Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 8 november 2019

Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 8 november 2019.

Inleidend statement minister-president Rutte

Ja, want ook vandaag uiteraard weer uitgebreid de termen waar we een tijdje geleden nog niet zo mee bezig waren. PFAS en stikstof. Op PFAS kan ik melden dat we druk bezig zijn met gemeenten en met waterschappen, maar ook met Rijkswaterstaat om projecten weer los te trekken. Waarbij het vooral belangrijk is te benoemen wat vooral wel kan. En heel veel blijkt gelukkig wel te kunnen. En door op basis van onafhankelijke wetenschappelijke expertise ook de veilige ruimte die er is, die veilige ruimte ook echt te benutten. Je ziet bijvoorbeeld op dit moment dat gemeenten en bedrijven geholpen worden om per project aan te geven wat wel kan. Er zijn ook in het hele land discussierondes aan de gang, informatiemarkten om dat in kaart te brengen. Gemeenten zijn intussen aan het werk om hun bodemkwaliteitskaarten te updaten. Ook zo’n term die we niet allemaal de hele dag paraat hadden tot nu toe. Maar zo leren we meer. Maar goed, het is ook een ernstige zaak. Want we doen dit natuurlijk allemaal om te voorkomen dat er onnodige ontslagen vallen. Bijvoorbeeld in de gemeente Utrecht zijn er inmiddels 60 van dit soort metingen gedaan om zo snel mogelijk in kaart brengen wat mogelijk is. Verder zijn we bezig met gemeenten om tot een versnelling te komen bij het opstellen van de lokale kaarten. En daar hangt ook mee samen hoe vaak dan ook lokaal wat de norm lokaal zou moeten zijn. En dat is weer heel erg belangrijk voor de mate waarin dingen wel of niet kunnen. 

Het andere grote onderwerp is natuurlijk stikstof. Ten aanzien daarvan heb ik vaker gezegd: het is onnoemelijk complex en veelomvattend. Snelheid en zorgvuldigheid zijn hier ja, zeg maar de belangrijkste uitgangspunten om eruit te komen. Geen makkelijke oplossingen. Dingen die we doen moeten ook houdbaar zijn. Ook juridisch. Maar tegelijkertijd is duidelijk: we kunnen hier niet meer op de pof leven. We kunnen niet zeggen: ga maar weer door, en dan zien we in de toekomst wel hoe we dat compenseren. Dat betekent dat we nu bezig zijn om voor de korte termijn heel veel maatregelen te nemen om de schade in bouw, maar ook in grond, weg en waterbouw te voorkomen. Dus in de woningbouw, maar ook in de grondweg en waterbouw. Daarbij is het goed om te beseffen dat ook nu Nederland niet op slot zit. Veel projecten kunnen gewoon doorgaan. Nieuwsuur en anderen van u waren er bij van de week toen ik in Utrecht was bij dat Merwedekanaalzone-project waar vierduizend huizen gebouwd worden nu. Dat gaat allemaal gewoon door. Dus we moeten ervoor zorgen dat projecten die kunnen doorgaan dat die ook echt doorgaan en dat verschilt wel per provincie. Dat hangt er ook vanaf hoe hoog de stikstofdepositie in die verschillende provincies is.

Maar er zijn bemoedigende geluiden. We hadden gisteren Schouten, Carola Schouten en ik een gesprek met provincies en we zien als je nu door je oogharen kijkt dat door die brief van 4 oktober waarin wij beschreven hebben dat je in die gevallen waarin er niet of nauwelijks depositie is, je aan de gang kan. Is de verwachting dat ongeveer de helft van de projecten weer op gang beginnen te komen. Maar goed, dat betekent dat die andere helft nog niet op gang komt, en daar zijn we dus vreselijk hard mee bezig om dat los te trekken. Dat doen we zoals ik al zei op een manier die zowel inhoudelijk klopt als ook juridisch houdbaar is. Dat werk vordert. Wij verwachten zoals u weet begin volgende week te komen met een pakket waardoor er ten aanzien van de woningbouw en de grond, weg en waterbouw weer ruimte kunnen creëren. Dat is dus voor de korte termijn. Tegelijkertijd zijn we bezig zoals bekend met de acties voor de wat langere termijn richting december. En ik noemde al het overleg met de provincies. Die zijn cruciaal. Want die provincies die spelen een hele belangrijke rol om ervoor te zorgen dat ook lokaal de gesprekke plaatsvinden over de grote bouwprojecten. De grote industriële projecten om ervoor te zorgen dat ook die weer van start kunnen gaan. En dat overleg gisteren was erg goed met die twaalf provincies moet ik zeggen. Je merkt dat zij zeer intensief bezig zijn dit probleem van hun kant onder controle te krijgen. Daar hun rol in te spelen. Zij staan daarbij ook in zeer nauw contact – wat heel belangrijk is – met alle maatschappelijk relevante, maatschappelijke organisaties. En dat is van belang om ervoor te zorgen dat we dat ook echt als één overheid kunnen doen. Provincies en Rijksoverheid uiteraard samen met de gemeenten. Als één overheid schouder aan schouder. En ik voel daar eigenlijk wat dat betreft eigenlijk ook wel vluchtelingencrisis heb ik weleens vaker genoemd als voorbeeld van een vorig grote crisis waar we mee zaten in 2015 en 16. Ook toen was het van groot belang dat verschillende overheidslagen als één functioneerde. En dat voelde ik ook gisteren in het overleg met de provincies en dat overleg gaat de komende tijd intensief door. 

We praten ook natuurlijk met de mensen die geraakt worden door de problemen die er op dit moment zijn. Dinsdag heb ik met Cora van Nieuwenhuizen en Stientje van Veldhoven gesproken met vertegenwoordigers van Bouwend Nederland en de vakbonden. FNV en CNV. Woensdag uiteraard heeft u misschien kunnen zien was ik in Overijsel om met de boeren in gesprek te gaan. Nadat ik ’s morgens in Utrecht op pad was geweest om te kijken naar projecten die gelukkig nog wel kunnen. De boeren zijn zeer bezorgd, zij vrezen natuurlijk echt ook dat er in de toekomst een verlies kan zijn aan inkomsten en hoe gaat het verder met mijn bedrijf. Dus het is heel belangrijk dat we uiteindelijk ervoor zorgen dat Nederland een heel sterke boerensector, agrarische sector houdt ook in de toekomst. Zij zijn niet het probleem, maar ik heb ze wel gevraagd een bijdrage te leveren aan de oplossing. En ik ga ook volgende week door met die gesprekken, ik zie op dinsdag in het Catshuis de bouwers en op woensdag de boeren. En dan is er donderdag ook nog een Kamerdebat. Dus ook volgende week zal weer in belangrijke mate in het kader staan verwacht ik van PFAS en stikstof. 

