Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 6 april 2023
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 6 april 2023. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
RUTTE
Treinongeval Voorschoten
Goedemiddag allemaal. Ik wil allereerst hier stilstaan bij, uiteraard, het ernstige treinongeluk dat afgelopen dinsdag plaatsvond bij Voorschoten. En zoals bekend is daarbij één persoon overleden en zijn verschillende mensen zwaargewond geraakt. En ook van mijn kant wil ik hier nogmaals, ook namens het kabinet, we hebben daar vandaag ook in de ministerraad bij stilgestaan, iedereen die bij dit tragische ongeluk betrokken was, veel sterkte wensen. Ik wil ook mijn condoleances overbrengen aan de nabestaanden, uiteraard respect voor alle spoorwegmedewerkers die te maken hebben gehad ook met de eerste hulp na afloop en omwonenden. En uiteraard ook onze bijzondere gedachte aan de nabestaande van de overledene. Belangrijk is nu dat de verschillende instanties nu eerst uitzoeken wat er precies is gebeurd. Die onderzoeken, die wachten we nu af. En uiteraard kijken we dan heel precies naar de uitkomsten.
Dan heeft u misschien nog een enkele vraag zo meteen aan mij over het Kamerdebat van gisteren, dus laat ik daar nu… nee, niet? Anders zou ik daar uitgebreider op in gaan, maar dan hou ik het nu heel kort, en dan wacht ik zo de vragen af.
Oorlog in Oekraïne
En dan een paar andere punten. Over Oekraïne: het lijkt er niet op dat de Russische agressie op dit moment tegen Oekraïne snel tot stoppen komt, tot een einde. Oekraïne blijft dan ook onze hulp vreselijk hard nodig hebben. En ook vandaag hebben wij nog eens bevestigd dat Oekraïne op deze steun kan blijven rekenen. Het kabinet heeft begin deze week bekend gemaakt dat wij uit de reservering van twee en een half miljard nu 274 miljoen euro vrijmaken voor onder meer humanitaire steun, landbouw en herstelwerkzaamheden. En van dat bedrag gaat ook 75 miljoen euro naar het zogenaamde UCAP. Dat is het Ukraine Comprehensive Assistance Package, van de NAVO. Dat is voor niet-lethale steun aan Oekraïne. Daarmee loopt Nederland voorop. En dat is ook belangrijk, dat andere landen daar weer ook gevolg aan kunnen geven. En dat wordt ook zeer gewaardeerd. Dat gaat dus om niet-lethale steun aan de Oekraïense strijdkrachten. En daarnaast is het, denk ik, goed dat we samen met onze bondgenoten blijven kijken naar wat we nog meer kunnen doen. Want het is volstrekt helder dat wij schouder aan schouder moeten blijven staan met Oekraïne in hun strijd tegen Rusland en tegen de Russische agressie. En wat nodig is, en zolang het nodig is.
Staatsbezoek Emmanuel Macron
En dan: volgende week dinsdag, direct na Pasen, dan start het staatsbezoek van Emmanuel Macron en zijn echtgenote aan Nederland. In het verlengde hiervan houden wij op woensdag in Amsterdam de regeringsconsultaties tussen onze landen. Dat zijn de tweede. De vorige waren in maart vorig jaar in Parijs. Dit zijn de tweede dit jaar april in Amsterdam. En dat is ook een unieke gelegenheid om een aantal heel concrete onderwerpen, die bilateraal spelen, maar ook als het gaat om onze posities in Europa, NAVO, VN, om die op elkaar af te stemmen en op die manier ook de onderlinge samenwerking verder te versterken. En ik zie er dan ook zeer naar uit en ik heb er veel vertrouwen in dat het een heel mooi, maar ook inhoudelijk en heel waardevol bezoek zal worden.
Matthäuspassion
En tot slot wil ik natuurlijk iedereen prachtige Paasdagen toewensen met hopelijk de nodige rust en ontspanning. U weet: ik ben premier van alle Matthäuspassions. De reizende cyclus die ik daarvoor hanteer, was het de laatste keer Leiden. Morgen is het Naarden. Dat betekent volgend jaar Delft, en dat gaat dan de komende jaren zo door. En dat betekent dat ik morgen met enkele andere leden van het kabinet in Naarden zal zijn. Maar andere leden van de ministerraad zullen in Delft en ongetwijfeld ook in Leiden en andere plekken zijn. En dan treffen we ons volgende week hier weer gewoon op vrijdag. En nogmaals: tot dan, wens ik iedereen een paar prachtige Paasdagen.
Kamerdebat over de uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen
DE ROOY (NOS)
Meneer Rutte, heeft u vandaag in de ministerraad gesproken over het debat van gisteren?
RUTTE
Ja, niet heel lang maar we hebben er zeker bij stilgestaan, ja.
DE ROOY
En wat was de conclusie?
RUTTE
Dat het een stevige discussie was en dat de Kamer daar uiteraard ook alle reden toe had en alle recht toe had om ons daarover te bevragen.
DE ROOY
Het beeld ontstaat nu dat toch, dat het kabinet vleugellam is, de hele oppositie ziet het eigenlijk niet meer zitten met dit kabinet, hoe kijken jullie daarnaar?
RUTTE
Dat zien wij anders, integendeel, we zien het helemaal niet als vleugellam, het is wel zo dat op een belangrijk onderdeel het CDA vraagt om opnieuw te kijken naar de afspraken, dat gaat over stikstof. Maar dat gaat specifiek over dat onderwerp en dat staat ook niet in de weg om ervoor te zorgen dat we nu zo snel mogelijk ook stikstof gaan reduceren. Alle onderwerpen lopen ook door, dus wij zien het anders.
DE ROOY
Maar er is niemand die vandaag heeft gezegd: ‘Dit is een misschien wat onduidelijke boodschap.’
RUTTE
Nee, want de boodschap is helder, namelijk op stikstof kunnen we gewoon door, maar op een specifiek onderdeel, namelijk de stikstofafspraken in het coalitieakkoord en dan vooral natuurlijk de datum, 2030/2035, daar wil het CDA in het bijzonder nader over spreken.
