Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 29 augustus 2025
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 29 augustus 2025. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Vertrek NSC (1)
SCHOOF
Vandaag de eerste ministerraad na de gebeurtenissen van vorige week. In het debat van afgelopen woensdag heb ik daar uitgebreid over gesproken met de Kamer. Ik ga niet herkauwen wat daar allemaal gewisseld is. Maar goed om vast te stellen dat de Kamer ons vraagt om op belangrijke dossiers te blijven doen wat nodig is. Natuurlijk in nauw overleg met de Kamer, want de realiteit is dat de overgebleven dragende partijen van dit kabinet bij lange na geen meerderheid vormen. We realiseren ons dat deze situatie vraagt om terughoudendheid in wat we aanpakken. En om een luisterend oor richting de Kamer, want voor ieder debat en ieder onderwerp zullen we moeten zoeken naar meerderheden. Desalniettemin vertrouw ik erop dat we de komende maanden in nauw overleg met de Kamer nog een aantal goede dingen kunnen doen. Want de grote problemen waar ons land voor staat en de dagelijkse zorgen van mensen zijn niet demissionair. De toeslagenouders en de Groningers mogen niet de dupe worden van deze situatie. Oekraïne heeft onze steun nodig. En ook op terreinen als asiel, stikstof en wonen moeten we stappen blijven zetten. Dus we gaan door. Nederland moet bestuurd worden.
Rijksbegroting 2026
Ook de begroting voor 2026 kan niet wachten. Op Prinsjesdag wordt die gepresenteerd. We hebben vandaag de laatste puntjes op de i hebben gezet. Daarmee is het proces op tijd afgerond en kunnen de stukken worden verstuurd voor beoordeling door de Raad van State. Zoals u weet kan ik hier inhoudelijk niet verder op vooruitlopen. Maar u kunt ervan op aan dat deze begroting netjes binnen de financiële kaders blijft. En dat we goed oog hebben gehouden voor de portemonnee van alle Nederlanders. Kortom, ik ben blij met wat er ligt en ik heb er vertrouwen in dat we daar de Kamer ook van kunnen overtuigen.
Strafbaarstelling illegaal verblijf (1)
Ook op enkele andere terreinen hebben we vandaag in de ministerraad besluiten genomen. Zo is naar aanleiding van de voorlichting van de Raad van State besloten dat de minister van Justitie en Veiligheid zo snel mogelijk met een wetswijziging komt waarin illegaal verblijf strafbaar wordt gemaakt, maar waarbij we medemenselijkheid blijven toestaan. Een vrijwilliger die een maaltijd bereidt, of een hulpverlener die opvang biedt in een kerk, mag niet strafbaar worden. Dat is niet wat wij met dit wetsvoorstel hebben beoogd. Ook hebben we een AMvB vastgesteld waarmee we strengere regels stellen voor de communicatie van zware criminelen in de EBI in Vught en de Afdelingen Intensief Toezicht van andere gevangenissen. Daarmee willen we voorkomen dat deze gedetineerden vanuit hun cel criminele activiteiten voortzetten.
Lisa uit Abcoude
Dan is er nog één ander onderwerp dat ik vandaag wil benoemen. De vreselijke gebeurtenissen die niemand onberoerd laten. Meisjes en vrouwen die slachtoffer worden van intimidatie of geweld. Ik wil vanaf deze plek mijn diepe medeleven betuigen aan de familie en vrienden van Lisa uit Abcoude die vorige week dinsdagnacht om het leven is gebracht. En mijn steun uitspreken aan alle andere vrouwelijke slachtoffers van geweld of intimidatie. Want ook al krijgt niet elke zaak evenveel aandacht in de publiciteit, we mogen nooit accepteren dat dit soort vreselijke dingen gebeuren. Meisjes en vrouwen moeten in dit land gewoon altijd veilig zijn. Dag en nacht. Thuis, op straat of waar dan ook. En ik heb dan ook veel waardering voor het initiatief ‘Wij eisen de nacht op’. Die boodschap kan wat mij betreft niet duidelijker en treffender zijn.
Strafbaarstelling illegaal verblijf (2)
WESTER (RTL)
Ja meneer Schoof, een excuus voor de wat brute overgang. Maar even naar het advies van de Raad van State als het gaat om strafbaarstelling en illegaliteit. Bent u blij met dat advies?
SCHOOF
Nou, het advies is helder. En op basis van dat advies hebben wij vandaag ook meteen conclusies getrokken. Omdat, en dat heb ik nooit enig misverstand over laten bestaan, dat de beide wetten zo snel mogelijk in eerste instantie door de Tweede- en nu ligt het voor bij de Eerste Kamer te krijgen, onze ambitie is. En op basis van dit advies kan er geen andere conclusie zijn, althans naar ons oordeel, dan dat we op één onderdeel, namelijk, zeg maar, het beroemde kopje soep, dat is inmiddels een soort eigen leven gaan leiden, dat ook de Raad van State daarvan zegt ‘ja, dat kan je helemaal niet uitsluiten dat het strafbaar wordt’. En dat we daarom hebben besloten, daar een novelle, zoals dat dan zo mooi heet, voor te gaan maken, die naar de Tweede Kamer te sturen. We hopen natuurlijk dat die dan ook steun krijgt in de Tweede Kamer, zodat die snel naar de Eerste Kamer kan. En dat daarmee ook steun is in de Eerste Kamer voor de wetsvoorstellen. En daarmee de twee belangrijke wetsvoorstellen die dit kabinet in de Kamers heeft gebracht ook daadwerkelijk wordt aangenomen. Wat ook een belangrijk uitgangspunt was, helemaal aan het begin van dit kabinet, om deze wetten te maken.
