Interview: zijn er alternatieven voor coronavaccinatie?
Om te voorkomen dat je ernstig ziek wordt door corona, kun je je laten vaccineren. Maar als je twijfelt over vaccineren, zijn er dan alternatieven die kunnen helpen tegen ziekte of zelfs besmetting door het coronavirus? Chantal Bleeker-Rovers is internist-infectioloog en ziet verschillende vermeende anti-coronamiddelen in de media. Welke hiervan doen (n)iets tegen corona?
Chantal Bleeker-Rovers is internist-infectioloog in het Radboudumc en hoogleraar uitbraken van infectieziekten. Zij leidt nu anderhalf jaar het crisisteam dat de coronazorg coördineert en het team dat de vaccinaties voor zorgmedewerkers en hoog-risicopatiënten in het Radboudumc organiseert.
Wat voor middelen ziet u veel in de media?
“Naast de goedgekeurde vaccins wordt gesproken over voedingssupplementen, antibiotica en andere geneesmiddelen, homeopathie en technieken zoals acupunctuur.”
Welke van die middelen kunnen besmetting met het coronavirus voorkomen?
“Om besmetting met het coronavirus te voorkomen helpt alleen vaccinatie. Daarmee hebben we gelukkig een sterke troef. Er is geen ander middel wat goed werkt bij het voorkomen van corona.”
"Er zijn al veel verschillende onderzoeken gedaan maar tot nu toe is er niets gevonden dat ziek worden door het coronavirus ook maar een beetje kan voorkomen, zoals de goedgekeurde vaccins dat wel kunnen."
En wat helpt er als je ziek bent geworden door corona?
“Op dit moment is er geen effectief medicijn beschikbaar dat het virus in je lijf direct aanpakt. Alleen het lichaam zelf kan het bestrijden. Wel kan je medische hulp krijgen, bijvoorbeeld extra zuurstof bij moeilijk ademen. In het ziekenhuis wordt ook dexamethason (een ontstekingsremmer, red.) gebruikt, om een overdreven afweerreactie die verdere longschade veroorzaakt af te remmen. Ook tocilizumab (een medicijn dat de afweerreactie onderdrukt, red.) heeft een vergelijkbare werking. Dit middel wordt ingezet bij mensen die opgenomen zijn in het ziekenhuis en veel extra zuurstof nodig hebben of (bijna) aan de beademing moeten. Heel veel meer hebben we helaas nog niet. Er lopen gelukkig wel onderzoeken naar middelen die kunnen bijdragen aan de bestrijding van het coronavirus in je lichaam.”
Welke mogelijke middelen tegen ziek worden door het coronavirus worden nu onderzocht?
“Er zijn al veel verschillende onderzoeken gedaan maar tot nu toe is er niets gevonden dat ziek worden door het coronavirus ook maar een beetje kan voorkomen, zoals de goedgekeurde vaccins dat wel kunnen. Behalve bij de bestrijding van de Delta-variant van het Coronavirus, daartegen zijn de goedgekeurde vaccins iets minder effectief. Hydroxychloroquine (een ontstekingsremmer, red.) is een van de onderzochte middelen die het in de praktijk niet hebben kunnen waarmaken. Er zijn ook nog allerlei middelen waarvan gedacht wordt dat ze zouden kunnen helpen, zoals bepaalde vitamines, maar die nog niet onderzocht zijn.”
"Voorkomen door vaccinatie en het volgen van de maatregelen is en blijft dus beter dan genezen."
Zijn er ook onderzoeken naar mogelijke middelen om besmetting te voorkomen?
“Er lopen diverse onderzoeken, bijvoorbeeld naar de effecten van bepaalde vitamines en mineralen. Maar die lijken niet erg hoopvol. Voorkomen door vaccinatie en het volgen van de maatregelen is en blijft dus beter dan genezen.
Er wordt overigens geen onderzoek gedaan naar middelen waarvan het in theorie al niet logisch is dat ze zouden kunnen werken. Dat heb je het over bewust misleidende berichten over de genezende werking van allerlei homeopathische - of kruidengeneesmiddelen. Die spelen handig in op onze angst en onzekerheid. Maar die middelen doen niks, of zijn zelfs slecht voor je gezondheid.”
Is er al iets bekend over de onderzoeken die nu lopen?
“Er is altijd veel en zorgvuldig onderzoek nodig om te bewijzen dat iets echt werkt en veilig is. Dat betekent oppassen met tussentijdse resultaten. Een middel kan in een laboratorium of zelfs bij een klein groepje mensen veelbelovend lijken maar later in een groter onderzoek niet werken. Als te vroeg conclusies worden getrokken, dan kunnen de tussentijdse bevindingen een eigen leven gaan leiden. Dit gebeurde met hydroxychloroquine. Dat was helemaal geen gek idee om te onderzoeken, want het doet wel degelijk iets tegen het coronavirus in het laboratorium en het beïnvloedt het immuunsysteem. Maar uit grondig onderzoek bleek dat het niet helpt bij het voorkomen van corona en ook niet bij de behandeling ervan. Het heeft wel heel ernstige bijwerkingen. Toch werd en wordt het nu overal genoemd als anti-coronamiddel – dat is dus onterecht.”
