09 Sep september Ministerraad

Minister-president Rutte: Goedemiddag. Allereerst uiteraard aandacht voor het overlijden van de Britste koningin Elizabeth. Gister bereikte ons dat trieste bericht, ik was zelf op dat moment in diner met ons team en het team van Ursula von der Leyen, we hebben ook een moment stilte in acht genomen en ons gerealiseerd dat dit een grote gebeurtenis is, een transitie, een grote verandering. 70 jaar zat zij op de troon. Een symbool niet alleen van het Verenigd Koninkrijk maar van het hele Common Wealth en een van de meest invloedrijke, belangrijke mensen in de wereld, sinds de Tweede Wereldoorlog. Iedereen kende haar en ook een baken van rust en stabiliteit. Maar ook iemand met een hele karaktervolle invulling van het ambt, ook iemand met humor, met het vermogen om om te gaan met kritiek en de lange lijn in de gaten te houden. Ik heb zelf nooit lange gesprekken met haar gehad maar een aantal keren kort ontmoet en dat waren altijd heel plezierige ontmoetingen en ik was zeer van haar onder de indruk. Ik heb gisteren namens het kabinet ons medeleven overgebracht aan de nieuwe premier Liz Truss. En zojuist met Wopke Hoekstra, de minister van Buitenlandse Zaken, op de Britse ambassade geweest om het condoleanceregister te tekenen.

Dan begon deze week anders dan verwacht met het aftreden van Henk Staghouwer, de minister van Landbouw. Ik wil nogmaals hier mijn waardering uitspreken voor zijn harde werk de afgelopen maanden, bijvoorbeeld op het terrein van derogatie. Ik weet dat dat nog steeds teleurstellend is voor de boeren, maar ik heb gezien hoe hij daar ontzettend hard aan heeft gewerkt en door zijn harde werk is het mogelijk om ook nog in stappen de zaak te proberen nog enigszins in banen te leiden. En dat is echt zijn werk. En zo heeft hij ook op heel veel andere terreinen hard gewerkt dus ik moet u zeggen, ik vind het een moedig besluit dat hij dan zelf zegt ‘nou, ik kijk in de spiegel en ik wil niet verder’, nou dat je dan op een gegeven moment ook daar opvolging aan geeft, dat is dan jouw besluit, ik vind dat moedig. En natuurlijk roept die stap ook weer vragen op over de opvolging op belangrijke onderwerpen. Ik wil alleen maar zeggen, heb ik ook in de Kamer gedaan, dat op alle terreinen hard wordt doorgewerkt, dat er op zich geen vertraging zou mogen optreden. Er is ook in de afgelopen week veel goed contact geweest met boerenorganisaties, weten elkaar goed te vinden. We wachten nu de bevindingen van Johan Remkes af, de gespreksleider. Hij heeft gezegd dat hij ook met reflecties zal komen, zoals jullie weten, op de toekomst van de sector. Deze inzichten willen wij als kabinet meenemen in de zogenaamde perspectiefbrief, die over de toekomst gaat, en die zal dus ook uitgaan nadat Johan Remkes is gekomen met zijn bevindingen. Het is nu aan de ChristenUnie om te zoeken naar een opvolger voor de portefeuille Landbouw. En gelukkig is Carola Schouten bereid gevonden om tot die tijd deze vacature te vervullen en deze taak op zich te nemen. En wij zullen als kabinet onverdroten doorwerken, samen met de boerenorganisaties en anderen, om te komen tot een oplossing van het stikstofvraagstuk. En tegelijkertijd werken aan een mooie toekomst voor de agrarische sector in Nederland. Dat werk zetten we door.