WESTER
Maar als je kijkt naar het kritische advies. Wie heeft er dan tijdens dat debat zitten slapen? Het kabinet of de Tweede Kamer?
SCHOOF
Nou, u heeft gezien wat het kabinet heeft ingebracht.
WESTER
Ja, daarvan zegt de Raad van State ‘de minister was vrij onduidelijk in dat debat’.
SCHOOF
Nou, ik denk dat de minister overigens duidelijk in het debat is geweest, maar goed laat ik daar nu niet discussie over beginnen…
WESTER
Niet bij de afwijzing van dit amendement.
SCHOOF
…Ik denk dat het belangrijkste is dat de Raad van State heel duidelijk is over in zijn voorlichting over dat aspect van medemenselijkheid en dat we daar dus een conclusie ook uit hebben getrokken. En daarom hebben we gezegd dat we de wet op dat punt willen wijzigen en dat we hopen dat daarmee zowel in de Tweede Kamer op basis van deze wijziging, maar ook vooral in de Eerste Kamer beide wetten door de Kamer ook geleid kunnen krijgen, zodat we hopelijk zo snel mogelijk die grip op asiel, dat een belangrijk uitgangspunt is geweest van het kabinet, dat we die kunnen realiseren.
WESTER
Vindt u dat de hele politiek het zich een beetje moet aantrekken? De Raad van State spreekt ook over een chaotisch verloop van het debat, van: dit moeten we niet nog een keer zo doen?
SCHOOF
Nou, ik denk dat het goed is als wij als kabinet aan dat advies nog eens ter harte nemen. En dat tegelijkertijd ook voor de Kamer, maar ik kan niet voor de Kamer spreken, maar ik denk ook goed als de Kamer het advies ook goed leest.
WESTER
Als het nu gaat om die novelle, die wijziging, is dat categorie ‘gas erop’ en nog voor de verkiezingen zien te behandelen?
SCHOOF
Wat ons betreft doen we dat zo snel mogelijk, want ik denk dat het belangrijk is. Het is een belangrijk onderwerp. De wetten lagen voor in de Kamer vlak voor de zomer, zijn daar toen ook aangenomen, inclusief het amendement. Dus wat ons betreft zo snel mogelijk de novelle, zo snel mogelijk die in de Tweede Kamer kan worden behandeld en vervolgens ook de behandeling van de wetten in de Eerste Kamer kan plaatsvinden.
WESTER
Het liefst nog voor de verkiezingen?
SCHOOF
Zo snel mogelijk.
HENDRICKX (VOLKSKRANT)
U zei ‘dit was niet wat we voor ogen hadden met het wetsvoorstel’, maar dit was een PVV-amendement. Weet u ook zeker dat meneer Wilders het niet voor ogen had, namelijk dat medeplicht of medehulp aan illegaal verblijf wel strafbaar moet zijn?
SCHOOF
Die vraag kan ik niet beantwoorden, die kunt u alleen aan de heer Wilders stellen. Dit was niet wat wij voor ogen hadden en daarom op basis van deze voorlichting, het advies van de Raad van State, wij ook onmiddellijk na het publiek worden van het advies vandaag, ook onmiddellijk via de brief van de minister van Justitie en Veiligheid duidelijk hebben gemaakt hoe dit kabinet ermee om wil gaan.
HENDRICKX
U heeft ook niet nog geïnformeerd of al geconsulteerd bij bepaalde partijen wat er nodig is om het ook door de Kamer te krijgen?
SCHOOF
We hebben het advies ook net mogen ontvangen en natuurlijk wordt er volop gesproken met alle fracties om te kijken hoe we dit nu, wat mij betreft, zo snel mogelijk, door eerst de novelle in de Tweede Kamer en het testvoorstel in de Eerste Kamer, grip op migratie altijd een belangrijk uitgangspunt van dit kabinet geweest en ik hoop dat beide Kamers met deze wijziging er geen beletsels zullen zijn om de wetten aan te nemen.
Vertrek NSC (2)
HENDRICKX
U zei ‘ik wil niet herkauwen wat er woensdag allemaal is besproken’, maar zou ik toch nog even iets mogen vragen, want u zei in dat debat van ‘misschien had de minister er genoeg van, trok hij het niet meer’, maar hij heeft dat niet uitgesproken. Maar klopt het dat de minister wel al op donderdag tegen u heeft gezegd ‘ik wil aanvullende maatregelen, het is mijn menens en anders stap ik op’?
SCHOOF
Nou, u zegt nou wel heel veel, maar met allemaal citaten over waar u in ieder geval, ik weet niet of hetcitaten zijn of vermoedens…
HENDRICKX
Nee het was in die strekking.
SCHOOF
…Maar ik heb in de Kamer gezegd wat ik daarover heb willen zeggen en het belangrijkste wat ik ook in de Kamer heb gezegd, is dat de inzet op vrijdag van alle partijen is geweest om er met elkaar gewoon goed uit te komen, dat die gesprekken ook allemaal in goede sfeer hebben plaatsgevonden. Dat we ook gewoon een normale ministerraad hebben gehad en dat er dus die vrijdag geen tekenen waren van een aanstaand vertrek van de leden van het NSC-smaldeel.
HENDRICKX
Maar dus wel van de minister?
SCHOOF
Nee, met de minister waren we die dag ook gewoon in goed gesprek. En die heeft ook die dag, u heeft ook de foto’s gezien, want u weet, de pers was uitgenodigd om foto’s te maken van de ministerraad in de nieuwe Trêveszaal en u heeft er allemaal lachende mensen aangetroffen.
HENDRICKX
Dus u heeft ook donderdag geen signalen gekregen dat hij zou opstappen?
SCHOOF
Kijk, hij heeft zijn opvattingen en dat is een goed recht voor de minister maar uiteindelijk is het zaak dat je er in de kabinet overeenstemming over bereikt. En daar waren we donderdag mee bezig en vrijdag mee bezig.
