Box 3: rechtsherstel, overbruggingswetgeving en nieuw stelsel

Belastingplichtigen krijgen automatisch rechtsherstel. Dit gebeurt op basis van een nieuwe berekening waarbij wordt aangesloten bij de werkelijke verdeling van spaargeld en beleggingen van een belastingplichtige. Mensen met spaargeld worden belast op basis van de actuele spaarrente.

Voor schulden wordt uitgegaan van de gemiddelde rente op uitstaande hypotheekschulden in het belastingjaar. Voor beleggingen wordt uitgegaan van een gewogen gemiddelde van de meerjarige gemiddelde rendementen op obligaties, aandelen en onroerend goed.

Als de nieuwe berekening in het voordeel van de belastingplichtige uitpakt, ontvangt de belastingplichtige rechtsherstel, ter grootte van het verschil tussen de oorspronkelijke berekening en de nieuwe berekening op grond de spaarvariant.

Het rechtsherstel geldt voor de groep van ruim 60.000 mensen die bezwaar hebben gemaakt over de jaren 2017-2020. Ook alle andere aanslagen over 2017 tot en met 2020 die nog niet zijn opgelegd of wel zijn opgelegd maar nog niet onherroepelijk vaststonden en alle aanslagen over de belastingjaren 2021 en 2022 worden in lijn met de forfaitaire spaarvariant opgelegd.

Dit komt omdat de aanslagen nog niet onherroepelijk vaststaan, en het Hoge Raad arrest nu geldend recht is. Nog niet vaststaande aanslagen moeten in lijn gebracht worden met het geldend recht.

• Vanaf medio oktober 2022 is er gestart met herstel aangiften 2017-2020 waarbij nog geen aanslag was opgelegd.
• De definitieve aanslagen 2022 worden volgens het reguliere aanslagproces in 2023 opgelegd.

De 60.000 belastingplichtigen die rechtsherstel hebben gekregen, maar het niet eens zijn met de uitkomst, kunnen bestaande rechtsmiddelen gebruiken om dit aan te kaarten.

Niet-bezwaarmakers hebben niet meer de mogelijkheid om tijdig bezwaar in te dienen. De aanslag staat al onherroepelijk vast. Toch hoeft u nu niets te doen.

Het kabinet voert ‘massaal bezwaar plus’ in voor de niet-bezwaarmakers in de jaren 2017-2020. 

Wat is ‘massaal bezwaar plus’?

Met ‘massaal bezwaar plus’ wordt het mogelijk om voor veel verzoeken tot ambtshalve vermindering in 1 keer een besluit te nemen. Mocht de Hoge Raad (HR) belastingplichtigen in een nieuwe procedure in het gelijk stellen, dan vallen alle niet-bezwaarmakers daaronder. Ook als zij nog geen verzoek tot ambtshalve vermindering hebben ingediend.

Waarom toch weer naar de Hoge Raad?

Uit gesprekken met belangenorganisaties blijkt dat zij aan de rechter willen voorleggen of er niet alsnog herstel geboden moet worden aan alle belastingplichtigen. Met deze organisaties hebben we afgesproken dat we samen 1 of meer zaken selecteren om aan de rechter voor te leggen. Zo kan de rechter ook op een gestructureerde manier antwoord geven op deze vraag. Het kabinet verwacht echter niet dat het een grote kans op herstel oplevert, omdat de HR in het arrest van 20 mei 2022 duidelijk was over recht op herstel voor niet-bezwaarmakers.

Nee, u hoeft geen verzoek om vermindering te doen. Dat is een bezwaarprocedure waarbij zaken 1 voor 1 bekeken worden. Dit is een tijdrovende procedure. Het kost mensen veel tijd het verzoek in te dienen, en het kost de Belastingdienst veel tijd om de verzoeken 1 voor 1 te beoordelen. De ‘massaal bezwaar plus’ geldt daarom voor iedereen die box 3-belasting heeft betaald in de periode 2017 tot en met 2020.

Ik heb een verzoek tot ambtshalve vermindering gedaan, wat gebeurt daar mee?

Al ontvangen verzoeken worden aangehouden tot de HR een besluit heeft genomen.

