Evaluatie gemeenteraadsverkiezingen en verdere kwaliteitsverbeteringen verkiezingsproces

Dankzij de grote inzet van gemeenten en de vele vrijwilligers zijn de gemeenteraadsverkiezingen van 14, 15 en 16 maart 2022 goed verlopen. Op de verkiezingsdagen hebben zich weinig tot geen incidenten voorgedaan. Dat schrijft minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hanke Bruins Slot in de evaluatie die zij vandaag aanbiedt aan de Tweede Kamer. 

Vanwege de coronapandemie gold tijdens de gemeenteraadsverkiezingen nog een beperkt aantal maatregelen. De 1,5-meterafstandregel gold niet meer, maar in de stemlokalen werd zoveel mogelijk gefaciliteerd dat kiezers die dat wilden afstand konden houden. Ook was het op grond van de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 mogelijk om vervroegd in het stemlokaal te stemmen op maandag en dinsdag. Dat de verkiezingen goed zijn verlopen concluderen ook de Kiesraad en de internationale waarnemingsmissies van het Congres van Lokale en Regionale Overheden (Raad van Europa) en Democracy Volunteers. 

Minister Bruins Slot: “De organisatie van een verkiezing is normaal al een grote klus voor gemeenten, maar bij deze verkiezing kampten gemeenten ook nog met grote uitval van vrijwilligers als gevolg van corona kort voor de verkiezingsdagen. Dat vroeg op het laatste moment veel inzet en flexibiliteit van de betrokken ambtenaren en vrijwilligers. Ik heb enorme waardering voor de inzet van al die mensen om de verkiezingen goed te laten verlopen. Zij zorgen ervoor dat iedereen kan stemmen en dat is een groot goed.” 

Met 50,99% was de opkomst bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen historisch laag. De minister laat daarom onderzoek doen om inzicht te krijgen in de redenen waarom kiesgerechtigden bij deze verkiezingen niet zijn gaan stemmen. Het onderzoeksrapport wordt binnen enkele weken verwacht. 
 

Kwaliteitsverbetering verkiezingsproces

Ondanks het goede verloop van de verkiezingen blijft het noodzakelijk het verkiezingsproces te onderhouden en te vernieuwen. Verkiezingen zijn de basis van de democratische rechtsstaat. Daarom investeert het kabinet in de kwaliteitsversterking van het verkiezingsproces. Daarvoor komt vanaf 2023 extra geld beschikbaar. Daarmee kan uitvoering worden gegeven aan een heel aantal maatregelen om de robuustheid, toegankelijkheid en uitvoerbaarheid van het verkiezingsproces te versterken. Zoals het vergroten van de toegankelijkheid van verkiezingen, het verbeteren van de controleerbaarheid van het verkiezingsproces met een nieuwe procedure voor de vaststelling van verkiezingsuitslagen en het verbeteren van de publicatie van de processen-verbaal. Ook krijgt de Kiesraad een grotere rol om de kwaliteit in de uitvoering van het verkiezingsproces te verbeteren.

Het ministerie van BZK bereidt een wetswijziging voor zodat effectiever op kan worden getreden tegen het ronselen van volmachten. Het ronselen van volmachten is strafbaar. Uit eerder onderzoek van de Kiesraad blijkt dat ronselen niet op grote schaal voorkomt. Maar ook dat het lastig is om dit echt aan te pakken. Een eerlijk en betrouwbaar verloop van het verkiezingsproces is erbij gebaat dat effectief kan worden opgetreden tegen ronselen van volmacht¬stemmen.
Door de delictsomschrijving en de daarbij horende strafmaat in de Kieswet aan te scherpen kan er in de toekomst succesvoller worden opgetreden tegen het ronselen van volmachten.

Deze en andere maatregelen zijn opgenomen in de Verkiezingsagenda 2030.  Met de Verkiezingsagenda zijn voorstellen voor vernieuwing en verbetering van het verkiezingsproces, door BZK in beeld gebracht in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) en de Kiesraad.