HENDRICKX
Dat is niet helemaal een antwoord op mijn vraag volgens mij. Had u nou signalen dat hij zou opstappen of niet op donderdag?
SCHOOF
Ik heb daarover uitvoerig in de Kamer al het een en ander over gezegd, want anders gaan we hier de hele discussie opnieuw voeren. En het is duidelijk, dat blijkt uit alles, dat minister Veldkamp graag een andere uitkomst had gezien. Maar hij heeft die conclusie uiteindelijk voor zichzelf getrokken zonder die aan ons letterlijk mede te delen.
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Ja, ik heb toch wel één verduidelijkende vraag, met het gevaar dat het misschien al in het debat gewisseld is en dat het mij ontgaan is, maar heeft minister Veldkamp op enig moment in het kabinet of in de aanpalende zalen naast de ministerraad gezwaaid met zijn portefeuille?
SCHOOF
Ja, nee, in de ministerraad zeker niet want alle gesprekken zijn daar buiten plaatsgevonden, maar er is nooit onder die druk vergaderd. Natuurlijk wel onder de druk van: ik wil eigenlijk iets, ik wil iets. En daar waren we de hele tijd mee bezig om daar met elkaar over te spreken van: wat wil je dan en hoe kunnen we daar uiteindelijk met elkaar uitkomen? Maar ik snap de verduidelijkende vraag maar ik verwijs toch echt ook naar het debat van afgelopen woensdag.
DE WINTER
Nee, zeker. Wat we terug horen van mensen die daarbij aanwezig waren is dat het nooit, en dat maakt het misschien ook wel geen miste kans want je hebt één keer de troefkaart die je uit kan spelen, dat is als je als minister zegt ‘mensen, ik kan hier anders niet meer leven’, en dat is ook een moment om de discussie misschien nog open te breken. Maar als ik u hoor, is dat dus eigenlijk nooit ter tafel gekomen?
SCHOOF
Niet in deze expliciete zin.
DE WINTER
Oké. Ik hoorde u aan het begin van uw, in uw betoog eigenlijk zeggen dat het, even in mijn eigen woorden, het kabinet nederigheid past, dat er weinig draagvlak is in de Kamer voor deze overgebleven rompcoalitie van 32 zetels. Ik kan me niet herinneren dat toen het kabinet voor de eerste keer viel en de PVV eruit stapte, dat u eenzelfde betoog heeft gehouden. Heb ik dat niet goed onthouden?
SCHOOF
Nou, volgens mij heb ik ook toen de PVV uit het kabinet stapte, althans de fractievoorzitter van de PVV de steun uit het kabinet opzegde, opzei…
DE WINTHER
Ja, dat weet ik ook niet…
SCHOOF
Ja, nou ja, goed, laat maar. Dat heb ik ook gezegd, dat we ons zeer goed realiseren dat daarmee de meerderheid ons ontvallen was en dat we dus op zoek moesten naar nieuwe meerderheden in de Kamer of niet automatisch konden rekenen op de steun van de PVV. Dat is uiteindelijk, zeg maar, zijn steun die wordt ontzegd. Dus in die zin heb ik me daar in dezelfde mate over uitgelaten. Alleen wat een verschil is ten opzichte van de situatie toen en nu, is ook dat we nu vlak voor de verkiezingen zitten, dat is één, waarin, zeg maar, ook de politiek ongetwijfeld wat meer op tafel komt, laat ik het dan zo zeggen en de verschillende opvattingen van de partijen, ook in de campagne. Maar ook dat, ja, we zullen met nog meer partijen naar samenwerking moeten zoeken want deze twee partijen, bij elkaar opgeteld, ik dacht 32 zetels.
DE WINTHER
Ja, maar je krijgt wel eens de indruk als buitenstaander dat de ploeg die overbleef zich onvoldoende heeft gerealiseerd dat ze er niet waren om vrolijk verder te gaan, de minister van Binnenlandse Zaken destijds had het over dat ze gewoon doorging met het uitvoeren van het hoofdlijnenakkoord, maar dat besef ontbrak dat men een minderheid had, dat men dus eigenlijk op de winkel moest passen en misschien ook een toontje lager moest zingen in plaats van met elkaar ruziënd de volgende crisis in te gaan?
SCHOOF
Nou ja, ik denk dat binnen het kabinet, nou ik verwees al even naar mijn eigen woorden ook toen, altijd wel het besef is geweest: we moeten op zoek naar de meerderheid. En daar hebben we, overigens ook vorige week, we hadden dinsdag nog een sessie met het kabinet om ons even voor te bereiden, zeg maar, op de komende periode, hoe lang die ook is, hebben we heel nadrukkelijk daar ook nog eens bij stilgestaan met de drie partijen over hoe belangrijk het is om die steun in de Kamer te zoeken. Een proces wat we overigens altijd al hadden in relatie tot de Eerste Kamer. Dus dat is het niet. Ik denk dat we in juni, daar heeft u wel in die zin wel gelijk in, toch de ambitiekant er ook nog steeds heel erg was. Dat wil niet zeggen dat de ambitie er nu niet is. Alleen we zijn ons nog meer bewust van het feit dat we harder moeten werken om de resultaten die we willen bereiken in een campagneperiode, zo meteen met een nieuw parlement in een andere samenstelling, dat dat de zaak nog wel een slagje ingewikkelder maakt. Maar tegelijkertijd: dit kabinet zit er, ook de komende periode, om ervoor te zorgen dat we nog wel een paar dingen doen. En daarom die noodzaak om die meerderheden te vinden in het belang van Nederland er gewoon is. En dus de bewindslieden, ook heel nadrukkelijk, en dat hebben we ook vandaag nog eens een keer tegen elkaar uitgesproken, we allemaal die verantwoordelijkheid voelen om dat te doen.
