Vier redenen waarom je tweede coronaprik geen overbodige luxe is

Vaccineren tegen corona met de vaccins van BioNTech/Pfizer, Moderna of AstraZeneca betekent dat je 2 prikken nodig hebt. Waarom eigenlijk? Die tweede dosis beschermt je niet alleen beter, maar ook veel langer tegen het coronavirus, vertelt Prof. dr. Lieke Sanders van het RIVM.

Vergroot afbeelding
Beeld: ©RIVM
Prof. dr. Lieke Sanders

Prof. dr. Lieke Sanders (E.A.M. Sanders, 1959) is Chief Science Officer van het SPR Strategisch Programma RIVM - programma Blootstelling en Gezondheidseffecten bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Momenteel werkt zij naast Hans van Vliet als medisch inhoudelijk deskundige aan het COVID-19 vaccinatieprogramma. Daarnaast is zij kinderarts en hoogleraar Immunologie en infectieziekten bij kinderen aan het Wilhelmina Kinderziekenhuis/Universitair Medisch Centrum Utrecht.

Waarom is die tweede prik zo belangrijk?

“Met de eerste prik begint de training van je immuunsysteem. Je afweer wordt alert gemaakt op de ‘indringer’. Het gaat aan de slag met antistoffen maken en bouwt zo bescherming op tegen het coronavirus. De basis is gelegd.

De tweede dosis geeft die basis vervolgens een flinke zet. Dat gebeurt op maar liefst vier manieren:

  • De hoeveelheid antistoffen neemt enorm toe;
  • De antistoffen worden beter in hun taak: ze plakken beter aan het coronavirus en leiden zo de aanval;
  • Ook zorgt de tweede prik ervoor dat je immuunsysteem nog veel langer alert en bewapend tegen het coronavirus zal zijn;
  • Tenslotte verkleint het effect van de tweede prik de kans dat andere varianten van het coronavirus je toch ziek kunnen maken."

Is de inhoud van de tweede prik anders dan die van de eerste?

“Nee, de inhoud van elke dosis is precies hetzelfde. Het verschil zit in het effect op je immuunsysteem. Uit onderzoek is gebleken dat vaccinatie in twee delen je immuunsysteem optimaal traint.”

Stel, je haalt alléén die eerste prik?

“Zonder tweede prik neemt de basisbescherming van de eerste prik sneller af en is minder goed. De kans dat je met één prik het coronavirus oploopt en er ziek van wordt is dus groter dan wanneer je er twee hebt gehaald. Ook ben je na één prik minder goed beschermd tegen varianten van het coronavirus.”

Waarom bestaat de Janssen-vaccinatie uit maar één dosis?

“Uit de eerste onderzoeken bleek dat één dosis van het vaccin van Janssen voldoende beschermt tegen ernstig ziek worden van corona. De fabrikant is nu aan het onderzoeken of en hoe een tweede prik misschien toch kan helpen om de afweer nog meer, beter én langer op te bouwen. Ook andere fabrikanten van coronavaccins onderzoeken het effect van een extra, ‘booster shot’ – dus boven op het aantal doses wat aangeraden wordt. Maar voor nu heb je er van Janssen dus maar één nodig, van de andere vaccins twee.”

Wat is een ‘booster shot’?

“Dat is gewoon een herhalingsprik met hetzelfde vaccin. Als je die bijvoorbeeld na een jaar als derde vaccinatie krijgt, dan frist dit je afweer tegen corona op en verlengt het de duur van de opgebouwde bescherming. Maar voorlopig lopen daar nog onderzoeken naar.”

Wat als je je tweede prik liever van een ander vaccin wil?

“Als je eerste prik met het AstraZeneca-vaccin was, dan mag je tweede prik nu met het BioNTech/Pfizer-vaccin zijn. In onderzoek bleek namelijk dat er na vaccinatie met deze combinatie meer antistoffen werden gemeten dan na twee prikken met AstraZeneca. Voor andere combinaties van coronavaccins wordt dat nog onderzocht. In de basis werken de coronavaccins allemaal tegen hetzelfde eiwit van het coronavirus, het ‘spike’-eiwit. Het zou best mogelijk kunnen zijn dat andere combinaties van verschillende soorten vaccins samen ook breder en beter tegen corona beschermen, omdat ze het afweersysteem elk net een beetje anders aanspreken. Ook kan de kans op een bepaalde bijwerking dan kleiner worden.

Als je eerste prik van de vaccins van BioNTech/Pfizer of Moderna was, is nu nog de standaard om je tweede prik van hetzelfde coronavaccin te halen. Officieel zijn deze vaccins ook alleen goedgekeurd op basis van twee doses van hetzelfde vaccin. En van Janssen dus één. Maar in de toekomst kan ik me voorstellen dat we meer met combinaties zullen gaan werken.”


Krijg je meer bijwerkingen van de tweede prik?

“Bij de vaccins van BioNTech/Pfizer en Moderna zien we dat de tweede dosis wat meer en wat heftiger bijwerkingen geeft. Bij het vaccin van AstraZeneca is dat juist andersom.”

Moet je je tweede prik binnen een bepaalde tijd halen?

“Je tweede prik kun je altijd nog gaan halen. Je hebt eerder te maken met een minimumtijd die ertussen moet zitten. Als je een paar weken tussen de eerste en tweede prik laat, dan bouw je namelijk nóg meer antistoffen op. Als je veel langer wacht, dan heb je wel kans dat je opgebouwde afweer tussen de prikken door afneemt.”

Stel, je hebt al corona gehad, heeft vaccinatie dan zin?

“Corona krijgen werkt ook als een eerste vaccinatie tegen corona. Ook dan wordt je immuunsysteem getraind, vaak zelfs beter dan na slechts een prik. Dat komt omdat de coronavaccins niet van het hele virus gebruikmaken, alleen maar van de code van een enkel eiwit van het coronavirus. Heb je corona gehad, dan heb je meer antistoffen tegen allerlei deeltjes van het virus in je lichaam dan iemand na een enkele prik. Als je corona hebt gehad, dan zal is één prik voldoende, het maakt niet uit van welk coronavaccin. Deze prik is als een boost voor de al opgebouwde bescherming tegen corona. Eén dosis is dan dus voldoende.”

En als je er toch twee haalt?

“Nog een dosis voegt niet veel toe maar is niet schadelijk. Als je twijfelt of je corona hebt gehad, bijvoorbeeld omdat er vorig jaar nog niet veel getest kon worden, dan is het wel verstandig om beide prikken te halen.”

Stel, je hebt de eerste prik gehaald en krijgt dan corona…

“Dat kan, de eerste prik beschermt je nog niet optimaal. Of je die tweede dosis misschien wel kunt overslaan, wordt ook nog onderzocht. Voor nu zeggen we: wacht 2 á 3 maanden tot je hersteld bent en haal dan alsnog je tweede prik.”