Toespraak minister Ruben Brekelmans op het pre-event NAVO-top Militaire Paraatheid en Samenleving
Speech door minister van Defensie, Ruben Brekelmans, op het pre-event NAVO-top Militaire Paraatheid en Samenleving op 19 mei 2025.
Your Excellency, State Secretary for Civil Defence of Sweden, Mr. Johan Berggren, beste ondernemers, partners uit het bedrijfsleven, kennisinstellingen, bestuurders, beste aanwezigen,
Goedemorgen. Goed dat u er bent. Ook vanuit mij, vanuit Defensie, van harte welkom op Fort Voordorp.
Ik stap met u een klein jaartje terug in de tijd. Op 6 juni 2024 gingen velen van ons naar de stembus. Misschien weet u het nog, we gingen stemmen voor het Europees Parlement. Er gebeurde rond die tijd iets ongewoons. Wie nog even de bus- of tramtijden wilde checken, of een kijkje wilde nemen op de websites van politieke partijen, merkte: die websites waren onbereikbaar.
In eerste instantie denk je dan aan een technisch probleem – misschien kan de website de drukte niet aan. Maar dankzij onze inlichtingendiensten weten we inmiddels beter: deze verstoring was géén toeval. Het was een gerichte DDoS-aanval van Russische hackers – een gecoördineerde poging om de Europese verkiezingen te ondermijnen en het democratisch proces te verstoren.
Het is slechts één voorbeeld van het feit dat Rusland Nederland in het vizier heeft. Bij Defensie merken we dat al langer. De luchtmacht ziet onbekende drones rondom militaire bases. De marine ziet Russische schepen die op de Noordzee onze internetkabels, gasleidingen en windmolenparken in kaart brengen. Defensiemedewerkers krijgen regelmatig phishing-mails van kwaadwillenden die uit zijn op persoonlijke informatie. Twee weken geleden nog konden medewerkers vanwege zo’n zelfde DDoS-aanval een paar uur niet werken.
De haven van Rotterdam lag al eens een tijdje stil. De TU Eindhoven moest het ontgelden. Ziekenhuizen waren al eens aan de beurt. En vorig jaar zagen we voor het eerst een sabotage-aanval op het digitale besturingssysteem van een Nederlandse publieksvoorziening.
Het zijn steken onder water – soms letterlijk. Rusland en China testen onze alertheid; ze kijken of het lukt en hoe ver ze kunnen gaan. Uiteraard onder het niveau van een gewapend conflict. We zijn niet in oorlog. Maar vrede kun je het ook niet meer noemen. We leven in een grijze zone, een schemergebied tussen oorlog en vrede.
Dat is de realiteit van het hier en nu: hybride aanvallen in Nederland die morgen ook uw organisatie kunnen treffen. De Britse historicus en Rusland-expert Mark Galeotti noemt het de ‘weaponisation of everything’: alles kan een wapen zijn. De dreiging in Nederland komt niet van tanks aan onze grenzen, maar van virussen in onze software, desinformatie op onze tijdlijnen en druk op onze vitale voorzieningen. Effectieve wapens, die onze samenleving ernstig kunnen ontwrichten. Het gebeurt hier en het gebeurt nu.
Naast de realiteit van het hier en nu zien we de snel toenemende dreiging van daar en straks. Als Poetin na Oekraïne een land binnenvalt dat bij de NAVO hoort, dan zijn wij ervan. Dan is dat géén ver-van-mijn-bed-show, maar moeten Nederlandse mannen en vrouwen helpen het NAVO-grondgebied te verdedigen. Ons lidmaatschap van de NAVO geeft ons al 76 jaar bescherming – als een schild van bondgenoten rondom ons kleine land – maar het geeft óók een verantwoordelijkheid. Een aanval op één is een aanval op allen.
En de dreiging is echt. De Russische oorlogsmachine draait op volle toeren. Poetin produceert veel meer wapens en rekruteert veel meer soldaten dan hij in Oekraïne nodig heeft. Hij wil de Sovjet-Unie in oude glorie herstellen. Hij wil terug naar de Russische invloedssfeer van vóór 1989, vóór de Val van de Berlijnse Muur.
