antwoord ‘ja’ is, dan zul je hem denk ik willen invullen op een manier die niet leidt tot een levenslange pensioenafspraak. En dat is technisch mogelijk. 

JOOSTEN
Hoe dan?

RUTTE
Dat laat ik nou even aan u. Maar kijk even…

JOOSTEN
Aan mij?

RUTTE
Ja, dat gaat u vast achterhalen. 

Helpdesk voor integriteitskwesties

WESTER (RTL NIEUWS)
Ja, meneer Rutte het ging zojuist even over de inkomens van politici, vergoedingen enzo. Dat brengt me eigenlijk tot het volgende bruggetje. Is er in uw politieke carrière ooit een moment geweest dat u dacht: ach, was er maar een VVD-helpdesk waar ik even een integriteitsafweging neer kan leggen?

RUTTE
Nou, ik heb persoonlijk dat niet gehad. Maar ik vind het wel heel goed dat hij er is, eerlijk gezegd. Omdat een, en dat geldt voor alle politieke partijen denk ik , de VVD is gezegend met veel steun in de bevolking. En dat leidt tot heel veel raadsleden, heel veel wethouders, burgemeesters, minister, gedeputeerden, statenleden, leden voor het Europese Parlement. Ik denk alles bij elkaar tegen de 2000 mensen die uit hun liberale overtuiging voor Nederland in het veld verschijnen. En het kan iedereen overkomen dat je te maken krijgt met een kijk… De meeste zaken zijn duidelijk, die zijn onacceptabel en die doe je niet. Maar wat je, er kunnen ook momenten zijn – ik heb ze zelf niet meegemaakt – maar dat is denk ik in de landelijke politiek gebeurt dat minder snel. Maar dat is echt ook iets wat kan ontstaan in regionale politiek en lokale politiek waar ook directe betrokkenheid tussen politici en beslissingen over wie wordt ingehuurd over welke klussen, er kan daar op een gegeven moment twijfel ontstaan. Van jezelf zegt: ik heb er een ongemakkelijk gevoel bij, maar ik wil erover sparren. Ik vind dat heel verstandig. 

WESTER
U zegt: de VVD is gezegend met heel veel steun uit de bevolking. Maar daarnaast ook geplaagd door heel veel affaires de afgelopen jaren.

RUTTE
Ja, zeker. 

WESTER
Is dat een imago waar u op deze manier vanaf wilt?

RUTTE
Nou, niet alleen hiermee. Dit is niet genoeg natuurlijk. Wij zijn, wij willen echt van dat imago af. Dat klopt. Ik vind het heel erg. Maar het is ook een imago wat wij natuurlijk wel veroorzaakt hebben door een aantal hele vervelende kwesties. Nou, dan vind ik het de taak van de grootste partij om ook op dit punt er alles aan te doen om de beste te zijn. En dat zijn we op dit moment niet. Maar dat doe je niet alleen hier mee. Dat doe je ook door de manier waarop wij nu selecteren. Hoe wij veel scherper, maar goed dan moet u misschien morgen even ook langskomen op ons festival in Aalsmeer en daar zal ook het nodige worden toegelicht op dit vlak. Hoe wij daar al heel druk mee bezig zijn. Dit is niet het hoofdpunt. Dit is niet de hoofdmaatregel om dit te voorkomen. Het is een instrument in een heel pakket instrumenten om ervoor te zorgen hoe we selecteren, en dat is denk ik een probleem waar alle partijen mee worstelen. Maar ik hou het maar even bij mezelf. De VVD heeft daar natuurlijk niet geweldig gescoord. 

WESTER
Moet het adagium voor politici niet gewoon zijn: bij twijfel niet oversteken?

RUTTE
Ja, in algemene zin klopt dat. Maar ik denk dat er, er kunnen ook momenten zijn dat je toch denkt: weet je? Dit zou misschien wel kunnen, of niet kunnen. En ik wil er eens even over sparren met iemand. Ik vind dat niet zo gek. En dan is het goed dat je een club, en dat wij ook weer de reikwijdte van onze vereniging kunnen gebruiken om met mensen die jarenlange ervaring als burgemeesters, of wethouders of anderszins te zeggen: joh, ik loop hier tegenaan. Denk even mee.

