Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 2 september 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 2 september 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte
Ja, dank en sorry dat we ietsjes later zijn maar nog even wennen aan de lengte van het nieuwe wandelingetje. Allereerst, terugblikkend op afgelopen week hebben we, denk ik, op een aantal dossiers wat stappen kunnen zetten. Zo zijn gelukkig, met het oog op Prinsjesdag, de gesprekken afgerond over de begroting en zoals we allemaal weten vinden die gesprekken plaats onder het complexe gesternte van hoge energierekeningen, forse prijzen aan de pomp, in de supermarkt, kosten van levensonderhoud die fors gestegen zijn. En veel Nederlanders maken zich daar zorgen over, eigenlijk wel alle Nederlanders, zeker de mensen met een kleine beurs, mensen met een uitkering maar ook, wat dan heet, de middengroepen die in toenemende mate merken wat er gebeurt. Ik heb het al vaker gezegd: ‘We kunnen dat niet allemaal als kabinet compenseren’, maar je probeert wel zo veel mogelijk maatregelen te nemen om mensen in situaties tegemoet te komen en daarmee die effecten, bijvoorbeeld van de inflatie te dempen en nogmaals, ook vooral voor de mensen met een kleinere beurs, maar ook de middengroepen die het hardste geraakt worden. Daarom is het belangrijk, denk ik, dat we erin geslaagd zijn om te komen tot een uitgebreid pakket. Ik denk ook een afgewogen pakket koopkrachtmaatregelen en zoals bekend zullen die dan bij Prinsjesdag bekend worden.
Ik heb jullie vorige week bijgepraat over asielopvang, daar hadden we vorige week vrijdag afspraken over gemaakt in het kabinet en gelukkig zien we daar ook nu de eerste zichtbare resultaten van. De situatie in Ter Apel lijkt iets verbeterd. We hebben nu een aantal nachten gehad dat niet mensen gedwongen buiten sliepen. We hopen dat natuurlijk ook de komende dagen zo zal zijn. Geen garanties maar er wordt vreselijk hard aan gewerkt. Dat kan dankzij de inzet van verschillende gemeenten, kerken, door het hele land die helpen daar om te voorkomen dat mensen in het weiland voor het opvangcentrum in Ter Apel moeten slapen en ik wil vanaf deze plek ook mijn waardering uitspreken voor al die mensen die daaraan bijdragen. Bij die gemeenten, bij die kerken, andere organisaties, maar ook het COA wat onder heel moeilijke omstandigheden, de medewerkers daar, hun werk doet en met man en macht bezig is om dit vraagstuk in goede banen te leiden. We zijn er nog niet, maar ik denk wel de eerste stap in de goede richting gezet en nu komt het erop aan dat we ook de afspraken van vorige week verder gaan uitvoeren. En daar zitten we met elkaar bovenop.
Dan hebben deze week, zoals jullie weten, Christianne van der Wal, Henk Staghouwer, Mark Harbers en ik gesprekken gehad met boerenorganisaties. Apart gesprek eerst met de boerenorganisaties die meer zitten op terreinen van de bio-boeren, de boeren die bezig zijn met de transitie zelf en hun bedrijf heel actief vorm te geven. En ook een gesprek met de grote boerenorganisaties daarna. Dat was pittig maar het was ook goed. Het tweede gesprek was in het bijzonder pittig maar ook echt goed, omdat we op een aantal punten gezamenlijk afspraken hebben gemaakt hoe we het gesprek nu verder voortzetten, gezamenlijk gaan werken aan een aantal vraagstukken, bijvoorbeeld kijken naar een systematiek die ook juridisch houdbaar is. Dat blijft van groot belang en we bij de staat van de natuur centraal staat. Het is nu aan Johan Remkes om met de bevindingen te komen van zijn werkzaamheden. Hij heeft dat ook aangekondigd afgelopen woensdag, dat dat de tweede helft september zal zijn. Dus moeten nog even geduld hebben maar ik heb er natuurlijk alle vertrouwen in. In hem maar ook in vertrouwen nu in dat proces met de organisaties van de boeren in Nederland om ook in gezamenlijkheid hier verder aan te werken.
Dus al die drie terreinen voortgang, we zijn er zeker nog niet.
Energierekening
DE ROOY (NOS)
Ik wilde graag wat vragen over de energierekening. Als we dan even kijken naar bedrijven, sportclubs, grote industrieën. Die grote industrieën bijvoorbeeld, er zijn een aantal die de deuren zelfs moeten sluiten omdat ze de energierekening niet kunnen betalen. Gaat u iets voor hen kunnen betekenen?
RUTTE
Ik kan niet vooruitlopen natuurlijk op de Prinsjesdagstukken. Maar uiteraard proberen we zo goed mogelijk te analyseren wat er aan de hand is en proberen we zo goed mogelijk over de volle breedte van wat we dan zien te kijken hoe kan de politiek antwoorden formuleren waarbij dat niet op alle punten mogelijk is. Ook niet altijd in de mate die mensen, die bedrijven het liefst zouden willen. Maar uiteraard dit soort vraagstukken die van belang zijn, ook de signalen van sommige grote bedrijven die zeggen: de rekening is nu zo hoog, we moeten zelfs de productie stilleggen. Die neem ik zeer serieus.