Debat over burgerdoden bij bombardement Irak 2015 (1)

BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, snapt u dat de Kamer grote twijfels heeft over de informatievoorziening over burgerslachtoffers in Irak. Zelfs zodanig dat hier de vertrouwensvraag in het geding is?

RUTTE
Nou laat ik eerst zeggen ook ten aanzien van die hele kwestie dat het – en dat wil ik echt voorop stellen – dat het altijd vreselijk is als er burgerslachtoffers vallen. Dat is heel erg voor de nabestaanden, het is ook – kan ik dat ook wel hier zeggen – is het ook heel heftig voor de militairen. Ik wilde er aan toevoegen dat dit land,  is mijn waarneming, vierkant achter onze militairen staat. En dat is van groot belang. Nou, verder is natuurlijk een heel debat geweest afgelopen dinsdag. Er zijn ook nadere vragen gesteld. Ik heb een eerste reactie gegeven op een aantal aspecten. Daar laat ik het voor dit moment bij. We brengen nu precies in kaart het antwoord op al die vragen. En als dat er is dan gaat dat naar buiten.

BREEDVELD
Maar snapt u dat een hoop mensen toch het gevoel over houden van dat hele debat van: wat is dat voor rommeltje als het gaat om maar liefst zeventig burgerslachtoffers?

RUTTE
Ik heb daar al een eerste reactie op gegeven. En ik vind het erg verstandig om nu eerst ervoor te zorgen dat eens even alle feiten op een rijtje zetten. En dat ook netjes aan de Kamer melden. 

BREEDVELD
Maar snapt u de verbijstering ook in de Kamer dat volstrekt onduidelijk is wie wel of niet op de hoogte was van burgerslachtoffers?

RUTTE
Ja, maar ik hoor in uw vraag – maar niet dat u dat nu zegt – maar via uw vraag allerlei aannames en veronderstellingen van anderen. En die laat ik even bij hen. Het is eerst nu van belang even de feiten op een rijtje te zetten. 

BREEDVELD
Maar we kunnen rustig vaststellen dat die informatievoorziening in de regie van de Kamer niet deugde. 

RUTTE
Het debat is daar natuurlijk in belangrijke mate ook over gegaan afgelopen dinsdag. Want dat heeft geleid tot nadere vragen. Ik dacht dat ik in uw vraagstelling maar dan niet van u uit, maar via u van anderen ook daar een aantal veronderstellingen en aannames in hoorde zeggen. En dan zou mijn opvatting zijn dat het netjes is om nu eerst even te zorgen dat we die Kamervragen goed gaan beantwoorden.

BREEDVELD
Nee, maar ik geloof niet dat u begrijpt waar ik heen wil, met alle respect. Het gaat hier om oorlogshandelingen. En dat daar zo’n discussie over is wat er al dan niet over gebeurd is en of daar op een juiste manier over gerapporteerd is. Dat lijkt me van essentieel belang. Bent u dat met mij en met de Kamer eens?

RUTTE
Natuurlijk is het van belang dat we zo goed mogelijk elkaar informeren waar dat kan. En als dat niet kan ook zeggen dat dat niet kan. 

BREEDVELD
Maar zeker in dit geval...

RUTTE
Daar ging het debat – ja, maar – dat is altijd zo. En natuurlijk al helemaal bij militaire missies. Maar daar ging het ook het debat van afgelopen dinsdag in belangrijke mate over. Dat heeft geleid tot een aantal aanvullende vragen. Ik dacht ook dat u ook daar aan refereerde. Ook aan die aanvullende vragen die gesteld zijn. En dan is mijn reactie: dat ik een eerste reactie heb gegeven. Dat ik het daar voor dit moment bij laat. En het verstandig vind dat wij nu eens even precies in kaart brengen hoe het allemaal zit. En daar dan de Kamer over berichten. 

BREEDVELD
Maar dit is één van de meest ernstigste incidenten als het gaat om Nederlandse acties op IS. Snapt u dan de verbijstering in de Kamer dat dit volstrekt onduidelijk is wat er met die informatie gebeurd is?

RUTTE
De Kamer heeft vragen gesteld aan het kabinet om precies nog eens even in kaart te brengen hoe het zat. Ook in uw vraag zitten nu een aantal aannames...

BREEDVELD
Ik vind het geen enkele aanname...

RUTTE
Sorry, die zit er wel in. Dan moet u het nog eens terugluisteren. Er zitten echt aannames en veronderstellingen in. Die laat ik even bij u. Wij brengen nu eerst zelf in kaart wat er aan de hand is. En dan gaan we kijken hoe de feiten erbij liggen. 

LAMBIE (RTL)
Meneer Rutte, kunt u zeggen wanneer u wél op de hoogte was van het aantal van zeventig burgerdoden?
RUTTE
Ik heb een eerste reactie gegeven op de vragen die ook in de Kamer leefden bij uw camera. Ik vind het nu correct ook naar de Kamer – nu er allerlei aanvullende vragen zijn gesteld – om eerst die vragen nu goed op een rijtje te zetten. Te beantwoorden en nu niet hapsnap nadere antwoorden te geven. Dat vind ik ook correct naar de Tweede Kamer. Dus die vragen ga ik nu niet beantwoorden. Dat doen we allemaal netjes nu in een brief, of er zijn Kamervragen in de beantwoording van die Kamervragen aan de Tweede Kamer.

LAMBIE
U heeft er een keer op deze plek eerder over gesproken in april 2018. Toen bevestigde u aan collega Frits Wester: daar hebben we het inderdaad over gehad als het gaat over burgerslachtoffers in Irak. Was u toen al op de hoogte in april 2018 dat het om zeventig burgerslachtoffers ging?

RUTTE
Nogmaals, ik snap die vragen. Ik heb een eerste reactie gegeven. Ik vind het correct nu de Kamer allerlei aanvullende vragen gesteld heeft om nu eerst eens eventjes precies uit te lijnen wat die vragen zijn. Even precies de feiten op een rijtje te zetten. Dat geïntegreerd te beantwoorden en nu niet hapsnap met u antwoorden te delen. 

LAMBIE
Maar het is niet hapsnap. Want u beschrijft daar letterlijk wat er in Hawija is gebeurd. Zonder Hawija te noemen en zonder het aantal slachtoffers te noemen. 

RUTTE
Ja, in uw vraag zitten ook weer aannames en veronderstellingen die ik bij u laat. Wij zullen het allemaal precies in kaart gaan brengen.

LAMBIE
Wanneer komt dat?

RUTTE
Zo snel mogelijk. 

DE ZOETEN (NOS)
Ja, de Kamer vindt het prima als u ons alvast over ons eigen geheugen inlicht. Want u zei woensdag: ik weet daar niets van. U zegt: ik laat het bij die reactie. Dus dan blijft u erbij dat u er niets van wist?