DE WINTHER
Ja, de vertrouwenscijfers van Nederlanders in de politiek volgens het RTL-opiniepanel is gedaald naar 4%. U begon aan de rit met fabelachtige cijfers eigenlijk, die we ook heel lang niet hadden gezien, namelijk positieve en vrij hoog in de positieve zone. Wat is er misgegaan?
SCHOOF
Kijk, ik denk, u zou de vraag ook… Wat is er misgegaan? Ik denk uiteindelijk...
DE WINTHER
U bent de leider van het kabinet.
SCHOOF
Ja, nou ja, kijk, het is een kabinet en de Kamer zijn met elkaar, maken die het vertrouwen in de politiek. Het vertrouwen in de politiek gaat niet alleen maar over het kabinet. Het gaat eigenlijk over Den Haag in zijn totaliteit en ook over de wisselwerking tussen Kamer en kabinet. Want ik denk dat dat verschil voor heel veel mensen minder groot is dan voor ons hier, zoals wij hier staan.
DE WINTHER
Maar de vraag was waar het was misgegaan?
SCHOOF
Maar ik denk dat een van de dingen die is misgegaan is dat er uiteindelijk onvoldoende samenwerking was om de doelen te bereiken, wat er uiteindelijk ook toe heeft geleid, dat inmiddels twee van de vier steunende fracties zijn opgestapt. En daardoor het kabinet in een minderheidspositie is gekomen zoals we nu staan. Tegelijkertijd, als ik terugkijk, hebben we toch die asielwetten door de Kamer gekregen, waar ik net ook iets over heb gezegd, die nu voorliggen bij de Eerste Kamer. We blijven daar ook onverminderd hard op inzetten. En zijn we ook in een minderheidssituatie – en dat heb ik afgelopen woensdag ook in de Kamer gezegd – bijvoorbeeld rondom zo’n belangrijk onderwerp als de veiligheid van Nederland en daarmee de NAVO-norm en Oekraïne toch bereid geweest en met elkaar daar daadwerkelijk in stappen te zetten. En ik hoop, en dat heb ik ook afgelopen woensdag in de Kamer gezegd, ook in het belang van het vertrouwen in de politiek, maar dan politiek in meer dan alleen maar het kabinet, (onverstaanbaar, red.) trek ik mij dat ook zeer aan. Ik voel ook die verantwoordelijkheid om daaraan te werken. Om met die Kamer te laten zien dat we wel degelijk dingen voor elkaar kunnen krijgen.
DE WINTHER
Is met 4% het experiment mislukt?
SCHOOF
Nou, de eindconclusie trek ik na afloop van het kabinet en dat zal ongetwijfeld… Nou, ik verwacht ergens in… Nou, ergens…
DE WINTHER
Gaat nieuws maken, hoor ik.
SCHOOF
Nee hoor. Nee, ik heb veel mensen de wens horen uitspreken om daar met kerst ‘25 uit te zijn. Dat zou fenomenaal zijn maar tegelijkertijd uniek in de Nederlandse parlementaire geschiedenis. Maar goed, dat was ook de huidige situatie, heb ik begrepen dus ik verwacht dat dat ergens in ‘26 zal zijn.
DE WINTHER
Oké, maar zou u het een mogelijke toekomstige coalitie aanraden om nog een keer een premier van buiten de ondersteunende partij te vragen?
SCHOOF
Nee, maar het vertrouwen wat Nederland heeft in het kabinet heeft niet alleen maar te maken met de vraag of je een partijgebonden premier hebt of een ongebonden premier.
DE WINTHER
Had het er iets mee te maken of helemaal niet?
SCHOOF
Ik denk niet dat dat er heel veel mee te maken heeft gehad. Maar goed, dat zullen de analyses ongetwijfeld t.z.t. of misschien wel vandaag de dag heb ik die nog niet gezien, zullen dat gaan uitwijzen.
BORGMAN (NOS)
Meneer Schoof, wat mij opvalt is dat wat u zegt over de gebeurtenissen van vorige week vrijdag en donderdag. En dat het voor u eigenlijk toch als een verrassing kwam dat de hele NSC-ploeg opstapte, dat dat zo staat tegenover wat je hoort uit NSC, dat het helemaal niet plotseling opeens. Nee, zij waren al veel langer, waren ze er klaar mee en ze hadden het al langer het idee dat het niet boterde. En dit was de druppel die de emmer deed overlopen. Hoe kan dat dat er zo’n verschil in is?
SCHOOF
Ja, ik heb te maken, zowel voor de zomer als na de zomer toen we met de drie partijen bezig waren, heb ik steeds geconstateerd dat we alle drie bezig waren met te zorgen dat we stappen zetten. En ik merkte elke keer die constructieve houding van alle drie de partijen. En natuurlijk, partijen zitten altijd naar elkaar te kijken en dan is er altijd wel iets. Je moet altijd compromissen sluiten. Dat is altijd ingewikkeld. En dat is ook in dit kabinet niet anders geweest, maar we kwamen er elke keer wel weer uit. En zo zijn we ook na de zomer begonnen. En ook na de zomer is er gewoon in alle constructiviteit met elkaar gewerkt. Hebben we nog vorige week vrijdag gewoon een belastingplan door de staatssecretaris Fiscaliteit van NSC-huize gewoon in het kabinet goed besproken. En ook onder voorbehoud van de definitieve augustusbesluitvorming goedgekeurd…
BORGMAN
Diezelfde staatssecretaris die vandaag…
SCHOOF
…En vorige week dinsdag hebben we nog met elkaar gezeten en hebben we heel nadrukkelijk in deze termen met elkaar gesproken en niet in hele andere termen. En ook die vrijdag zelf hebben wij elke keer met elkaar gezocht: hoe kunnen we hier uitkomen? En nooit met het mes op tafel. Nooit met de dreiging, we stappen zo meteen op. En dat maakt dat ik heb gezegd dat we vanuit die constructiviteit met elkaar bezig waren. En in die zin het besluit van het NSC-smaldeel buitengewoon plotseling kwam nadat minister Veldkamp de vergaderzaal verliet.