DE ROOY
De minister van Economische Zaken zegt: dat gaan we niet doen. We kunnen die industrieën niet helpen, we willen ze juist helpen misschien te verduurzamen. Dat gaan we wel doen. Is dat het antwoord vanuit de politiek?
RUTTE
Ik kan niet vooruitlopen op Prinsjesdag. Maar in algemene zin is dat natuurlijk beleid wat we al eerder hebben ingezet als kabinet om te kijken hoe kun je bijvoorbeeld die grote industrieën helpen om hun energievoorziening veel meer op een ruggengraat van groene waterstof te krijgen waarbij ons doel natuurlijk is te voorkomen dat deze bedrijven weggaan. Dat kost heel veel werkgelegenheid. Dan loop je ook het risico dat ze ergens anders in de wereld wel produceren met het risico ook van grote CO2-uitstoot terwijl je hier juist hele moderne bedrijfsleven kunt bouwen wat in staat is dat te produceren bijvoorbeeld met groene waterstof en andere technologieën waarbij die uitstoot juist zoveel mogelijk verdwijnt. En dat maakt ook Nederland natuurlijk, ja, tot een plek waar dit soort innovaties tot hun volle recht komen. Dus dat is natuurlijk bekend beleid. Dat hebben we al eerder aangekondigd.
DE ROOY
Dus u sluit u eigenlijk niet uit dat er vanuit het kabinet nog iets komt om deze grote industrieën te helpen met hun hoge energierekeningen?
RUTTE
Ik ga helemaal niks zeggen over Prinsjesdag, dus ook niks... Dus ik kan daar geen enkele vraag over beantwoorden.
DE ROOY
Ja, alleen er zijn een aantal bedrijven die vandaag de deur moeten sluiten en die kijken naar andere landen en die zeggen: in Duitsland worden ze geholpen, vanuit Brussel zijn er...
RUTTE
In Duitsland zijn ook grote bedrijven op grote schaal bezig, helaas, dat zijn de berichten van afgelopen weken, om de productie terug te schalen. Gelukkig nog lang niet op een... Dat gaat in Nederland gelukkig nog niet zover. Maar die berichten zijn ook uit Duitsland en andere landen. Voor een deel zie je natuurlijk dat bedrijven ook bezig zijn te kijken al heel snel hoe kan ik op een andere manier die productie inrichten? En er zijn ook veel bedrijven die wel kunnen door produceren.
DE ROOY
Het is een beetje lastig omdat wij al best wel veel weten wat er dan in die onderhandelingen, wat daar uit is gekomen. Ik snap dat u daar niet op kunt vooruitlopen. Maar ik wil toch nog één ding vragen over die energierekening. Heeft u ook lange termijn nagedacht of gesproken over wat als komende winter de energierekening nog drie keer zo hoog is dan nu op dit moment is.
RUTTE
Nou kijk, we proberen natuurlijk altijd na te denken over de “what ifs”. Maar uiteindelijk was het nu ook van belang om te komen tot goeie afspraken voor Prinsjesdag.
DE ROOY
Ja, maar een soort van cap op hoger dan dit mag niet om een soort van ongerustheid weg te nemen...
RUTTE
In Europa is daar een discussie over gaande hè, de Europese Commissie is bezig met voorstellen voor te bereiden. Er is volgende week een extra overleg van de Europese Rob Jettens, energieministers. Daarbij zullen verschillende ideeën op tafel liggen waarbij je, ja laten we zeggen, taboes snel geslecht worden. En tegelijkertijd voorstellen waar we eerder bezorgd over waren daarmee niet eens wel goed zijn. Maar we moeten er wel met een verse blik naar kijken omdat de situatie buitengewoon ernstig is.
DE ROOY
Is zoiets beter om Europees te doen dan alleen vanuit Nederland, zegt u?
RUTTE
Dat zal ook per voorstel moeten worden bekeken wat de rol is van de nationale overheid, wat je eventueel ook met elkaar in Europa kunt doen. Maar neem bijvoorbeeld de price-cap. Als dat betekent dat je tegen Rusland zegt: we betalen voortaan 80 in plaats van 100, als de oude berekening 100 was en we betalen voortaan 80, dan moet je wel zeker weten dat die leverantie doorgaat. Als het gaat om nationaal cappen is het natuurlijk niet zo dat daarmee die prijs, dat die kosten ineens weg zijn. Het is ook de vraag hoe dat uitpakt. En Nederland heeft natuurlijk bij die eerdere pakketten van november vorig jaar en eerder dit jaar vooral ingezet op bijvoorbeeld het verlagen van de energiebelasting of het verlagen van de btw, dat soort maatregelen. Dus daar maken landen verschillende keuzes in. Ik denk dat het nu interessant is in Europa te kijken, wat kun je ook gezamenlijk doen?
