Onder strategische goederen vallen militaire goederen, dual-use goederen en sanctiegoederen. Op basis van internationale afspraken en EU-wetgeving controleert de overheid de export van deze goederen. Hiermee wordt voorkomen dat deze worden ingezet voor ongewenst eindgebruik. Bijvoorbeeld eindgebruik in strijd met Nederlandse veiligheidsbelangen. Er geldt daarom een vergunningplicht voor de uitvoer van strategische goederen en daaraan gerelateerde diensten. Wanneer het risico op ongewenst eindgebruik te groot is, wordt de vergunningaanvraag afgewezen.
Uitgangspunten exportcontrole
Het Nederlandse exportcontrolebeleid is erop gericht te voorkomen dat export van goederen, diensten of technologie bedoeld of onbedoeld, rechtstreeks of via doorgeleiding, ongewenste gevolgen heeft. Denk hierbij aan:
schending van de internationale verplichtingen en verbintenissen van Nederland en de Europese Unie (EU);
schending van sanctiewetgeving;
eindgebruik dat indruist tegen het Nederlandse buitenlands- en veiligheidsbeleid
Het Nederlands exportcontrole beleid voor strategische goederen heeft de volgende uitgangspunten:
Nederland draagt niet bij aan de ontwikkeling en verspreiding van massavernietigingswapens en overbrengingsmiddelen voor dergelijke wapens.
Nederland geeft geen vergunningen af voor de uitvoer van militaire- of dual-use goederen, wanneer die bijdragen aan mensenrechtenschendingen, interne repressie, internationale agressie of instabiliteit.
Bij de afweging om wel of geen vergunning toe te kennen gaan veiligheidsbelangen boven economische belangen.
Nederland geen wil onnodige administratieve lasten voor bedrijven. En Nederland zet zich in voor een internationaal gelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven.
Exportcontrole vindt plaats vóórafgaand aan de uitvoer.
8 criteria voor uitvoer militaire goederen
Op grond van 8 criteria beoordeelt de Rijksoverheid of een bedrijf, persoon of organisatie een vergunning krijgt om militaire goederen uit te voeren. Deze criteria staan in het Gemeenschappelijk standpunt van de EU over wapenexport. De 8 criteria zijn:
Naleving van de internationale verplichtingen en verbintenissen van de lidstaten, in het bijzonder de door de VN-Veiligheidsraad of de Europese Unie aangenomen sancties, overeenkomsten ter zake van non-proliferatie en andere onderwerpen, alsmede andere internationale verplichtingen;
Eerbiediging van de mensenrechten in het land van eindbestemming en naleving van het internationaal humanitair recht door dat land;
Interne situatie van het land van eindbestemming ten gevolge van spanningen of gewapende conflicten;
Handhaving van vrede, veiligheid en stabiliteit in de regio;
Nationale veiligheid van de lidstaten, van de gebieden waarvan een van de lidstaten de buitenlandse betrekkingen behartigt, alsmede van bevriende landen of bondgenoten;
Gedrag van het land dat militaire goederen of technologie koopt jegens de internationale gemeenschap, met name de houding van dat land tegenover terrorisme, de aard van zijn bondgenootschappen en de eerbiediging van het internationaal recht;
Gevaar dat de militaire goederen of technologie in het kopende land een andere bestemming krijgen of onder ongewenste voorwaarden opnieuw worden uitgevoerd;
Compatibiliteit van de uitvoer van militaire goederen of technologie met de technische en economische capaciteit van het ontvangende land, rekening houdend met de wenselijkheid dat de staten aan hun legitieme behoeften inzake veiligheid en defensie voldoen met zo gering mogelijke aanwending van menselijk en economisch potentieel voor bewapening.
Strategische goederen en diensten
Militaire goederen zijn producten die zijn opgenomen opde Gemeenschappelijke EU lijst van militaire goederen. Voorbeelden zijn pantservoertuigen, oorlogsschepen en specialistische militaire apparatuur. Wanneer u een militair product uitvoert vanuit Nederland vraagt u in de meeste gevallen een vergunning aan. De uitvoer van militaire goederen wordt getoetst aan de 8 criteria.
Goederen die voor tweeërlei gebruik (dual-use goederen) geschikt zijn, kennen zowel een civiele als een militaire toepassing. Bijvoorbeeld: bepaalde brandvertragers worden in de bouw gebruikt maar ook als grondstof voor gifgas. Onder goederen worden ook test- en productieapparatuur, materialen, software, en technologie verstaan. Dual-use goederen zijn gecontroleerd via de Europese Dual-Use Verordening. Zij worden ook buiten de EU gecontroleerd door een grote groep landen vanwege het risico dat ongecontroleerde verspreiding met zich mee zou brengen. Welke goederen gecontroleerd zijn, wordt bepaald in multilaterale exportcontroleregimes en gebeurt op basis van overeenstemming.
Nationaal gecontroleerde dual-use goederen
Soms is het in multilateraal verband vanwege omstandigheden niet mogelijk om overeenstemming te bereiken over nieuwe goederen en technologieën die wel de risico’s van dual-use goederen met zich meedragen. In die gevallen waar de zorgen omtrent de nationale veiligheid dermate hoog zijn, stelt de overheid, vaak met internationale partners, nationale controles in om de ongecontroleerde verspreiding tegen te gaan. De overheid streeft ernaar om dit in een zo breed mogelijk verband en het liefst in de exportcontroleregimes gecontroleerd te krijgen.
EU sanctiemaatregelen omvatten diverse maatregelen die raken aan exportcontrole. Zoals het verbieden of controleren van bepaalde goederen naar het gesanctioneerde land. Of het verbieden van transacties met – of dienstverleningen aan – gesanctioneerde personen. Bekijk het overzicht van alle geldende EU-sancties. (Engels).
Strategische diensten zijn diensten die verband houden met strategische goederen. Het gaat om:
niet-fysieke overdracht van programmatuur en technologie, bijvoorbeeld via telefoon of per mail;
het verlenen van technische bijstand;
het verrichten van tussenhandeldiensten.
Onder strategische diensten vallen bijvoorbeeld reparaties en onderhoud van militaire of dual-use goederen, instructies in het gebruik ervan en bepaalde softwareleveranties.
Guillotines, duimschroeven, stroomschokapparaten, pepperspray en verdovende middelen zijn voorbeelden van foltergoederen. Afhankelijk van het goed is de uitvoer (incl. technische bijstand en tussenhandeldiensten) gereguleerd dan wel verboden op basis van een EU anti-folterverordening (Verordening EU 2019/125). Voor foltergoederen op bijlage II van deze verordening geldt een algemeen exportverbod. Het is dus niet toegestaan te handelen in deze goederen of diensten te verlenen in relatie tot deze goederen. Er bestaat slechts 1 uitzondering op deze regel, namelijk voor het tentoonstellen in musea vanwege de historische betekenis van het goed.
Daarnaast geldt een vergunningplicht voor goederen die zowel voor folterdoeleinden of uitvoering van de doodstraf als voor normale (bijvoorbeeld medische) doeleinden gebruikt kunnen worden. Deze goederen staan vermeld op bijlage III en IV. Het verlenen van technische bijstand en tussenhandeldiensten in relatie tot deze goederen is ook gecontroleerd. Meer informatie over folterwerktuigen staat op de website van de Douane.