BORGMAN
U verwijst nu naar Van Oosterbruggen, maar die heeft vandaag nog in het FD iets gezegd over dat hij al langer het idee had dat VVD en BBB, NSC de voet dwars aan het zetten waren. Hebt u daar dan niks van gemerkt? Verzinnen zij dat dan?
SCHOOF
Er zijn altijd spanningen in het kabinet. Er zijn altijd spanningen tussen fracties. En die waren er, zeg maar, toen we met z’n vieren, die waren er toen we met z’n drieën waren. Ja, die zijn er altijd. Maar wat ík constateerde in het kabinet, was dat we in het kabinet daar buitengewoon constructief mee omgingen. En ook nog een keer in een hele goede sfeer. En dat we, daarom noem ik even dat voorbeeld van het belastingplan. Maar we hadden die week ook een aantal begrotingen gedaan en dat ging allemaal gewoon soepel, constructief, in een goede sfeer. Met het oog op het feit dat we als kabinet voor Nederland staan.
BORGMAN
Dan klopt het dus niet wat zij zeggen?
SCHOOF
Ja, laat ik zeggen, ik ga niet in op wat zij zeggen. Ik geef mijn perceptie waar over wat ik geconstateerd heb, hoe men aan tafel zat, hoe men vorige week aan tafel zat. Ook in onze kabinetssessie, maar ook in de onderraden, ook in de ministerraad zelf, waarvan we er weer twee na de zomer hebben gehad en vandaag dan de derde. En die waren gericht op besluitvorming, er met elkaar uitkomen. En niet gericht op van: ‘nou we stappen vandaag maar eens op’.
BORGMAN
U zegt ‘we zaten bij de ministerraad bij elkaar’. Dat waren er niet zo heel veel meer die om u heen zitten in de Trêveszaal. Wanneer komt die uitbreiding of die aanvulling?
SCHOOF
Ik hoop zo spoedig mogelijk. U weet, de ministerposten, hebben we overeenstemming over, staatssecretarisposten ook zo goed als. De namen komen snel. De namen vereisen altijd een proces van, zeg maar, naslag. En ik ga ervan uit dat we dat de komende dagen, misschien de komende week, maar niet veel langer.
BORGMAN
Worden ook alle lege, vrijgevallen staatssecretarisposten opgevuld?
SCHOOF
Het hangt er een beetje vanaf hoe we de posten opvullen, dus daar kijken we nog naar.
BORGMAN
Dat weet u nog niet?
SCHOOF
Nee, dat durf ik op dit moment niet te zeggen want het hangt samen met de manier waarop we de posten vervullen.
BORGMAN
Gaat die screening sneller als je al eerder bewindspersoon bent geweest?
SCHOOF
Oei, dan vraag je een technische vraag. Normaal gesproken gaan die naslagen vrij snel, sowieso. Ik heb, zeg maar, ambtelijk een aantal keren dat in gang mogen zetten, een c.q. mogen doen. Dus dat gaat vrij snel. Dus ik weet niet of het heel veel uitmaakt.
AKKERMAN (WNL)
Ja, meneer Schoof, als veel Nederlanders de conclusie trekken dat dit kabinet toch wel is mislukt, betekent dat indirect dan ook dat u als premier bent mislukt?
SCHOOF
Nou, dat is een fijne, open vraag die u aan mij stelt. Ik hoop dat de Nederlanders zien dat ondanks het feit dat, laat ik zeggen, twee fracties, twee smaldelen, de steun aan dit kabinet hebben opgezegd, dat ik natuurlijk ook over de afgelopen periode had ik het ook liever anders gezien, en was ik liever, had ik hier liever nog gestaan als premier namens vier, vier partijen, gesteund door vier partijen, en nog in volle slag om te zorgen dat we de dingen zouden doen die we met elkaar afgelopen zomer hadden afgesproken. Dat mag niet zo zijn. En ik hoop dat – en op uw vraag antwoordend – ik hoop dat men ziet dat de leden van het kabinet, inclusief de premier dat op een zo zorgvuldig mogelijke en verantwoorde wijze probeert te doen, probeert, de partijen bij elkaar te houden, in de komende periode ook goed die verhouding met de Kamer in de gaten te houden, zodat we maximaal nog datgene kunnen doen wat ook ons gegund is, meteen door de Tweede Kamer in de huidige samenstelling en in de samenstelling na de verkiezingen.
AKKERMAN
Ja, maar het lijkt ook een beetje dat het u eigenlijk niet uitmaakt hoever uw kabinet implodeert. U blijft toch wel zitten. Heeft u überhaupt overwogen om na afgelopen weekend zelf ook er de brui aan te geven?