HAGENS (HART VAN NEDERLAND)
In aanvulling hiero, we spraken vandaag een aluminiumbedrijf uit Delfszijl dat de productie stopt. Is er wel een plan voor dit soort bedrijven om de komende maanden te helpen?
RUTTE
Het zal niet mogelijk zijn al deze bedrijven te helpen. Per bedrijf zal er moeten worden gekeken. Maar het is niet zo dat we een masterplan kunnen maken voor dat soort situaties. Het zal zo zijn dat er ook bedrijven zullen zijn die de productie terugschroeven en dat om bedrijfseconomische redenen doen vanwege de hoge energierekening.
HAGENS
Maar begrijp ik u dus goed, daar is voor de komende maanden geen plan voor, voor dit soort bedrijven om die te ondersteunen?
RUTTE
Wat ik u zeg is: je moet dat per geval bekijken. En kijken is er iets mogelijk? Maar dat zal heel vaak ook niet zo zijn, moet je ook eerlijk over zijn.
HAGENS
Maar wat betekent dat, per geval? Het ene bedrijf kan op compensatie rekenen en de andere niet?
RUTTE
Nee, dat betekent dat Economische Zaken natuurlijk altijd kijkt op het ministerie als er zich situaties voordoen, ook eerder hebben zich al wel situaties voorgedaan, een jaar of acht, negen geleden waarbij gekeken is: kun je het, er speelden wel andere dingen bij dat bedrijf, het is natuurlijk een bedrijf met zeer energie-intensieve, zo zijn er nog een paar in Nederland, die echt in het hoogste spectrum zitten qua energie intensiteit. En toen is er ook gekeken: is het mogelijk iets te doen? Ik kan nu niet over specifieke bedrijven iets zeggen. Maar daar wordt altijd met een open blik naar gekeken, zonder dat ik daar ook maar iets over kan beloven.
HAGENS
Maar dus er is wel een mogelijkheid voor de komende maanden?
RUTTE
Maar niet vanwege de kabinetsplannen die we nu maken met het oog op Prinsjesdag. In algemene zin geldt dat we natuurlijk altijd als een bedrijf belt en zegt: we hebben een probleem, bereid zijn te praten. Maar er zijn echt geen garanties. Want we zitten natuurlijk echt met een heel fors probleem met die energierekening. Dus ik ga hier geen enkele verwachting wekken.
HAGENS
Dus de komende maanden is er geen pakket mogelijk, is er geen budget mogelijk voor bedrijven die een hoge energierekening hebben en genoodzaakt zijn om vandaag de deuren te sluiten.
RUTTE
Ik kan niet met u vooruitlopen op Prinsjesdag, dat gaat niet.
HAGENS
Dat vind ik toch wel een beetje gek dat alles is in de media is strategisch gelekt door het kabinet, maar dat er geen vragen over gesteld kunnen worden.
RUTTE
Dat wekt de indruk dat alles wat u weet ook klopt en dat kan ik ook niet zeggen. U zult echt moeten afwachten.
HAGENS
Maar waarom wordt er gelekt?
RUTTE
Ja, maar dat wekt... Als ik daarop ga antwoorden dan zou ik bevestigen of ontkennen wat er naar buiten is gebracht en dan geef ik meer informatie en dat kan ik niet doen.
HAGENS
Nee, maar u weet toch dat er gelekt wordt door uw woordvoerders vooral.
RUTTE
Nogmaals, ik kan geen commentaar geven op wat u bericht voor Prinsjesdag, dat gaat niet. Dat doen we al 200 jaar zo.
Koopkracht
SCHREINEMACHERS (RTL NIEUWS)
U zei wel dat het een afgewogen pakket is dat u heeft samengesteld, een koopkrachtpakket. Hoe lang is de houdbaarheid van dat pakket?
RUTTE
Ik ga daar verder niet op in. We moeten dat echt... Bij Prinsjesdag komt het naar buiten. En ik denk dat het een goed pakket is, goed afgewogen, goeie balans. Maar verder ga hier niet.
SCHREINEMACHERS
Nee, maar we weten natuurlijk allemaal wat er dit jaar is gebeurd. U heeft de huidige begroting tot drie keer moeten bijstellen om de koopkracht te ondersteunen. Denkt u dat dit pakket wel voldoende is om het hele komende jaar door te komen? Of voorziet u dat het eventueel volgend jaar ook weer nodig zal zijn om dit pakket nog verder uit te breiden?
RUTTE
Dat voorzien we nu niet. Maar geen garanties. Maar het is zo in elkaar gezet dat het probeert een antwoord te geven op de situatie zoals die er is, natuurlijk ook rekening houdend met de verslechtering die ook benoemd is. Bijvoorbeeld in cijfers van het Centraal Planbureau. Met uiteraard ook structurele elementen die rekening houden met wat is er ook structureel nodig. Maar dat proberen we natuurlijk altijd te doen bij de begroting. En die is alleen deze keer natuurlijk exceptioneel vanwege de gigantische koopkrachtdaling tot 7%.
