Interview: Allergisch voor het coronavaccin: hoe kan dat? En kan vaccineren dan toch?
Mensen die (mogelijk) allergisch zijn voor een coronavaccin, kunnen in veel gevallen toch gevaccineerd worden tegen Covid-19. Dat kan niet via de ‘gewone’ manier, maar moet plaatsvinden in het ziekenhuis, onder begeleiding van een allergoloog. Allergoloog Maurits van Maaren vertelt hoe dit precies in zijn werk gaat en voor wie dit is bedoeld.
Maurits van Maaren is internist, allergoloog en immunoloog aan het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Allergologie en Klinische Immunologie.
Een allergie, wat is dat eigenlijk?
Een allergie is een overgevoelige reactie van het afweersysteem op een stof die op zichzelf niet gevaarlijk is. Denk aan pinda’s, katten- en hondenharen of melk. Dat kan ook een vaccin zijn, of beter gezegd: een stof in het vaccin. Een allergische reactie is niet altijd makkelijk te herkennen. Dat heeft de maken met het soort klachten, en wanneer iemand de klachten krijgt. Om uit te leggen wat een allergie is, gebruik ik meestal een ABCD’tje. Je krijgt een allergische reactie na blootstelling aan een stof. De reactie is consequent - dat betekent dat je er telkens opnieuw last van krijgt als je met de stof in aanraking komt. En tot slot krijg je er direct last van, meestal binnen een half uur. De klachten verdwijnen vaak ook snel: meestal binnen 12 uur.
Een bijwerking en een allergie zijn niet hetzelfde: een allergische reactie krijgen mensen vaak meteen. Een bijwerking komt later.
Wat is het verschil tussen een allergie voor een vaccin en een bijwerking van een vaccin?
Een bijwerking en een allergie zijn twee verschillende dingen. Bekende bijwerkingen zoals hoofdpijn, koorts of een pijnlijke arm, zijn geen allergische reactie. Ook treden bijwerkingen op binnen een paar uur tot een dag na de prik. Een allergische reactie krijgen mensen vaak meteen. Allergische reacties zijn bijvoorbeeld klachten aan de huid of slijmvliezen, luchtwegen, buik of bloedsomloop. Dit noemen we ‘orgaansystemen’.
Hoe gevaarlijk is het als je allergisch bent voor een coronavaccin?
Elke allergische reactie die binnen een half uur optreedt, kan gevaarlijk zijn. Gelukkig is dat meestal niet zo, en is een acute allergie bijna nooit fataal. Bij een coronavaccinatie hebben we dat in ieder geval nog nooit gezien.
Wanneer is een allergische reactie ernstig?
Een reactie is ernstig als iemand meteen na de prik op ten minste twee ‘orgaansystemen’ in het lichaam reageert. Bijvoorbeeld op de huid en in de luchtwegen. Dus als iemand over het hele lichaam jeuk krijgt én benauwd wordt, noemen we dat een ernstige reactie. Een ernstige reactie hoeft niet meteen heel gevaarlijk te zijn, maar moet wel behandeld worden. Meestal is een adrenalineprik genoeg, soms zijn tabletten nodig.
Bij een vermoeden van een allergische reactie kan de huisarts je doorverwijzen naar een allergoloog. Die kan advies geven over een veilige vaccinatie.
Hoe vaak komt het voor dat iemand allergisch is voor een coronavaccin?
Dat is moeilijk te zeggen. Voor corona kwamen allergische reacties op vaccinaties heel weinig voor. Het advies is om bij een allergische reactie, of een vermoeden daarvan, je te melden bij de huisarts. Als dat nodig is, wijst hij of zij je door naar een allergoloog die op zijn beurt adviseert of een vaccinatie alsnog veilig gegeven kan worden in het ziekenhuis. In de meeste gevallen kan dat gewoon.
Welke klachten krijgen mensen die allergisch reageren op een vaccinatie?
Wat we regelmatig horen, is dat mensen na een prik last krijgen van een dikke, dichtgeknepen keel of dikke tong, in combinatie met druk op de borst. Dat zijn niet echt klachten die passen bij een allergie: waarschijnlijk gaat het hier vaak om stress. Bij de tweede prik in het ziekenhuis, kregen deze mensen weer dezelfde klachten, maar minder erg.
Een klein aantal mensen kreeg een bloeddrukdaling, soms met uitgebreide huiduitslag. Dit zijn wel klachten die passen bij een allergie. Toch blijkt uit de praktijk dat ook deze groep veilig de tweede prik heeft gekregen – iets wat je niet zou verwachten bij een echte allergie. Tot nu toe hebben we nooit levensbedreigende allergische reacties gezien.