DE ROOY
Stikstofminister Van der Wal zei bij de uitloop: ‘Nou ik hou het coalitieakkoord van vandaag de dag maar even vast en laat me maar even niet afleiden’. Maar verder vooruit kijken, dat is eigenlijk ingewikkeld voor een minister die toch een agenda voor de lange termijn moet gaan uitrollen.
RUTTE
Kijk, wat we nu moeten doen is op korte termijn stikstof reduceren. Daarvoor is die datum 2030/2035 niet relevant. De belangrijkste datum is nu 2025, dan moet er 40% stikstof gereduceerd zijn in de gebieden die gevoelig zijn voor stikstof, dus in die natuurgebieden. Dat is het eerste doel wat nu nabij ligt, de provincies hebben er ook groot belang bij dat ze dat doen, dat willen ze ook. Die willen ook dolgraag het daarvoor noodzakelijke instrumentarium hebben, want die willen ook weer door met vergunningverlening, het legaliseren van de PAS-melders, dus de bedrijven die eerder hoorden dat ze door konden, maar nog niet die ruimte hebben en natuurlijk het natuurherstel.
DE ROOY
En wat doet dat met u als zo’n groot deel van de oppositie en ook partijen waar u samenwerking mee moet gaan zoeken in de Eerste Kamer, zoveel kritiek hebben? Zo’n fundamentele kritiek ook op dit kabinet?
RUTTE
Dat hoort soms bij dit vak, dat neem ik zeer serieus en er is ook een flinke serieuze poging gedaan, dat waardeerde ik zeer, vanuit PvdA en GroenLinks om te kijken of zij die motie van wantrouwen konden voorkomen door te zeggen: ‘Doe het nou de komende paar weken.’ Ik heb dat gewogen en geoordeeld dat dat niet verstandig was op dat verzoek in te gaan, maar ik waardeerde wel zeer hoe ze dat deden.
DE ROOY
Maar het hoort er nou eenmaal bij, zegt u?
RUTTE
Bij dit vak hoort ook dat je soms fundamenteel kan botsen met de Tweede Kamer, dat is niet helemaal te vermijden. Ik vond de manier waarop dat gebeurde gisteren vanuit de Kamer, zeker vanuit de partijen die ik noemde en ook veel andere partijen heel fatsoenlijk.
DE ROOY
En ziet u dit ook als signaal vanuit heel veel partijen dat dit misschien niet een koers is die Nederland nu nodig heeft volgens sommige partijen?
RUTTE
Nou volgens mij hebben zij vooral bezwaar tegen het feit dat het kabinet heeft gezegd: We gaan opnieuw praten, de coalitie over dat deel van de coalitieafspraken waar betreft de stikstofafspraken. Dat doen we niet meteen maar dat doen we nadat bekend is wat bijvoorbeeld uit de Provinciaalse coalitieonderhandelingen inhoudelijk voortkomt, maar ook wat in de regelingen staat plus wat uit het Landbouwakkoord voortkomt. Ik heb dat te respecteren, ik denk dat het wel verstandig is daarop te wachten. Ik begrijp dat van het CDA, of er dan ook daadwerkelijk tot afspraken gekomen kan worden weet ik natuurlijk niet.
DE ZOETEN (NIEUWSUUUR)
Meneer Rutte, bijna de voltallige oppositie dient een motie van wantrouwen in, wat is het belang daarvan?
RUTTE
Dat is zeer relevant, wat ik net tegen uw collega zeg, ik vond ook de wijze waarop dat gebeurde heel netjes, omdat men ook zei: ‘Dat is nog te voorkomen door een verzoek van ons te honoreren, namelijk doe het binnen twee weken.’ Maar ik vind het verstandig om inderdaad als een partij dan zegt: ‘We willen er opnieuw over spreken’, om ook die partij de gelegenheid te geven dat te doen op het moment dat alle ook alle relevante informatie er is, dus we konden er niet aan tegemoet komen. Maar ook het feit dat men ook te elfder ure, letterlijk was het, zei: ‘Kunnen we daar toch nog eens naar kijken?’ Dat waardeerde ik op zichzelf zeer.
DE ZOETEN
Ja u zegt: ‘Het was netjes’, ze zeiden het op een nette manier, maar ze zeggen wel: ‘We willen u eigenlijk weg hebben’, kan u dat eigenlijk wat schelen?
RUTTE
Ja, dat kan me zeer veel schelen…
DE ZOETEN
Wat dan?
RUTTE
…zeker ook omdat… Nou dat betekent dus dat een groot deel van de oppositie het niet eens is met mijn, onze inschatting dat de keuze die wij nu maken, namelijk gelegenheid geven aan een partij om te beslissen op een moment voor de zomer dat zij opnieuw willen spreken over de stikstofafspraken om dat niet nu al van een datum te voorzien.
DE ZOETEN
Ja daar zijn ze het niet mee eens, maar ze vinden eigenlijk zelfs dat u weg moet.
RUTTE
Om die reden hè, ze zeiden: ‘Je moet weg…’
DE ZOETEN
Ja en met best wel veel stemmen hè, bijna de hele oppositie, de SGP, altijd trouw, zegt: ‘We steunen hem niet, maar het stoplicht is wel op oranje’, dat is toch een heel duidelijk signaal. En alleen de coalitiepartijen houden elkaar nog zo’n beetje vast, terwijl u wel ook afhankelijk bent van die oppositie. Wat betekent dit materieel?
RUTTE
Dat weet ik nooit precies maar ik denk dat het heel specifiek ging over het vraagstuk: men was kritisch over de heronderhandeling, vervolgens was de casus belli voor de motie van wantrouwen was het feit dat we niet konden toezeggen dat binnen twee weken te doen om redenen die ik heb toegelicht ook gisteren in het debat, waar ik ook achter sta, maar ik respecteer zeer het standpunt van een aantal oppositiepartijen en dan in het bijzonder de indieners GroenLinks, PvdA, dat ze zeiden: ‘Dat moet je wel doen binnen twee weken’. Ik oordeelde namens de coalitie anders over en…
DE ZOETEN
Maar u zegt ‘het kan mij wel wat schelen’, maar ik probeer, gaat u dan nog nadenken ben ik eigenlijk wel goed bezig?
RUTTE
Maar het ging natuurlijk heel specifiek over dat vraagstuk van kun je binnen twee weken dat doen of niet.