De komende tijd wordt verder gesproken met de belangenorganisaties over de zaken die worden voorgelegd aan de belastingrechter. Begin 2023 wordt de aanwijzing voor de procedure ‘massaal bezwaar plus’ gedaan. Ook zullen we dan gezamenlijk de rechtsvraag formuleren en een zaak of meerdere zaken selecteren. Daarna wordt dit voorgelegd aan de rechter, die hier een uitspraak over doet. Vervolgens wordt deze zelfde rechtsvraag voorgelegd aan een hogere rechter, tot aan de Hoge Raad. De overheid kan niet bepalen hoe lang dit proces duurt.

Het kabinet heeft sinds de uitspraak van de HR op 20 mei 2022 onderzocht of en zo ja hoe het mogelijk was niet-bezwaarmakers toch te compenseren. Het kabinet heeft uiteindelijk besloten om geen compensatie te bieden aan de niet-bezwaarmakers. Volledige compensatie kost € 4,1 miljard, waarvan meer dan de helft terecht zou komen bij belastingplichtigen met een vermogen in box 3 van meer dan € 200.000. Voor het kabinet was de bestaanszekerheid van mensen die nu al moeite hebben de rekeningen te betalen prioriteit en er is daarom gekozen voor een omvangrijk koopkrachtpakket.

De rekenmethode is hetzelfde als voor het rechtsherstel, met een paar kleine aanpassingen. Zo worden de percentages die worden gebruikt voor rendement per vermogenssoort (spaargeld, beleggingen of schulden) jaarlijks opnieuw vastgesteld, zodat deze zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid liggen.

In de belastingaangifte van 2021 en 2022 gebruikt de Belastingdienst ook nog de oude, oorspronkelijke berekeningsmethode. Daarnaast maakt de Belastingdienst een herberekening op basis van de werkelijke vermogensmix. Als die nieuwe berekening gunstiger is, dan wordt je belastingaangifte automatisch aangepast. Maar er bestaat ook een optie om voor de oude rekenmethode te kiezen. Die laatste mogelijkheid vervalt in belastingjaar 2023.

Het kabinet ziet inderdaad meerdere mogelijkheden voor verfijning van de huidige bepalingen van box 3, zoals die luiden na inwerkingtreding van de Overbruggingswet box 3. Er wordt nog onderzocht of en op welke termijn deze varianten eventueel in te voeren zijn.

De exacte vormgeving van het nieuwe stelsel is nog niet bekend. In 2023 werkt het kabinet een voorstel verder uit en gaat met de Tweede Kamer in gesprek over keuzes die nog moeten worden gemaakt.

De grove contouren van het nieuwe stelsel zijn al wel bekend. In het nieuwe stelsel wordt jaarlijks belasting geheven over de werkelijke inkomsten uit vermogen, zoals rente, dividend, huur en pacht. Daarnaast wordt jaarlijks belasting geheven over de positieve waardeontwikkeling van bezittingen in box 3, zoals koerswinst over aandelen, waardestijging van onroerend goed. Een koersverlies of waardedaling kan worden gecompenseerd met de positieve inkomsten in box 3. Voor onroerend goed moet nog de keuze worden gemaakt hoe de waardeontwikkeling zal worden berekend. Dit kan bijvoorbeeld via een forfait op basis van de marktwaarde of WOZ-Waarde, of door het verschil te berekenen tussen de marktwaarde of WOZ-Waarde op 31 december en 1 januari van het betreffende jaar.

Zodra de concept-wetgeving gereed is moet het volgende nog gedaan worden voordat het nieuwe stelsel per 1 januari 2027 kan worden ingevoerd:

• Start gezamenlijke voorbereiding Belastingdienst met o.a. banken en verzekeraars over gegevens aanlevering
• Start voorbereiden inrichten proces bij de Belastingdienst voor verzamelen en verwerken van gegevens
• Internetconsultatie, toetsen en adviezen, zoals uitvoeringstoets en het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens
• Advies van Raad van State
• Aanbieden wetsvoorstel aan Tweede Kamer en behandeling
• Aanbieden wetsvoorstel aan Eerste Kamer en behandeling
• Publicatie in het staatsblad: wetsvoorstel is definitief
• Aanpassing ICT-systemen door o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst
• Testen gegevensuitwisseling tussen o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst