Nieuwsbrief Afstand en adoptie - update augustus 2021

Regelmatig zoeken afstandsmoeders en volwassen afstandskinderen of binnenlands geadopteerden contact met het ministerie met vragen over afstammingsdossiers. Een dossier kan waardevolle informatie kan bevatten over het verleden, wat de betrokkenen de gelegenheid geeft om een beter beeld te krijgen van de situatie van toen. In Nederland liggen afstammingsdossiers op verschillende plekken. Fiom heeft veel kennis over waar dossiers zich kunnen bevinden en kan u helpen om inzage te krijgen in een dossier. Ook de Raad voor de Kinderbescherming heeft dossiers en  kan doorverwijzen naar andere instanties.

Inzage via Fiom
Fiom heeft afstandsdossiers in beheer van de afstandsmoeders waar een Fiom-hulpverlener bij betrokken is geweest. De dossiers zijn vanaf 1956 bijgehouden. Helaas is na die tijd nog een aantal dossiers verloren gegaan. Daardoor is niet ieder afstandsdossier te vinden. Het dossier is van de moeder. Als moeder kunt u het altijd opvragen of een kopie krijgen als u dat wilt. Als een afstandskind of geadopteerde het afstandsdossier wil inzien, zal organisatie die de inzage regelt de moeder vragen of ze bezwaar tegen inzage heeft.

Daarnaast beheert Fiom de afstandsdossiers van de moederhuizen Valkenhorst (voorheen Moederheil) en de Vroedvrouwenschool. Verder heeft Fiom een overzicht van vindplaatsen van afstandsdossiers. Meer informatie vindt u op  Afstandsdossier en dossierinzage | Fiom

Inzage in dossiers van de  Raad voor de Kinderbescherming
Kinderen die informatie willen over hun biologische ouders en ouders die informatie willen over een kind dat zij hebben afgestaan, kunnen terecht bij de Raad voor de Kinderbescherming. Bij de Raad is het afstammingsdossier een gezinsdossier dat uit verschillende delen bestaat.  De Raad voor de Kinderbescherming bekijkt bij een verzoek om inzage of het dossier beschikbaar is, en welke informatie het kind of de ouder mag bekijken. Meer informatie vindt u op Afstamming | Voor kind en ouder of verzorger | Raad voor de Kinderbescherming

Oproep om ervaringen te delen
Het vinden van een afstammingsdossier kan een lange zoektocht zijn. Wij zouden graag de ervaringen hierover willen delen in deze nieuwsbrief. Heeft u interesse daarin? Neemt u dan contact met ons op via projectafstandenadoptie@minjenv.nl

Verhalen over afstand en adoptie zijn belangrijk om een goed beeld te krijgen van wat er is gebeurd en welke impact dit heeft gehad op de levens van de moeders, vaders en afstandskinderen. In de nieuwsbrief laten we regelmatig een betrokkene aan het woord. Deze keer het verhaal van Mariet.

“Ik heb vrede met wat ik mis en ben blij met wat ik heb.”
De ongehuwde 20-jarige leerling-verpleegkundige Mariet woont op kamers. Ze gaat om met een sympathieke Marokkaan, maar haar ouders keuren de relatie met een ‘donkere’ man af. Ze krijgt voor het eerst in haar leven een manische periode en raakt zwanger, wat ze verbergt voor anderen en ‘voor zichzelf’ gedurende zes maanden. Mariet verbreekt de relatie met haar vriend. Tot op de dag van vandaag weet hij niet dat zij samen een dochter hebben.

Alleen
Na dat half jaar keert ze terug naar haar ouders in een Rooms-katholiek dorp. De diagnose van een autoritaire huisarts is de eerste zeer pijnlijke confrontatie met haar zwangerschap. Ze informeert die avond haar ouders. Haar vader is teleurgesteld in haar. De ergste reactie komt van haar moeder: “Jij zult nooit beseffen wat je mij hebt aangedaan.” Mariet vertelt: “Er was geen begrip of medeleven van degenen die het wisten. Niemand was er voor mij. Toen wist ik, dat ik er helemaal alleen voor stond. Als ik terugkijk op deze periode, zie ik mezelf bovenop een berg staan. Alleen met de wolken, met de zon en de zee. De wind waait en het voelt goed.” 

Weggevoerd
Twee dagen na het huisartsbezoek wordt ze in een tehuis voor ongehuwde moeders geplaatst om ‘weloverwogen een keuze te kunnen maken’. Het voelt voor Mariet als ‘gedeporteerd’. De dag erop wordt ze 21. Haar ouders vertellen vriendinnen en anderen dat ze overspannen is en bij een gezin in Zuid-Limburg zit. Niemand mag contact met haar hebben. In werkelijkheid verblijft ze van november 1973 tot eind februari 1974 in het tehuis. “Ik heb fijne herinneringen aan het verblijf in het tehuis. De opvang en begeleiding waren goed. Ik kreeg de mogelijkheid om zelf een keuze te maken.” Mariet voelde zich alleen, eenzaam en op zichzelf gericht. “Ik was een zelfstandige en volwassen vrouw die geen emoties liet zien. De telefoongesprekken met mijn moeder heb ik ervaren als een geruststelling voor haarzelf.”

De enige traan 
Mariet voelt de druk van haar sociale omgeving, van de kerk en twijfelt. Als ze na de bevalling de baby, die naar een andere kamer wordt gebracht, hoort huilen, weet ze nog niet of ze afstand gaat doen. “Toen ik gewassen werd, ging ik op mijn zij liggen en heb één traan gelaten. De enige traan in de periode van zwangerschap, bevallen en afstand.” Zoals ze zich heeft voorgenomen neemt ze binnen 48 uur de beslissing: afstand doen van de baby.