DE ZOETEN
Maar u verkleint het nu maar ze vonden dit heel ernstig omdat ze zeggen ‘eigenlijk wordt er niet bestuurd, we zitten bij een heel belangrijk onderwerp in een totale impasse’.
RUTTE
Nee, maar als dat zo zou zijn dan zou natuurlijk de zaak anders liggen, maar die impasse is er niet. We kunnen gewoon door nu met de maatregelen, we kunnen door met de stikstofreductie, we kunnen door met het zo snel mogelijk ook in uitvoering brengen van de uitkoopregelingen voor boeren die willen stoppen, voor piekbelasters, andere regelingen. We kunnen ook zo snel mogelijk door met de uitkomsten van de gebiedsprocessen die de provincies op dit moment afwerkt…
DE ZOETEN
Ja u zegt allemaal, u zegt ‘het is geen impasse’, anderen zien dat anders. Hoe zou u dan deze politieke unieke situatie omschrijven?
RUTTE
Er is een impasse over de vraag of er een impasse is maar volgens mij is er geen impasse.
DE ZOETEN
Maar wat is het dan wel? Deze… hoe omschrijft…
RUTTE
Een meningsverschil erover, maar dat kan toch? Het is toch niet ongebruikelijk dat een coalitie soms…
DE ZOETEN
Nee, maar we hebben nu even een tijdelijk…
RUTTE
…met het CDA…
DE ZOETEN
…een soort tijdelijke stil over dit onderwerp en daar gaat u later over verder praten…
RUTTE
Nee, we hebben geen stil.
DE ZOETEN
…een impasse, een gijzeling, een kabinet in ontbinding.
RUTTE
Oh dat bedoelt u, nee, allemaal niet. Wij kunnen gewoon door met het stikstofbeleid en op één specifiek onderdeel, namelijk wil je klaar zijn in ’30 of in ’35, heeft het CDA gevraagd ‘willen we opnieuw bespreken’ en dat zit niet in de weg om nu vaart te maken.
DE ZOETEN
U zegt eigenlijk ‘niks aan de hand’, gewoon doorlopen?
RUTTE
Nee, er is wel wat aan de hand want het openbreken van een regeerakkoord is zeer ongebruikelijk. Het kán, maar het is ongebruikelijk. Het mag. Dus natuurlijk is dat op zichzelf een zeer relevant politiek gegeven maar het leidt niet tot een impasse op de korte termijn in het uitvoeren van de stikstofmaatregelen. Daar ben ik het oneens met de oppositie, maar dat mag ook. Daar doe ik het debat over met de Kamer, je hoeft het niet altijd eens te zijn. Maar daarmee neem ik het nog wel serieus wat ze zeggen.
BEEKMAN (BNR)
U heeft dagen gesproken over de verkiezingsuitslag en het signaal vanuit de samenleving, een lang debat gister over geweest. Simpele vraag: wie is er nu geholpen?
RUTTE
Kijk, waar het debat zich uiteindelijk zich op toespitste, daar ga ik niet over. Daar gaat vanzelfsprekend de Kamer over, en ik snap heel goed dat de vraag van de Kamer in het bijzonder ook ging over het vraagstuk van de heronderhandeling zoals die door het CDA is aangekondigd…
BEEKMAN
Dat heb ik allemaal al gehoord.
RUTTE
…maar, ik maak hem even af sorry, dan beantwoord ik ook de hele vraag: dat neemt niet weg dat het gister in het debat ook wel degelijk ging over het bredere vraagstuk van de mate waarin Nederland zich herkent, vertegenwoordigt te worden door de politiek, de mate waarin we er ook in slagen om grote problemen op te lossen.
BEEKMAN
Ja, maar dan is nogmaals de vraag, er werd over grote thema’s gesproken, ook vorige week binnen de coalitie, binnen het kabinet: Groningen, Toeslagenaffaire, stikstof uiteraard, maar wie is er na al deze tijd nu geholpen? Dat is simpel, gewoon: wie is er geholpen?
RUTTE
Nou op zo’n korte termijn is niemand daarmee geholpen, je doet dit om ervoor te zorgen dat je kunt uitzetten het beleid om als het gaat om Groningen en stikstof, maar ook om toeslagen, om verbeteringen aan te brengen in de uitvoering. Om wel tegelijkertijd vast te stellen dat heel veel dingen wel lukken, alle maatregelen die nodig zijn voor de hervormingen in het onderwijs, onze veiligheid, onze defensie, het terugdringen van de CO2-uitstoot, op al die vlakken liggen we op schema.
BEEKMAN
Maar ik begreep toch goed dat jullie met elkaar aan tafel zijn gaan zitten omdat er een signaal vanuit de samenleving was gekomen ‘maak vaart met de grote vraagstukken die er op dit moment voorliggen’, er moesten oplossingen gaan komen, dus nogmaals de vraag, u heeft eigenlijk gezegd ‘niemand is geholpen’, wat hebben we dan de afgelopen tijd gezien?
RUTTE
Je kunt niet twee weken na de verkiezingsuitslag alles meteen weer goed trekken. Wat je moet doen is eerst een analyse maken. En de analyse die wij hebben gemaakt is langs twee lijnen: ten eerste, dat er een fundamentele discussie in Nederland gevoerd wordt over de vraag of ‘de politiek’ er in voldoende mate is voor de samenleving. Dat raakt bijvoorbeeld aan vraagstukken rondom stad/platteland maar ook vraagstukken binnen de grote steden of we in staat zijn die goed aan te pakken en dat heeft ook weer te maken met heel specifiek beleid wat je daarop voert. En het tweede is de uitvoeringskracht en dan gaat het inderdaad over die hele grote onderwerpen zoals Groningen, het Kinderopvangtoeslagschandaal, stikstof, daar hebben we over gesproken. Het is niet zo dat als je dat bespreekt dat je dan ook meteen de oplossing hebt. Als dat er was, dan hadden we dat ook voor de verkiezingen gedaan. Dus dat gaan we nu verder ook in uitvoering brengen. Dat betekent één, als het raakt om stad/platteland, hoe ga je bijvoorbeeld om met hoe je geld verdeelt, tussen stad en platteland, dus wat betreft aanrij-tijden van ambulance tot en met hoeveel politie er is en het onderwijs. Maar ook binnen de grote steden: hoe zorg je ervoor dat er weer meer leraren komen. Allemaal zaken waar we natuurlijk ook mee bezig zijn. Het is niet helemaal nieuw. En twee: als het gaat om die uitvoeringskracht, wij komen binnenkort natuurlijk met een reactie op het enquêterapport Groningen, het is niet zo dat daar nu niets gebeurt, er zijn heel veel dingen in gang gezet maar die reactie op dat enquêterapport kun je natuurlijk gebruiken om in nauw overleg, ook met de regio en alle betrokkenen, ervoor te zorgen dat alles wat nodig is om dat verder in versnelling te brengen, dat ook te gaan doen.
