3. Veiligheid en sterke samenleving

Justitie en Veiligheid

• We versterken de gehele justitiële keten en de toegang tot het recht, onder meer met adequate en voorspelbare financiering in de strafrechtketen. We versterken de expertise van de aanpak van cybercriminaliteit in alle delen van strafrechtketen. Met inachtneming van de verschillende verantwoordelijkheden wordt de samenwerking tussen de politie en de buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) verder geprofessionaliseerd.
• Het Wetboek van Strafvordering wordt gemoderniseerd. We verkorten doorlooptijden en nemen achterstanden in de justitiële keten weg. We borgen de positie van het slachtoffer.
• We zetten meer in op maatschappelijk effectieve rechtspraak en herstelrecht; laagdrempelige alternatieve geschillenbeslechting, al dan niet in combinatie met partners uit het sociale domein naar het voorbeeld van buurtrechtspraak en ‘mediation’. We beperken het aantal juridische procedures die de overheid voert tegen burgers. We bevorderen dat rechterlijke uitspraken meer worden gepubliceerd.
• We vergroten de toegang tot het recht voor burgers en mkb door de griffierechten te verlagen met 25%. We versterken de sociale advocatuur in lijn met scenario 1 van de aanbevelingen van de commissie evaluatie puntentoekenning gefinancierde rechtsbijstand (Commissie Van der Meer). Er wordt daarbij een substantiële maatschappelijke bijdrage verwacht van de gehele advocatuur.

Ondermijning

• Ondermijnende criminaliteit vraagt om harde, realistische en effectieve aanpak. Dat doen we door versterking van en forse investering in de justitie- en veiligheidsketen, van wijkagent en recherche tot rechtspraak, Openbaar Ministerie (OM), gevangeniswezen en reclassering. Hiermee voeren we o.a. het Pact voor de Rechtsstaat uit.
• De aanpak van ondermijning wordt verstevigd door aanpassing van wetgeving, opsporing, straffen, gegevensuitwisseling en detentie. Daarbij betrekken we lessen uit de bestrijding van de maffia in Italië. We gaan de omstandigheden in de extra beveiligde inrichting (EBI) en het Italiaanse gevangenisregime vergelijken om te voorkomen dat vanuit gevangenschap netwerken worden aangestuurd.
• We versterken internationale samenwerking om grensoverschrijdende netwerken op te rollen en vroegtijdig nieuwe ontwikkelingen in criminaliteit te signaleren. We verscherpen de controles om fraude en corruptie bij logistieke knooppunten aan te pakken.
• De landelijke recherche krijgt voldoende mensen en middelen om in interventieslagkracht te kunnen voorzien.
• Zware criminelen worden effectiever opgespoord en vervolgd, bijvoorbeeld door het verbeteren van de kroongetuigenregeling en het verzwaren van de straffen om de georganiseerde misdaad beter te kunnen bestrijden, te weten verboden wapenbezit, hulp bij uitbraak en verboden productie, grootschalige handel en grootschalig bezit van drugs.
• Het verdienmodel van criminelen wordt harder aangepakt door de jacht op crimineel geld te intensiveren, bijvoorbeeld met de mogelijkheid om crimineel vermogen te confisqueren wanneer veroordeling niet mogelijk is. We pakken crimineel vermogen af en geven meer prioriteit aan financiële opsporing en ‘intelligence’ om geldstromen te verstoren. Afgepakt geld of afgepakte zaken, zoals die van personen die (de herkomst van) bezit van kostbare zaken niet (fiscaal) kunnen verklaren, krijgen zoveel mogelijk een publieke bestemming, met name in de wijken die het meest lijden onder criminaliteit.
• Bedrijven en hun bestuurders die ondermijnende criminaliteit faciliteren, witwassen en zich schuldig maken aan milieucriminaliteit, worden steviger aangepakt.
• Criminaliteitsbestrijders, journalisten, rechters, advocaten, bestuurders en andere hoeders van de rechtsstaat strijden om ons veilig te houden, maar lopen ondertussen zelf risico. Geweld en intimidatie nemen toe. Daarom wordt het stelsel van bewaken en beveiligen verbeterd.
• We staan pal voor de persvrijheid en voor journalisten die veilig en in vrijheid hun belangrijke werk moeten kunnen doen. Het fonds waarmee de journalisten, die niet voor een werkgever werken, worden ondersteund bij het borgen van hun veiligheid, zetten we voort.
• Om criminaliteit goed aan te kunnen pakken is het belangrijk dat verschillende partijen (lokaal) beter kunnen samenwerken en gegevens uitwisselen. Ook zorgen we voor voldoende capaciteit en expertise om de taken beter te kunnen uitvoeren. We zorgen ervoor dat de grondslagen voor die gegevensuitwisseling met de juiste waarborgen, zoals doelbinding en proportionaliteit, zijn verankerd in de wet en dat in adequaat toezicht is voorzien.