SCHREINEMACHERS
Maar nu was er dit jaar al kritiek op het koopkrachtpakket dat op punten niet voldoende zou zijn. Een aantal maatregelen zijn overgenomen van volgend jaar. Zou je dan niet nu al kunnen concluderen dat dat ook volgend jaar onvoldoende zal zijn?
RUTTE
Dat lijkt me wat vroeg om dat nu te concluderen. We zijn natuurlijk geconfronteerd vorig jaar al met oplopende energieprijzen en sinds de oorlog in, de Russische inval in Oekraïne, zijn die verder toegenomen. Daar hebben we ook op gereageerd, in twee stappen, in maart en later ook dit jaar voor de zomer met forse ingrepen, gericht ook vooral op mensen met een uitkering, of mensen op sociaal minimum via de gemeenten en allerlei andere maatregelen. Dat pakket wordt zo’n 7 miljard. Ja het is onvermijdelijk dat je natuurlijk dat in stappen doet. Ook kijkend, hoe ontwikkelt zich die prijsontwikkeling.
SCHREINEMACHERS
Ja maar dat geldt dus ook voor volgend jaar. Als het nodig is, gaat u weer opnieuw bij elkaar zitten om te kijken of er misschien nog meer nodig zal zijn, behalve op dit afgewogen pakket.
RUTTE
We komen nu eerst met Prinsjesdag met dit verhaal, met deze aanpak, die we hebben geprobeerd zo goed mogelijk te enten op wat onze inschatting is hoe de situatie zich verder ontwikkelt. Die is natuurlijk in een zekere mate onvoorspelbaar, dus je kunt nooit 100% precies voorspellen, dat hebben we ook gezien vorig jaar, begin dit jaar. En je ziet in heel Europa dat regeringen natuurlijk dan ook proberen daar weer op in te spelen. U vraagt nu of we ook volgend jaar, zou de situatie voordoen, daar dan weer op inspelen, ja nu eerst dit pakket met Prinsjesdag zou ik zeggen.
SCHREINEMACHERS
Ja dan nog even een vraag over de gang van zaken. Al maanden was bekend welke knoppen u aan kon draaien. Toch had u tot dinsdagnacht half 6 ’s ochtends nodig om uiteindelijk te beslissen u aan welke knoppen u in welke mate u zou draaien. Waarom is dat nodig? Zegt dat iets over de moeilijke verhoudingen in de coalitie en het moeizame proces om tot compromissen te komen?
RUTTE
Nee zowel bij het komen tot goede aanpak van de asielvraagstukken vorige week vrijdag in het kabinet alsook breder in de coalitie was dat dinsdag en natuurlijk in het kabinet woensdag voor de begroting 2023. Dat is echt op een prettige wijze verlopen waarbij dat natuurlijk wel vier heel verschillende partijen zijn en, ja, ook mijn ervaring is dat besluitvorming buiten mijn eigen partij wat trager gaat dan in de eigen partij omdat je met andere partijen tot gezamenlijke afspraken moet komen, bij dit keer, waarbij natuurlijk dit keer het vraagstuk wat voorligt, heel groot is vanwege de enorm stijgende inflatie en enorm stijgende energieprijzen maar we proberen, kijk ook naar de dreigende armoede onder kinderen, gezinnen, zo goed mogelijk antwoord op te geven, maar ook natuurlijk op die situatie voor de middeninkomens.
SCHREINEMACHERS
Maar lag het aan de andere partijen dat het zo lang heeft geduurd, zegt u dat dan?
RUTTE
Nee dat zeg ik niet. Ik zeg alleen dat in een coalitie bestaande uit meer dan een partij er altijd gesproken moet worden. ‘Hoe kijk je ertegenaan? Hoe kijk ik ertegenaan?’ We hebben hier vier partijen die op een goede wijze met elkaar samenwerken. Ik vond de gesprekken eigenlijk gedurende al die dagen op een hele plezierige wijze verlopen, maar het zijn wel partijen met veel verschillende opvattingen. Er ligt een heel groot vraagstuk, veel groter dan in de afgelopen jaren natuurlijk bij de begroting het geval was. Je moet echt wel teruggaan naar de grote bezuinigingspakketten uit 2011, ’12, ’13, ’14, dat waren ook zeer moeizame besluitvormingsrondes maar daarna natuurlijk een aantal jaren natuurlijk gehad waarin er niet bezuinigd hoefde te worden en de vraag meer was: ‘Hoe kunnen we op een verstandige wijze in de balans met overheidsfinanciën en extra uitgeven en lastenverlichting maatregelen nemen.’ Nu is het natuurlijk heel anders.
SCHREINEMACHERS
Dit had niet sneller gekund?
RUTTE
Dat denk ik niet nee. Nee hier hebben we er alles aan gedaan het zo snel mogelijk te doen maar ook goed. En nu denk ik dat er echt iets ligt waar ook de vier partijen van kunnen zeggen: ‘Dit heeft een goede balans.’