BEEKMAN
Een mooie analyse, maar na al het praten met elkaar, kunt u één concreet voorbeeld geven van een onderwerp of een probleem in de Nederlandse samenleving waarbij u echt een stapje verder bent gekomen? Gewoon een klein concreet voorbeeld?
RUTTE
Nee, dat doe ik niet, want dat kan niet in twee weken. Als dat zo was, dan had je dat vóór de verkiezingen gedaan. Dus je maakt een analyse wat het is probleem, dit zijn zeer complexe problemen, het is niet zo dat als je die analyse maakt dat je dan morgen het knopje omdraait en dat dan een probleem is opgelost. Was het maar zo. Daarvoor is het te ingewikkeld…
BEEKMAN
Ik vraag alleen maar om een oplossingsrichting…
RUTTE
…dus zowel op Groningen als op kinderopvangtoeslag, als op stikstof.
BEEKMAN
Een oplossingsrichting…
RUTTE
Die heb ik net geschetst. Ik heb geschetst…
BEEKMAN
U heeft een analyse geschetst, een oplossingsrichting. Bijvoorbeeld Groningen, heeft u al een klein beetje, kunt u ons een klein beetje meenemen in hoe u die mensen daar gaat helpen?
RUTTE
Daar zijn we druk over in gesprek en ik denk ook dat daar goede reactie op gaat komen, op dat rapport, maar ik wil echt ook die gesprekken met de regio de kans geven. Dat zijn gesprekken die we ook zo snel mogelijk afronden en dan komen we met een reactie.
BEEKMAN
Begrijpt u dat dit heel frustrerend is voor de mensen die ‘het signaal’, zoals u dat noemt, hebben afgegeven bij deze verkiezingen, om dan nu te horen dat u eigenlijk zegt ‘ja, we hebben nog geen begin van een oplossing’.
RUTTE
Dat zeg ik niet. Ik zeg u dat als het zo was dat je Nederland besturend over night een paar knoppen kunt omdraaien en dan zijn problemen opgelost, dan zouden we dat doen. Maar zo werkt het niet. Als mensen dat denken, dat kan de politiek niet. En dat snappen mensen ook heel goed. Wat je wel moet doen, is met elkaar afvragen: waarom lukt het niet? En wat moet je dan doen om het wel werkend te krijgen? Maar dat gaat niet in een paar weken.
HOEDEMAN (AD)
Meneer Rutte, als dit kabinet nu nog niet valt, wat is er dan voor nodig om het wel te laten vallen?
RUTTE
Daar zit een hele analyse achter, in uw hoofd, die ik echt de uwe moet laten. Voor dit kabinet geldt dat wij op heel veel fronten hard aan het werk zijn en ook een paar dingen, zoals Sophie Hermans zei, niet goed gaan, waardoor het overall oordeel van haar ook het mijne is, namelijk: het gaat matig. Dat heeft onder andere te maken met die grote onderwerpen zoals Groningen en stikstof.
HOEDEMAN
Ik vraag u dit omdat ik nu sinds 1986 op het Binnenhof rondloop en ik heb nog nooit zo’n macabere toestand moeten aanschouwen als deze toestand. Wat vindt u er zelf van?
RUTTE
Dit is een bijzondere politieke situatie, dat een partij vraagt om heronderhandeling. Maar dat kan gebeuren. Dat is mijn tweede coalitie… of, mijn? Tweede coalitie waar ik leiding aan mocht geven, ook een paar keer gebeurd.
HOEDEMAN
Heeft deze dreigende crisis effect op de belangrijke besluitvorming die de komende weken moet plaatsvinden?
RUTTE
In uw vraag is een aanname besloten die ik niet deel. En de politieke situatie, als ik ‘m zo neutraal mag formuleren, die dus nu ontstaan is, leidt niet tot vertraging.
HOEDEMAN
Begint u zich niet een klein beetje te identificeren met Jan-Peter Balkenende die op een gegeven moment steeds dover en blinder werd voor allerlei signalen om hem heen?
RUTTE
Dat vind ik een zeer unfaire weergave van Jan-Peter Balkenende. Ik was kritisch op zijn kabinet in 2009, toen er een heel groot bezuinigingsvraagstuk lag om Nederland goed door de crisis te loodsen. Daar is gister ook hier en daar aan gerefereerd, aan een uitspraak van mij. Ik denk echt dat dit een andere situatie is.
HOEDEMAN
Ok.
EK (SBS)
Meneer Rutte, ik kan me bijna niet voorstellen dat u zelf snapt wat u zegt over de hele situatie. Er wordt gewoon bijna ontkent dat er een meningsverschil is in de coalitie, of dat er problemen zijn. Terwijl iedereen eigenlijk ziet dat dat wel zo is, dat er wel een crisis is, wel problemen in uw kabinet.
RUTTE
Ja, er is een meningsverschil. Dat klopt. Dat heb ik geschetst.
EK
Ja, een meningsverschil…
RUTTE
Maar u vertaalt het in een crisis, daar ben ik het niet mee eens. Maar inderdaad, er is een serieus meningsverschil, namelijk: waar zet je de doelstelling voor het stikstofbeleid?
EK
En is dat problematisch of niet?
RUTTE
Dat is politiek problematisch, maar niet voor de uitvoering. Want de uitvoering kan nu gewoon doorgaan.
EK
U zegt net namelijk ook bijvoorbeeld: 2030, dat is nu niet relevant.
RUTTE
Nee.
EK
Waarom is dat dan überhaupt ooit afgesproken, als dat toch niet relevant is?