SCHOOF
Ja, maar dit is een soort tweede open vraag die ik nauwelijks goed kan beantwoorden. Kijk, ik denk: je wil uiteindelijk, er was al sprake van een unieke, in de parlementaire geschiedenis, een unieke historische situatie waarin een smaldeel uit een demissionair kabinet stapt. Dan sta je open, op dat moment, voor alles wat er aan opties ligt. En dan maak je ook je eigen weging daarin. Die weging heeft geleid tot de brief die ik afgelopen dinsdagavond aan de Kamer heb gestuurd waarin ik heel nadrukkelijk heb gezegd dat de voorkeur van het kabinet uitgaat naar de vulling met mensen aangedragen door BBB en VVD, omdat dat uiteindelijk de continuïteit van het landbestuur wat mij betreft het beste dient. Dat was het uitgangspunt. Want elke andere variant zou het toe geleid hebben dat we weken, minimaal drie weken want het voorstel van verkennen en dat soort dingen dat staat in het reglement van de Kamer voor maximaal drie weken en gelijk op de huidige politieke samenstelling zullen het vast drie weken zijn geweest. Dat betekent dat je weer die weken dan eigenlijk niet veel kan doen. En ik kon dan ook geen nieuwe mensen inhuren, heb ik ook in de Kamer gezegd in reactie op dat voorstel. En dat betekent dat het dus niet is: koste wat het kost blijven. U weet hoe ik erin zit. Ik bedoel ik hoef dit werk niet te doen, ik kan elk moment weg. Maar je voelt je buitengewoon verantwoordelijk, en dat geldt ook voor de ministers in dit kabinet, buitengewoon verantwoordelijk om uiteindelijk datgene wat er moet gebeuren dat zo goed mogelijk te begeleiden. Want je bent niet premier van dit land geworden om zelf maar te besluiten van het zit allemaal tegen dus stap ik eens op.
AKKERMAN
Ik denk wel dat veel mensen zien dat dit project mislukt is. Denk ook wel veel buiten uw schuld in ieder geval om. Ik denk dat ook veel mensen zich afvragen: hoe motiveert u zichzelf ochtends om hier dan nog mee door te gaan?
SCHOOF
Nou die motivatie komt uit een groot verantwoordelijkheidsgevoel en altijd maar een stukje hardlopen.
AKKERMAN
Kunt u de mensen die dit zien beloven dat de twee partijen die nu nog over zijn de rit uit gaan zitten en dat we dus het dieptepunt nu hebben bereikt?
SCHOOF
Nou ik ga er zonder meer vanuit dat de twee partijen, zeg maar, die dit kabinet nu steunen, dat we gezamenlijk de rit uitmaken. Ik heb ook in ieder geval de afgelopen week gemerkt dat de beide partijen in het kabinet zich zeer bewust zijn van het feit dat we niet nog een kans hebben. En dat we dus goed naar elkaar moeten kijken. Ook daar is het geven en nemen. Het proces van de begroting is in dat opzicht buitengewoon plezierig en bijna voorbeeldig verlopen met ook nog een mooi resultaat. En ik denk dat de intentie van iedereen in het kabinet is om dat ook de komende periode zo te doen.
AKKERMAN
Dus u belooft dat de ellende nu voorbij is?
SCHOOF
Nou kijk, ja je kan van alles beloven. Maar ik heb afgelopen woensdag in de Kamer ook gezegd dat think the unthinkable een van de dingen is die je altijd geleerd krijgt in crisismanagement. Maar ik heb er absoluut vertrouwen in dat de partijen ook met elkaar zorgvuldig omgaan. En dat we bovendien ook heel goed kijken naar die Kamer om te zorgen dat we onze meerderheden voor elkaar krijgen.
Stikstof
VAN ROOIJEN (ANP)
Ja, meneer Schoof, even iets heel anders: u bent als premier ook nog de voorzitter van de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel. Was u in die functie ook aanwezig bij de presentatie van het PBL, RIVM, Wageningen en dan vergeet ik nog een club, Deltares.
SCHOOF
Ja, ik weet waar deze vraag heen gaat natuurlijk maar…
VAN ROOIJEN
Hoe heeft u naar die presentatie geluisterd?
SCHOOF
Nee, maar ik zit letterlijk even te denken. Want ik weet dat ik er één of twee gedeeltelijk... Dus ik zit heel even af te vragen of ik daar wel of niet bij was, dat meen ik overigens serieus. Maar stelt u desalniettemin uw vragen.
VAN ROOIJEN
Nou ja, mijn vraag is: ze hebben daar een presentatie gegeven waarin ze gekeken hebben naar de plannen die er op tafel liggen op het gebied van stikstof en ‘halen we daarmee de doelen?’ Hun conclusie is kort gezegd: die halen we niet. Is dat een conclusie die u kunt onderschrijven?
SCHOOF
Nou, kijk, we hebben niet voor niks aan de planbureaus reflectie gevraagd voor de plannen die op dat moment er lagen, dat was het startpakket, omdat we wilden weten of de richting, of die, klopt. Met de resultaten zoals ze nu ook in het publiek zijn geworden, vormen natuurlijk voor ons een belangrijke input want we hebben ten opzichte van het startpakket de afgelopen periode niet stilgezeten. We zijn druk bezig. Dat hebben we ook altijd gezegd, dat we na de zomer met een vervolgaanpak komen. En die zijn we nu, zeg maar, zo goed is als aan het afronden en daarbij wordt de input van de planbureaus volop meegenomen.
VAN ROOIJEN
Maar zoals die planbureaus ernaar hebben gekeken, is de afdronk van hun conclusie: dit zijn goede plannen? Of is de afdronk van hun conclusie: hier gaan we het voorlopig niet mee redden?
SCHOOF
Nou, u heeft het inmiddels waarschijnlijk gelezen…
VAN ROOIJEN
Maar wat leest u daarin?
SCHOOF
Nee, dus ik ga hier geen waardeoordeel over uitspreken. Wat ik constateer is dat de uitkomsten van die reflectie, ze hebben het ook allemaal niet doorgerekend, zijn reflecties, dat die voor ons hele waardevolle input zijn om te gebruiken bij onze vervolgplannen.