GAS
VAN DEN BERG (REUTERS)
Even over de hoge energieprijzen en vooral de hoge gasprijs. Het kabinet was in discussie met grootverbruikers over manieren om misschien verbruik terug te dringen en gas te besparen, zeg maar.
RUTTE
Iets harder, iets harder.
VAN DEN BERG
Het kabinet was in gesprek met grootverbruikers van gas en hoe is de vooruitgang daarvan?
RUTTE
Je ziet ook overall dat Nederland het gasverbruik behoorlijk is teruggelopen. Is deels natuurlijk ook noodgedwongen door de sterk stijgende prijs maar je ziet ook natuurlijk dat er een aantal transities die plaatsvinden, ook bij bedrijven, versneld worden vormgegeven. En ook bij burgers. Ja dat is natuurlijk niet voor iedereen mogelijk. Als jij met een kleine beurs in een sociale huurwoning woont, met een-steens muren, heb je minder mogelijkheden dan wanneer het een groot bedrijf is wat al bezig is met een grote transitie dus dat is heel erg afhankelijk ook van de situatie maar je ziet overall wel een behoorlijke daling van het gasverbruik.
VAN DEN BERG
Nee het gaat specifiek over de grootverbruikers.
RUTTE
Nee maar dat geldt dus ook voor de grootverbruikers en daar was natuurlijk al heel veel gesprekken mee gaande, ook vanwege de sluiting van het Groningen-gasveld. En de overgang op andere vormen van gasleveranties aan deze bedrijven. Hoe zorg je ervoor dat je die transitie goed vormgeeft en ook meer algemeen, hoe kan dat bijdragen aan een CO2-lagere uitstoot maar dat wordt natuurlijk wel heel erg nu in de context gezet van die enorm stijgende energieprijzen.
VAN LEEUWEN (BNR)
Nog even over die gas ‘cap’, of de maximale prijs op gas. Daar wordt over gesproken, volgende week in Brussel en u zegt dus net eigenlijk: ‘Er zijn geen taboes voor ons.’ Wij praten hier heel open over.
RUTTE
Ja wij hebben overigens twijfel altijd gehad bij een ‘cap’ op de prijs die je betaalt aan een leverancier van buiten, omdat je wel zeker moet weten dat die leveranties doorgaan hè. Dus die discussies in maart en mei was dat volgens mij, bij die Europese Raad. Italië, België, sommige landen aan die kant en landen als Duitsland, Nederland aan de andere kant, u kent die discussie, ging heel sterk over van ‘Ja, ik wil ook wel minder betalen voor Russisch gas, maar weten we zeker dat het blijft komen?’ En landen als Italië en Duitsland zijn natuurlijk in hele grote mate afhankelijk van dat Russische gas. Nu minder omdat Rusland minder levert en ze noodgedwongen ook andere maatregelen hebben genomen en Nederland natuurlijk ook zelf veel levert aan Duitsland en nog steeds. Ook LNG en uit die kleine velden en nog een stukje uit Groningen maar dat zijn natuurlijk ingewikkelde vraagstukken en...
VAN LEEUWEN
Dus u staat er nu anders in eigenlijk dan eerder dit jaar?
RUTTE
Nou we gaan volgende week in het kabinet er opnieuw over praten, ook over de voorstellen van de Europese Commissie, alles opnieuw op de proefstand zetten, zal ik maar zeggen, op de zeef leggen en opnieuw naar kijken maar deze zorg blijft natuurlijk en de vraag is ook even wat precies de voorstellen gaan worden uit de Commissie. Is dat een externe ‘price-cap’ is dat een interne ‘price-cap’? Een andere discussie is: ‘Waar zet je de elektriciteitsprijs op?’ Is die bepaald door de duurste energievorm of kijk je naar wat is de prijs van ‘renewables’? Dat zijn natuurlijk vraagstukken waar we ook even willen zien wat precies die voorstellen uit de Commissie komen.
VAN LEEUWEN
Ja wat vindt u van loskoppelen? Van de ‘renewables’?
RUTTE
Nou daar gaan we het volgende week in het kabinet over praten. Met de meest betrokken ministers in aanloop naar die Energieraad. Ik dacht dat die woensdag is, de negende. Dus dat is dan ook de gelegenheid om daar met elkaar nader over te spreken, maar goed, de zorgen die we natuurlijk eerder hadden over een aantal van die voorstellen zijn niet weg, maar ik vind wel, en dat zeggen we ook allemaal, dat je er opnieuw met een verse blik naar moet kijken en die zorgen blijven. Maar met een verse blik naar moeten kijken omdat natuurlijk de situatie inmiddels ook weer verder veranderd is en ook de leveranties uit Rusland natuurlijk verder zijn teruggeschroefd.
VAN LEEUWEN
En wat vindt u ervan dat andere landen, buurlanden, België, Duitsland, alleen, solo optreden? En nu zeggen: ‘Anders doe ik het wel zelf.’ Dus die marktwerking, dat argument dat geldt al niet meer eigenlijk want die is al verstoord.
