Toespraak minister Brekelmans bij Kennishub Space Defensie Symposium NLDA
Minister Brekelmans hield een toespraak bij Kennishub Space Defensie (KSD) een symposium van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA).
Dames en heren, beste collega’s, onderzoekers en partners,
Mooi dat u er allemaal bent – bij deze belangrijke mijlpaal voor de NLDA en voor de toekomst van onze krijgsmacht.
Laat ik beginnen met een korte anekdote. We gaan terug naar november 2020, een kleine 5 jaar geleden. Eindhoven stond in het teken van Glow, het jaarlijkse lichtfestival.
De hele stad verandert dan in een openluchtmuseum vol nationale en internationale lichtkunst. En de organisatie had een idee: een scherpe, nachtelijke foto van het verlichte Eindhoven, gemaakt vanuit de ruimte.
De zoektocht begon. De Dienst Geografie van de Landmacht werd erbij gehaald. Maar toen kwam de ontdekking. Het enige land dat bruikbare ruimtebeelden van Eindhoven had was China. Een Chinees bedrijf leverde de foto. Eindhoven schitterde, het festival had zijn prachtplaatje. Iedereen blij, zou je denken.
Maar nu, 5 jaar later, heeft diezelfde simpele anekdote een heel andere lading. Poetin voert al 3,5 jaar een meedogenloze oorlog in Oekraïne. Inlichtingen uit de ruimte bepalen dagelijks het verloop van de strijd. China is een ‘decisive enabler’ van deze Russische agressieoorlog. China levert capaciteiten en de rugdekking die Rusland nodig heeft om deze intense oorlog voort te zetten. En China op zichzelf vormt ook een dreiging voor onze vrije manier van leven.
Wat 5 jaar geleden een onschuldig plaatje leek, is nu een confronterende realiteit. Want als China scherp meekijkt in Eindhoven, waar dan nog meer? En wie doen dat inmiddels nog meer? Heeft Rusland satellietbeelden van onze haven in Rotterdam? Van onze militaire oefeningen op de Veluwe? Van onze vitale infrastructuur?
De werkelijk is: we kunnen niet meer zonder ruimtecapaciteit. Vooral Amerikaanse satellieten zijn vandaag de ogen en oren van onze krijgsmacht.
Of het nu gaat om operaties boven en onder water, op de grond of in de lucht – alles is afhankelijk van informatie en communicatie uit de ruimte.
Ook in Oekraïne zien we dat dagelijks. Raketten en drones vinden hun doel met GPS. Satellieten onderscheppen communicatie, observeren troepenbewegingen, en leveren real-time inlichtingen.
Commerciële bedrijven als Maxar tonen de wereld haarscherpe beelden van de strijd. En het bekendste voorbeeld: netwerken als Starlink houden de communicatie overeind.
Het zijn indrukwekkende voorbeelden van privaat-publieke samenwerking – maar het is ook kwetsbaar. We hebben gezien hoe 1 commerciële speler het verschil kan maken of breken.
Vandaag is het precies 2 jaar geleden dat Hamas Israël op brute wijze aanviel en vervolgens de oorlog in Gaza begon. Een tragedie die duizenden levens kost en diepe wonden slaat.
Ook in Gaza speelt de ruimte een belangrijke rol. Satellietbeelden laten de harde werkelijkheid zien. Communicatie verloopt via netwerken in de ruimte.
Er zijn ook positieve kanten, zoals Nederland heeft laten zien. Bij de voedseldroppings van ons 336 Squadron zijn satellietbeelden onmisbaar om pakketten veilig en precies af te leveren. Ons eigen Defence Space Security Center levert die beelden.
De ruimte is allang geen lege, neutrale plek meer. Het is een strijdtoneel, waar onze tegenstanders signalen verstoren, systemen hacken, antisatellietwapens testen.
Waar spoofing de waarheid vervangt en zelfs nucleaire dreiging geen sciencefiction meer is.
Vooralsnog schieten onze tegenstanders als oefening alleen hun eigen systemen uit de lucht, maar de dreiging is duidelijk.
Satellieten zijn onze ogen en oren, maar tegelijk onze kwetsbare achilleshiel.
Daarom is het zo belangrijk dat we de ruimte niet alleen bekijken met een civiele, economische, en je zou kunnen zeggen roze bril, maar ook altijd met de groen-blauwe bril van Defensie en veiligheid.
Daarom moeten we als Defensie investeren. Niet alleen in slagkracht, maar ook in kennis, onderzoek en samenwerking.
