Seksuele gezondheid

Seksuele gezondheid gaat over lichamelijk, mentaal en sociaal welzijn rond seksualiteit. En over een positieve beleving van seksualiteit. Het is een belangrijk onderdeel van onze gezondheid. Het gaat bijvoorbeeld over het tegengaan van soa’s, onbedoelde zwangerschappen of seksueel grensoverschrijdend gedrag en geweld. Daarnaast wil de overheid ook dat alle mensen vrij zijn om zichzelf te zijn en te houden van wie ze willen. En zich vrij voelen in hun seksualiteit, in hun (seksuele) relaties en hoe ze hun identiteit uiten. Daarvoor is het belangrijk dat seksualiteit, seksuele diversiteit, seksueel plezier en wensen en grenzen bespreekbaar zijn. En dat iedereen gemakkelijk toegang heeft tot juiste en relevante informatie, hulp of zorg.

Ontwikkelingen binnen de seksuele gezondheid

Nederland is één van de landen waar seksualiteit en seksuele gezondheid meestal goed bespreekbaar zijn. Ook is het aantal tienerzwangerschappen en abortussen laag, vergeleken met andere landen. Maar onderzoekers zien ook ontwikkelingen waar de overheid aandacht aan wil besteden:

• Het aantal gevonden soa’s bij de GGD blijft stijgen. In 2022 werd bij 21% van de personen die getest werden bij de GGD een soa gevonden. Vooral gonorroe werd in het afgelopen jaar vaker gevonden, en het meest bij jongeren (RIVM).
• Homoseksuele, lesbische, biseksuele en/of queer jongeren hebben op school 2 keer zo vaak te maken met pesten en psychische problemen als hun heteroseksuele leeftijdsgenoten. Met name biseksuele en trans personen worden geconfronteerd met onbegrip, veroordeling, discriminatie en (ook seksueel) geweld.
• Meer dan de helft van de vrouwen heeft ooit seksuele handelingen tegen haar wil meegemaakt (CBS).
• Steeds meer jongeren met vragen over seksualiteit vinden hun weg naar de sense-hulplijn.
• Jongeren geven aan hun seksuele gezondheid steeds minder te bespreken met hun ouders of vrienden en zoeken informatie hierover steeds vaker online. Die informatie is steeds vaker onvolledig of onjuist.
• Over seksualiteit, anticonceptie en abortus gaat juist veel onjuiste informatie rond op sociale media.

Daarom is het belangrijk dat betrouwbare en bewezen informatie, hulp en zorg rond seksuele gezondheid voor iedereen goed bereikbaar en bespreekbaar is en blijft. Hier werkt de overheid aan, samen met partijen als het RIVM, Rutgers en Soa Aids Nederland.

Mensen informeren

De overheid wil Nederlanders beter informeren over seksuele gezondheid en seksualiteit. Zodat alle mensen gezonde keuzes kunnen maken rondom seksualiteit, relaties, kinderwens en anticonceptie. En dat men deze keuzes van anderen respecteert. Dat zorgt voor een betere seksuele, lichamelijke en mentale gezondheid. Voor jong en oud. Hierdoor krijgen minder mensen te maken met soa’s, onbedoelde zwangerschappen, seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. De overheid doet dit onder andere door:

• campagnes te ondersteunen over gezonde seksuele keuzes;
• de onderwijssector kerndoelen te laten opstellen zodat leerlingen op alle scholen in het basis- en voortgezet onderwijs les krijgen over seksualiteit en (seksuele) diversiteit;
• expertisecentra de opdracht te geven om duidelijke en begrijpelijke informatie te bieden, zoals:
  • seksualiteit.nl (voor volwassenen);
  • zanzu.nl (voor niet-Nederlandstaligen);
  • seksindepraktijk.nl (voor zorgverleners);
  • seksuelevorming.nl (voor onderwijsprofessionals);
  • seksueleopvoeding.info (voor ouders en verzorgers);
  • sense.info (voor jongeren);
  • mantotman.nl (voor mannen die seks hebben met mannen);
  • soaaids.nl;
  • rutgers.nl;
• ouders en opvoeders te ondersteunen bij het in gesprek gaan met hun kinderen over relaties en seksualiteit.

Ook bieden gemeenten hun inwoners informatie, bijvoorbeeld als er veel mensen in een kwetsbare positie in de gemeente wonen of tijdens evenementen of festivals.

Betere zorg en ondersteuning rond seksualiteit

De overheid zet zich in om problemen op het gebied van seksuele gezondheid te voorkomen en waar nodig te behandelen. Voor iedereen moet passende, betaalbare en kwalitatief goede zorg en ondersteuning beschikbaar zijn. Voor sommige groepen spant de overheid zich extra in, bijvoorbeeld omdat zij meer risico lopen op een seksueel overdraagbare aandoening, een onbedoelde zwangerschap of op seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld. Dat extra aanbod bestaat uit:

• jongeren die niet bij de huisarts terecht kunnen de mogelijkheid te geven om gratis en anoniem met de GGD te praten over seksualiteit en seksuele gezondheid;
• personen met een hoger risico op soa’s de mogelijkheid te geven zich gratis en anoniem te laten testen en/of te laten behandelen bij de GGD;
• hiv-infecties te voorkomen door personen die een hoger risico op infectie hebben zorg te bieden die hiv-overdracht voorkomt;
• anticonceptie voor mensen in een kwetsbare positie gratis te maken;
• het programma Nu Niet Zwanger, waar gemeenten zich voor kunnen aanmelden. In dit programma worden zorgverleners getraind om in gesprek te gaan met mensen in een kwetsbare positie. Bijvoorbeeld over onderwerpen als kinderwens, seksualiteit en anticonceptie.

Monitoring: meer kennis en cijfers

Om de juiste keuzes te kunnen maken, wil de overheid weten hoe het gaat met de seksuele gezondheid in Nederland. Daarom worden sommige onderwerpen al goed in de gaten gehouden (gemonitord). Bijvoorbeeld:

• hoeveel soa’s er worden gevonden bij personen met een hoger risico op soa’s;
• hoe vaak jongeren condooms gebruiken en hoeveel mensen anticonceptie gebruiken;
• hoeveel mensen ervaring hebben met seksuele grensoverschrijding;
• waar mensen informatie krijgen over seksualiteit.

De overheid financiert het 5-jaarlijkse onderzoek ‘Seks onder je 25^e’ (2023), dat wordt uitgevoerd door Rutgers en Soa Aids Nederland, in samenwerking met de GGD’en en het ministerie van VWS. In de jaarlijkse Leefstijlmonitor wordt ook aandacht besteed aan seksuele gezondheid.

Nieuw onderzoek

De overheid onderzoekt of we genoeg weten over seksuele gezondheid. Over seksuele beleving is bijvoorbeeld niet zoveel bekend. Daarom bekijkt de overheid nu hoe seksuele gezondheid het beste kan worden onderzocht.

Seksuele gezondheid in Caribisch Nederland

Ook op Bonaire, Saba en Sint Eustatius werkt de overheid aan een betere seksuele gezondheid.