Met digitale technologie bouwen aan de democratie, mensenrechten en persvrijheid

Ministeries

Democratie, mensenrechten en persvrijheid lopen als een rode draad door het leven en werk van Aisha Dabo. Haar organisatie AfricTivistes trainde met ondersteuning van Buitenlandse Zaken via de ambassade in Dakar, en andere partners, meer dan 500 journalisten, klokkenluiders en mensenrechtenactivisten in cyberweerbaarheid. De inzet van digitale technologie speelt in alle activiteiten van AfricTivistes een grote rol. Vanuit Dakar, Senegal, vertelt Aisha haar verhaal.

Vergroot afbeelding
Beeld: ©AfricTivistes
Aisha Dabo

Waar komt jouw betrokkenheid met democratie, mensenrechten en persvrijheid vandaan?

‘Als journalist heb ik jarenlang verslag gedaan van crises, historische gebeurtenissen en verkiezingen. Ik was gespecialiseerd in vrouwenrechten, specifiek de onderwerpen vrouwelijke genitale verminking en kindhuwelijken. De onderwerpen democratie, mensenrechten en persvrijheid raken hier direct aan. Zo ben ik me hier gaandeweg meer mee gaan bezighouden. Samen met gelijkgestemden, hebben we in 2015 AfricTivistes opgericht.’

Wat is AfricTivistes voor een organisatie en wat doen jullie?

‘Onze organisatie bestaat uit een gemeenschap van bloggers, activisten en ‘veranderaars’ uit verschillende Afrikaanse landen. Ons doel: democratische waarden, mensenrechten en goed bestuur promoten en verdedigen door middel van digitale technologie. Ons hoofdkantoor staat in Dakar, Senegal, maar wij zijn in heel Afrika actief.’

Je noemt AfricTivistes een Pan-Afrikaanse organisatie. Wat bedoel je daarmee?

‘Ons panafrikanisme heeft een praktische en een ideologische kant. Het doel van AfricTivistes is om van elk Afrikaans land een democratie te maken waarin mensenrechten en vrijheid de norm zijn. Door projecten en activiteiten over het hele continent uit te rollen, benutten we niet alleen de kennis en capaciteit in verschillende landen, maar zorgen we ervoor dat Afrikaanse landen sneller richting een samenleving gaan waarin basisrechten worden gerespecteerd.’

En de ideologische kant van jullie werk? Is dit ook een persoonlijk verhaal?

‘De grondgedachte van het panafrikanisme is de idee van een sterk en verenigd Afrika. Ik zie kansen als Afrikaanse landen vanuit gedeelde normen en waarden, maar ook sociaal-economische belangen, samen een positie innemen en rol in de wereld pakken.’

‘Het panafrikanisme is voor mij meer dan een ideologie; het zit in mijn DNA en is heel persoonlijk. Ik kom uit een familie van Afrikaanse migranten. Mijn vader en moeder hebben wortels in verschillende landen. Ikzelf ben opgegroeid in Senegal, Gambia en de Democratische Republiek Congo (DRC) en heb recht op de Gambiaanse, Guineese, Malinese, Mauritaanse, Senegalese en Sierra Leoonse nationaliteit.’

Vergroot afbeelding
Beeld: ©AfricTivistes
Aisha Dabo vergadert met leden van AfricTivistes in Goma, Democratische Republiek Congo (DRC)

Welk project van AfricTivistes is een goed voorbeeld van jullie werk?

‘In 2017 hebben wij een van onze grootste projecten tot nu toe uitgevoerd. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken was via de Nederlandse ambassade in Dakar de eerste partij die dit project ondersteunde. Doel van het project was de cyberweerbaarheid van bloggers, journalisten, klokkenluiders en mensenrechtenactivisten te vergroten zodat zij veilig hun werk kunnen doen. Wij hebben uiteindelijk meer dan 500 deelnemers in 11 West-Afrikaanse landen en Haïti getraind in het gebruik van veilige e-mailprogramma’s, sterke wachtwoorden, VPN-verbindingen en versleutelde dataopslag.’

Een behoorlijk technisch project dus?