Geen geheim meer
Mariet heeft haar andere dochters (toen 13 en 14 jaar) verteld over haar eerste zwangerschap. Hun vader wist het al. Het begrip en medeleven van hen viel als een warme deken over haar heen. Ze maakt haar ouders duidelijk, dat haar eerste dochter geen geheim meer blijft, los van het feit wat haar ouders doen, die vervolgens de familie inlichten. Haar moeder reageert: “Ik realiseer me nu pas dat jij altijd alleen bent geweest en alles alleen hebt moeten regelen.”

Twee keer afstand
In 1995 begint de zoektocht naar haar, toendertijd, 21-jarige dochter en ze vindt haar. De eerste ontmoeting is spannend en vreemd. Acht jaar duurt het contact met haar dochter, die is opgegroeid in een welgesteld gezin. Wanneer haar dochter een zoontje krijgt, haar eerste kleinkind, mag ze niet op kraamvisite komen. Evenmin staat haar dochter contact met haar adoptiefamilie of vrienden toe. Ze maakt Mariet duidelijk haar niet goed genoeg te vinden. Mariet antwoordt haar “niemand is meer of minder in mijn leven” en verbreekt de relatie. Mariet weet nu wie haar dochter is. Het vraagteken is weg. Voor haar gevoel heeft ze twee keer afstand gedaan en de laatste keer was het definitief. Dit voelt goed voor haar – nog steeds. Mariet wil met haar verhaal afstand en adoptie verder uit de taboesfeer halen. “Voor mij is het een grote opluchting, dat mijn verleden geen taboe meer is. Ik ben en blijf moeder, grootmoeder en afstandsmoeder, levenslang.”

Behoefte aan een gesprek?
Heeft u naar aanleiding van dit verhaal behoefte aan een gesprek, dan kunt u contact opnemen met Fiom via fiom.nl

In de nieuwsbrief van juli informeerden we u over het rapport van de commissie van onafhankelijke deskundigen over afstand en adoptie dat is verschenen op 8 juli. De minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker gaat hierover in gesprek met de belangenorganisaties en heeft hen hiertoe een uitnodiging gedaan. Inmiddels is er een gesprek geweest met Meldpunt Adoptie. Andere gesprekken vinden hopelijk op korte termijn plaats zodat er een besluit genomen kan worden over de herstelprocedure en de afronding van het onderzoek. De Minister zal hier naar verwachting eind september de Tweede Kamer over informeren. Natuurlijk besteden we hieraan aandacht in een volgende nieuwsbrief.

Voor een boek over de Paulastichting in Oosterbeek wil historicus dr. Anton van Renssen graag in contact komen met een afstandsmoeder die rond 1975 is bevallen in de Paulastichting. De stichting Moviera, de organisatie op dit moment in het pand van de vroegere Paulastichting is gehuisvest, heeft dr. Van Renssen gevraagd de geschiedenis van de locatie in Oosterbeek te beschrijven omdat ze begin volgend jaar gaan verhuizen. 

Waar gaat het boek over?
Het eerste deel van het boek gaat over de ongehuwde zwangere vrouwen die tijdelijk in de Paulastichting verbleven en daar bevielen van hun kind. Een behoorlijk percentage van deze vrouwen deed daar al dan niet gedwongen afstand van hun kind. Het tweede deel gaat over een groep die in latere jaren aan de Nico Bovenweg werden opgevangen, slachtoffers van huiselijk geweld. De doelgroep van het boek zijn oud-cliënten en oud-medewerkers van de Paulastichting en haar twee rechtsopvolgers Hera en Moviera.

Over de schrijver
Anton van Renssen is historicus bij Historytelling. Hij promoveerde op een studie over kinderbescherming in de negentiende eeuw en werkte onder meer voor de Commissie Geweld in de Jeugdzorg 1945-2019 onder leiding van prof. dr. Micha de Winter. Hij is zelfstandig historicus en voorzitter van de branchevereniging www.ondernemersingeschiedenis.nl

Wilt u meewerken aan het boek?
Bent u of kent u een afstandsmoeder die in de jaren zeventig in de Paulastichting verbleef, en die haar verhaal voor dit boek zou willen delen, dan kunt u contact opnemen met Anton van Renssen via moviera-oosterbeek@historytelling.nu. Dat kan ook anoniem. Het is de bedoeling de interviews voor het boek in september en oktober te houden. Het boek zal in het voorjaar van 2022 verschijnen.

• Wilt u automatisch op de hoogte blijven de ontwikkelingen rondom afstand en adoptie? Hier kunt u zich abonneren op de nieuwsbrief: Afstand en adoptie | Actueel | Rijksoverheid.nl 
• Wilt u anderen attenderen op de nieuwsbrief? Stuurt dan de link met de Abonneren-button door: Afstand en adoptie | Actueel | Rijksoverheid.nl
• Veel vragen en antwoorden over afstand en adoptie zijn verzameld op deze webpagina: Veelgestelde vragen met antwoorden over het onderzoek Binnenlandse afstand en adoptie 1956-1984 | Publicatie | Rijksoverheid.nl
• Wilt u contact leggen met het projectteam? Mailt u dan naar projectafstandenadoptie@minjenv.nl. Ook als u graag gebeld wilt worden.