Aanpak witwassen en financiering van terrorisme

Misbruik financiële sector voor witwassen

Criminelen zoeken naar mogelijkheden om de illegale herkomst van hun geld te verdoezelen. Zij gebruiken daarvoor dienstverleners, ook uit de financiële sector. Bijvoorbeeld door:

• geld te storten op de rekening van een bedrijf in een ander land dat minder controleert op witwassen;
• valse rekeningen te (laten) maken, waardoor het lijkt alsof een bedrijf het geld verdiend heeft.

Beleidsagenda aanpak witwassen

De overheid werkt met een beleidsagenda aanpak witwassen. Deze is gemaakt met 3 aandachtspunten:

• Streng waar nodig
• Ruimte waar mogelijk
• Meten om te weten

Hiermee wil het kabinet de grootste risico’s op witwassen effectief aanpakken. Dit doet het kabinet bijvoorbeeld door:

• Beter toezicht op niet-financiële instellingen zoals makelaars en kunsthandelaren
• Een gelijke verhouding tussen verplichtingen en lasten van kleine ondernemingen
• Verbeteren van inzicht in gebruik van verdachte transacties.

Een compleet overzicht van de maatregelen met verdere uitleg staat in de beleidsagenda aanpak witwassen.  

Dezelfde regels in alle EU-landen

Op 20 juli 2021 deed de Europese Commissie 3 nieuwe voorstellen voor de aanpak van witwassen en de financiering voor terrorisme. Deze moeten de bestaande regels verbeteren en zorgen dat die voor alle EU-landen gelijk zijn. Dit maakt uitvoering eenvoudiger en voorkomt dat criminelen verschillen in regelgeving kunnen misbruiken. De voorstellen proberen de aanpak te verbeteren door:

• het criminelen nog moeilijker te maken om via financiële bedrijven (zoals banken) en niet-financiële bedrijven (zoals advocaten en notarissen), hun geld wit te wassen;
• de samenwerking van Europees toezicht en opsporing te verbeteren;
• meer rekening te houden met de nieuwe ontwikkelingen, zoals crypto’s.

Sinds maart 2024 ligt er een Europees akkoord voor de vernieuwde aanpak van witwassen en de financiering voor terrorisme (Engels). Het akkoord moet nog definitief gemaakt worden.

Europese anti-witwasautoriteit

Centraal in de plannen van de Europese Commissie staat de oprichting van een nieuwe Europese anti-witwasautoriteit. Deze moet zorgen voor:

• Betere samenwerking tussen landen van de EU bij de aanpak van witwassen;
• Toezicht op bedrijven waar het risico op witwassen hoog is en die in verschillende landen actief zijn, waardoor toezicht op Europees niveau effectiever is;
• Samenwerking en gezamenlijke analyses van de ’Financial Intelligence Units (FIU’s) in de EU. 

Verbod contante betalingen vanaf € 3.000 in Nederland

Betalingen met contant geld zijn voor criminelen een gemakkelijke manier om geld wit te wassen. Het is moeilijk om een aan- of verkoop met contant geld op te sporen. Daarom stelt de Commissie voor dat bij betalingen met contant geld een maximum van € 10.000 geldt. In veel EU-landen bestaan al grenzen voor contante betalingen, maar die zijn per land verschillend. Landen met een lagere grens dan € 10.000, krijgen de ruimte om deze te houden. Nederland wil een verbod op contante betalingen boven € 3.000 invoeren. Dit wetsvoorstel moet nog behandeld worden door de Tweede Kamer.

Meer toezicht op handel in crypto

De EU-voorstellen moeten er ook voor zorgen dat alle aanbieders van cryptomunten verplicht zijn goed naar hun klanten te kijken. Ook moeten de koop- en verkoop van cryptomunten terug te vinden zijn. Anonieme portefeuilles met cryptomunten worden verboden net zoals anonieme bankrekeningen al verboden zijn.

Betrokken organisaties bij de aanpak van witwassen en terrorismefinanciering

Er zijn verschillende publieke en private partijen die een rol hebben in de bestrijding van witwassen. Het gaat om:

• de Financial Intelligence Unit (FIU);
• toezichthouders, zoals de Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten en Bureau Financieel Toezicht;
• opsporingsdiensten, zoals de politie en de FIOD;
• het Openbaar Ministerie;
• Meldingsplichtige instellingen, zoals banken, notarissen en advocaten. 

Banken onderzoeken bijvoorbeeld hun klanten, en houden transacties in de gaten.  Als een transactie ongebruikelijk is moeten zij dit melden bij de FIU. Toezichthouders controleren onder meer of instellingen dit goed doen. De FIU onderzoekt ongebruikelijke transacties, en deelt deze informatie zo nodig met de opsporingsinstanties. Zo komt witwassen, financiering van terrorisme of een andere onderliggende overtreding aan het licht.

De Rijksoverheid heeft een algemene leidraad gemaakt om financiële instellingen te helpen met het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen.

Internationale aanpak witwassen en financiering terrorisme

Om witwassen en terrorismefinanciering internationaal aan te pakken is de Financial Action Task Force (FATF) opgericht. Ook Nederland doet hieraan mee. Deelnemers van de FATF hebben wereldwijde afspraken gemaakt om witwassen van crimineel geld en financiering van terrorisme tegen te gaan. De FATF controleert of landen zich aan de afspraken houden. 

De FATF beoordeelde Nederland positief in 2021/2022. De FATF zag ook verschillende verbeterpunten. Bijvoorbeeld de effectiviteit van de regelgeving voor niet-financiële instellingen vergroten en het toezicht op deze instellingen verbeteren. 

Het kabinet bouwt voort op de belangrijkste aanbevelingen van de FATF in de Beleidsagenda aanpak witwassen.