RUTTE
Nou het lastige is natuurlijk dat de gasprijs op de wereldwijde spotmarkt tot stand komt, ook voor Duitsland en België, dat verandert natuurlijk niet.
VAN LEEUWEN
Wij blijven trouwens vullen?
RUTTE
Zij hebben geen eigen gaswinning, in Duitsland bijna niet geloof ik, of helemaal niet. België ook niet, dus die kopen dat in tegen de spotprijs en dat zijn natuurlijk hoge prijzen op dit moment. Wat zij natuurlijk kunnen doen, is nationaal besluiten nemen. Op zich mag dat tot op zekere hoogte omdat, maar dat doen wij natuurlijk pentagonaal in de meest betrokken landen. Die energieafspraken in Europa lopen eigenlijk met de meest betrokken buurlanden en waar de Europese Commissie naar kijkt, zou je weer Europees breed afspraken kunnen maken. Nou die zijn eerder, is er voor het Iberisch Schiereiland, dus Portugal, Spanje, is er een uitzondering gemaakt voor het vaststellen van de elektriciteitsprijs. Die begrijp ik ook omdat er heel weinig interconnectie is tussen Spanje, Portugal enerzijds en de rest van de Europese Unie, maar nu is vooral de vraag: ‘Wat zou je Europees breed kunnen doen?’ En dat is echt een zoektocht, want dat moet je dan wel zo doen dat de leveranties doorgaan en dat je ook zorgt dat de kosten zo liggen dat die ook reëel blijven.
Koopkracht (2)
AHAROUAY (NRC)
Er zijn mensen die nu al niet kunnen rondkomen maar een grote groep Nederlanders verkeert vooral nog in financiële onzekerheid door die stijgende prijzen, geen idee hoe de winter zal verlopen. Hoe erg wordt het? Waar moeten Nederlanders zich op voorbereiden?
RUTTE
Dat heeft u kunnen zien, natuurlijk ook helaas al in de doorrekeningen die er liggen. En dan zie je natuurlijk een enorm verdere verslechtering van het koopkrachtbeeld de komende tijd. Dat is echt wel dramatisch. Dat hebben we in het naoorlogse Nederland niet of heel zelden gezien. En dat is ook de reden waarom het kabinet zich natuurlijk voor de opgave zag en daarom ook daar meer tijd voor heeft genomen dan gebruikelijk om ook echt met een serieus antwoord te komen. Ik denk dat dat lukt maar het is niet het antwoord wat het probleem helemaal weghaalt.
AHAROUAY
Ja want dat zijn de cijfers maar ik probeer eigenlijk ook meer... Waar moeten mensen zich op voorbereiden in de zin van...
RUTTE
Nou ja, als het kabinet niks zou doen, dan zou natuurlijk de kinderarmoede enorm stijgen, überhaupt de armoede enorm stijgen. Zou er een groot risico zijn van afsluiting, maar het kabinet probeert natuurlijk maatregelen te nemen om ons daar zo goed mogelijk tegen te beschermen, nogmaals zonder een volledig schild op te kunnen trekken.
AHAROUAY
Ja maar kunnen mensen er rekening mee houden dat ze op dezelfde voet door kunnen leven of moeten ze bijvoorbeeld geld opzij zetten?
RUTTE
Nee dit zal natuurlijk voor iedereen effect hebben, maar ik kan dat niet per gezin nu precies voorspellen maar iedereen moet echt rekening houden natuurlijk dat in het huishoudboekje, de energierekening een natuurlijk veel groter aandeel zal gaan vormen. Nou is natuurlijk het punt dat mensen met een hoog inkomen natuurlijk veel meer mogelijkheden hebben om daarmee om te gaan. Maar iemand die in een uitkering zit of op het sociaal minimum, en dat is natuurlijk onze eerste grote zorg ook bij de begrotingsgesprekken, heeft die mogelijkheid niet. Want dan zou dat aandeel in het huishoudinkomen van de energierekening enorm stijgen. Dus daar moesten we naar kijken. Alleen de realiteit is ook dat de mensen die werken met een lager inkomen ook zwaar geraakt worden. En tot nu toe maar beperkt bereikt kunnen worden met de pakketten die we hebben. Het is ook heel lastig om heel precies die groep te bereiken. Dus daar proberen we iets aan te doen en dat is echt een zoektocht. En hoe dat precies uitpakt ziet u bij Prinsjesdag. Plus, dat je natuurlijk ziet dat ook, laten we zeggen, de brede groep middeninkomens in toenemende mate nu dit ervaart. Dus we proberen over die volle breedte een antwoord te formuleren wat, ik zeg nog maar een keer, geen volledig schild is tegen dit probleem. Dus iedereen zal ook uiteindelijk natuurlijk zelf besluiten moeten nemen over het eigen huishoudboekje. Op de oude voet doorgaan zal voor heel veel mensen niet mogelijk zijn. Maar wij proberen natuurlijk wel ervoor te zorgen dat we in dit rijke land, wat we nog steeds zijn met elkaar, zo goed mogelijk in een gezamenlijke solidariteit proberen daar ook mee om te gaan.