RUTTE
U citeert mij niet correct en ik laat het echt bij de reactie van woensdag.
DE ZOETEN
Maar hoe moet ik u dan citeren?

RUTTE
Dan moet u nog even terugkijken. Ik heb een eerste reactie gegeven afgelopen woensdag en daar laat ik het voor dit moment bij, want ik vind het correct nu de Kamer ook inmiddels echt op papier een aantal vragen heeft gesteld, vind ik het netjes dat we eens even het hele feitencomplex uitsorteren, dat we het precies op een rijtje zetten en de Kamer goed informeren. En dan is het ook in het verkeer tussen regering en Kamer niet verstandig om op allerlei vermoedens in te gaan of hapsnap vragen te beantwoorden, dat moet je gewoon niet doen.

DE ZOETEN
Maar dit gaat wel om een fundamentele vraag: was de premier van de 70 burgerdoden op de hoogte?

RUTTE
Nogmaals: ik heb een eerste reactie gegeven. Ik snap dat er verdere vragen zijn. We zetten de zaken op een rijtje. Ik ga nu niet verder de vragen beantwoorden.

DE ZOETEN
Maar ik neem niet aan dat u het in de krant heeft gelezen.

RUTTE
Zoals ik net al zei: ik laat even alle veronderstellingen die ook in deze vraag zitten bij u. Wij brengen het in kaart en zodra dat rond is gaat het naar buiten en dan hoort u het meteen.

DE ZOETEN
Maar er is nu veel verbijstering. De mensen denken: hoe kan het dat de premier woensdag zei dat hij persoonlijk niet geïnformeerd is, maar het kan ook niet zijn dat u het pas een maand geleden in de krant las.

RUTTE
In die vraagstelling zitten allerlei beelden over wat er vanaf 2015 en daarna in de opbouw ook van de informatie hoe het zit. Ik laat die even bij u, want ik vind het netjes naar de Tweede Kamer om nu eerst te zorgen dat we die vragen even goed analyseren, voorzien van een correct antwoord en dat dan in een keer naar buiten brengen. En dan krijgt u dat ook meteen te zien.

DE ZOETEN
Hoe vindt u dat mevrouw Bijleveld het debat heeft gedaan? Want binnen uw partij is er ook veel kritiek dat ze nogal persoonlijk Hennis de schuld heeft gegeven.

RUTTE
Ik vond dat zij het debat netjes deed.

DE ZOETEN
Ja? Ze heeft niet Hennis in een moeilijk pakket gebracht?

RUTTE
Nee.

DE ZOETEN
Want in Irak heeft het ook gevolgen voor haar veiligheid blijkt.

RUTTE
Ja, maar daar zitten weer allerlei verbindingen tussen uw eerste en tweede vraag die ik echt bij u laat. 

DE ZOETEN
U wilt er verder niks over zeggen.

RUTTE
Nee.

BOVEN (BNR)
U zei dat u wat dingen in kaart moet gaan brengen. Wat moet u precies in kaart brengen?

RUTTE
Er zijn vragen gesteld door de Tweede Kamer over: hoe zit het precies met de informatiepositie van een aantal departementen en personen? Dan vind ik het netjes om eens even ervoor te zorgen dat we daar de zaken naast elkaar leggen, even precies bij elkaar leggen hoe dat zit en ook geïntegreerd aan de Kamer rapporteren. Dan krijgt u het ook meteen te zien. Dus ik heb een eerste reactie gegeven, die kent u en daar wil ik het voor dit moment bij laten omdat ik het netjes vind om dat geïntegreerd te doen. Hoe we dat dan precies doen met informatie verzamelen, dat is echt natuurlijk aan het kabinet, daar kan ik u verder nu niks over zeggen.

BOVEN
Maar u heeft toch die informatie over burgerdoden gewoon in uw hoofd zitten?

RUTTE
In uw vraag zitten allerlei aannames over de fasen vanaf 2015 tot nu, die ik echt bij u laat. En laten we nou eerst maar eens even als kabinet zorgen dat we de informatie correct geven. Dat vind ik ook netjes naar de Kamer, die hebben die vragen gesteld. Dus dat gaan we eerst doen.

BOVEN
U weet niet uit uw hoofd nog bij welke bombardementen hoeveel mensen zijn omgekomen bijvoorbeeld?

RUTTE
In die vraag zitten zoveel veronderstellingen over hoe dat allemaal werkt en hoe dat gaat en wanneer je wat weet. Daar kan ik nu niet op ingaan. Ik vind het netjes, ook nu de Kamer daar nadere informatie over vraagt, dat eerst eens even precies ook in samenhang aan de Kamer te beschrijven.

BOVEN
Is er binnen uw verantwoordelijkheid als de leider van het kabinet en als eerste aanspreekpunt voor internationale partners, is er een politiek probleem voor u binnen uw verantwoordelijkheid om zoals gevraagd van alle 2000 bombardementen de informatie vrij te geven.

RUTTE
Die vraag snap ik niet, maar we gaan het allemaal op een rijtje zetten en dan ziet u het vanzelf.

BOVEN
Nou ja, we opereren daar in coalitie. En in de Tweede Kamer is gevraagd om van alle 2000 bombardementen de informatie te gaan verstrekken.

RUTTE
Ik heb zo gedetailleerd de Kamervragen niet kunnen bestuderen. We zijn nu bezig om die vragen goed te analyseren en op basis daarvan tot goede antwoorden te komen. Dus ik heb nog geen reactie op wat ik van de vragen vind. We proberen nu eerst de goede antwoorden te vinden.

BOVEN
Dus u weet nog niet of u daartoe bereid bent? Of het kabinet bereid is om alle bombardementen vrij te....

RUTTE
U noemt nu een van de vragen die gesteld is blijkbaar.

BOVEN
Een hele belangrijke is dit.

RUTTE
Ja zeker. Alle vragen van de Kamer zijn belangrijk. En dat zeg ik zonder enige terughoudendheid. En daarom vind ik het ook correct om in samenhang die beantwoording te doen. 

Terugsturen Nederlandse IS'ers (1)

BOVEN
Nu we het toch over IS hebben: Turkije heeft aangekondigd om opgepakte Nederlandse IS-strijders terug te sturen naar Nederland. Wat vindt u ervan?

RUTTE
Nou ja goed, wij zijn natuurlijk in nauw contact met onze partners en zeker ook met de Turken over deze materie. U heeft er ook al even iets over gehoord van de kant van Stef Blok en Ferd Grapperhaus bij de uitloop. Dus wij zijn bezig even precies te achterhalen, in contact met de Turken, hoe dat zit. De route op zichzelf, via een Nederlands consulaat of ambassade naar Nederland is een bekende route. In dit geval zou Turkije ook een bepaald beleid aan het voeren zijn. Daar staan we in nauw contact over. Maar daar kan ik nu verder geen mededelingen over doen.