"Er zijn geen homeopathische middelen waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze beschermen tegen of helpen bij het genezen van corona."
Welke middelen zijn of worden nog meer onderzocht?
“Azitromycine (een antibioticum, red.) en resveratrol (een plantaardige antioxidant, red.) zijn onderzocht maar bleken niet helpen om ziekte door corona te voorkomen of te genezen. Ivermectine (een anti-parasitair geneesmiddel, red.) is ook een voorbeeld: in het laboratorium leek het te werken bij een voor het menselijk lichaam onrealistisch hoge dosering. Uit kleine onderzoeken bij mensen leken er minder mensen aan corona te sterven, maar deze groep kreeg ook dexamethason waarvan bekend is dat het een positief effect heeft. Dan weet je alsnog niet of het effect dat je ziet door ivermectine of door dexamethason komt. De onderzoeken naar ivermectine laten tot nu toe niet zien dat er minder mensen overlijden of beademd moeten worden.
Er loopt nog een onderzoek naar een combinatie van middelen, waaronder quercetine (een antioxidant, red). Als hier iets uit komt, verwachten we niet dat de effectiviteit van dit soort middelen in de buurt zal komen van de bescherming die een vaccinatie biedt. Dit betekent niet dat we er verder niet naar moeten kijken, maar dat er meer en grondig onderzoek nodig is – en dat loopt. Je moet het nu in elk geval niet zomaar gaan gebruiken en zeker vaccinatie niet uitstellen in de gedachte dat een van deze middelen even beschermend is.”
Kunnen homeopathische middelen beschermen tegen besmetting met of bestrijding van corona?
“Er zijn geen homeopathische middelen waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze beschermen tegen of helpen bij het genezen van corona. De aannames waarom dit soort middelen zouden kunnen werken sluiten niet aan bij hoe wetenschappers naar de werking van het menselijk lichaam kijken.”
Helpt bepaalde voeding om corona te voorkomen of te genezen?
“Bepaalde voedingsstoffen zouden in theorie enigszins bij de bestrijding van ziekmakers zoals virussen kunnen helpen, maar dat is tot nu toe voor het coronavirus niet aangetoond. In elk geval is dat effect niet heel krachtig en algemeen, en niet specifiek gericht tegen het coronavirus.”
"Vaccinatie is heel effectief in het voorkomen van ernstig ziek worden door een coronabesmetting."
Welke voedingsstoffen bedoelt u?
“Je immuunsysteem heeft bijvoorbeeld voldoende vitamine D nodig. In Nederland hebben veel mensen in de winter een licht tekort daaraan - waar je overigens meestal niks van merkt. Maar uit onderzoek blijkt dat mensen met een ernstig vitamine D-tekort die met corona in het ziekenhuis belanden, een grotere kans hebben om te overlijden. Maar die mensen hebben ook vaak een ernstige ziekte of overgewicht, waardoor ze minder buiten komen en zo een tekort aan vitamine D hebben gekregen. Het is maar de vraag of ze erger ziek worden door het tekort aan vitamine D of door de onderliggende ziekte. Je kunt overwegen vaker buiten te komen of een vitamine D-supplement te nemen, zeker in de wintermaanden als je niet veel buiten bent. Een teveel aan vitamine D is overigens niet nodig en helpt niet.
Een ander voorbeeld is vitamine C. Een tekort daarvan is ook nadelig voor je immuunsysteem. Maar dit komt met ons voedingspatroon in Nederland eigenlijk niet voor, behalve bij zeer overmatig alcoholgebruik of bij mensen met een eetstoornis. Extra vitamine C nemen heeft geen zin: te veel ervan plas je meteen weer uit.”
Waarom wordt dan in de media toch zoveel gesproken over allerlei alternatieve middelen?
“Ondanks dat er wereldwijd al anderhalf jaar intensief onderzoek wordt gedaan, hebben we nog weinig in handen om een corona-infectie te behandelen. Vaccinatie is heel effectief in het voorkomen van ernstig ziek worden door een coronabesmetting. De kans dat we nu nog iets anders gaan vinden dat we de komende maanden direct kunnen inzetten, is klein. Het is begrijpelijk dat ook niet-wetenschappers gaan nadenken over alternatieven. Overigens kan het over een paar jaar best zo zijn dat we wél betere behandelmogelijkheden in handen hebben. Tot die tijd blijft het navolgen van de maatregelen het allerbelangrijkste… en vaccineren natuurlijk.”