Toespraak door minister Gouke Moes (OCW) bij Panorama Mesdag
Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) hield op vrijdag 19 september een toespraak in het Panorama Mesdag in Den Haag. Hij deed dit na het tekenen van een schenkingsovereenkomst. Daarmee gaat Panorama Mesdag over van de familievennootschap van de nazaten van Mesdag naar de Staat der Nederlanden. Hierdoor wordt Panorama Mesdag een Rijksmuseum.
Beste mensen,
Ik heb net met dankbaarheid, trots en plezier mijn handtekening gezet.
Twee weken geleden begon ik als minister.
Ik heb in die korte tijd al een heleboel handtekeningen gezet.
Ik kan in alle oprechtheid zeggen dat deze handtekening, waarmee de Staat de collectie en het eigendom van Panorama Mesdag aanvaart, de mooiste is die ik heb mogen zetten.
Dat eigendom betekent nogal wat: een uniek stuk erfgoed en een onmisbare collectie blijven behouden voor de toekomst.
Het allergrootste schilderij van Nederland.
Het oudste panorama ter wereld dat zich nog op de oorspronkelijke locatie bevindt.
En een meesterwerk waar mensen al 144 jaar van genieten.
Hendrik Willem en Sientje Mesdag kwamen als Groningers naar Den Haag. En als dertigers. Dat spreekt mij als Groninger en dertiger natuurlijk aan.
In Groningen leeft de naam Mesdag ook voort. In de collectie van het Groninger Museum, maar ook in straten en pleinen in de geliefde schildersbuurt in Groningen Stad.
Als jongen van 13 heb ik het Panorama voor het eerst gezien.
Ik vind het fascinerend dat al bijna anderhalve eeuw vele generaties van hetzelfde beeld hebben genoten.
Een ononderbroken keten van bewonderaars van dit icoon van schoonheid.
De mooiste recensie kwam al een paar weken na de opening. Een collega-schilder schreef: "Het enige dat er aan dit schilderij mankeert is dat er niets aan mankeert".
Niemand minder dan Vincent van Gogh.
Mesdags panorama is ook een icoon van magie.
Het is voor ons nauwelijks voor te stellen hoe het effect was op de negentiende-eeuwse kijker.
Want vandaag de dag toveren we de hele tijd virtuele werelden op ons netvlies, met onze schermpjes, bioscopen en videogames.
Mesdag toverde ook, hij heeft de tijd gevangen en bevroren. Compleet met poepkar en stoomtram.
En nu, al die jaren later, tovert Mesdag nog altijd, voor elke bezoeker, het bevroren tafereel tot leven.
Panorama Mesdag is ook een icoon van technisch vernuft en handigheid.
De glazen cilinder waarop Mesdag de voorstelling tekende en die hij projecteerde op het doek. Maar ook het zestienhoekige gebouw zelf.
Zoals Hendrik Willem en Sientje voor elkaar gemaakt waren, zo zijn ook het doek en het unieke gebouw niet van elkaar te scheiden.
En dan is het Panorama van Scheveningen ook een icoon van vakmanschap en samenwerking.
Hoe krijg je het voor elkaar om in vier maanden tijd dit doek van 120 bij 14 meter vol te schilderen?
Je ziet ze zwoegen: Hendrik Willem, zijn vrouw Sientje, samen met drie andere kunstenaars.
Zou het een gezellige boel zijn geweest? Zoals een groep vrienden die samen aan een praalwagen voor een corso klussen?
Zou het vooral stressen zijn geweest? Er zijn in ieder geval liters en liters verf door hun handen gegaan.
Ik stel mij voor dat de kunstenaars toen al een besef hadden van de grootsheid van het werk.
Tot slot is het Panorama van Mesdag een icoon van intergenerationele trouw en uithoudingsvermogen.
In de 19de eeuw waren panorama’s een hype; het nieuwe was er gauw af. Maar het Panorama van Scheveningen heeft de hype overleefd. Door de artistieke kracht en de kwaliteit van het werk, maar ook door de visie en het doorzettingsvermogen van de familieleden, die door Mesdag waren aangewezen als aandeelhouders.
Als schatbewaarders van dit kostbare erfgoed heeft de familie de jaren getrotseerd en zorg gedragen voor de erfenis en de familienaam Mesdag.
Beste familieleden,
Hendrik Willem en Sientje verloren hun enige kind, Klaas, op achtjarige leeftijd.
Dit panorama werd hun geestelijk kind, waarin ze al hun ziel en zaligheid hebben gelegd.
U als familie hebt ruim honderd jaar met liefde en aandacht voor dit kind gezorgd.
Ik heb daar diepe bewondering voor.
Met even diepe bewondering en respect kijk ik naar uw besluit om Panorama Mesdag over te dragen, nu het voor u niet meer te dragen is. U staat een deel van de familie ter adoptie af, het unieke geestelijke kind van de familie Mesdag.
Dit verplicht de Staat om ervoor te zorgen, met dezelfde zorg en aandacht als u altijd heeft gedaan.
Voor de Collectie Nederland is Panorama Mesdag onmisbaar en onvervangbaar.
Met het volste vertrouwen heb ik door middel van mijn handtekening zojuist de zorg en het beheer bij de Stichting Panorama Mesdag belegd, om het Panorama te bewaren voor de toekomst en toegankelijk te houden voor volgende generaties.
Beste mensen,
Ik feliciteer de familie, de kunstwereld, Den Haag, Scheveningen én Nederland met dit unieke icoon dat er al zolang was, maar voortaan ook doorgaat als het 31ste Rijksmuseum van Nederland: Panorama Mesdag!
Dank u wel.