‘Ja, maar we deden meer. De training bestond niet alleen uit tips en tricks om veilig online te werken, maar ging ook in op de wet- en regelgeving per land op het gebied van privacy, data en cyber. Voor ons is het namelijk heel belangrijk dat iedereen in ons netwerk legaal zijn of haar werk uitvoert.’

Welk effect op de democratie zie jij nu al ontstaan dankzij jullie activiteiten?

‘Het meest concrete voorbeeld hiervan is onze directe bijdrage aan meer open, eerlijke en vrije verkiezingen in verschillende landen door de inzet van technologie en internet. Tijdens de verkiezingen in Guinee bijvoorbeeld heeft een door ons getraind lokaal netwerk daar via Twitter, Instagram en Facebook kiezers weten te bereiken door hen rechtstreeks te informeren over bijvoorbeeld hoe je je moet registreren om te stemmen en waar je in de buurt een stemlokaal kunt vinden. Ook hebben bloggers en activisten uit ons netwerk via social media rechtstreeks verslag uitgebracht over de situatie in stemlokalen.’

‘De ‘e-verkiezingswaarnemers’ droegen zo goed als mogelijk bij aan de integriteit van de verkiezingen. Signaleerden zij misstanden, zoals een stemkantoor dat te laat open of te vroeg dicht ging of een tekort aan stembiljetten, dan lieten zij dit direct weten aan ons zenuwcentrum in dat land. In dit centrum werkten wij samen met andere maatschappelijke organisaties. Indien nodig, werd vanuit het centrum contact opgenomen met de officiële voor tekst en uitleg. Ook hier hielden wij ons overigens weer aan de wet; in Guinee is het bijvoorbeeld niet toegestaan tussentijdse uitslagen te publiceren.’

In 2011 bezocht je op uitnodiging van Buitenlandse Zaken het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Wat staat je bij van dit bezoek?

‘Samen met collega-journalisten uit de Democratische Republiek Congo (DRC), de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR), Ivoorkust, Mali en Senegal bezochten wij in het kader van het thema ‘Vrede en Recht’ verschillende internationale organisaties in Den Haag die werken aan vrede door recht. Het was leerzaam om te zien hoe deze organisaties functioneren en wat hun impact kan zijn op vrede.’

Ook dit jaar organiseert Buitenlandse Zaken weer een programma voor buitenlandse journalisten met als thema ‘Internationale rechtsorde’. Hoe belangrijk is dit?

‘Het werken aan vrede door recht is ook een taak voor journalisten. Hoe die uit te voeren? Door zelf eerlijk en objectief te werken. Net zoals de internationale organisaties in Den Haag. Dat journalisten dus meer kennis vergaren over de internationale rechtsorde en hier ideeën en ervaringen over uitwisselen, is waardevol. En het levert een directe bijdrage aan een meer democratische wereld waarin mensenrechten en persvrijheid de norm zijn.’

Wat doet AfricTivistes op dit moment om de democratie ook via burgers te versterken?

‘Wij zijn in Gambia, Mauritanië en Guinee-Bissau bezig met een reeks workshops onder de naam AfricTivistes Civic Engagement Tour voor capaciteitsopbouw voor jongeren in West-Afrika die geïnteresseerd zijn in maatschappelijke betrokkenheid, maatschappelijk leiderschap en sociale transformatie. De workshops richten zich op iedereen tussen de 18 en 35 jaar oud met een motivatie om digitale technologie te gebruiken om burgerparticipatie te bevorderen en te versterken bij het opbouwen van de samenleving en het bevorderen van actief burgerschap. De Nederlandse ambassade in Dakar ondersteunt dit project.’

‘De opgeleide jongeren worden aangemoedigd om hun kennis te delen met anderen uit hun gemeenschap. Zo ontwikkelen ze een netwerk van proactieve partners die hun acties binnen hun eigen gemeenschap ondersteunen. Aan het einde van de workshops zal elke getrainde trainer een set kennis en vaardigheden hebben die nodig is voor de implementatie van burgerschapsbevordering, sociale transformatie, lokale verhalen op sociale media en strategische planning van burgeractie op korte en lange termijn. AfricTivistes blijft ook na de workshops steun geven aan de getrainde trainers zodat de opgedane kennis en kunde van burgerparticipatie zich in hun land als een olievlek verspreidt.’