RUTTE
Uiteindelijk is het wel relevant, want je wilt weten wanneer je klaar bent. Maar het probleem op dit moment is dat we onvoldoende begonnen zijn. Dus je praat over een reis: waar wil je uitkomen en hoe snel? Waar je wil uitkomen, weten we allemaal. Dat is namelijk bij een vergaande reductie van de stikstofuitstoot. Uit mijn hoofd gezegd: 74 procent in de stikstofgevoelige gebieden. En dat is ongeveer een halvering stikstof overall. Daar wil je uitkomen. Daar zit een jaartal aangeplakt. Maar het probleem is dat die reis om daar te komen nog nauwelijks is begonnen. En eigenlijk hebben we gezegd, daar zijn we het met z’n vieren volledig over eens: we moeten nu zo snel mogelijk beginnen.
EK
Maar u bent het niet eens over wanneer u daar moet aankomen.
RUTTE
Wij zijn het erover eens wat er af is als het af is. En de vraag is: is dat in ’30 of in ’35, maar dat raakt toch niet aan de vraag om nu heel snel met die reis te beginnen en het probleem is dat die reis onvoldoende begint.
EK
Maar daar heeft niemand het ook over. De vraag is: waarom is dan die afspraak 2030 gemaakt? En als het toch niet relevant is nu, waarom dat niet gewoon laten varen?
RUTTE
Hij is uiteindelijk relevant, maar niet op dit moment, om ervoor te zorgen dat je daadwerkelijk een begin kunt maken met je stikstofaanpak.
EK
Dus hij is nu niet relevant, maar straks weer wel?
RUTTE
Uiteindelijk wel, want je wil natuurlijk weten, als je langere termijn kijkt: wanneer zijn je plannen klaar? Maar dat heeft Remkes ook onder ogen gezien. Want die zegt niet voor niks: kijk in 2025 en 2028 opnieuw naar de snelheid van de stikstofreductie. Kijk ook naar de verschillen die er zullen zijn tussen gebieden. Er zullen provincies zijn die meer waterrijk zijn en meer akkerbouwgericht. Provincies die meer vanuit zandgronden werken en meer veeteeltgericht. Er zullen grote verschillen blijken te zijn.
EK
U wilde dus eigenlijk gister niet zeggen, wanneer hoopt u dat het CDA straks wel komt met het openbreken van het regeerakkoord?
RUTTE
Daar heeft het CDA gister zelf iets over gezegd. Voor de zomer, hebben ze gezegd.
EK
Maar wat hoopt u? Want voor de zomer is best wel laat.
RUTTE
Ik heb dat gister ook in het debat gezegd, dat ik mij kan vinden in de noodzaak om dat echt voor de zomer te doen.
EK
Voor de zomer is best wel laat, toch? De provincies zijn bezig ook met hun plannen, die moeten ze 1 juli eigenlijk in hebben geleverd.
RUTTE
Die kunnen gewoon door met hun plannen. Want die moeten vooral plannen maken, om ervoor te zorgen dat ze in 2025 40 procent gereduceerd hebben, dat ze de ruimte creëren voor de PAS-melders legaliseren, voor de wegen aanleggen, voor woningbouw en vooral ook voor natuurherstel, want dat gaat vooraf aan al die andere dingen.
EK
Maar, zoals bijvoorbeeld Kees van der Staaij gister ook zei: wat nou als jullie allemaal naar elkaar gaan staan kijken? Provincies staan naar u te kijken, u staat naar de provincies te kijken.
RUTTE
Daar ben ik dus niet bang voor, omdat die provincies er ook zelf groot belang bij hebben om nu van start te gaan.
EK
Dan nog eventjes over die grote dossiers. Het lijkt steeds alsof u iets nodig heeft om tot een inzicht te komen. Een parlementaire enquête vanuit Groningen. Nu weer verkiezingen waarop basis van u concludeert: het moet beter. Waarom ziet u dat eigenlijk niet eerder? Waarom heeft u dat soort dingen nodig?
RUTTE
Dat heb ik al gisteren in het debat gezegd. Zo is het ook niet. Natuurlijk is het zo dat je een trend ziet en ontwikkelingen ziet. Maar zo’n verkiezingsuitslag dwingt je natuurlijk wel om opnieuw met elkaar die analyse te maken.
EK
En als u zegt: het moet beter, waar moet dan het vertrouwen nog vandaan komen dat uw kabinet dat kan doen terwijl ze er al zo lang mee bezig zijn?
RUTTE
Dat vertrouwen kan alleen komen uit je daden, nooit uit wat je belooft.
EK
Maar hoelang gaan die daden nog duren? Want u heeft wel vaker verbetering beloofd. Ook op dossier-Groningen, ook dossier-toeslagenaffaire, ook op dossier-stikstof.
RUTTE
Op Groningen zie je dat verschrikkelijk hard wordt gewerkt, bijvoorbeeld met de dorpenaanpak en de kleine-kernenaanpak, om dingen te versnellen als het gaat om het versterken. Waar het betreft het schadeherstel, moeten er ook grote stappen worden gezet. Aan al die dingen wordt hard gewerkt, maar het enquêterapport gaat enorm helpen om ervoor te zorgen dat je heel gefocust, ook waar het betreft alle psychosociale impact van de aardbevingsschade en uiteraard ook de positie van de regio, om dat verder in kaart te brengen en van beleid te voorzien. Als het gaat om de kinderopvangtoeslag idem, daar liggen natuurlijk heel veel ideeën hoe je dat moet doen, maar daarvan zegt terecht Aukje de Vries in het kabinet: ‘Doe alleen die dingen die er niet voor zorgen dat je op korte termijn denkt iets te doen om te versnellen wat per saldo betekent vertragen, omdat je het nog complexer maakt’, dus dat is iedere keer de afweging.
EK
Maar de vertraging is er sowieso?
RUTTE
Ja, maar de vraag is dus dat je niet dingen nu doet die er uiteindelijk toe leiden dat het hele proces vertraagt omdat je denkt iets te veranderen in de manier van uitvoering die uiteindelijk tot een vertraging leidt, waardoor het langer gaat duren. Dat is iedere keer een afweging die we heel zorgvuldig met elkaar maken en dat zijn we aan het doen.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Ja meneer Rutte, ik hoorde de vicepremier van CDA-huize gisteren nog zeggen dat het stikstofbeleid mislukt is. Ik vroeg me af of u zijn analyse deelt?