Debat over burgerdoden bij bombardement Irak 2015 (2)

DE ZOETEN (NIEUWSUUR)
Ik had nog even een vraag: een van de problemen was natuurlijk dat de Kamer echt onjuist in geïnformeerd. Maar vindt u het ook een probleem dat de Kamer überhaupt niet is geïnformeerd over die 70 burgerdoden?

RUTTE
Ja, ook in die vraag kan ik niet anders dan zeggen dat ik die niet kan beantwoorden nu, dat vind ik ook niet correct naar de Kamer. Ik vind ook dat we dan even de feiten heel precies opnieuw op een rij moeten zetten. En daar zitten ook echt aannames in uw vraag waarvan dadelijk zal moeten blijken of die kloppen. Laten we dat nou eerst eens even doen.

DE ZOETEN
Ja u heeft het allemaal over aannames. We stellen gewoon vragen.

RUTTE
Dat is prima. Maar ik mag in die vragen ook iets horen.

DE ZOETEN
Ja u hoort daar iets in, maar het is gewoon een vraag. Vindt u dat de Kamer over zoiets geïnformeerd zou moeten worden?

RUTTE
Die vraag stelt u in het kader van de vragen die de Kamer nu gesteld heeft. En ik vind het netjes om eerst nu dat allemaal even in kaart te brengen.

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, waarom reageert u zo afgemeten op de vragen van de collega’s?

RUTTE
Dat doe ik niet. Wat ik belangrijk vind, dat doe ik altijd in deze persconferenties, als ik verwacht dat er veel vragen zijn over een bepaalde kwestie waar ik hier niet op wil ingaan, dan ben ik daar altijd duidelijk over. Het heeft geen zin dat ik dan met veel meel in de mond probeer te beantwoorden terwijl u denkt: hij antwoordt niet. Dus mijn reactie is: ik beantwoord die vragen niet. Ik heb een eerste reactie gegeven. Ik vind het correct om nu eerst de Kamervragen te beantwoorden in samenhang. Ik snap dat u die vragen stelt, respecteer ik volledig. Maar ik vind het altijd netjes in mijn verkeer ook met u dat als ik niet van plan ben die vragen te beantwoorden omdat ik het correct vind eerst de Kamervragen te beantwoorden om dat ook te zeggen. Dat is niet geïrriteerd, of kortaf, of wat zei u?

DE WINTHER
Ik zei niet geïrriteerd, ik zei afgemeten.

RUTTE
Of afgemeten. Ook niet afgemeten.

DE WINTHER
Geïrriteerd maakt u er zelf van.

RUTTE
Afgemeten is het ook niet en ook niet... Het is gewoon puur feitelijk hoe ik erin zit.

DE WINTHER
Ja, u heeft het de hele tijd over aannames die gedaan worden. En u heeft er doorgaans ook helemaal geen moeite mee om met meel in de mond te praten als u ons te woord staat. Dus ik begrijp niet waarom...

RUTTE
Dat is nou onaardig, want ik probeer juist altijd volledige openheid te geven waar dat kan, maar ik denk dat ik ook wel erom bekend sta dat als ik een vraag niet ga beantwoorden, dat ik dat ook zeg. Dus ik zeg u nu meteen aan het begin van deze persconferentie, bij de eerste vraag of ik meer wil zeggen dan ik al gezegd heb in mijn eerste reactie over deze kwestie dat ik het nu correct vind om eerst eens even de Kamervragen te beantwoorden.

DE WINTHER
Heeft u het idee dat uw positie in het nauw aan het komen is?

RUTTE
Nee.

DE WINTHER
Heeft u deze week nog gesproken met mevrouw Hennis?

RUTTE
Ik ga verder niet in op wat ik de hele week doe.

DE WINTHER
Waarom niet? U bent hier toch om te vertellen wat er in de Ministerraad besproken wordt en waar u allemaal mee bezig bent?

RUTTE
De Ministerraad is geheim. En ik vertel u wat we daarover willen vertellen. Maar ik ga niet alle contacten die ik de hele week met wie dan ook heb met u delen.

DE WINTHER
Waarom is het een geheim om te vertellen of u met mevrouw Hennis contact heeft gezocht?

RUTTE
Ik ga toch niet vertellen met wie ik allemaal aan de telefoon zit wel of niet. Dat doe ik nooit.

DE WINTHER
Mevrouw Hennis schijnt, als we de berichten mogen geloven, in een zeer benarde positie terecht te zijn gekomen. Het is een partijgenote van u, het is een bekende Nederlander die voor de VN belangrijk werk probeert te doen in Irak. Het lijkt me toch niet zo merkwaardig als de premier van Nederland, die volgens mij misschien zelfs haar tot een vriendin rekent aan ons kan vertellen hoe het met haar gaat.

RUTTE
Nee, dat is niet vreemd, maar ik ga het alleen niet doen. Ik ga niet hier mededelingen doen over de VN-vertegenwoordiger in Irak, die toevallig ook een Nederlands paspoort heeft. Dat is één ding, dat is de rol waarin ze daar is. Daarnaast is zij iemand die mij zeer dierbaar is, ja dat klopt. Maar ik ga niet die verschillende rollen vermengen. Dus uw vraag is niet vreemd, maar ik ga hem niet beantwoorden.

DE WINTHER
Is zij op dit moment in gevaar in Irak?

RUTTE
Ik ga die vraag, die ga ik al helemaal niet beantwoorden. En u snapt zelf om duizenden redenen waarom ik dat niet doe. Dat is toch een vraag die niet te beantwoorden is. Daar kan ik toch nooit in het openbaar iets over zeggen?

DE WINTHER
Nou, ik kan me voorstellen dat u misschien maatregelen neemt of haar adviseert om daar weg te gaan of zo.

RUTTE
Zij zit daar niet voor Nederland, zij zit daar voor de Verenigde Naties. 

(Onverstaanbaar, spreken door elkaar heen, red.)

DE WINTHER
U kijkt naar iemand anders, dus u wilt een andere vraag zie ik.

RUTTE
Nou ik ga niet verder over mevrouw Hennis en haar veiligheid in. Dat vind ik echt een vraag die ik niet kan beantwoorden in het openbaar.

VAN SOEST (AD)
Ja, u verwijst naar uw antwoord eerder deze week over deze kwestie. Alleen die riep nou juist wat vragen op. Want u zei: u was in 2015.... U kan er geen herinneringen gaan of u in 2015 op de hoogte was. Bedoelde u daar nou mee voordat de brief naar de Kamer werd gestuurd. Of bedoelde u over heel 2015?

RUTTE
Ik laat het bij dat statement. En ik vind het netjes dat we nu eerst even de Kamervragen goed beantwoorden. 

VAN SOEST
Ja ik vraag het ook omdat... Kan het kloppen dat er pas in 2017 voor het eerst in de ministerraad is gesproken over de mogelijke burgerdoden?