Ik had afgelopen woensdag een lang telefoongesprek met Volodymyr Zelensky, president van Oekraïne, over alle zaken die daar spelen en natuurlijk ook over het Oekraïense offensief op een paar plekken in Oekraïne. Je ziet dat ook met steun van het Westen, het Oekraïense leger voorzien is van zware wapensystemen, die worden ook echt op grote schaal nog steeds uitgeleverd en dat het zeer moedige Oekraïense leger met de hulp daarvan in staat is op veel plekken de Russische opmars af te remmen, soms zelfs te stoppen en op bepaalde plekken lijkt het ook een eerste tegenoffensief in te zetten. Het is spannend hoe het zich de komende weken verder ontwikkelt omdat we weten dat er natuurlijk ergens in oktober/november de winter zal intreden, en dan zal het voor beide partijen veel ingewikkelder zijn om de strijd verder voort te zetten tot het voorjaar. Hoe zich dat precies ontwikkelt, laat zich nu niet voorspellen, maar we hebben daar over gesproken. Natuurlijk ook over het feit dat nu van de 8 miljard Europa aan liquiditeitssteun heeft toegezegd aan Oekraïne, dat inmiddels 5 miljard daarvan is vrijgemaakt, 3 miljard moet nog komen, daar werken we hard aan achter de schermen om die ook voor Oekraïne beschikbaar te krijgen. Dat is belangrijk natuurlijk wegens de volledige ingezakte Oekraïense economie dat deze steun komt. Dus daar werken wij ook aan met onze Europese partners om de laatste hobbels daar weg te nemen. Wij steunen in ieder geval volledig die verdere disbursement, de verdere beschikbaarstelling van die eerder toegezegde miljarden. En verder hebben we natuurlijk gesproken over het grote belang dat we ook achterhalen wie er achter zitten. Dat we in staat zijn de mensen die verantwoordelijk zijn voor deze verschrikkelijke oorlog, ook voor het gerecht te krijgen en Nederland zal doorgaan, samen met het ICC, het International Criminal Court, om waar mogelijk ook ter plekke onderzoek te blijven doen, in Oekraïne, in oorlogsgebieden, om ervoor te zorgen dat in een volgend stadium mogelijk wordt om over te kunnen gaan tot vervolging van die oorlogszaken.

Tot slot hebben we vandaag natuurlijk gesproken in de ministerraad over de gespannen situatie op de energiemarkt. Er is vandaag een Raad in Brussel, Hans Vijlbrief is daarheen, over energie. We zien wat de hoge prijzen doen met de Nederlandse samenleving. Veel Nederlanders hebben inmiddels een nieuwe energierekening of zien die met spanning tegemoet. De Europese Commissie heeft een aantal voorstellen gedaan afgelopen woensdag, waar wij over het algemeen positief naar kijken, bijvoorbeeld waar het gaat om een cap zetten op Russisch pijplijngas. Uiteraard daarbij wel bepaalde voorwaarden. Iets waar we eerder niet zo enthousiast over waren, maar gezien de lage hoeveelheden, gas die nog uit Rusland komen, en tegelijkertijd ook de constatering dat Rusland daar wel nog steeds geld aan verdiend, is dat denk ik verdedigbaar, maar dan moet het ook in Europa erover eens worden. Maar ook een aantal andere voorstellen, bijvoorbeeld een verplicht besparingsdoel, daar wordt naar gekeken. Dat is vandaag in discussie, ik kan daar hoe dat loopt geen vragen over beantwoorden want dat gesprek is gaande, zal ook leiden tot nadere voorstellen verwacht ik, van de Europese Commissie. Ik heb daar gisteravond ook over gesproken met Ursula von der Leyen en ik waardeer het zeer dat zij ook vooruit op die Raad zelf gekomen is met, vind ik, een krachtdadig pakket voorstellen. Maar goed, dat is natuurlijk het Europese component, daarnaast moeten we natuurlijk nationaal heel veel doen, poog op de 7 miljard die gedaan is, zullen we met Prinsjesdag een zeer uitgebreid pakket bekend maken waarbij we zullen proberen zo goed mogelijk de gevolgen, niet te compenseren, dat gaat niet, maar te dempen. En zeker voor de mensen met de lagere inkomens, maar inmiddels zie je ook dat dat de middengroepen geraakt worden door deze enorme stijging van prijzen in de winkels maar ook van die energierekening.

Tot slot, aanstaande maandag en dinsdag met Liesje Schreinemacher naar Suriname, waar ik onder andere zal praten met president Santokhi, maar ook heel veel gesprekken zal brengen binnen de Surinaamse samenleving en daarover wil ik u graag volgende week berichten.