RUTTE
Nou in die zin dat we te traag werken op dit moment, als hij dat bedoelt, ik heb dat niet precies aan hem kunnen vragen, maar wat ik met hem eens zou zijn.
DE WINTHER
Maar het viel u ook op, dus, dat hij dat zei?
RUTTE
Nee ik heb dat eerlijk gezegd niet gehoord, maar u citeert dat nu en ik interpreteer dat als: dat we wel 100 zijn gaan rijden en nog een paar dingen hebben gedaan, er is wel meer gebeurd, maar dat het probleem is dat het daadwerkelijk reduceren van stikstof door al die discussies, mede, niet snel genoeg gaat en dat het daarom zo belangrijk is dat we nu zicht hebben op die uitkoopregeling, zicht hebben op een aantal andere processen die we in gang zetten, uiteraard die provincies werken aan die gebiedsplannen waardoor je ook daadwerkelijk kunt uitgaan tot het reduceren van stikstof.
DE WINTHER
En wiens schuld is dat eigenlijk?
RUTTE
Ja dat is natuurlijk altijd een collectief vraagstuk, als je zo’n lange discussie hebt met elkaar.
DE WINTHER
Ja, dus van de coalitie dan of het kabinet?
RUTTE
Nou daar ga ik niet in pinpointen maar ik stel wel vast dat het resultaat is, dat sinds 2019 de uitspraak van de Raad van State, je sneller had willen gaan.
DE WINTHER
Ja, u had het net even over mevrouw Hermans en haar analyse en zij sloot haar betoog ook af met een wat kritische zin, namelijk dat het toch tijd was dat het kabinet aan de slag ging met migratie en klimaat en dat het de laatste keer was dat ze dat vriendelijk ging vragen. Ik neem aan dat de schrik erin zit?
RUTTE
Ja, ik neem dat zeer serieus en ik ben het ook met haar eens. Overigens op klimaat zou mijn standpunt zijn: Zijn we heel hard bezig, alleen je ziet nog steeds dat er een gat gedicht moet worden, daar werkt Rob Jetten vreselijk hard aan. Op migratie zijn we bezig te kijken naar de drie aspecten van migratie, zoals u weet, dat heeft te maken met kennismigratie, arbeidsmigratie en de asielmigratie, hoe we dat onder controle moeten krijgen, daar werken we ook hard aan, maar ik beschouw het als een zeer terecht aanmoediging.
DE WINTHER
Er wordt heel erg hard gewerkt, horen we eigenlijk wekelijks hier ook, wanneer is het tijd voor resultaten op het migratiedossier?
RUTTE
Wat mij betreft ook zo snel mogelijk, daar werken we ook hard aan, dus inderdaad, wat u zegt.
DE WINTHER
Ja u wil ook niks zeggen over wanneer het stikstofdossier af moet zijn, ergens voor de zomer, hoopt men.
RUTTE
Nee het stikstofdossier wordt nu in gang gezet, de vraag is wanneer is die discussie over ’30, ’35 af.
DE WINTHER
Ja, maar geldt dat voor migratie ook? Horen we dat ook voor de zomer of…
RUTTE
Nee daar is mijn standpunt dat ik u meld als we met maatregelen komen als we ze af hebben.
DE WINTHER
Ja maar goed, meneer Rutte, u heeft zelf uw congres en ook Nederland het een en ander daarover in het vooruitzicht gesteld, het is toch op een gegeven moment ook wel verantwoordelijk regeringsbeleid om aan te geven wanneer je je plannen gaat ontvouwen?
RUTTE
Op een gegeven moment wel maar ik doe dat als we zover zijn.
DE WINTHER
Ja wanneer is dat?
RUTTE
Nogmaals, zodra we er zijn.
DE WINTHER
Is het er voor de zomer?
RUTTE
Ik laat het u zo snel mogelijk weten.
DE WINTHER
We zagen ook een confrontatie tussen u en Farid Azarkan van DENK. U gebood hem eigenlijk om zijn woorden terug te nemen, waarin hij u beschuldigde van het, ja eigenlijk het bedenken van institutioneel racisme, u reageerde daar nogal fel op. Bent u nog steeds diezelfde felheid toegedaan over…
RUTTE
Zeker, maar die ga ik hier niet herhalen want hij is hier niet, dus ik vind het niet zo netjes om nu met hem dat gesprek via u voort te zetten, maar wat ik daar zei gisteren, daar sta ik nog helemaal achter.
DE WINTHER
Maar is daar achter de schermen nog een woord over gewisseld met elkaar of niet?
RUTTE
Nee, nee.
DE WINTHER
Dus daar staan de koppen nog steeds tegenover elkaar?
RUTTE
Ja.
VAN GRONINGEN (OP1)
Ja meneer Rutte, even over, u weet dat voor de zomer het CDA ergens een keer bij u aanklopt en zegt: ‘Goh, we willen graag dat coalitieakkoord openbreken’, ik kan me voorstellen, dat is ook een beetje uw stijl, dat u ondertussen niet stil zit. Bent u ondertussen wel al aan het bellen, bent u ook aan het bedenken wat daar allemaal dan eventueel besproken kan worden tegen die tijd? Of gaat u echt zitten wachten tot zij aankloppen, voordat u bedenkt: ‘Goh wat zou het wisselgeld kunnen zijn voor bijvoorbeeld D66 voor het CDA…’
RUTTE
Ja daar kan ik niks over zeggen. Wat er in mijn hoofd allemaal zich afspeelt, dat houd ik echt even in mijn hoofd.
VAN GRONINGEN
Nee, maar deelt u wel de analyse dat de onderwerpen die collega Wouter de Winther net aanhaalt: migratie, klimaat, dat die dan ook ongetwijfeld op het menu staan, als het coalitieakkoord opengebroken wordt?