RUTTE
Deze vraag past in een reeks vragen bij deze persconferentie die ik allemaal respecteer. Die ik ook prima vind dat ze gesteld worden. Even geen enkel misverstand, dat hoort zo. Maar ik vind het ook van mijn kant correct, dat heb ik vanaf de eerste vraag gedaan, om te zeggen: jongens, op dat punt ga ik geen nadere vragen beantwoorden. Dus ook deze vraag ga ik niet beantwoorden. 

VAN SOEST
En acht u het voorstelbaar dat het ministerie van Defensie twee jaar lang niet met andere ministeries deelt dat er een onderzoek loopt waar mogelijk Nederlandse burgerslachtoffers… of Iraakse burgerslachtoffers bij zijn gevallen. 

RUTTE
Ook deze vraag past in een reeks vragen die vanaf het begin in deze persconferentie gesteld worden. Die ik respecteer, die ik snap, die ik misschien zelf ook zou stellen in uw positie. Maar ik vind het van mijn kant correct – dat heb ik gedaan door vanaf het begin te zeggen- dat ik die vragen niet ga beantwoorden. Dat we eerst nu zorgen voor een goede beantwoording van de Kamervragen. 

Terugsturen Nederlandse IS'ers (2)

BORGMAN
Ja nog even over Turkije en wat de Turkse minister van Binnenlandse Zaken heeft gezegd over het terugsturen van IS-strijders. Weet u, weet het kabinet wie dat zijn? 

RUTTE
Nogmaals, over individuele gevallen kunnen wij überhaupt al niets zeggen. Ook niet wat we wel of niet daarvan weten. Ik kan u alleen zeggen: wij staan in nauw contact met de Turken. 

BORGMAN
Ik vraag u niet naar individuele gevallen, ik vraag u of u weet wie er terug komen?

RUTTE
Nee, maar dat dat gaat over individuele gevallen. Daar kunnen we nooit iets over zeggen. 

BORGMAN
Maar, heeft het kabinet daar wel....Blok zegt: we hebben contact met de Turkse autoriteiten zodat we in de gaten kunnen houden wie hier terug naar Nederland komen. Of staat er straks iemand op de Dam in Amsterdam waarvan u geen idee heeft wat ‘ie daar doet?

RUTTE
Nou, dat laatste dat die op de Dam zou staan kan niet. 

BORGMAN
Oh nee?

RUTTE
Nee, dat zou gek zijn. Want dan is die blijkbaar ook door de marechaussee enzo geglipt.  Dat zou dat verwacht ik niet. Nee, maar...

BORGMAN
Waarom verwacht u dat niet?

RUTTE
Nou, omdat we goede systemen hebben op Schiphol.

BORGMAN
En wat staat er dan in die systemen?

RUTTE
Wat zegt u?

BORGMAN
Nou, wat staat er dan in die systemen?

RUTTE
Nou in die systemen staat verder niet veel. Maar die werken. Die systemen zorgen ervoor dat je niet mensen die je niet wil hebben zomaar op de Dam staan. Nee, maar het is eerder voorgekomen natuurlijk dat mensen via Turkije teruggereisd zijn. En daar zijn gewoon protocollen voor. 

BORGMAN
Wat betekent dit voor de wens van het kabinet om IS-strijders in het land van misdaden te berechten?

RUTTE
Die staat recht overeind.

BORGMAN
Maar dat gaat een beetje lastig als ze naar Nederland komen?

RUTTE
Ja, maar het is niet zo dat alle strijders in Turkije zitten. En het nieuws vandaag ging over Turkije. 

BORGMAN
Ja, maar. Ja. 

BOVEN (BNR)
Het gaat om mensen die in Syrië zijn opgepakt door de Turken.

RUTTE
Ja, maar het is niet zo dat nu alle kampen in Noord-Syrië leeg zijn. En alles nu in Turkije zit. 

BORGMAN
Maar dat betekent in ieder geval voor de mensen die door Turkije naar Nederland worden gestuurd dat ze niet in de regio berecht kunnen worden, toch?

RUTTE
Ja, nogmaals. Er zijn protocollen hoe we dat doen. U kent de situatie. Als mensen nog in een kamp zitten, daar hebben we opvattingen over hoe we daar mee om gaan vanwege de veiligheidssituatie. Wij hebben als mensen zich melden bij een Nederlandse post dan hebben wij ons te verstaan met dat land waarin dat gebeurt of zij iets gaan doen met die mensen of niet. Als mensen vervolgens terugreizen naar Nederland dan zijn er protocollen voor. Dus dat zijn bestaande systemen. 

BORGMAN
Gert-Jan Segers zei vanochtend op de radio dat als mensen zich melden op de stoep van de ambassade, of als Turkije ze op de stoep van de Nederlandse ambassade afzet, dan gaan we ze ophalen. Wat vindt u daarvan? Is dat kabinetsbeleid?

RUTTE
Nou zo zal het niet gaan. Dat ze ergens op een stoep worden afgezet. Maar het is vaker voorgekomen dat als mensen zich melden bij een Nederlandse post, dat ze onder begeleiding terug naar Nederland gaan en hier dan berecht worden. Zo gaat dat. 

BORGMAN
Hoe zit het met die kans op berechting in de regio?

RUTTE
Daar zijn we hard mee bezig. En dat heeft natuurlijk stappen vooruit en stappen achteruit. Zoals dat altijd gaat met dit soort ingewikkelde internationale processen. Je moet daarop blijven duwen. En als je dat blijft doen heb je op enig moment ook wel kans op een doorbraak. Maar dat gaat echt wel stap voor stap. 

BORGMAN
Houdt het kabinet vast aan berechting in de regio, ook als dat de doodstraf zou betekenen?

RUTTE
Nee, dat doen we niet. 

BORGMAN
Dus de VVD is...

RUTTE
Kabinet is tegen de doodstraf.

BORGMAN
Dus wat de VVD-fractie deze week in de Kamer zei: dat desnoods dat maar een consequentie moet zijn van berechting in de regio, daar is het kabinet het niet mee eens?

RUTTE
Nee, dat is geen kabinetsbeleid nee. 

BORGMAN
Wat vindt u van de Turkse uitspraak dat zij opgezadeld zitten met een probleem wat eigenlijk door de landen van herkomst opgelost moet worden?

RUTTE
Ik denk dat het een gezamenlijk vraagstuk is. Dat geldt zowel voor de Syrische vluchtelingenstroom, als het grote vraagstuk van de foreign terrorist fighters. En natuurlijk, Turkije heeft vanwege zijn ligging in de regio heeft daar bijzonder veel last van. Als het gaat om de Syrische vluchtelingenstroom hebben ze daarmee te maken gehad een aantal jaar geleden. En er wonen inmiddels een paar miljoen Syrische vluchtelingen in het zuiden van Turkije. Maar ook als het gaat om IS-strijders hebben zij daar natuurlijk heel direct mee te maken. Dus het is een kwestie die je ook echt gezamenlijk moet aanpakken. 

