Verbeteren van de rol van de overheid en toezichthouder
Er is te lang onvoldoende aandacht geweest voor de mensen in het aardbevingsgebied. Het ging bij de overheid te weinig over hun veiligheid. Dit vraagt om erkenning en verbetering. Daarom neemt de overheid maatregelen om ervoor te zorgen dat deze fouten in de toekomst niet opnieuw worden gemaakt.
Gaswinning boven het belang van bewoners
De belangen van mensen in het aardbevingsgebied waren te lang ondergeschikt aan de gaswinning. Nederland heeft in de afgelopen jaren geprofiteerd van het Groningenveld. Inwoners van het gebied droegen hier juist de lasten van. Zij hebben te maken met aardbevingen, schade en onveiligheid. De parlementaire enquêtecommissie concludeerde dat Nederland een ereschuld heeft aan Groningen. Deze ereschuld komt door 60 jaar gaswinning uit het Groningenveld.
Nij Begun is de reactie van het kabinet hierop. Dit is een verbeteraanpak voor de lange termijn voor schadeherstel, versterking en verduurzaming. Maar ook voor de sociale en economische ontwikkeling van het aardbevingsgebied.
Plan kabinet: maatregelen vastleggen in een wet
Het kabinet wil een aantal maatregelen voor Groningen en Noord-Drenthe vastleggen in de Wet Groningen. Deze wet regelt een ‘generatielange aanpak’ om de ereschuld aan de regio in te lossen. De wet gaat namelijk niet alleen voor het huidige kabinet gelden, maar ook voor toekomstige regeringen.
Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) gaat werken met een collegiaal bestuur. Dat betekent dat alle besluiten gezamenlijk worden genomen, en niet meer door één bestuurder.
De overheid zorgt dat er geld beschikbaar blijft voor de schadeafhandeling en de veiligheid in het aardbevingsgebied. Voor zo lang als dat nodig is.
Het IMG krijgt meer ruimte om bewoners actief te informeren. Specifiek gaat het om bewoners in het aardbevingsgebied die nog geen schademelding hebben gedaan.
In het rapport Staat van Groningen en Noord-Drenthe worden de maatregelen van het kabinet beoordeeld. Het rapport gaat jaarlijks naar de Tweede Kamer. Zo kan iedereen zien wat wel en niet goed gaat. En kan het kabinet bijsturen als dat nodig is.
Maatregelen om tot een betere overheid te komen
Bij de gaswinning in Groningen heeft de overheid gefaald. Zo was de samenwerking van de overheid met oliemaatschappijen te hecht. Kritische geluiden kregen geen kans. De risico’s van de gaswinning bleven hierdoor lang buiten het zicht van de toezichthouder. Ook bewindspersonen kregen niet de juiste informatie. Ze namen hierdoor besluiten op basis van verkeerde aannames. De overheid wil van deze fouten leren en neemt daarom maatregelen.
In de Wet op de rijksinspecties komt te staan dat rijksinspecties rechtstreeks informatie aan de Tweede Kamer mogen geven als die daarom vraagt. Er is dan geen toestemming meer nodig van een bewindspersoon. Een voorbeeld van een rijksinspectie is de toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Rijksinspecties mogen hun adviezen zelf openbaar maken, op grond van de Wet open overheid (Woo). Dit moet de informatievoorziening verbeteren.
Toezichthouder SodM krijgt een collegiaal bestuur. Het collegiaal bestuur bestaat uit de inspecteur-generaal en 2 bestuursleden.
Er komt een Kaderwet op de rijksinspecties. Die wet moet de onafhankelijkheid van inspecties beschermen.
Er is een nieuwe ambtseed voor Rijksambtenaren. Die eed geeft beter aan waar Rijksambtenaren voor staan en hoe zij willen werken. Er ligt meer nadruk op werken in het algemeen belang voor de samenleving. Zij moeten zich durven en kunnen uitspreken. En tegenspraak kunnen geven en ontvangen.
Rijksdiensten moeten beter verspreid worden over het land. In de stad Groningen komen Rijksontmoetingsplekken in bestaande rijkskantoren. Hier kunnen rijksambtenaren werken die eigenlijk in een andere stad werken. In Assen is een Rijksontmoetingsplein geopend.
Bewindspersonen gaan vaker praten met de mensen die met hun beleid te maken hebben. En ambtenaren moeten vaker op werkbezoek. Zo worden zij beter zichtbaar en benaderbaar.
De organisaties die te maken hebben met de gaswinning verdwijnen. De NAM blijft alleen nog bestaan om de gaswinning af te ronden, om de infrastructuur op te ruimen en om de kosten voor schade en versterking te betalen. Daardoor verdwijnt ook GasTerra.
Er moet een einde komen aan de discussies van de NAM over het betalen voor de gevolgen van de gaswinning. De overheid wil daarom definitieve afspraken maken met Shell en ExxonMobil. Omdat er verschillende rechtszaken lopen met de NAM, Shell en ExxonMobil, zijn er nog geen gesprekken. De overheid gaat sowieso door met de versterking en het herstellen van schade.
De NAM moet alle mijnbouwlocaties opruimen. SodM moet hier streng toezicht op houden. In de jaarlijkse Staat van Groningen en Noord-Drenthe staat hoe het hiermee gaat.
Staatsbedrijven moeten meer oog hebben voor het publieke belang bij hun werkzaamheden. Bijvoorbeeld Energie Beheer Nederland (EBN) en de Gasunie. Publiek belang is bijvoorbeeld veiligheid, bescherming van natuur en milieu en het versnellen van de energietransitie.
Energie Beheer Nederland (EBN) heeft meer aandacht voor publieke belangen in hun strategie. Daarnaast plaatst EBN een overzicht van alle bestaande overeenkomsten. Alle nieuwe overeenkomsten die EBN sluit, worden actief openbaar gemaakt.
Verder heeft EBN een verklaring maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ook is EBN bezig om het toetsingskader voor beoordeling van investeringsvoorstellen aan te passen. Zodat beter wordt vastgelegd hoe EBN publieke belangen meeneemt bij de beoordeling.
De overheid wil onderzoeken hoe de ondergrond het best gebruikt kan worden bij de overgang naar duurzame energie. Bijvoorbeeld op het gebied van energieopslag, geothermie en oliewinning. Dit gebeurt via het programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond.
Kennis, data en monitoring van de ondergrond zijn belangrijk voor de mijnbouw van nu en van de toekomst. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei probeert aardwetenschappelijke kennis in kaart te brengen. En SodM verzamelt ook kennis hierover.
Daarnaast werkt TNO aan een programma voor meer, betere en begrijpelijke kennis van de ondergrond. Ook komt er een plan om het seismologisch meetnetwerk van het KNMI uit te breiden. En om de maatschappelijke effecten van mijnbouw in de gaten te houden.
Er komt een overzicht van de veiligheidsrisico’s en gezondheidsrisico’s van de energietransitie. Hier valt mijnbouw ook onder. Dit moet ervoor zorgen dat activiteiten in de ondergrond alleen plaatsvinden als het veilig is. Bijvoorbeeld gaswinning en oliewinning.