RUTTE
Volgens mij werkt het allemaal niet zo erg om al die dingen te gaan verknopen. En er zijn ook geen verzoeken gedaan, dat hoeft ook niet, op migratie. Het coalitieakkoord staat daar niet in de weg, het coalitieakkoord is prima, je hebt alleen te maken op dit moment met een aantal ontwikkelingen sinds het coalitieakkoord waar het betreft migratie, die volgens mij noodzaken om met elkaar serieus te kijken hoe je daar beter grip op kunt krijgen, dus er is ook geen partij die vraagt om heronderhandeling van het coalitieakkoord, maar wel kijkt: Hoe kun je ervoor zorgen dat je gewoon als regerend kabinet, als regerende coalitie op dat vlak, en dat geldt trouwens ook voor klimaat, waar we zien dat er natuurlijk dreigt achterstand te ontstaan in het doel van de 55 procent, 2030 en hoe je dat kan inlopen.
VAN GRONINGEN
Ja maar goed, u heeft gezegd: ‘Het is, iedere partij mag het vragen om het coalitieakkoord open te breken, maar dat gaat dan toch niet alleen over dat ene zinnetje: ‘Versnellen naar 2030’, daar zal dan toch ook andere onderwerpen ter tafel komen?
RUTTE
Het CDA heeft deze vraag neergelegd, verder is mij niet bekend dat een partij vraagt om heronderhandelen van het coalitieakkoord en als het gaat om die onderwerpen als klimaat, migratie, is het volgens mij ook niet nodig. Daar staat het coalitieakkoord niet in de weg, daar moet het kabinet, binnen het coalitieakkoord zoals dat er ligt, wat dus niet in de weg staat bij het nemen van maatregelen, moet wel komen tot die maatregelen, zowel op klimaat als migratie. Maar dat zijn natuurlijk hele onderscheidende onderwerpen en als je dat allemaal aan elkaar gaat lopen verbinden wordt het ook een soepje.
VAN GRONINGEN
Als ik het goed begrijp, zegt u ‘als het CDA vóór deze zomer aanklopt, dan gaan we alleen heronderhandelen over dat ene zinnetje’?
RUTTE
Maar zelfs dat zeg ik niet. Ik wacht waar ze mee komen en dan is het aan de vier coalitiepartijen om te kijken hoe ze daarmee om gaan.
VAN GRONINGEN
Dus het kan zo zijn dat alle andere onderwerpen dan ook weer…
RUTTE
Nee, er ligt één verzoek nu, van één partij, op één onderwerp.
VAN GRONINGEN
Oké. Heeft u Remkes eigenlijk nog gesproken hierover?
RUTTE
Nee.
VAN GRONINGEN
Heeft hij contact met u opgezocht over dit onderwerp?
RUTTE
Nee, nee.
VAN GRONINGEN
Natuurlijk de bedenker van 2030.
RUTTE
Nee, ik probeer sinds, ik heb hem nog één keer gebeld na zijn rapport en toen hing hij meteen op.
VAN GRONINGEN
Oh…
RUTTE
Want hij dacht dat ik hem weer ergens voor vroeg. En daarna ben ik gezellig bij hem gaan eten en dat was heel gezellig en toen hebben we het eigenlijk niet over stikstof gehad, of nauwelijks.
Toekomst
VAN GRONINGEN
Oké. Tot slot, beetje een flauwe vraag, maar u zegt regelmatig ‘ja, een half jaar voor de volgende Tweede Kamerverkiezingen, dan bepaal ik, dan laat ik weet of ik nog weer door wil’, gezien de situatie waar de politiek in Nederland nu in verkeert, zitten we zo’n beetje tegen een half jaar…
RUTTE
Wordt het niet eens tijd om erover na te gaan denken?
VAN GRONINGEN
Ja, heeft u er al over nagedacht?
RUTTE
Nee. Dat plan ik nog steeds augustus volgend jaar.
Vladimir Poetin
VRAAG
Meneer Rutte, de Koning zegt in een podcast met Edwin Evers dat het beleid was destijds om een biertje te drinken met Vladimir Poetin tijdens de winterspelen van Sotsji. Als u er nu zelf op reflecteert op dat drinken van dat biertje met de Koning, zegt u dan niet ‘ik heb dat te snel besloten en daarmee het aanzien van de Koning beschadigt’?
RUTTE
We moeten ons echt realiseren dat dat plaatsvond in een andere tijd. Dat was vóór de Russische inval op de Krim. En wij hadden op dat moment zeer intensieve contacten met de regering van Moskou. In 2013 was Poetin hier geweest en hebben we lange gesprekken gevoerd in het Scheepsvaartmuseum in Amsterdam. Ik ben bij hem geweest, ook in 2013, op het Forum in Sint-Petersburg, lange gesprekken gevoerd. Ik was er in 2011 en in 2014 in Sotsji hebben we ook lange gesprekken gevoerd, we hebben veel gebeld en dat biertje was inderdaad in Sotsji, was ook nog voor de inval op de Krim.
VRAAG
Ja, u vond hem destijds een respectabel staatsman.
RUTTE
Ja, maar ik, het is niet zo dat ik al mijn collega’s allemaal van dat soort adjectieven voorzie, maar op dat moment waren er normale bilaterale betrekkingen. De Koning was er ook in oktober 2013 geweest samen met zijn echtgenote, de Koningin, voor een heel groot bezoek. Er waren intensieve relaties met Rusland. Dat is natuurlijk totaal veranderd in maart 2014 met de Russische inval op de Krim.
VRAAG
Maar toch in 2009 werd er al een advocaat, Sergej Magnitski, vermoord, een journaliste is ook vermoord, en toch kon de Koning daar een glas drinken met Vladimir Poetin?
RUTTE
Sterker nog, hij was…
VRAAG
Heeft u achteraf geen spijt daarvan?
RUTTE
…oktober 2013 heeft hij een groot diner gehad in het Kremlin, omdat wij met Rusland… Kijk, er zijn heel veel landen in de wereld waarmee wij normale relaties hebben en ook die relaties gebruiken om moeilijke onderwerpen te bespreken, maar er is echt een verschil in de relatie met Rusland vóór en na de inval op de Krim. Daarna is het totaal anders…
VRAAG
U had geen aanwijzing…
RUTTE
…dit was, we hadden geen aanwijzingen dat hij de Krim ging binnenvallen op dat moment.
VRAAG
(onverstaanbaar)
RUTTE
Althans, dat dat zou gebeuren. Nee. Dat zou mogelijk kunnen zijn dat dat toen internationaal allemaal voorzien werd, maar dat was in ieder geval nog niet gebeurd.