FRESEN
Ik wou net met de opmerking beginnen dat ik heel erg blij ben met het feit dat u zo uitgebreid de tijd neemt om over de VVD te spreken op deze persconferentie op vragen van collega Wester. Want dat brengt mij namelijk bij een bruggetje naar een ander onderwerp, namelijk de VVD…

RUTTE 
Zullen we maar eens koffie gaan drinken?

Rekeningrijden

FRESEN
Rekening rijden. Wat vindt u ervan dat Dijkhoff voor het eerst nu openlijk zegt: we moeten gewoon daar toch een nieuw standpunt over innemen en de ontwikkeling nopen daar ook toe. Met elektrisch rijden…

RUTTE
Waar hij volgens mij op wijst is die ontwikkeling. En dat is dat door het elektrisch rijden dat deel rekening rijden wat we al hebben in Nederland: namelijk dat je betaalt per kilometer via accijnzen bij de pomp, dat dat natuurlijk die tax base is aan het vervallen. Omdat we steeds meer elektrisch gaan rijden wordt er niet meer gepompt, getankt bij de pomp. En dan krijg je dus dat uiteindelijk de laatste diesel of benzine rijder die miljarden moet zien op te hoesten. Dat lijkt me niet reel. Dus je moet dan kijken hoe je dan die gelden kunt ophoesten. Daar wijst hij op. Daar wijst ook Cora van Nieuwenhuizen op. Ja, hoe je dat dan doet is een vraagstuk wat zich ongeveer midden van het volgende decennium serieus gaat voordoen. 

FRESEN
Maar is dit de eerste stap van de VVD richting rekening rijden?

RUTTE
Nee, dit is een analyse die we denk ik allemaal maken. Namelijk even los van het instrument, dat naarmate wij minder gaan tanken omdat we meer elektrisch gaan rijden. Dat lijdt tot potentieel heel veel inkomstenverlies voor de schatkist. Nou, dan zal de gemiddelde VVD’er zeggen: mooi, dan laten we die inkomsten maar zitten. Maar zo makkelijk is het niet altijd, want die inkomsten worden ook nog weleens besteedt aan goede dingen zoals het onderwijs en onze gezondheidszorg en onze veiligheid. Dus je kunt niet zomaar zeggen: laat die hele inkomsten maar zitten, dan is dus de vraag: hoe krijg je die inkomsten wel binnen? Ja, dat is een technische vraag, die zul je dan een keer moeten beantwoorden.

FRESEN
Maar dan ga je wel de stap zetten naar betalen per kilometer. En dan kun je wel zeggen: ja, dat doe je nu met de accijnzen feitelijk ook al. 

RUTTE
Dat zeg ik, dat is natuurlijk zo.

FRESEN
Maar het systeem rekening rijden behelst natuurlijk meer dan alleen maar betalen per kilometer.

RUTTE
Maar dat is een techniek hoe je dat kunt doen. En er zijn voor of tegenstanders van die techniek. Maar ik heb het even niet over de techniek. Ik heb het erover dat wat er nu is aan betalen per kilometer via de accijns, dat die belastingbasis aan het uithollen. Ik laat het er nu verder bij, want het is allemaal echt VVD nu. Ook morgen in Aalsmeer…

FRESEN
Maar het is wel kabinetsbeleid volgens mij. Want in het regeerakkoord staat er ook het één en ander over.

RUTTE
Dat wij geen rekeningrijden gaan invoeren.

FRESEN
Nee, maar dat jullie ook niet stilstaan met nadenken en dat…

RUTTE
Nee, omdat wij nadenken…

FRESEN
Nagedacht wordt over dit (onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Ja, nadenken over dit vraagstuk: hoe zorg je ervoor dat als het lukt wat we willen, en dat gebeurt nu ook heel snel dat veel meer mensen elektrisch gaan rijden. En je daarmee dus een stuk van je belasting intake verliest. Hoe je dan dat deel wat nu per gereden kilometer wordt binnengehaald via de accijns hoe je dat compenseert. En dat is een technisch vraagstuk. En wat je natuurlijk ziet in de praktijk is dat daar een hele ideologie achterweg komt van spitsheffingen en dat soort dingen. Nou, volgens mij zei Dijkhoff er ook iets over dat je natuurlijk niet per dagdeel extra moet gaan betalen. De basale vraag is heel simpel. Hoe hou je die ongeveer die belasting intake gelijk. Het liefst natuurlijk heb je hem niet meer nodig omdat je belastingverlaging kunt doorvoeren. Maar dat is niet altijd reel dat je dat precies hier kunt doen. 