Preventie

• Om te voorkomen dat jongeren de criminaliteit ingaan worden meer (jeugd)wijkagenten ingezet en komt er een brede, domeinoverstijgende wijkaanpak ter bevordering van leefbaarheid en veiligheid. We doen recht aan de wettelijke norm van minimaal 1 wijkagent per 5000 inwoners. Politie en justitie dienen de ruggengraat te vormen van een wijkaanpak die kwetsbare wijken weerbaar moet maken tegen ondermijnende criminaliteit, door een combinatie van veiligheidsbeleid, sociaal offensief en het bieden van een uitweg uit (drugs)criminaliteit richting werk of een opleiding. Bij de uitwerking hiervan wordt het door gemeenten bepleite meerjarige programma Leefbaarheid en veiligheid betrokken.
• Door in te zetten op een brede preventieaanpak, via onder meer meer jeugdwerkers, voorkomen we dat jongeren afglijden naar de criminaliteit of na een overtreding draaideurcriminelen worden. Dit doen we onder andere door vroegtijdig kwetsbaarheden te signaleren en in te zetten op bewezen methodes.
• Politie en GGZ gaan intensiever samenwerken en zorgen ervoor dat personen met verward gedrag aparte zorg krijgen en niet onnodig worden opgepakt.
• Ter voorkoming van recidive werken we verder toe naar meer maatwerk in het gevangenisregime waar re-integratie in de samenleving een belangrijk onderdeel van is. Om- en bijscholing in de gevangenis en huisvesting voor ex-gedetineerden worden gefaciliteerd.

Drugs

• Ter voorkoming van problematisch gebruik van drugs zetten we intensiever in op een actieve en effectieve preventieaanpak, in het bijzonder ter bescherming van kwetsbare jongeren.
• De experimenten op basis van de Wet experiment gesloten coffeeshopketen worden voortgezet en uitgebreid met een grote stad. Op korte termijn worden criteria vastgesteld voor de beoordeling van de uitkomst van de experimenten op het gebied van criminaliteit, volksgezondheid en preventie. Het kabinetsstandpunt over het evaluatieverslag over de experimenten wordt in 2024 aan de Kamers gezonden. De uitkomst van de experimenten is leidend. Voorafgaande aan het evaluatieverslag worden, mede op basis van tussentijdse monitoring, juridische en praktische voorbereidingen getroffen om na afloop van de experimenten zoveel mogelijk direct te kunnen handelen in lijn met de uitkomst hiervan.
• Er komt een staatscommissie die de status van XTC (MDMA) in het kader van de volksgezondheid onderzoekt en advies uitbrengt over de voor- en nadelen van medicinaal gebruik, met inbegrip van een analyse vanuit verschillende disciplines van risico’s voor de gezondheid, preventie en de Europese context en relevante verdragen.

Radicalisering en extremisme

• We beschermen de samenleving tegen de dreiging van alle vormen van radicalisering en haatzaaien, van jihadisme tot links- en rechts-extremisme. Ook moet er meer aandacht zijn voor de ontwrichtende werking van anti-overheids- en antidemocratische sentimenten en desinformatie. Door in te zetten op preventie, signalering, opsporing, vervolging en stevig te straffen pakken we dit aan. Dit vraagt om een weerbare samenleving, aanwezigheid in kwetsbare wijken en een robuuste inlichtingen- en veiligheidsstructuur. De maximale straf voor deelname aan een terroristische organisatie wordt verhoogd naar 20 jaar.
• De in de vorige periode ingeslagen weg met betrekking tot uitgereisde IS'ers, wordt voortgezet. De wet van 25 november 2015 inzake langdurig toezicht, gedragsbeïnvloeding en vrijheidsbeperking wordt aangevuld met bepalingen over terroristische misdrijven.

Mensenhandel / prostitutie

• De aanpak van mensenhandel houdt prioriteit. Daarom zetten we het actieplan Samen tegen Mensenhandel voort.
• Mensenhandel doet grove afbreuk aan de waardigheid van mensen. Daarom gaan we uitbuiting tegen en vergroten we de toegankelijkheid van hulpverlening. Artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht wordt gemoderniseerd om vervolging van daders te verbeteren.
• We verbeteren de hulpverlening voor alle sekswerkers. Uitstapprogramma’s worden uitgebreid en structureel gemaakt. Deelnemers kunnen desgewenst een urgentieverklaring krijgen op afstand van hun oude omgeving. We versterken de rechtspositie van sekswerkers o.a. door toegang tot verzekeringen, zakelijke bankrekeningen en andere financiële dienstverlening.
• We voeren de Wet Regulering Sekswerk in die in de kern bestaat uit een landelijke vergunningplicht en een landelijk register. Daarbij doen we recht aan de reactie van de Raad van State op het wetsvoorstel op het punt van het vergunningsgesprek en de positie van financiële dienstverleners, beveiligers, vervoerders en verhuurders bij het pooierverbod. We schrappen de bestuurlijke boete voor sekswerkers, zodat ook sekswerkers zonder vergunning om hulp en voorlichting durven te vragen en ook voor klanten die melding of aangifte doen van misstanden schrappen we de strafbaarstelling in deze wet.