Toespraak van de ministerie van Justitie en Veiligheid bij de presentatie van de Staat van het OM
Toespraak van minister Van Weel (JenV), bij de presentatie van de Staat van het OM op 12 mei 2025 in Sociëteit De Witte in Den Haag.
Goedemiddag allemaal!
Wat goed dat we hier vandaag bij elkaar zijn voor de presentatie van de tweede Staat van het OM. Elke stap die jullie als Openbaar Ministerie zetten, wordt kritisch bekeken. Terecht ook. Jullie zijn één van de scheidsrechters binnen de strafrechtketen. En een instituut met zo’n belangrijke functie mag ook kritisch zijn op zichzelf.
Goed dus dat hier weer een rapport ligt over het functioneren van het OM. Maar strafrecht is niet alleen statistiek. Het is ook casuïstiek. Het gaat ook over inlevingsvermogen. Want achter elk berichtje over misdaad in de krant, gaat persoonlijk leed schuil.
Ik las laatst een oproep voor getuigen bij een incident in Amsterdam. En zoals jullie dat misschien ook wel eens doen, probeerde ik me voor te stellen hoe dat was gegaan.
Je steekt vlakbij huis op een zonnige dag een zebrapad over. Een jongen op een fatbike, rijdt je bijna van je sokken. “He! Ik loop op een zebrapad! Kijk uit je doppen!” roep je hem na.
De jongen rijdt door.
Jij loopt ook door, maar een minuut of 2 later word je aangevallen. Je valt op de grond en wordt in je gezicht gestompt. Omstanders grijpen in. De politie wordt gebeld. Mensen leggen verklaringen af. De ambulance komt.
Je oogkas en oog blijken beschadigd. Je ziet slecht. Maanden later kun je nog niet aan het werk. En tegelijkertijd weet je nog steeds niet of de dader wordt vervolgd. Laat staan of hij gestraft wordt.
Jullie kennen natuurlijk ook dit soort verhalen. En jullie kennen ook de cijfers erachter. Die moeten we onder ogen zien. De gemiddelde doorlooptijd van een zogenaamde Zorgvuldig-Snel en op Maat-strafzaak was in 2023, 231 dagen. Een zwaardere onderzoekszaak stroomde gemiddeld binnen 215 dagen uit. De gemiddelde doorlooptijd was 94 dagen in zaken die het OM zelfstandig afdoet.
Die doorlooptijden gaan over verschillende misdrijven. Het gaat ook om diefstal. Of over vrouwen die tijdens het hardlopen door voorbijfietsende jongens zijn aangerand en op camera worden gezet.
Het proces van aangifte tot eindbeslissing duurt lang. Té lang. Dat komt niet alleen doordat er de afgelopen jaren met te weinig mensen, te veel werk moest worden verzet. Het komt ook doordat strafzaken steeds ingewikkelder in elkaar zitten.
Een deel gaat over landsgrenzen heen of speelt in de digitale wereld. Daarbij komt dat politiek en samenleving vragen om maatwerk.
En in de strafrechtketen zijn partijen afhankelijk van elkaar. Dus opstoppingen en filevorming zijn aan de orde van de dag. Dat lossen we alleen op met betere afstemming in de keten en meer regie. We zullen daar met elkaar snel een oplossing voor moeten vinden.
Het functioneren van de strafrechtketen is een van de redenen dat het Openbaar Ministerie zo in de belangstelling staat. En de ogen zijn toch al op jullie gericht in deze onrustige tijd, waarin mensen op zoek zijn naar zekerheid en veiligheid.
Je ziet dat in de onrust over strafbeschikkingen. Te kort door de bocht, vinden sommigen. We hoorden het onlangs nog in de Tweede Kamer. Daar mee omgaan, moeten jullie samen doen. Met niet alleen duidelijk afspraken over welke zaken met een strafbeschikking kunnen worden afgedaan. Maar ook door uit te leggen welke keuzes jullie maken en waarom. Zo houden we elkaar – binnen de trias politica – in balans. Zeker in tijden van polarisatie. Het vraagt ook om samenwerking. Uiteraard met behoud van ieders rol en verantwoordelijkheid.
Door voor het 2e jaar op rij een Staat van het OM te presenteren, is een traditie geboren. En daar ben ik blij mee. Want als instituten kritisch naar zichzelf kijken, dan zien ze niet alleen wat er fout gaat, maar ook wat er goed gaat, of beter.
En wij zien wat een stoere organisatie het OM is. Hoe ongelooflijk hard er gewerkt wordt om criminaliteit aan te pakken. Hoe het OM keuzes durft te maken en hier ook een degelijke inhoudelijke onderbouwing voor heeft. En hoe jullie je best doen om ervoor te zorgen dat zaken sneller worden afgehandeld en mensen minder lang hoeven te wachten.
Daarbij helpt het programma ‘voorraden en doorlooptijden’ en het helpt ook dat parketten zich hierover moeten verantwoorden tegenover het College. Dat het OM hierop strakker stuurt, is een mooie ontwikkeling.
En natuurlijk wordt het OM geconfronteerd met allerlei dilemma’s. Waarom geeft het OM prioriteit aan bepaalde zaken en wat betekent dat voor andere zaken? Waarom kiest het OM ervoor om meer zaken zelf af te doen?
Wat mij betreft, mogen jullie de buitenwereld daar nog beter in meenemen. Aan inhoudelijke denkkracht en een doenersmentaliteit geen gebrek. Een begrijpelijk verhaal over keuzes en dilemma’s is net zo belangrijk voor succes. De discussie over strafbeschikkingen is een voorbeeld voor het belang van transparantie.
Het Openbaar Ministerie is een fundamenteel onderdeel van onze democratische rechtstaat. Daar hoort bij dat je je blijft inleven in de mensen voor wie je er bent. En dat je kritisch naar jezelf blijft kijken.
Deze Staat van het OM is een uitstekende uiting daarvan.
Dank u wel.