Onze inlichtingendienst MIVD schat dat Rusland na een mogelijk staakt-het-vuren in Oekraïne een jaar nodig heeft om grootschalig troepen te verplaatsen. Stel je voor dat Poetin voor een grootschalige oefening honderdduizenden soldaten aan de grens met de Baltische Staten stationeert. De ervaring met Oekraïne leert dat we slechts een week van tevoren weten of het daadwerkelijk een grote oefening is, of de voorbereiding voor een aanval. Stelt u zich de paniek voor: in de Baltische Staten, in Europa, binnen de NAVO…
Die paniek moeten we absoluut voorkomen en dat kan alleen met geloofwaardige afschrikking.
Dames en heren,
Dat is de situatieschets: we moeten ons wapenen tegen de hybride dreiging hier en nu en de militaire dreiging daar en straks. Beide dwingt ons nú in actie te komen. Zeker nu we ook rekening moeten houden met een onvoorspelbare Amerikaanse president en de, terechte, eis van de VS dat Europa meer verantwoordelijkheid neemt voor haar eigen veiligheid.
Onze militaire paraatheid moet omhoog om, samen met onze partners, Nederland en het bondgenootschappelijk grondgebied te beschermen. Defensie versterkt daarom de gevechtskracht. We investeren in het defensiepersoneel. We vergroten onze voorraden. En we zetten vol in op het stimuleren van innovatie en de defensie-industrie als geheel.
Maar we hebben weinig tijd en Defensie kan het niet alleen. Daarom ben ik blij dat u hier vandaag bent. Want in tijden van vrede is de vraag wat Defensie voor de samenleving kan doen. Dan helpen we bij onrust, bij een overstroming of natuurbrand. Maar in tijden van dreiging is de vraag andersom: wat kan de samenleving voor Defensie doen?
Er zijn 3 concrete vragen die ieder van ons zichzelf in de huidige tijd moet stellen: Is uw organisatie voldoende weerbaar? Kunt u producten of diensten leveren aan Defensie? Zijn er mensen binnen uw organisatie – of misschien uzelf wel – die openstaan voor een rol als reservist? Ik loop deze drie vragen met u langs.
Allereerst de basis: de weerbaarheid van uw eigen organisatie. Ik weet dat ik op dit soort bijeenkomsten niet de grootste sfeermaker ben, maar ik wil wél duidelijk zijn: de vraag is niet meer óf u de komende jaren door een grote storing wordt getroffen, maar wannéér. Een cyberaanval, uitval van systemen of problemen in de toeleveringsketen – vroeg of laat krijgt iedereen ermee te maken.
En stel, u heeft een paar dagen geen elektriciteit, internet of water – hoe blijft uw organisatie dan functioneren? Heeft u een plan-B, een back-up of noodprocedure? Juist in tijden van schaarste en ontregeling is het cruciaal dat onze economie blijft draaien, dat we blijven leveren en blijven verdienen. Alleen dan kan het dagelijks leven voor iedereen doorgaan.
Mijn tweede vraag: kan uw organisatie producten of diensten leveren aan Defensie? Misschien doet u dat nu nog niet, maar is dit met een kleine aanpassing of net een andere focus wel mogelijk. Infrastructuur en logistiek, de gezondheidszorg, de bankenwereld, energiesector, voedsel, drinkwater, telecom – u bent allen een strategische partner in de veiligheid van Nederland. Vandaag kijken we hoe de samenleving onze militaire paraatheid kan versterken. Laten we kijken of we kunnen samenwerken of zelfs een partnerschap kunnen aangaan.
Op dit moment brengt Defensie in kaart waar de krijgsmacht concreet behoefte aan heeft. Welke bruggen moeten bijvoorbeeld worden versterkt om zwaar militair materieel naar het oostfront te kunnen verplaatsen? Hoeveel extra ziekenhuisbedden hebben we nodig, mochten er in Oost-Europa Nederlandse militairen gewond raken? Hoe groot moet onze voedselvoorraad zijn? Wat leren we van de oorlog in Oekraïne?
