Ga direct naar inhoud

Wat zijn staatsdeelnemingen

Staatsdeelnemingen zijn vennootschappen. Dat betekent dat de staat aandelen heeft in deze bedrijven. Als eigenaar van een bedrijf is het mogelijk om bepaalde invloed uitoefenen. In het geval van staatsdeelnemingen is het de overheid die (voor een deel) eigenaar is van deze ondernemingen. Dat doet de overheid om het maatschappelijk belang waar de onderneming met haar producten of diensten aan bijdraagt, beter te beschermen.

Verschillende redenen voor staatsdeelnemingen

Als onderneming krijgen staatsdeelnemingen de ruimte om te ondernemen en in te spelen op de behoeften van klanten en de maatschappij. Een belangrijke reden om te kiezen voor een deelneming is dat de bedrijven in staat worden gesteld om op een meer zakelijke wijze efficiënt met maatschappelijk geld om te gaan.

Er zijn verschillende situaties die kunnen leiden tot de keuze voor een staatsdeelneming:

  • Bedrijven dienen een algemeen maatschappelijk belang dat niet door wet- en regelgeving voldoende beschermd is. Het kan gaan om infrastructuur die van groot belang is voor Nederland, zoals bij Schiphol of TenneT.
  • Een commercieel bedrijf kan bij een crisis omvallen. Dit zou tot grote maatschappelijke problemen leiden. Dit gebeurde bijvoorbeeld tijdens de financiële crisis in 2008. ABN AMRO en SNS REAAL dreigden om te vallen. De staat kon de banken redden door aandelen ABN AMRO en SNS REAAL over te nemen. De banken werden zo eigendom van de staat.
  • Een overheidsdienst wordt zelfstandig of verkocht aan een commercieel bedrijf.

Kosten en opbrengsten staatsdeelnemingen

De overheid investeert in staatsdeelnemingen door aandelen te kopen. Dat gebeurt meestal eenmalig. Heeft een staatsdeelneming extra eigen vermogen of kapitaal nodig, bijvoorbeeld omdat het bedrijf wil uitbreiden, dan kan de overheid extra investeren. Uit de deelnemingen ontvangt de overheid als aandeelhouder meestal jaarlijks een deel van de winst in de vorm van dividend. De totale dividendontvangsten verschillen per jaar.

Staatsdeelnemingen hebben niet als doel zoveel mogelijk winst te maken. De staat vraagt wel van deelnemingen om een resultaat te behalen dat nodig is om de financiële waarde van het bedrijf te behouden en te zorgen dat het bedrijf kan blijven bestaan. Voor de staat is het resultaat voldoende als de onderneming genoeg reserves kan opbouwen om tegenvallers op te vangen, (vervangings-)investeringen kan betalen en dividend kan uitkeren.

Video: waarom staatsdeelnemingen?

NS, Schiphol en netbeheerder TenneT. Het zijn zomaar wat staatsdeelnemingen, oftewel bedrijven waarin de Nederlandse staat aandelen heeft. Maar waarom eigenlijk? De video geeft het antwoord op deze en andere vragen.

NS, Schiphol... en TenneT. Het is zomaar een greep uit de zogeheten staatsdeelnemingen. Dat zijn bedrijven waar de Nederlandse staat aandelen van in handen heeft. En waar de minister van Financiën optreedt als aandeelhouder. Hoe dat allemaal precies zit? Dat leg ik je uit.

De overheid heeft niet in willekeurige organisaties aandelen. Ook wil ze er niet alleen geld mee verdienen. Nee, zo'n staatsdeelneming moet van publiek en economisch belang zijn voor Nederland. Wat houdt dat in?

Nou, weer even terug naar de eerste drie voorbeelden. Mensen krijgen bijvoorbeeld stroom via het elektriciteitsnet van TenneT, reizen met de treinen van NS of vliegen vanaf Schiphol. Mensen zijn afhankelijk van deze bedrijven. Deze ondernemingen werken dus in en voor Nederland. Momenteel telt Nederland 18 staatsdeelnemingen. Alleen in bijzondere gevallen koopt de staat aandelen in een nieuwe onderneming. Dat gebeurde in het verleden bijvoorbeeld bij Air France-KLM, omdat de staat meer inspraak wilde hebben op deze onderneming, omdat die van strategisch belang is voor Nederland. 

Een ander voorbeeld is de SNS Bank, die na de financiële crisis in zwaar weer verkeerde. Deze bank is gered om grote problemen voor de Nederlandse economie te voorkomen.

Stel, je hebt als staat aandelen in handen van zo'n bedrijf, en dan? Dan beslist de minister van Financiën mee over belangrijke besluiten zoals grote investeringen. En spoort hij die bedrijven aan het goede voorbeeld te geven. Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid.

Overigens is de overheid niet van plan om al die staatsdeelnemingen te houden. Zodra bijvoorbeeld ABN AMRO en de Volksbank, waar de SNS Bank onderdeel van is op eigen benen kunnen staan, worden ze verkocht. Andere staatsdeelnemingen wil de overheid voor altijd houden, omdat ze simpelweg te belangrijk zijn voor Nederland. Een paar voorbeelden zijn: Gasunie, NS en Havenbedrijf Rotterdam.

Door aandeelhouder te zijn van deze bedrijven zorgt de overheid ervoor dat ze een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan Nederland. Nu en in de toekomst.

Documenten