Kun je van tevoren weten of je allergisch bent?
Ja en nee. Er zijn twee groepen. De grootste groep krijgt allergische klachten na de eerste prik. Zij weten dus dan pas dat ze mogelijk allergisch zijn. Mogelijk, zeg ik erbij, want je weet het pas zeker na een test. De tweede, veel kleinere groep, weet het van tevoren. Dit zijn mensen die allergisch zijn voor een stof die in veel geneesmiddelen zit, bijvoorbeeld in antibiotica of aspirine, en soms dus ook in het coronavaccin.
Mensen die allergisch zijn voor noten, hondenharen of melk hebben niet meer risico op een allergische reactie na vaccinatie.
Als je allergisch bent voor één vaccin, ben je dan meteen allergisch voor alle vaccins?
Er zijn maar heel weinig mensen echt allergisch voor het vaccin. Of eigenlijk: voor de hulpstoffen van het vaccin. In de vaccins van Pfizer en Moderna zit een hulpstof die niet in het vaccin van Janssen en AstraZeneca zit. Als iemand allergisch is, dan kan meestal een ander vaccin gegeven worden waar deze hulpstof niet in zit. Maar dit komt heel weinig voor. Ik heb nog maar één keer meegemaakt dat dit nodig was.
Lopen mensen die andere ernstige allergieën hebben, bijvoorbeeld voor noten, hondenharen of melk, meer risico op een allergische reactie bij een vaccinatie?
Nee. Een allergie is echt heel specifiek. Mensen die allergisch zijn voor iets anders, lopen geen risico en kunnen gewoon een prik halen bij de GGD. Om het heel simpel te zeggen: er zitten geen pinda’s of hondenharen in de coronavaccinatie.
Wat gebeurt er met mensen die allergisch reageren na de eerste vaccinatie?
Als mensen op de priklocatie meteen klachten krijgen, worden ze daar behandeld. Er is altijd een arts aanwezig en noodmedicatie om een allergie te kunnen behandelen. Soms moet iemand even wat langer blijven zitten, in een enkel geval krijgt de patiënt adrenaline. Adrenaline werkt snel en goed bij ernstige allergische reacties.
Wat moet je doen als je een allergische reactie had na de eerste prik of als je allergisch bent voor een stof in het vaccin?
Mensen die na een eerste prik een ernstige allergische reactie hebben gehad, krijgen via verwijzing van de huisarts een uitnodiging om de tweede prik in het ziekenhuis te halen. Dit gebeurt dan onder begeleiding van een allergoloog. Mensen die allergisch zijn voor een van de hulpstoffen in het vaccin, kunnen voor de eerste én tweede prik terecht in het ziekenhuis. Ook zij kunnen onder begeleiding gevaccineerd worden. Zij krijgen via de huisarts een doorverwijzing.
Een allergie voor een hulpstof in een vaccin is heel zeldzaam. Het is bijna nooit nodig om een ander vaccin te geven.
Hoe gaat zo’n prik onder begeleiding precies?
Als iemand naar een allergoloog komt voor een prik, is er altijd eerst een gesprek. De allergoloog schat dan het risico in. Als de kans op een allergische reactie heel klein is, wordt er een afspraak gemaakt voor de prik. Als de prik eenmaal is gegeven, moet de patiënt na de prik een uur wachten. De allergoloog houdt de patiënt dan goed in de gaten. Vaak krijgen mensen geen klachten, of de klachten zijn na een uur voorbij. Ze mogen daarna gewoon naar huis.
Mensen die een ernstige reactie hadden of veel risico lopen, krijgen een huidtest met de hulpstof uit het vaccin om te kijken of ze inderdaad allergisch zijn. Als daar niets uitkomt, krijgen zij de prik in twee keer toegediend op een bewaakte afdeling. Dit is tot nu toe altijd goed gegaan. Als de huidtest positief is, dan geven we een alternatief vaccin dat die hulpstof niet bevat. Moderna en Pfizer bevatten een andere hulpstof dan Janssen en AstraZeneca. Een allergie voor een hulpstof is heel zeldzaam. Het is – bijna – nooit nodig om een ander vaccin te geven.
Tot slot: wat is uw advies aan mensen die een verhoogd risico lopen op een ernstige allergische reactie. Wel of niet vaccineren?
Dat is makkelijk: laat je vaccineren, als je dat wilt. Dat kan veilig in het ziekenhuis, onder begeleiding van een allergoloog.