Veel bedrijven melden zich al bij ons met de vraag: wat kunnen we doen? Een mooi voorbeeld van civiel-militaire samenwerking is het Ecosysteem Logistiek dat Defensie samen met de transportsector heeft opgezet. Met partners als Jan de Rijk Logistics hebben we afspraken gemaakt hoe we civiele capaciteit, zoals vrachtwagens en chauffeurs, in geval van nood kunnen inzetten voor Defensie. Op dezelfde manier spreken we met Tennet en Gasunie over het zekerstellen van energie; met Shell over de olie- en gasvoorraden; met NS en ProRail over het verplaatsen van militair materieel over het spoor.
Daarnaast hebben we grote behoefte aan uw innovatiekracht. Defensie heeft veel geld beschikbaar om te investeren in zogenoemde dual-use producten: slimme oplossingen die je zowel civiel als militair kunt gebruiken. Denk aan drones en alle onderdelen die hiervoor nodig zijn.
We moeten van grote woorden naar grote daden. In de break-out sessies van vandaag gaat u met elkaar aan de slag en ik hoop dan ook op concrete afspraken, waaraan we na vandaag samen verder bouwen. Ik hoop op uw constructieve bijdrage. Wees kritisch over zaken die Defensie beter kan doen en denk vooral met ons mee over hoe we kunnen versnellen. We hebben te maken met complexe vraagstukken, met geheimhouding, onvolledige informatie en een internationale dynamiek. We kunnen uw denkkracht ontzettend goed gebruiken.
Mijn derde en laatste vraag is: heeft u medewerkers die mogelijk als reservist willen dienen? Mensen die een andere baan hebben, maar zich als het nodig is, ook militair willen inzetten. Dan wil ik u vragen: geef hen die ruimte. Mijn collega, staatssecretaris Tuinman, heeft afgelopen januari met VNO-NCW en FNV goede afspraken gemaakt om reservisten en werkgevers beter te ondersteunen. Het mes snijdt aan twee kanten: medewerkers komen gemotiveerd terug, met extra vaardigheden, leiderschapservaring, discipline en veerkracht. En in geval van een crisis weten ze precies wat ze moeten doen…
Dames en heren,
We zijn hier op een plek met geschiedenis. Fort Voordorp: 150 jaar geleden gebouwd om ons te beschermen; nu een evenementenlocatie, ingericht voor bijeenkomsten zoals deze. In een notendop is dat het verhaal waar het vandaag over gaat. Decennialang genoten we van vrede en stabiliteit, maar we verloren daarbij onze paraatheid. Onze militaire paraatheid, maar ook onze maatschappelijke paraatheid – onze weerbaarheid.
De Koude Oorlog werd nooit een warme oorlog, niet omdat de dreiging ontbrak, maar omdat we klaarstonden. Omdat we gezamenlijk – als bondgenoten – een overtuigend signaal afgaven dat een aanval zinloos zou zijn. Dat het geen overwinning zou opleveren, alleen een ramp.
Die geloofwaardigheid moeten we opnieuw opbouwen – en wel zo snel mogelijk. Niet omdat we oorlog willen, maar om het zeldzame voorrecht van 80 jaar vrijheid te beschermen. Militaire paraatheid, met steun van de samenleving, schrikt af. Het voorkomt escalatie.
Laten we in deze kille tijden daarom bouwen aan warme banden. Te beginnen vandaag, maar zeker ook tijdens de NAVO-top eind juni en het NATO Summit Defence Industry Forum. Bij het Industry Forum staat alles in het teken van samenwerking en partnerschappen, zeker ook over landsgrenzen heen. Ik wens u vandaag veel inspiratie, waardevolle nieuwe contacten en concrete plannen voor samenwerking.
Want er is maar één antwoord op Mark Galeotti’s ‘the weaponisation of everything’. En dat is: ‘the readiness of everyone’. Veiligheid begint bij paraatheid – van ons allemaal.
Dank u wel.