BORGMAN
En waar is dan de Nederlandse inspanning?

RUTTE
De Nederlandse inspanning is dat wij bijvoorbeeld als het gaat om de Syrische vluchtelingenstroom uiteraard ja, laten we zeggen aan de basis hebben gestaan...

BORGMAN
Ja, maar dit gaat niet over vluchtelingen

RUTTE
Aan de deal met Turkije... Als het gaat om: hoe gaan we om met foreign terrorist fighters is Nederland één van de landen die het meest actief is internationaal in beleidsmaking, voorbereiding en uitvoering. Als het gaat: hoe gaan we daarmee om. Daar hebben we met de Marokkanen en met heel veel anderen vreselijk hard aan gewerkt. Ook met de Turken. 

BORGMAN
Aan beleid?

RUTTE
Ja, in de zin van hoe ga je ervoor zorgen dat je dit soort problemen oplost. En hoe ga je ervoor zorgen dat je voorkomt dat mensen geradicaliseerd een risico zijn voor je samenleving. 

BORGMAN
Dank u. 

SCHRAM (ANP)
U zegt er is veel contact met Turkije. Hoe is dat contact. Is dat nog een beetje vriendelijk onderling?

RUTTE
Ja hoor, daar kan ik verder niets over zeggen. Dat zijn natuurlijk contacten, politiek en diplomatiek. Maar die lenen zich niet voor openbare bespreking. 

SCHRAM
We hebben natuurlijk ok met Turkije veel te maken in NAVO-verband. Daarover had president Macron wat opmerkingen deze week. Wat vindt u van die opmerkingen? 

RUTTE
Ik geloof niet dat de opmerkingen van Macron zozeer over Turkije gingen. Mijn indruk was dat Macron een analyse gaf van de state of play bij de NAVO als geheel en een aantal van zijn zorgen deel ik. Tegelijkertijd is de NAVO hoeksteen van ons veiligheidsbeleid. Dat is onveranderd. Is het van heel groot belang dat we ons realiseren dat ook de trans-Atlantische band met Amerika cruciaal voor de veiligheid van Europa. Dus ik denk dat Macron terecht een aantal grote zorgen benoemt over het functioneren van die trans-Atlantische relatie en het bondgenootschap. Daar hebben wij trouwens zelf ook nog wel iets aan te doen als het bijvoorbeeld gaat om hoeveel geld we spenderen aan onze defensie. Tegelijkertijd is het ook van belang om ervoor te zorgen dat wij die band heel houden. En ons realiseren dat Europa alleen het niet gaat redden. Wij zullen dat altijd moeten doen in een schouderslot met de Amerikanen. 

SCHRAM
En een algemene zin op diplomatiek niveau met Turkije, dit soort acties... Wat doet dat voor een relatie tussen Nederland en Turkije?

RUTTE 
Nou, wij zijn één van de zeer kritische landen. Ank Bijleveld heeft op de NAVO-ministeriele,  één van de meest stevige geluiden laten horen over wat wij vinden van de Turkse inval in Noord-Syrië. En het was Stef Blok die bij de Raad Algemene Zaken en Buitenlandse Zaken heeft kunnen bevorderen, de beroemde maandag van een paar weken geleden, dat er een de facto wapenembargo vanuit Europa is gekomen, maar ook een veroordeling van de Turkse inval in Noord-Syrië. 

SCHRAM
Maar, zo’n actie die maandag van start gaat. Dat gaat gewoon vooralsnog door? Dus, kan Nederland daar...

RUTTE
Dat heeft niets te maken met het NAVO bondgenootschap van Turkije. NAVO bondgenootschap voor Turkije is cruciaal....

SCHRAM
Op algemeen politiek niveau hé?

RUTTE
Cruciaal voor het functioneren van de NAVO. Het is onze oostflank. Ik kan mij de NAVO niet goed voorstellen zonder Turkije. We hebben echt Turkije hard nodig voor de verdediging van het bondgenootschap. Het machtigste en succesvolste militaire bondgenootschap uit de wereldgeschiedenis. Mede ook dankzij de Turken. Dat neemt niet weg dat we natuurlijk met de Turken ook discussies zijn en vraagstukken spelen. En als de Turken besluiten op een andere manier om te gaan met foreign terrorist fighters, met IS-strijders die zich in Turkije bevinden, dan hebben we ons daar weer toe te verhouden. 

LAMBIE (RTL)
Meneer Rutte, is het een risico voor de nationale veiligheid als IS-strijders door een ander land naar Nederland worden gestuurd?

RUTTE
Nou ja, we hebben natuurlijk in Nederland een aanpak om ervoor te zorgen dat dat géén bedreiging wordt voor onze nationale veiligheid. Dus als mensen hier zijn, dan hebben we een heel systeem van berechting en verder hebben we natuurlijk ook een systeem waarin we proberen de mensen waarvan wij voor langere tijd vrezen dat zij een risico kunnen zijn voor deze samenleving of we die in de gaten houden. 

LAMBIE
Dus de mensen die nu vanavond de Turkse minister zien en die horen zeggen dat hij mensen naar Europa gaat terugsturen, u zegt: dat is een risico dat kunnen we controleren. Dat kunnen we aan.,

RUTTE
Ja, maar om te beginnen willen we eerst eens even precies weten wat de Turken gaan doen. Dus ik geef geen commentaar op de Turkse mededelingen omdat wij zelf onze contacten met de Turken hebben en van hen precies willen weten hoe het zit. Uw vraag was algemener: hoe ernstig is het als IS-strijders terugkeren naar Nederland. Ik heb ze liever niet hier. Maar als ze hier wel komen. En soms is dat onvermijdelijk. Soms gebeurt dat. Dan hebben wij natuurlijk onze systemen hier om ervoor te zorgen dat ze kunnen worden berecht. En dat we heel scherp in de gaten houden of zij geen gevaar vormen voor onze samenleving. 

LAMBIE
Nou vorige week of de week ervoor ging het over het geval van twee vrouwen en drie kinderen die nu in Turkije vast zitten.  Eén van die vrouwen had geen Nederlands paspoort. Even algemener: is het voor iemand wiens nationaliteit, Nederlands paspoort is ingetrokken, mogelijk om terug te keren naar Nederland?

RUTTE
Ja, weet u? Dat is uiterst complex. Dat willen wij niet. Dat is ook volstrekt helder dat we dat niet willen. Dat we er ook alles aan zullen doen wat wij kunnen om dat te voorkomen. Maar verder kan ik daar niets over zeggen. Omdat alle inspanningen die wij doen om dat zo goed mogelijk tegen te houden, niet de kansen erop toenemen als ik daar in het openbaar verder iets over ga zeggen. 

