Weblog: Waarom is het verstandig je afweersysteem op te peppen dit najaar?
Dit najaar start een nieuwe vaccinatieronde om het coronavirus tegen te gaan. Maar heeft dat nog wel zin, zo’n nieuwe prik? Is het niet beter om gewoon gezond te leven? En ben je niet voldoende beschermd na een besmetting en drie prikken? Jacques J.M. van Dongen is hoogleraar Medische Immunologie: “Ik zou geen besmetting door willen maken, zónder de bescherming van een vaccin.”
Om maar met de deur in huis te vallen: wéér een coronaprik, heeft dat wel zin?
“Ja, dat heeft zeker zin. Een nieuwe prik brengt je afweer weer op peil. Dat is hard nodig om jezelf te beschermen én om oplopende besmettingen te voorkomen. Maar om dat goed te begrijpen, moet je eigenlijk meer weten over het coronavirus zelf.”
Hoe werkt het coronavirus?
“Het coronavirus bestaat aan de buitenkant voor een groot deel uit spike-eiwitten, met aan het uiteinde een soort zuignapje. Daarmee kan het virus zich aan onze slijmvliezen in de neus, keel en longen hechten. Van die slijmvliezen hebben we er heel veel. In de longen alleen al zit 70 m2 aan slijmvliezen, dat is de oppervlakte van een groot klaslokaal. Er zijn dus veel mogelijkheden voor het virus om zich vast te hechten. Als het virus eenmaal stevig vastzit aan de slijmvliezen, kan het slijmvliescellen binnendringen en zich vermenigvuldigen. Hierdoor raken onze slijmvliezen beschadigd, en dan word je dus ziek.”
En wat is het verschil tussen het coronavirus uit 2019 en de huidige omikronvarianten?
“We weten inmiddels allemaal dat het virus muteert. Bij een mutatie kunnen er veranderingen ontstaan in de eiwitten van het virus. Sommige mutaties geven het virus ‘voordelen’, zoals het omzeilen van bestaande antistoffen. Zo kan de omikronvariant dankzij mutaties zich toch binden aan slijmvliezen. Gelukkig maakt ons afweersysteem ook antistoffen tegen andere onderdelen van het spike-eiwit. Die zorgen er alsnog voor dat je minder ziek wordt.”
Hoe en waarom muteert het virus?
“Cellen die zich kunnen vermenigvuldigen, kunnen muteren. Dat betekent dat de bouwstenen waaruit een cel is opgebouwd, soms een beetje veranderen. Mutaties zijn heel normaal en hebben meestal geen consequenties. Maar soms levert een mutatie toevallig een voordeel op voor het virus. Hoe meer mensen besmet raken, hoe meer het virus zich vermenigvuldigt, en hoe groter de kans op mutaties. De lockdowns en quarantainemaatregelen voorkwamen in die zin dus ook nieuwe varianten. Die kwamen vooral uit landen waar maatregelen niet of te laat werden genomen.”
Zelfs als je corona hebt gehad en gevaccineerd bent, kun je opnieuw corona krijgen. Hoe kan dat?
“Het virus muteert en vindt daardoor steeds - bij toeval - manieren om onze afweer te omzeilen. Zo’n virus heeft dus een voordeel en verdringt de eerdere virusvarianten”
Heeft het dan wel zin om je – nog een keer – te laten vaccineren?
“Ja, het heeft altijd veel zin om je te laten vaccineren. Het vaccin zorgt ervoor dat je lichaam antistoffen aanmaakt tegen het gehele spike-eiwit, en die zijn heel belangrijk bij het stoppen en opruimen van het virus. Als je besmet raakt, gaan de antistoffen meteen aan het werk en word je dus minder ziek. Helaas is het wel zo dat deze antistofbescherming na verloop van tijd afneemt, maar de geheugencellen die deze antistoffen maken blijven wél aanwezig. Het is dus verstandig om je afweer opnieuw een boost te geven met de herhaalprik. Bovendien geldt: hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe moeilijker het wordt voor het virus om zich te verspreiden, en hoe kleiner de kans op nieuwe varianten.”
Als je corona hebt gehad, ben je toch ook beschermd tegen het virus? Waarom dan toch een prik?
“Een besmetting zorgt vooral voor antistoffen op en in de slijmvliezen, een vaccin zorgt voor antistoffen in het lichaam. Antistoffen in of op de slijmvliezen kunnen een virus stoppen waardoor je helemaal niet ziek wordt, maar een mutatie kan de antistoffen omzeilen en je alsnog ziek maken. Antistoffen in het lichaam – die je dus krijgt via een vaccin – ruimen een binnengedrongen virus op waardoor je minder ziek wordt. Kortom: de beste bescherming heb je na een besmetting, maar die bescherming werkt niet altijd bij een nieuwe variant. Dus als je toch besmet raakt, zorgen vaccins ervoor dat je niet zo ziek wordt. Ik zeg altijd: ik zou geen besmetting willen doormaken zónder de bescherming van een vaccin.”
Er zijn mensen die denken: van omikron word ik niet ziek.
“Dat is maar voor een deel waar. Omikron verloopt milder bij mensen die al een of meerdere keren zijn gevaccineerd en/of besmet. Maar ongevaccineerde mensen die niet eerder besmet zijn geweest, kunnen wel degelijk heel ziek worden van omikron. Vergelijk het met het begin van de pandemie, toen veel mensen erg ziek werden omdat ze onbeschermd waren en nog nooit in aanraking waren geweest met het virus. “
Waarom worden jonge mensen niet ziek van corona?
“Dan hebben we het over de allerjongsten, kinderen tot 10 à 12 jaar. Hun afweersysteem werkt fantastisch. Zij maken veel meer verschillende nieuwe antistoffen aan dan ouderen boven de 60. Dat neemt niet weg dat jonge, gezonde mensen toch voorzichtig moeten zijn. Er bestaat altijd een risico op langdurige klachten na een coronabesmetting en bij kinderen kan de zeldzame complicatie MIS-C optreden. Zij moeten ook om een andere reden voorzichtig zijn. Jonge mensen worden misschien niet zo ziek van corona, maar kunnen daardoor wel ongemerkt ouderen besmetten, voor wie het virus wel gevaarlijk kan zijn.”
De vaccins van Pfizer en Moderna zijn vernieuwd. Wat is er nieuw aan?
“Het nieuwe vaccin bevat twee verschillende spike-eiwitten. Die van het oorspronkelijke virus, en van de nieuwe omikronvariant. De vernieuwde vaccins beschermen dus weer beter dan de oorspronkelijke vaccins. Wat betreft de bijwerkingen verwacht ik geen veranderingen, omdat de verschillen tussen de twee spike-eiwitten beperkt zijn en er verder niets is veranderd aan de samenstelling.”
Biedt het oorspronkelijke vaccin nog wel bescherming?
“Ja, zeker. Een herhaalprik met het oorspronkelijke vaccin brengt het afweersysteem weer op peil. Het nieuwe vaccin met het omikron spike-eiwit is een mooi extraatje en biedt meer bescherming tegen de omikronvarianten.”
Kan ik niet beter wachten met vaccineren tot de besmettingen oplopen?
“Nee, dat is niet handig, want dan ben je mogelijk te laat. Het is belangrijk om je te laten vaccineren met de herhaalprik wanneer je daarvoor in aanmerking komt, zodat we een mogelijk nieuwe coronagolf kunnen voorkomen. Hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe minder kansen het virus krijgt. Daarnaast is een goed opgepepte afweer belangrijk om jezelf én anderen te beschermen tegen een ernstig verlopende infectie.”
Ik kan toch ook gewoon gezond leven voor een goede afweer?
“Gezond leven is natuurlijk altijd verstandig, maar daarmee maak je niet de speciale antistoffen aan die jou beschermen tegen het virus. Wel is het zo dat gezond leven ervoor zorgt dat je afweersysteem niet druk is met andere dingen. Roken en overgewicht leveren bijvoorbeeld veel extra werk op in je lichaam. Als je dit kunt voorkomen, dan hoeft je afweersysteem niet dubbel zo hard te werken bij een coronabesmetting.”
Meer informatie over de herhaalprik najaar 2022.