VAN ROOIJEN
Want de reden waarom ik dit vraag, is omdat uw minister van Landbouw heeft eerder deze week tegen de collega’s van het Financieel Dagblad gezegd ‘volgens mij zijn het hele goede plannen en we kunnen ermee door’. Waarop de planbureaus het zelf nodig vonden om hun hele presentatie op het internet te laten zetten, waarin, nou ja, toch wel heel veel kritiek staat. Hoe kan het dat er zoveel lucht zit tussen die twee lezingen van dezelfde informatie?
SCHOOF
Nou ja, ik denk toch dat ik het hou bij wat ik net als een soort conclusie aan u zei: dat voor mij, en overigens ook voor het kabinet, dit buitengewoon belangrijke adviezen zijn, die we ook echt willen gebruiken bij de verdere uitwerking zoals we die nu aan het maken zijn. En wij hadden die reflectie van de plannen en die hebben we dus ook de hele zomer kunnen gebruiken om te kijken hoe wij nu verder gaan.
VAN ROOIJEN
De reden waarom dit ook een belangrijk onderwerp is, is omdat er een gerechtelijke uitspraak ligt van Greenpeace, is misschien alweer een tijdje geleden, want er zijn doelen die in 2030 gehaald moeten worden. Nu ligt er natuurlijk een vervolgpakket, daar kunt u misschien nog niet alles over zeggen. Maar heeft u er vertrouwen in dat die uitspraak van de doelen in 2030, dat Nederland die gaat halen?
SCHOOF
Het moge duidelijk zijn dat, dat gold al voor het startpakket, maar het geldt zo meteen ook voor het vervolg dat we daarop geven, dat onze intentie juist is om ervoor een pakket te leveren wat voldoende geeft om uiteindelijk in rechtszaken veel steviger te staan. Dat mogen duidelijk zijn. En dat betekent dat ook een belangrijk deel van de discussies, ook de afgelopen periode is geweest, daarmee ook verwijzend naar de adviezen die op dat punt zijn gegeven uit de reflecties, dat er veel aandacht ook is uitgegaan naar hoe wordt het nu geborgd. Dat is daar het codewoord. En daar hebben we dus ook de afgelopen periode veel aandacht aan besteed.
VAN ROOIJEN
Dit onderwerp is natuurlijk vooral heel belangrijk voor een van de twee overgebleven coalitiepartijen, voor de BBB. Nu hoorde ik woensdag ook in het debat een aantal oppositiepartijen mensen uitspreken om niet te veel campagne te gaan voeren in de tijd die nog rest. De stikstofplannen die er liggen, zou u denken dat die genoeg steun krijgen van een hele brede Kamercoalitie om niet dat verwijt te krijgen?
SCHOOF
Ja, in de eerste plaats: deze plannen zijn niet alleen van belang voor één van de twee coalitiepartijen, ik denk dat u dan doelt door de BBB, maar voor de VVD net zo belangrijk. En overigens voor meer partijen in de Kamer belangrijk, omdat het niet alleen maar over de landbouw en perspectief van de boeren gaat, maar ook om natuurherstel en ook over onze economie. En niet voor niks heet de Ministeriële Commissie ook Economie en Natuur, dus er zijn veel meer belangen dan alleen maar het belang van het perspectief voor de boeren. Terwijl dat wel een heel zwaar belang is dat meeweegt, maar het zit juist ook op die andere aspecten. Dus we proberen daarin met elkaar de goede balans te vinden. Dat doen we met de twee partijen, deze week met de twee partijen, tot voor kort nog met de drie. En ik heb er vertrouwen in dat wij er met elkaar uitkomen. En ik zei u eerder, we kijken elke keer ook met een schuin oog naar, zeker ook de uitspraak Greenpeace, maar ook naar wat, hoe geloofwaardig is het, ook naar de Kamer.
Vertrek NSC (3)
VAN BEURDEN (SBS)
Toch nog heel even terug naar vorige week vrijdag. Wij kregen als pers rond kwart over vijf het bericht van de Rijksvoorlichtingsdienst dat de ministerraad bijna was afgelopen. Iets daarna volgde ook een tijd voor uw wekelijkse persconferentie. Toch heeft het daarna nog uren geduurd voordat uiteindelijk Caspar Veldkamp bij ons bekend maakte te stoppen, voordat NSC daar achteraankwam. Wat is dat kantelpunt geweest waardoor het toch nog uren heeft geduurd?
SCHOOF
Nou, als u mij vergeeft, met alle respect voor de RVD, maar ik weet nooit precies wanneer zij hun berichten uitdoen. Dat is niet op enige wijze kritisch. Maar ik ga ervan uit dat het bericht uit is gegaan omdat we op dat moment ook echt in de veronderstelling waren: nou, nog een paar stapjes en dan zijn we er en dan kunnen we aan de slag.
VAN BEURDEN
Hoe klein waren die stappen?
SCHOOF
Nou ja, als de RVD zo’n bericht uitdoet, dan doen ze dat mede op basis van informatie die ze krijgen vanuit de ministerraad, waarbij ik natuurlijk overigens ook een belangrijke informatiebron ben. Maar ook overigens de andere bewindslieden in het kabinet. Dus we hadden, laten we zeggen, om kwart over vijf, als dat tijdstip klopt, daar ga ik dan maar even vanuit, om kwart over vijf het gevoel dat we dicht bij een oplossing zaten. Nou, uiteindelijk kostte dat meer tijd. Zo simpel is het eigenlijk geweest. En ben ik nooit meer aan een persconferentie toegekomen, wel aan een Kamerdebat. En heb ik na het Kamerdebat enkele van u nog te woord mogen staan.
VAN BEURDEN
Dus op dat moment was de verwachting echt binnen nu en zeg een half uur, maximaal een uur, dan komen we er echt uit.
SCHOOF
In ieder geval in redelijkheid was de verwachting dat we er wellicht uit zouden kunnen komen.