LAMBIE
Maar, ho. Als je iemand nationaliteit afpakt. Als je de Nederlandse nationaliteit afpakt. Dan kan hij toch, hij of zij niet meer terugkeren naar Nederland?

RUTTE
Nee, dat is inderdaad de regel. Maar verder is het ook zo dat je er dan ook wel alles aan moet doen om ervoor te zorgen met dat land waar dan iemand vandaan zou kunnen komen, om dat duidelijk te maken. En als dat zou spelen in algemene gevallen. Ik praat niet over dit specifieke geval wat u benoemt. Want wij praten niet over specifieke gevallen. Maar in algemene zin zullen we daar ons uiterste best voor doen. Maar verder kan ik daar niet over speculeren. Dat is natuurlijk een zaak die zich niet leent voor openbare bespreking. 

LAMBIE
Maar wij horen de hele tijd, mensen worden hun nationaliteit ingetrokken. Worden paspoorten ingetrokken zodat ze niet kunnen terugkeren. En nu hoor ik toch een beetje in uw antwoord van: nou, er is toch misschien een kans... Want ook al is er...

RUTTE
Wat ons betreft niet. Wat ons betreft niet. 

LAMBIE
Maar als Turkije ze terugstuurt. 

RUTTE
Ja, maar dan praat u over als-dan vragen die ik niet kan beantwoorden. 

NIJS (SBS)
Nou, dat was eigenlijk mijn vraag. Wat als Turkije ze wel gewoon op het vliegtuig zet?

RUTTE
Dat is een als-dan vraag, die kan ik niet beantwoorden. 

NIJS
Oke, maar het is wel een als-dan vraag die...

RUTTE
Het is een als-dan vraag, precies. Dus die beantwoord ik niet. 

NIJS
Oké, dan anders. Hoe groot is de groep van die groep IS-ers die...

RUTTE
Ik heb dat nu niet paraat. Dat zou ik even moeten nakijken...

NIJS
Worden teruggestuurd die naar Nederland worden gestuurd? Heeft u enig idee of daar mensen tussen zitten wiens paspoort is afgenomen?

RUTTE
Dan ga ik in op individuele gevallen. Dat kan sowieso al niet. Maar de omvang van de groep, dat kunnen we misschien nagaan voor u of we dat kunnen... Dat heb ik nu niet paraat. Ik wil daar niet over speculeren. Maar we kunnen dat mogelijk nakijken. 

BREEVELD (NOS)
Ik ben toch wel heel benieuwd naar het gesprek dat u dan voert met de Turken. U zegt: ik kan daar niets over zeggen. Maar feit is in ieder geval dat het Turkse kabinet, de Turkse regering nu heeft laten weten: wij gaan ons niets aantrekken van al die Europese landen die de nationaliteit hebben ingetrokken van dit soort terreurverdachten. Want ja, dan zitten wij er maar mee. Dus we zetten ze gewoon op het vliegtuig?

RUTTE
Om de kans maximaal te maken, dat we het land zo goed mogelijk beschermen, kan ik u niet verder reageren over de inhoud die vragen. 

BREEDVELD
Nee maar goed, wat vindt u van de opmerking van de Turkse minister?

RUTTE
Het heeft geen zin dat ik dat soort opmerkingen ga becommentariëren.

BREEDVELD
Maar het is wel een opmerking die natuurlijk Nederland aan gaat, dat bent u wel met mij eens?

RUTTE
Mogelijk. En daarom is het des te belangrijker dat ik niet ga becommentariëren in het openbaar.  

BOVEN (BNR)
Is het kabinet overvallen geweest door de aankondiging van de Turken?

RUTTE
Nou we staan in intensief contact met de Turken en u hoort al langer uit Turkije berichten over onvrede met grote aantallen IS-strijders in Turkije. Verder kan ik niet, eigenlijk nooit, iets zeggen over hoe wij, alsof het een sportvraag is, ons voelden toen we iets hoorde.

BOVEN
Maar dat vroeg ik ook niet. De besluit...

RUTTE
Overvallen voelen is een gevoel en dat is een sportvraag...

BOVEN
Nee u bent overvallen, dat is een toestand...

RUTTE
Overvallen doe je een bank en je kunt je overvallen voelen door een mededeling en dat zijn sportvragen waar ik niet op in ga.

BOVEN
De aankondiging kwam tijdens de minsterraad en ik hoor u en twee van uw collega’s eigenlijk in gelijke woorden niks zeggen en...

RUTTE
Kijk, dan werkt het.

BOVEN
Precies, dat is een interessante kwestie. U bent dus niet van plan om er iets over te zeggen. Over een situatie waar u zich dus geen raad mee weet, is dat de indruk die u probeert over te brengen?

RUTTE
Nee. Die indruk is verkeerd.

BOVEN
Wat wilt u dan... leg dat dan is uit. Hoe gaat Nederland om met deze...

RUTTE
In het belang van de veiligheid van Nederland, maar ook andere Europese landen, als dit soort ontwikkelingen zich voordoen, en dit zijn dus nooit dossiers die stabiel zijn, er zijn altijd ontwikkelingen, en daar heb je je dan toe te verhouden en ertoe verhouden betekent niet altijd dat je elke stap in het ertoe verhouden kunt delen met de media.

BORGMAN (NOS)
Vindt u het fijn? Bent u het ermee eens dat Turken dit doen?

RUTTE
Nou ik heb helemaal geen zin dat ik hier uitspraken van de Turken becommentarieer, omdat ik daarmee de kans dat wij proberen dit in goede banen te leiden niet groter maken.

BORGMAN
Maar u wilt dit toch niet?

RUTTE
Onze opvatting is dat de mensen in de regio moeten worden berecht. Dan heeft het niet zoveel zin dat ze hiernaartoe komen. Dat klopt. Maar verder is het natuurlijk aan de Turken om stappen te zetten. Als dat allemaal mag of niet mag en wat we daarvan vinden is vers twee. U kent onze algemene opvatting over berechting in de regio. Dat heeft onze grote voorkeur, daar werken we aan. Maar als er op een gegeven moment ontwikkelingen zijn die wij proberen in goede banen te leiden en de effecten daarvan ook voor Nederland zo goed mogelijk in goede banen te leiden dan is het ook van belang dat ik daar niet in het openbaar teveel over zeg.

BORGMAN
Ja maar trek ik dan de conclusie, wat ik van drie ministers hoor, dat ze zo goed contact hebben met de Turken, dat dat niet klopt. De Turken doen nu iets wat u pertinent niet wil.

RUTTE
Ja, maar dan kom je toch weer op de eerste set vragen. Dan gaan er toch weer een paar aannames inzitten die ik nog even onweersproken moet laten.

BORGMAN
Ja maar dan toch nog even, want u zegt of het mag of niet mag is vers twee, maar waarom zou het niet mogen.