VRAAG
Nou, Bill Browder denkt daar anders over, maar die naam is u vast bekend.
Incident Feyenoord-Ajax
DE GOEDE (RTL Nieuws)
Even van het verbale… ik ben trouwens Agnes de Goede, RTL Nieuws, hallo.
RUTTE
Jazeker, wij kennen elkaar.
DE GOEDE
Oh, goed zo. Even van het verbale geweld gister in de Tweede Kamer naar het geweld in de Kuip, ook gisteravond. U heeft ongetwijfeld de berichten en de beelden wellicht gezien. Wat ging er door u heen toen u dat las en zag?
RUTTE
Dat was natuurlijk inderdaad gister ook tijdens het debat, dat die berichten naar buiten kwamen. En ik vind het gewoon echt… het is puur wangedrag. Het is geweld en het is ontoelaatbaar. Zeker ook op het voetbalveld. Je blijft af van spelers, je blijft van coaches en je blijft ook af van scheidsrechters. En wat hier gebeurde, was totaal schandalig. Het gooien van meerdere voorwerpen op het veld, mensen op die manier ook lichamelijk letsel toebrengen, is totaal onacceptabel.
DE GOEDE
Wat moet er nu gebeuren? Want dit heb ik u vaker horen zeggen, en uw collega-ministers willen ook weer gaan praten. Maar is die tijd van praten niet voorbij?
RUTTE
Ik denk dat ze eerst moeten praten, dat dat goed is. Dat geldt dus voor Dilan Yeşilgöz en ook voor Conny Helder. Die gaan praten met gemeenten, politie en de KNVB. Maar Dilan heeft ook gezegd, al, en ik dacht ook dat Conny Helder er al iets over gezegd heeft, dat natuurlijk, als we dat niet snel onder controle krijgen, je nadere maatregelen moet nemen. Wat dat dan is, ga ik niet over speculeren. Eerst die gesprekken nu goed voeren.
DE GOEDE
Waarom wilt u daar nog niks over zeggen, over die maatregelen?
RUTTE
Omdat ik eerst wil dat ze die gesprekken voeren.
DE GOEDE
Want dat er iets nodig is, ik bedoel, de incidenten stapelen zich op. Het wordt steeds meer en meer. Dus je zou ook kunnen zeggen: nu moeten we echt eens een keer iets gaan doen en echt gaan optreden.
RUTTE
Zeker. En daarom zijn die gesprekken nodig, om te kijken of het mogelijk is dat nog een keer met gesprekken te doen, en anders zullen we niet aarzelen.
Boete Pepijn van Houwelingen
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Ik weet niet of u het al binnen heeft gekregen, maar het is duidelijk geworden dat het FvD-Kamerlid Pepijn van Houwelingen een boete heeft gekregen van 450 euro vanwege het hijsen van, of eigenlijk het fabriceren van een foto waarop het leek alsof de twee ministers Kuipers en Van Gennip een nazivlag hezen. En ik was benieuwd naar uw reactie erop.
RUTTE
Dat heb ik nog niet gezien. Ik vond het wel een onsmakelijke, echt totaal onsmakelijke actie van die man. Dus nee, dat die boete is, weet ik niks van, dus daar reageer ik niet op. Wil ik eerst even precies bestuderen. Maar ik vond het totaal onsmakelijk wat hij deed. En ik vond de reactie van mijn collega’s ook daarop had mijn volle ondersteuning. Dat vond ik echt niet kunnen.
DE WINTHER
Bij herhaling zou hetzelfde gebeuren? De gang naar Justitie om te vragen of daar kan worden ingegrepen?
RUTTE
Dat ligt natuurlijk voor de hand. Maar dat is een als-dan-vraag. Ik vond dit, wat hij hier deed, en ook de reactie van mijn collega’s daarop, volstrekt terecht. Wat hij deed: onacceptabel. Dit is zo smakeloos om op deze manier mensen in diskrediet te brengen, dat heeft eigenlijk, heb ik geen woorden voor.
Bewaren appjes en sms’jes
VRAAG (ONBEKEND)
Ik vroeg me af, meneer Rutte, of u zich vanmiddag, of vanmorgen bij de ministerraad, nog op enig moment heel kort geschaamd heeft? Want de ministerraad is akkoord gegaan met de reactie om aan de bewindspersonen en hoge ambtenaren te vragen hun appjes en sms’jes beter te bewaren. En die zaak is aan het rollen gebracht omdat u sms’jes gewoon naar believen verwijderde.
RUTTE
Nee, ik heb mij niet geschaamd. Omdat ik mij, en net zoals mijn collega’s, want ik was niet de enige, wij hebben ons steeds gehouden aan een naar eer en geweten door Binnenlandse Zaken opgestelde richtlijn waarvan uiteindelijk de toezichthouders hebben gezegd: die is te beperkt, die moet ruimer. En dat doen we ook. Dus sinds oktober, dacht ik, of november, ik weet het niet precies, maar ergens eind vorig jaar, toen die rapporten uitkwamen, bewaren we ook al onze sms-berichtjes en appjes. Als ze zakelijk zijn.
VRAAG
Privéberichten hoeven natuurlijk niet bewaard te worden. En u staat daar ook volledig achter, er is niks meer weggegooid sinds oktober vorig jaar?
RUTTE
Van mij wordt nu alles in een cloud, een wolk, en op alle mogelijke plekken bewaard. Ook privéberichten, want ik heb geen tijd om dat allemaal te splitsen. Maar dat moeten we dan ooit maar een keer doen als ik stop.
VRAAG
Maar u zegt dat u zich altijd aan de regels gehouden heeft. Volgens mij heeft de Archiefraad, of een ander adviesorgaan, wel duidelijk gemaakt hoe uw oude gedrag de wet overtrad.
RUTTE
Nog een keer, er was een richtlijn van Binnenlandse Zaken die naar eer en geweten was opgesteld door ambtenaren hoe om te gaan met sms’jes en chatberichten. Daar heb ik mij in de Kamer over verdedigd. Dat was niet alleen voor mij, was voor alle mensen van de overheid. Daarvan heeft de toezichthouder gezegd: die is te ruim. Je moet eigenlijk alle zakelijke berichten bewaren. Prima, dan gaan we dat doen. Goede Pasen!