Stikstofaanpak (2)

RUTTEN (NRC HANDELSBLAD)
Voor NRC toch nog even wat regeringsbeleid. Terug naar die eerdere opmerkingen over die stikstofaanpak. U zei daarvan: we gaan nu eerste kijken wat die precieze uitspraak nu behelst. 

RUTTE
Ja. 

RUTTEN
Dat is logisch. Maar tegelijk dat is sinds eind vorig jaar bekend dat het Europees Hof heeft daar een uitspraak over gedaan. Wordt al maanden gezinspeeld op deze uitkomt. 

RUTTE
Hmm, hmmm….

RUTTEN
Hoe kan het dan dat iedereen zo verbaast blijkt te zijn dat minister zeggen dat er ineens een heel ingrijpend besluit ligt en dat ze misschien pas eind van de zomer met een beslissing kunnen komen?

RUTTE
Nou ja, omdat we gewoon eens even deze uitspraak van de Raad van State die heb ik niet gezien eerder dan vorige week.

RUTTEN
Nee, maar ondertussen zijn er allerlei bedrijven, bouwbedrijven, boeren die zeggen: wij zitten nu met een probleem. Wij zitten nu met een project dat stil komt te liggen…

RUTTE
Door die uitspraak….

RUTTEN
Staluitbreiding waarvan we niet weten waar we aan toe zijn. Wat vertelt u die mensen anders dan: we kunnen pas over een paar maanden zeggen wat er precies gaat…

RUTTE
We willen dat zo snel mogelijk doen. Maar het is niet zo dat het kabinet de hele dag nadenkt over alle ‘what ifs’ dan komen we niet meer aan besturen toe. Dat doen we niet. En deze ‘what if’ doet zich nu voor..

RUTTEN
Nee, maar het zijn niet allemaal thema’s waarvan uw eigen bewindslieden zeggen: dit is ‘huge’ of dit is ingrijpend. Hier moeten we nu wat mee. 

RUTTE
Dit is potentieel omvangrijk en dus moet je dat zorgvuldig in kaart brengen. Maar ik zou er niet voor pleiten dat nu de overheid in een soort drang naar perfectie achter iedere denkbaar mogelijk besluit van de rechter op voorhand al heeft voorzien van een denkbare beleidsreactie. Dat zou de perfectie van de regering – en die is niet perfect kan ik u verzekeren – maar die zou dat wel om het woord nog maar eens te herhalen, wat hysterisch niveau brengen. Je moet volgens mij nu zo snel mogelijk reageren op deze uitspraak. 

RUTTEN
Wie gaat dat coördineren? Want het valt dus allemaal ministeries en beleidsterreinen in?

RUTTE
Maar dat is allemaal intern kabinet. Wij hebben daar iemand voor aangewezen. Maar weet je? Wat we allemaal intern doen, ik val nooit mensen lastig met hoe wij ministeriële commissies en bewindslieden overleggen en ministerraden. 

RUTTEN
Carola Schouten?

RUTTE
Ik ken Carola Schouten. Haar ken ik. Het is alweer uitgelekt. 

RUTTEN
Maar dat betekent dat zij het voortouw neemt ten opzichte van ook bijvoorbeeld Ollongren, ook als het komt…

RUTTE
Nee, want het punt is…

RUTTEN
Ook als het gaat om woningbouw, ook als het gaat Lelystad?

RUTTE
Kijk, het punt is. Het hele lastige… Kijk het probleem met een coördinerend minister is. Je moet iemand hebben die af en toe even de mensen bij elkaar haalt. Maar we hebben niet in het Haagse systeem doorzettingsmacht van de ene minister naar de andere. Dus uiteindelijk moet je het toch als team doen. Dat kan zij ook niet in haar eentje doen. Zij kan alleen ervoor zorgen dat de ‘all systems in a room’ komen, en dat dat de besluiten worden genomen. Het is niet zo dat omdat je een coördinerend minister hebt, die persoon dan daar verantwoordelijk voor. Dat gaat onmogelijk. Dat ligt echt bij de onderscheiden bewindslieden. Maar we hebben één persoon, Carola Schouten, die wel probeert om en ik ga daar uiteraard mijn bijdrage aan leveren om alle betrokkenen en diensten bij elkaar te krijgen.