AHAROUAY
Ik denk dat ik het ook vraag want je ziet andere Europese leiders, u heeft het vast ook gezien, uw Franse collega, uw Duitse collega, die de ernst van de situatie zo duidelijk mogelijk onder woorden proberen te brengen. Van bereid je voor: het wordt echt een moeilijke winter. Misschien ben ik daar wel een beetje naar opzoek.
RUTTE
Ja, ik vind overigens dat meer de Franse president dat doen dan de Duitse kanselier. Volgens mij heeft de Franse president dat gedaan en ook mijn Belgische collega. Als ik hier de Nederlandse kranten iedere morgen zie wordt die taak voor mij vervuld en is dit ook een gelegenheid. Fijn dat u die vraag stelt. Ik zeg het vaak op allerlei gelegenheden. TV-toespraken zijn in Nederland niet zo gebruikelijk. Wil ik echt proberen bij hoge uitzondering te doen, bijvoorbeeld bij een pandemie. Maar u heeft gelijk. Dat heeft natuurlijk enorme effecten op gezinnen.
AHAROUAY
Met corona, om daar even op terug te komen, toen was er ook een heel lange periode van onzekerheid. En toen kwam er ook een noodpakket voor banen en voor de economie, voor baanzekerheid en de economie. En toen stonden de vakministers van Sociale Zaken, van Financiën, van Economische Zaken ook in zo’n persconferentie. En de boodschap was heel duidelijk: je zakt niet door de ondergrens, bedrijfsleven. Wij zorgen ervoor, we gaan alles op alles zetten dat je niet door die ondergrens zakt. Kan het kabinet straks, ik begrijp u gaat niet op die plannen vooruitlopen, maar kan het kabinet die geruststelling ook geven aan...
RUTTE
We hebben dat toen echt anders geformuleerd. We konden nooit garanties geven. Je hebt het in de horeca gezien ook hoeveel bedrijven toch ondanks alle pakketten in de problemen zijn gekomen. En gelukkig nu weer op de oude omzetcijfers zijn. Maar sommige bedrijven hebben dat niet meer mee kunnen maken.
AHAROUAY
Een letterlijke quote: ‘voor het kabinet geldt dat wij alles op alles zullen zetten en zullen doen wat nodig is’.
RUTTE
Ja, dat, die quote kan ik overnemen. Maar u zei het net iets anders: de ondergrens en garanties dat je er nooit onder zakt. Die garanties kun je niet geven, maar de garanties is wel conform de quote die u voorleest, dat we er natuurlijk alles aan doen om vanuit de solidariteit die we in Nederland met elkaar kennen en onze gezamenlijke inzet, om ervoor te zorgen dat we iedereen hierin meetrekken maar dat neemt niet weg dat het ook op het individuele huishoudinkomen nog steeds forse effecten zal hebben. Die proberen we natuurlijk zoveel mogelijk te dempen om te voorkomen dat... Ja neem bijvoorbeeld mensen op de laagste inkomens, die gaan natuurlijk procentueel door de hogere energierekeningen heel fors op achteruit als je niks zou doen, dus daar moeten we echt, daar moeten we echt iets aan doen en dat proberen we ook te doen met de stukken die met Prinsjesdag naar buiten komen, maar ook die middengroepen.
AHAROUAY
Moeten mensen dit horen als een geruststelling?
RUTTE
Het is een reëel verhaal. Het reële verhaal is: we zullen allemaal ervaren, we zullen hier allemaal van merken dat dit zich voordoet, de hoge inflatie, de hoge energierekening, de hoge kosten ook in de supermarkten en tegelijkertijd zullen we ook als land er alles aan doen, met elkaar om die gevolgen zo veel mogelijk te dempen.
Asielbeleid
VRAAG (ONBEKEND)
U refereerde al aan de asieldeal van vorige week maar dat heeft toch al wat deining gegeven bij de coalitiepartijen en de achterban. Hoe kijkt u daarnaar? Baart dat zorgen?