RUTTE
Nee, dan maar nogmaals dat is een juridische vraag. Als het op een gegeven moment zo zou zijn dat een land ‘x’ een national op een vliegtuig zet naar een ander land, waar die persoon vandaag komt, waar het land niet op zit te wachten, dan heb je de juridische vraag, die is vreselijk interessant, maar veel belangrijker is de praktische vraag, hoe ga je daarmee om en wat betekent dat voor de relaties? En op dat niveau, vind ik, moet je dit soort vraagstukken bekijken. En precieze juridische vragen en wat dat interstatelijk betekent, dat lijkt me iets voor de langere termijn.

BORGMAN
Maar dan toch, want u wilt er verder niet veel over zeggen, maar ik kan me voorstellen dat mensen die dit horen denken: jeetje, wat voor enge types komen er wel niet onze kant op?
RUTTE
Ik kan geen garanties geven dat er nooit een IS-strijder terug naar Nederland komt. Dat hebben we liever niet, maar we kunnen die garantie nooit geven. Ik kan wel de garantie geven dat we er alles aan doen, als dat gebeurt, dat in goede banen te leiden. En op zich de route via Turkije of Irak naar Nederland is een denkbare route als dat loopt via een Nederlands consulaat of een Nederlandse post. Dan is het meestal zo dat eerst dat land zelf daar iets van vindt. En vervolgens kan het zo zijn dat het land zegt: nee we doen er verder niks mee. Nou is het aan het land waar het paspoort vandaan komt. Dat is op zich, is het eerder voorgekomen dat mensen via Turkije zijn teruggereisd. Dan moet de Nederlandse bevolking weten dat wij nooit garanties kunnen geven dat dat nooit gebeurt. Maar wel garantie kunnen geven dat wij onze stinkende best doen om ervoor te zorgen dat het geen gevaar vormt voor deze samenleving.

BORGMAN
Maar want kunt u dan zeggen tegen mensen die zich afvragen of u daar wel controle op heeft? Als Turkije een grote groep mensen terugstuurt naar Nederland, heeft u daar dan controle op en hoe dan?

RUTTE
Dat zal toch meestal via het vliegtuig gaan. Dan is het toch zo dat je op Schiphol niet zomaar door de douane kunt lopen. Daar zit gewoon de marechaussee. Als dat in het extreme geval zou zijn dat dat zonder papieren gebeurt en zonder vooraankondiging. Dat is trouwens wel heel extreem, dat een land, ik noem verder geen specifiek land, dat een land iemand zou terugsturen naar Nederland zonder enige aankondiging, zonder enig papier. En nog zelfs dan is het zo dat iedereen die op Schiphol aankomt zonder papieren, die lopen tegen de marechaussee op.

DE ZOETEN (NIEUWSUUR)
U zei zo zuinigjes: het kabinet is tegen de doodstraf. De premier niet?

RUTTE
Wat ik allemaal persoonlijk vind, daar staat deze persconferentie niet voor open. Dit kabinet is tegen de doodstraf. En ik vind niet dat deze persconferentie een plek is om mijn persoonlijke opvattingen te geven.

DE ZOETEN
Maar daarmee laat u doorschemeren dat u er zelf anders over denkt.

RUTTE
Dat is een conclusie die echt geheel aan u is.

Zwarte Piet

NIJS (SBS)
Nog een ander onderwerp: iemand die wel sowieso dit land inkomt is Sinterklaas. En hij neemt zijn pieten mee. De discussie is alweer losgebarsten over hoe die er wel of niet uit moeten zien. Ik ga het toch aan u vragen: hoe vind u dat de piet eruit moet zien?

RUTTE
Ik vind dat een zaak van de samenleving. Je ziet gewoon een verschuiving. Je ziet sommige plekken in het land waar de piet nog zwart is. Je ziet ook plekken in het land waar de piet verkleurt. En dat is typisch iets voor de samenleving en dat past ook in een traditie. We weten sinds, ik heb het vaker geciteerd, de in mijn ogen mooiste roman uit het Nederlandse taalgebied: Het Bureau van Voskuil. En hij schetst in 5500 bladzijden waar deze man werkt. Maarten Koning schetst in 5500 bladzijden hoe in een land de tradities kunnen veranderen en niet statisch zijn. En dat het ook vaak de maatschappij is die daar gezamenlijk invulling aan geeft. Zoals we ook sinds een jaar of tien bijvoorbeeld de hele traditie van 31 oktober ook in Nederland op allerlei plekken zien oppoppen. Nou dat zag je ook niet tien jaar geleden. Dat zijn veranderingen in de samenleving waar een regering vooral heel terughoudend in moet zijn.

NIJS
U ziet piet niet het liefst zwart?

RUTTE
Ik vind dat piet de kleur moet hebben die bij die regio, bij die gemeente, bij die groep mensen het beste past. En wat je waarneemt is dat dat verschuift. Dat er nog steeds regio’s in Nederland zijn waar de piet zwart is, maar dat je ook plekken ziet waar die piet verkleurt. En ik denk dat dat prima is.

NIJS
Bij de landelijke mag ‘ie alleen roetveeg zijn. Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Ja maar de regering heeft geen bemoeienis met de landelijke intocht. Dat is echt een zaak van de NOS.

NIJS
Maar het veroorzaakt wel de nodige discussie, soms ook met enigszins geweld. We kennen ook nog wel de blokkeerfriezen van vorig jaar. Als het weer uit de hand gaat lopen, hoe kijkt u daarnaar dit jaar?

RUTTE
Dan hebben wij de overheid met de zwaardmacht om ervoor te zorgen dat de politie kan ingrijpen als de openbare orde in het geding is. Maar dat geldt in algemene zin. Dat kan zijn bij gedoe over piet, dat kan zijn bij een risicowedstrijd bij het voetbal. Mijn oproep zou zijn: dit is een van de leukste tradities die we in Nederland hebben, ook vrij uniek voor dit gebied, dat wij het op 5 december vieren. Ik geloof dat een enkel land het op 6 december viert. Wij doen pakjesavond aan de vooravond van de verjaardag van Sinterklaas. Het is een hele mooie traditie. Die is gestuit, ten aanzien van het zwarte piet-gegeven bij veel mensen in het land, op pijn. Daardoor zie je dat die traditie in een aantal delen van het land aan het veranderen is. Dat is inherent aan een samenleving die veranderende tradities waarneemt. En mijn oproep zou zijn: laten we deze hele mooie, dit kinderfeest, Sinterklaas, met elkaar blijven vieren en met respect voor iedereen en zonder enig geweld.

NIJS
Dus u bent de discussie ook nog niet zat?

RUTTE
Ik geloof niet dat ik met die vraag beantwoorden iets toevoeg, maar ik denk dat u wel een vermoeden hebt. Goed weekend.