VAN BEURDEN
Lag er dan al een brief waar nog voor een laatste keer overheen gegaan moest worden? Of wat was inderdaad de reden dat u samen met het kabinet dacht van nou, we zijn bijna klaar.
SCHOOF
Nou, omdat we gesprekken voerden met de minister van Buitenlandse Zaken samen met de drie vicepremiers en de staatssecretaris van Buitenlandse Handel en de minister van Defensie. En dat alles onder mijn leiding. En we op basis van die gesprekken de veronderstelling hadden: hier gaan we met elkaar uitkomen. En dat was ook de hele dag de stemming: we gaan hier met elkaar uitkomen. Niet makkelijk, maar we gaan hier met elkaar uitkomen.
VAN BEURDEN
En toen na kwart over vijf sloeg de sfeer ineens om?
SCHOOF
Nou ja, ik heb die tijd, ik weet niet hoe uw geheugen werkt, maar bij mij werkt u niet op kwartierbasis.
VAN BEURDEN
Maar ergens begin van de avond sloeg de sfeer om?
SCHOOF
Nou ja, enig moment stond de heer Veldkamp op en verliet hij de vergaderzaal.
VAN BEURDEN
Ja, dat was ver na het moment dat we bericht kregen dat jullie er bijna uitkwamen.
SCHOOF
Ja, omdat je natuurlijk met elkaar probeert eruit te blijven komen. En ik zei al eerder, de heer Veldkamp, het was wel duidelijk dat de heer Veldkamp hier moeite mee had. Daar maak ik helemaal geen geheim van. Maar we zaten allemaal wel in de houding om eruit te komen, toenadering tot elkaar te zoeken op welke manier kunnen we dit met elkaar dragen. Want dat was natuurlijk uiteindelijk de vraag: kan je dit als kabinet dragen?
VAN BEURDEN
Volgens mij bent u blij als u dit achter u kunt laten. Heeft u er nog slecht van geslapen eigenlijk?
SCHOOF
Ik zei eerder al, de afgelopen week, ik zei vanochtend tegen één van de collega’s, dit was wel een intensieve en zware week. Een week die bovendien vorige week vrijdag begonnen is. Dus je hebt even het weekend overgeslagen in deze week. En daarmee denk ik, geef ik het wel goed weer.
ORNSTEIN (FREELANCE)
Het viel mij bij het debat zo op dat eigenlijk het grote deel van de Tweede Kamer iets had van, laat dit kabinet nog even het afmaken en dan zien we wel weer. U zei zelf, nou ja, voor kerstmis verwacht u niet dat het lukt. Nou, ik kan u geruststellen, het is zo dat in Nederland formaties bijna nooit korter duren dan drie, vier maanden. Dat zou echt heel uitzonderlijk zijn. [Discussie onder journalisten, onverstaanbaar, red.] Waar het om gaat, wat voor ambities hebt u nou voor die komende maanden? Is het dan echt iets van, ik ga op de winkel passen? Of hebt u iets van: nou, ik wil wonen, ik wil asiel, klimaat, defensie. Wat kan u daar nou concreet nog in bereiken? Want u wilt toch een mooi record, een mooi resultaat proberen achter te laten?
SCHOOF
Ja, kijk, wat ik wil, dat is allemaal tot een zekere hoogte relevant. Je wil zorgen dat er in Nederland nog een paar dingen gebeuren en dat dit land ook bestuurbaar blijft. En dat naast de verkiezingen, naast de formatie, er geen stilstand optreedt. Dat is wel moeilijk genoeg. En ik heb aangegeven, een aantal onderwerpen, zoals asiel, zoals stikstof en zoals wonen, dat zijn onderwerpen die mensen nauw aan het hart ligt. En dat wil ik echt met dit kabinet en dat willen ook de betreffende ministers echt met elkaar aan blijven werken. Onze begroting zal ook iets zeggen over die portemonnee van die mensen. Dat is ook een belangrijk onderwerp voor al die mensen in dit land. Dat is ook een belangrijk onderwerp. De begroting zal daar ook echt, en eerder hebben we het al gehad over de doorrekeningen die op eerdere onderdelen hebben plaatsgevonden, dat Nederlanders erop vooruitgaan. Dat is ook belangrijk. En internationaal, we leven in het buitenland buitengewoon geopolitieke ingewikkelde tijden. En ik denk dat het superbelangrijk is dat, daarom denk ik ook dat het belangrijk is dat er ook snel weer een minister van Buitenlandse Zaken komt naast de minister van Defensie en de premier. Dat die drie ook hun positie internationaal gewoon kunnen blijven innemen. Dat is essentieel. En die steun heb ik ook uit de Kamer ervaren. En met die inzet ga ik zo de komende periode gewoon hard verder.
ORNSTEIN
Dus er is wel ambitie, maar is er ook ruimte voor die ambitie?
SCHOOF
Nou ik heb eerder gezegd die ambitie zal moeten worden ingevuld – daar ging ook een deel van de vraag van uw collega’s over – die ambitie zal moeten worden ingevuld binnen de ruimte die we van de Kamer krijgen.
ORNSTEIN
U zei ook, we hebben niet nog een kans. Dat had u kennelijk met het laatste deel van het rompkabinet besproken. Wat bedoelde u daarmee?
SCHOOF
Nou ja, als je nu met twee partijen de komende periode doorgaat, dan zijn we toch, we waren het al aan onze stand verplicht toen we met z’n vieren waren, we waren het al aan onze stand verplicht toen we met z’n drieën waren, maar nu we met z’n tweeën zijn, zijn we het helemaal aan onze stand verplicht ervoor te zorgen dat we niet aan onderling gekibbel, hetzij hier, hetzij in de Kamer, uiteindelijk niet dingen kunnen doen die noodzakelijk zijn voor dit land.