RUTTEN
Is daar een deadline voor?

RUTTE
Ja, zo snel mogelijk. Die uitspraak was vorige week, je moet er echt ons even nu op beraden. 

HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Ik vroeg me af… Er wordt weleens gezegd dat u als minister-president, dat u als minister-president niet erg blij bent met lekken en dergelijke. Hoe kijkt u toch, toch heeft u alles van uw voorganger volgens mij nooit de rijksrecherche ingeschakeld om lekken op te sporen. Hoe kijkt u daar in zijn algemeenheid naar, naar het vervolgen van lekken binnen ambtelijke ambtenaren.

RUTTE
Om maar eens een hele algemene vraag te stellen zonder context. Toch?

HENDRICKX 
Ja. 

RUTTE
Toch? Geestig. Ja. Nee we gaan meteen naar de zaak zelf. U refereert aan het nieuws gisteren. Kijk, Grapperhaus heeft dat toegelicht hé. Het gaat even over die zaak waar Nieuwsuur gisteren over berichtte. Er kwamen klachten van medewerkers over stukken van hen die waren gelekt heeft hij gezegd. Medewerkers voelden zich niet veilig. En dan is het logisch dat hij als goed werkgever iets met die signalen doet en dus zijn die zaken voorgelegd aan het Openbaar Ministerie. Die heeft er zo’n twintig bekeken, begrijp ik, en heeft geoordeeld dat het lekken van de vertrouwelijke notitie over het WODC, dat dat strafrechtelijk opportuun zou zijn en daarop is aangifte gedaan. Dat heeft hij gisteren allemaal toegelicht. Dus wat ik nu vertel heeft Grapperhaus gisteren toegelicht. Ja, dat als goed werkgever, als natuurlijk mensen met klachten komen over stukken van hen die zijn gelekt, dan moet je daar ook iets mee en dat heeft hij gedaan. 

HENDRICKX
Maar is niet de andere kant dan dat u daarmee ook een signaal afgeeft bijvoorbeeld aan klokkenluiders, want er wordt natuurlijk wel…

RUTTE
Totaal niet. Nee. Even heel duidelijk: klokkenluiders in dit land zijn op alle mogelijke manieren beschermd. En terecht. Onderzoeksjournalistiek is cruciaal. Wat Nieuwsuur doet, maar ook alle anderen die hier zitten, is cruciaal voor de democratie. Dat je probeert gewoon de tegels te lichten en te achterhalen wat de overheid liever niet naar buiten brengt of misschien zien ze het niet. Nou, mijn ervaring is dat jullie alles zijn, dus dat heeft toch geen zin. Maar we steken er ook geld in. Het is echt belangrijk. Staat wel ook tegenover dat je ook als goed werkgever klachten van medewerkers ook hebt te behandelen en dat heeft hij gedaan. En volgens mij heeft hij precies gedaan wat je moet doen: dan leg je dat aan het OM voor en dan zeg je ‘willen jullie er naar kijken?’ 

HENDRICKX
Dus u bent niet bang dat klokkenluiders hierdoor denken: nou, ik kijk wel drie keer uit voordat ik een misstand…

RUTTE
Ik kan niet in het hoofd van iedere individuele klokkenluider kijken, maar ik zou hopen dat dat niet zo is. Dat klokkenluiders hun werk doen. Dat die zich in dit land beschermd en veilig voelen. Maar ik wil ook dat mensen die bij ministeries werken en zeggen ‘luister, wij voelen ons niet veilig omdat stukken van ons gelekt zijn’, en dat was de kwestie die er speelde, dan vind ik ook dat je als goed werkgever daar ook iets mee moet doen. Je kunt niet zeggen: daar doe ik gewoon helemaal niets mee. Dat is ook gek. Dus ik snap wat Grapperhaus daar gedaan heeft en dat lijkt me ook de logische stap. Goed weekend en tot morgen.