En daar gaat het vandaag om: de start van de Kennishub Space Defensie bij de NLDA. Want strategische autonomie begint met zélf kunnen kijken, zélf kunnen weten en op basis van eigen informatie zélf kunnen beslissen.
Daarom bouwt Nederland nu ook aan eigen capaciteit in de ruimte. En we zetten daarbij aanzienlijke stappen: Met de BRIK-II, onze eerste militaire nanosatelliet.
Met de bouw van onze eerste optische observatiesatelliet, PAMI-I. En sinds 3 weken met onze eerste operationele radarsatelliet: Iceye. Daarmee kunnen we dag en nacht, onder alle omstandigheden, met eigen ogen, diep achter de frontlijn te kijken.
Niet voor niets veranderde het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) afgelopen zomer in het Commando Lucht- en Ruimtestrijdkrachten (CLRS).
Die extra R in de naam staat voor erkenning: de ruimte is een volwaardig deel van onze krijgsmacht.
Daarbij zijn de uitdagingen helder: uitbouwen van capaciteiten, verdiepen van kennis en vaardigheden, verbinden met andere partners en domeinen. Daarmee sluit het naadloos aan op de algehele defensie-strategie Sterk, Slim en Samen.
Die uitdagingen gelden niet alleen voor de militaire praktijk, maar ook voor wetenschap en industrie.
En dat is precies waar deze Kennishub voor staat. Een plek waar we samen kennis ontwikkelen, delen en toepassen. Van academische publicaties tot beleidsadviezen.
Van strategische analyses die Defensie verder helpen, tot concrete bijdragen aan het onderwijs van onze toekomstige officieren. Hier worden ideeën werkelijkheid.
En laten we ons niet vergissen, ik zei het al eerder: onze tegenstanders zien de ruimte allang niet meer als een vreedzaam domein. Met de ontwikkeling van antisatellietwapens en de inzet van jammers maken zij er nadrukkelijk een oorlogsgebied van.
En daar moeten wij een antwoord op vinden – militair, juridisch én maatschappelijk.
Daarom kondigen we vanmiddag nieuw onderzoek aan naar het versterken van onze ruimte-infrastructuur. Een fundament voor een weerbaarder systeem. Met slimme technologie, maar ook met oog voor de juridische, ethische en strategische veiligheid.
Zodat alle relevante partners: wetenschap, industrie en overheid samen kunnen werken om onze weerbaarheid in de ruimte te vergroten.
Daarnaast kunnen uw inzichten helpen de nieuwe Wet op de Defensiegereedheid stevig te onderbouwen. En dat is nodig, gezien de talloze reacties, waaronder ook kritische, op dit wetsvoorstel. Daarmee kunnen we onze kritieke ruimte-infrastructuur – en dus onze samenleving – beter beschermen.
Daarbij ben ik blij dat ik hier vandaag ook vertegenwoordigers deelnemen van de NAVO, ESA, de EU en onze Belgische partners. Want in het ruimtedomein is samenwerking bittere noodzaak.
Onze tegenstanders, met name China en Rusland, investeren namelijk groots en snel. Als wij hierin achterlopen of zelfs stil blijven staan, verliezen we zicht, invloed en veiligheid.
Daarom moet snel innoveren en nauwe samenwerking hierop ons antwoord zijn: sterk, slim en samen.
Dames en heren,
Toen ik op de middelbare school zat en aan de universiteit studeerde, heb ik er bewust voor gekozen om studies als economie, bestuurskunde en internationale betrekkingen te doen. Omdat ik eraan wilde bijdragen het leven op aarde een beetje beter te maken.
Maar jarenlang had ik altijd een paar momenten in het jaar dat ik serieus twijfelde. Heb ik wel de juiste afslag genomen, moet ik toch geen switch maken en lucht- en ruimtevaarttechniek gaan studeren, om die veel grotere wereld om ons heen beter te helpen begrijpen.
Vandaag, ongeveer 20 jaar later, komt het voor mij toch een beetje samen. En de reden is heel duidelijk: de ruimte is geen sciencefiction meer, geen ver-van-mijn-bed-show, niet alleen iets voor ruimtewetenschappers. Het is de plek waar we onze vrijheid, veiligheid en onze manier van leven verdedigen.
Met deze Kennishub krijgt de NLDA een broedplaats voor ideeën, verdieping en innovatie. En voor leiders die begrijpen dat veiligheid in de 21e eeuw ook in de ruimte wordt beslist.
Dank u wel.