Een toekomstbestendige arbeidsmarkt
Statement van Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien Van Gennip naar aanleiding van de brief aan de Tweede kamer “voortgang uitwerking arbeidsmarktpakket”
In wat voor land willen we werken? zo vroeg het rapport van de Commissie Borstlap zich begin 2020 af. In diens uitgebreide analyse vonden we de beschrijving van een arbeidsmarkt uit balans. Een nieuwe sociale kwestie, zo noemde de commissie het.
Gewichtige woorden, en terecht. Want de arbeidsmarkt zoals we die nu hebben, is scheefgegroeid. De afgelopen jaren is geleidelijk een disbalans ontstaan tussen rechten en plichten, zekerheid en onzekerheid. Risico’s zijn ongelijk verdeeld. De huidige regels rond werken versterken zo de al bestaande tweedeling in de samenleving.
Een zorgelijke constatering. Want werk moet voor sociale samenhang zorgen. Werk is het punt waarop je eigenwaarde vindt, ontwikkeling, perspectief, juist voor die stevige middenklasse die zo hard nodig is voor een veerkrachtige samenleving. Juist nu, en in de komende jaren, als er zoveel uitdagingen op ons afkomen; als mensen moeten weten dat ze voldoende zekerheid hebben en perspectief; dat ze hun leven kunnen opbouwen.
Borstlap zei het al: Met het huidige systeem kan onze economische en sociale vooruitgang niet worden gewaarborgd.
Het Borstlap-rapport, het WRR rapport Het betere werk, en het SER-MLT-advies
konden op brede maatschappelijke instemming rekenen. Links en rechts, werkgevers en werknemers. In het coalitieakkoord vertaalde het kabinet hun aanbevelingen in een ambitieuze arbeidsmarktparagraaf om “bestaanszekerheid te verbeteren via het aanpakken van onevenwichtigheden op de arbeidsmarkt.”
Daarmee ben ik meteen na mijn aantreden als Minister van SZW in januari 2022 aan de slag gegaan. De urgentie was duidelijk, zo wist ik overigens ook op basis van mijn ervaring als werkgever, maar ook dat het een taaie en veelkoppige opdracht zou zijn. Geen kwestie van even een knop omdraaien. Maar van vele bakens verzetten, in onderlinge samenhang.
En zoiets kan de overheid niet alleen. Dat kan alleen met elkaar: overheid, werkgevers, werknemers. De polder, waar Nederland mee groot is geworden. Uitvoerders. Collega-ministers.
Ik ben dan ook zeer dankbaar voor de intensieve en vruchtbare samenwerking
die we de afgelopen tijd met al deze partijen hebben gehad. Het laat zien:
ook in uitdagende tijden, waarin de samenhang soms zoek lijkt, is het wel degelijk mogelijk om moeilijke kwesties samen aan te pakken, zoals we dat in dit land al heel lang gewend zijn. En daarmee hebben we draagvlak voor de langere termijn.
De afgelopen tijd ben ik samen met sociale partners intensief bezig geweest, hetgeen heeft geresulteerd in nieuw beleid op de in het coalitieakkoord benoemde arbeidsmarkt-thema’s.
In de hoofdlijnenbrief van afgelopen zomer gaf ik de contouren aan van de totale aanpak, met maatregelen op het gebied van regels rond het werken als zelfstandige (om schijnzelfstandigheid aan te pakken); arbeidsmigranten: de aanbevelingen van de commissie Roemer (certificering arbeidsburo’s); Leven Lang Ontwikkelen (zodat werkenden hun vaardigheden relevant en up-to-date houden); van werk-naar-werk (zodat werkenden die dreigen hun baan te verliezen nieuwe kansen krijgen in sectoren waar wel mogelijkheden zijn).
Al deze maatregelen tezamen vormen mijn antwoord op de conclusies van het Borstlap-rapport en het SER-MLT-advies, en de uitwerking van de relevante passages uit het coalitieakkoord.
Vandaag volgt, als belangrijk element van dit totaalpakket, mijn brief met verschillende maatregelen die tot doel hebben meer evenwicht te brengen in de verschillende contractvormen. Door enerzijds werkenden meer zekerheid te bieden, en anderzijds wendbaarheid voor bedrijven te vergroten.
Waar gaat het om, in dit aanvullende pakket uit de vandaag verzonden Kamerbrief?
A. Meer zekerheid voor werknemers en meer bescherming voor zelfstandigen, dat is de ene as.
- Het 0-uren contract wordt afgeschaft.
- Oproepcontracten worden vaste basiscontracten voor het aantal uur waarvoor ze ten minste standaard worden ingeroosterd. Werk je structureel meer? Dan moet het basiscontract aangepast. Zo weet je beter waar je aan toe bent, en kun je ook de rest van je leven beter plannen.
- Sneller zekerheid bij uitzendwerk. Wie werkt via een uitzendbureau krijgt sneller een vast contract. We korten fase A en fase B in.
- We willen van de draaideur constructies af. Dat betekent dat er strengere regels komen voor tijdelijk werk. Na drie tijdelijke contracten kun je nu na zes maanden weer een contract krijgen, dat wordt vijf jaar. Tijdelijk werk is tijdelijk werk!
- En voor zelfstandigen: Er komt een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor ZZP-ers; Zodat zelfstandigen zich bij tegenslag beschermd weten door de sociale zekerheid.
B. Meer wendbaarheid, dat is de andere as.
Want het is van vitaal belang dat onze ondernemers – het verdienvermogen van Nederland - wendbaar kunnen blijven. Omgaan met verandering, innoveren. Durven ondernemen, investeren, ook door talent aan zich te binden en dus vaste contracten aanbieden.
Daartoe hebben we de volgende maatregelen afgesproken:
- Loondoorbetaling bij ziekte: kleine werkgevers kunnen na één ziektejaar van een medewerker duidelijkheid krijgen over de vraag of ze tot vervanging kunnen overgaan.
- De nieuwe Crisisregeling Personeelsbehoud.
Deze regeling zorgt ervoor dat werkgevers die worden getroffen door een crisis of calamiteit die buiten het ondernemersrisico valt (zoals tijdens de coronacrisis), medewerkers in dienst kunnen houden.
- Overuren worden voor de werkgever minder duur.
Nu vallen overuren onder het hoge WW-premie-tarief, het flex-tarief. Straks niet meer, voor grotere arbeidscontracten.
Deze combinatie van maatregelen maakte het mogelijk voor werkgevers en werknemers om met dit pakket in te stemmen. Ik ben dankbaar dat dat is gelukt. Dat alle partijen zich hebben geschaard rondom het gemeenschappelijke doel: vormgeven van de arbeidsmarkt van de toekomst. Om samen de doorgeschoten flexibilisering en schijnzelfstandigheid een halt toe te roepen,
ondernemerschap te stimuleren en aantrekkelijk te houden, en daarmee te komen tot een eerlijke, toekomstbestendige arbeidsmarkt die werkt voor iedereen.
Het geeft mij ook hoop. En vertrouwen in de toekomst. Want dit pakket laat zien
dat we het nog kunnen in Nederland, ook in lastige tijden: grote kwesties met elkaar oplossen. Want het gaat pas goed met Nederland als het goed gaat met iedereen.
Dank u wel.