RUTTE
Nou niet tot zorgen maar je moet het wel serieus nemen. Je ziet dus de smalle marges van de politiek ook hierin terug en die zijn er natuurlijk altijd. Er was gister een prachtig boek gepresenteerd over de jaren zeventig, nou de verbeelding aan de macht, Joop den Uyl en daarna Van Agt-Wiegel en ook uiteindelijk als je op dat decennium terugkijkt, is dat ook een decennium geweest van smalle marges en besturen en grijstinten, dat is onvermijdelijk in Nederland, maar goed, dat maakt ons, denk ik, ook tot het rijke land wat we zijn. En bij de asieldeal zie je inderdaad dat dat in alle partijen, overigens spiegelbeeldig, niet allemaal dezelfde reacties geeft. Bij mijn partij komen ze sinds gisteren allebei voor, maar aanvankelijk maar één kant op en bij de andere partij zit de zorg wat meer op andere aspecten. Ja dat was ook wel enigszins te voorzien. Ik denk tegelijkertijd dat wat we hier doen echt heel fatsoenlijk is. We zeggen niet: ‘Gezinshereniging stopt.’ We vragen wel, als je geen huis hebt en om te voorkomen dat mensen in een weiland eindigen, vertragen we. En mensen die op zoek zijn naar een woning, een sociale huurwoning, zeggen we: ‘Luister, dat is acht tot tien procent ging naar statushouders, dat wordt tijdelijk twaalf procent.’ Het is niet zo dat alle sociale huurwoningen nu naar statushouders gaan, maar wel een iets hoger percentage en we gaan tijdelijke woningen bouwen in een verhouding dat die ook ter beschikking komen aan de eigen bevolking dus zo denk ik echt dat we een afgewogen pakket hebben, maar je ziet inderdaad in alle partijen, geeft dat reacties. Daar maak ik me op zich ook niet zorgen over maar je moet ze wel serieus nemen. Het zijn wel serieuze signalen en doorgaan, niks doen, was ook geen optie. Dat ging niet. En je ziet nu gelukkig dat dat grasveld bij Ter Apel, in ieder geval de afgelopen dagen en ik hoop dat dat ook de komende dagen zo is, geen garantie, maar er wordt vreselijk hard aan gewerkt om dat ook door te zetten dat dat nu wat rustiger is.
VRAAG
Een Kamerlid van uw eigen partij gaf zijn zetel op vanwege deze deal. Blijft dat bij een? Denkt u dat het bij een blijft of dat meer Kamerleden zich. Daar heeft u geen signalen van?
RUTTE
Dat weet ik niet, dat denk ik wel. Heb ik geen signalen van. En ook van deze had ik het signaal niet van tevoren, maar goed, dat hoeft ook niet, dat is hij niet verplicht maar ik vind dat, en dat geldt voor alle vier de coalitiepartijen, ook voor mijn partij, volgens mij, in ieder geval voor mijn partij heeft altijd gegolden: je staat altijd open als Nederland om mensen die vluchten voor oorlog en geweld een veilig heenkomen te bieden. Dat moet wel in aantallen die beheersbaar zijn voor de Nederlandse samenleving en als je hier naartoe komt en hier geen recht op asiel hebt, nou ‘Zoef de Haas’ weer terug, dat is vreselijk lastig, dat weten we. Daar werken we ook heel hard aan. Als je overlast veroorzaakt, heb je een groot probleem, maar wel ook een land blijven wat vanuit beschavingsideaal ook zegt: ‘Als je echt op de vlucht bent en je meldt je hier, dan proberen we toch ook te kijken of we je hier bescherming kunnen bieden en wat je nu ziet, is dat er, ik geloof, 15.000 mensen in asielzoekerscentra zitten die mogen blijven en nog niet in die samenleving verder kunnen integreren en je hebt ze, dat is natuurlijk de paradox, nu ook vreselijk hard nodig, ook in de arbeidsmarkt en op andere plekken. Dus daar proberen we nu ook iets in te versnellen.
VRAAG
Ja nog even een vraag over die... U zei het woord ‘beschaving’. Asielexperts die zeggen: ‘Het kabinet rekt de grenzen nu zo ver op, dat gaat rechtszaken uitlokken, maar dat maakt niet uit want tegen de tijd dat die zijn afgerond, is eigenlijk het einde van deze deal al bereikt.’ Is dat een hele cynische gedachte, of zit daar een kern van waarheid in?
RUTTE
Maar kijk dan wel, aan de uitstroomkant doen we toch niks extreems. We zeggen niet ineens: ‘Alle sociale huurwoningen gaan naar asielzoekers’. We gaan van 8 tot 10 procent naar 12 procent. Oké, het is wat hoger maar nog steeds 88% is voor mensen die een woning zoeken die niet behoren tot de groep statushouders en aan de andere kant, we zeggen niet: nareizen is verboden. Maar als je nog geen huis hebt en we zien hoe overbelast nu die asielketen is. Ook vorige week gezegd, ook politiek fouten gemaakt waarbij we te snel denk ik de capaciteit hebben terug geschaald waardoor de redundantie in het systeem te klein is geworden. Maar we zitten nu met dat feit. En dan vind ik het ook reëel dat je zegt: laten we daar nou ook heel even wat matigen. En dat is niet extreem. Het is niet zo dat we zeggen: die nareis stopt. We vragen wel even te pauzeren als je nog geen woning hebt. Als je die woning wel hebt kan die nareis gewoon. En op de afspraak met Turkije over Syrische vluchtelingen overnemen zat Nederland aan de bovenkant in Europa. We waren ook één van de architecten van die afspraak. Dus dat vind ik helemaal niet zo gek. En dan zeggen: ja, gegeven het feit dat het nu zo complex is hier zetten we dat even stop voor een jaar en daarna gaat dat weer door. Dus het is volgens mij aan beide kanten hebben we echt de maatvoering gezocht die beschaafd is, die noodzakelijk is en die iets meer lucht in de hele asielketen brengt zodat je ook weer kunt omgaan met wisselingen en schommelingen en het weer stabiel wordt. Goed weekend.