Vreemdelingenbewaring

Vreemdelingenbewaring niet bedoeld als straf

Vreemdelingenbewaring is een manier om iemand beschikbaar te houden voor vertrek naar het land van herkomst. Het is niet bedoeld als straf voor de vreemdeling. De vreemdeling mag een detentiecentrum voor vreemdelingenbewaring niet uit. En kan daar ook in zijn cel worden opgesloten. Bijvoorbeeld als de vreemdeling overlast veroorzaakt.

Voorwaarden vreemdelingenbewaring

Voor vreemdelingenbewaring gelden verschillende voorwaarden:

• De hulpofficier van justitie of een speciaal hiervoor aangewezen ambtenaar van de politie of de Koninklijke marechaussee, of een door de minister aangewezen ambtenaar van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV) legt de vreemdelingenbewaring op.
• De vreemdeling kan de maatregel laten nakijken door de rechter. Doet de vreemdeling dat zelf niet? Dan meldt de overheid de inbewaringstelling na uiterlijk 4 weken aan de rechter. Zo wordt altijd gecontroleerd of de bewaringsmaatregel volgens de wet klopt.
• Een vreemdeling plaatsen in vreemdelingenbewaring is het laatste middel. Dit kan dus alleen als er geen andere, minder heftige mogelijkheden meer zijn met hetzelfde gevolg.
• De bewaring duurt maximaal 6 maanden. Dit kan worden verlengd tot maximaal 18 maanden. Dit kan alleen als iemand niet meewerkt aan het vertrek, of als de reisdocumenten er nog niet zijn. De rechter controleert de verlenging.

Locaties voor vreemdelingenbewaring

Er zijn in 3 detentiecentra voor vreemdelingenbewaring:

• In het detentiecentrum Rotterdam
  In dit detentiecentrum verblijven volwassen mannen.
• Het justitieel complex in Zeist
  Dit is een gesloten gezinsvoorziening (GGv) voor vrouwen, gezinnen en (alleenstaande) minderjarigen.
• Het Justitieel Complex Schiphol
  Dat biedt tijdelijk 90 extra plekken voor vreemdelingenbewaring.

Plannen kabinet voor vreemdelingenbewaring

Het kabinet wil verschillende maatregelen nemen om bijvoorbeeld overlast in detentiecentra te voorkomen en vreemdelingen meer te laten meewerken aan hun vertrek. Die staan in het maatregelen voorstel voor de Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring. Het gaat onder andere om de volgende maatregelen:

De politie kan vreemdelingen langer vasthouden om hun identiteit vast te stellen

De politie en Koninklijke Marechaussee kunnen vreemdelingen maximaal 9 uur vasthouden om de identiteit vast te stellen. En om te beoordelen of en waarom een vreemdeling in bewaring mag worden geplaatst. Dat is 3 uur langer dan de huidige zogenoemde ophoudtermijn van maximaal 6 uur.
Die termijn is soms te kort, waardoor de politie vreemdelingen soms vrij moet laten. Een deel daarvan verdwijnt in de illegaliteit.

Vreemdeling verplicht om mee te werken aan vertrek

Vreemdelingen die niet meewerken aan hun terugkeer kunnen, als het wetsvoorstel wordt aangenomen, worden verplicht om een noodreisdocument te regelen op de ambassade. Ook kunnen zij een gevangenisstraf krijgen van maximaal 3 maanden. Of een boete van maximaal € 5.150.

Vreemdelingen krijgen meer vrijheid in vreemdelingenbewaring

Vreemdelingen krijgen volgens het wetsvoorstel meer vrijheden. Ze krijgen bijvoorbeeld 40 uur dagbesteding per week in plaats van 18 uur. En ze mogen 4 uur per week bezoek ontvangen in plaats van 1 uur.
Als het wetsvoorstel wordt aangenomen krijgen vreemdelingen een eigen regime voor vreemdelingenbewaring. Dat biedt meer vrijheden. Ze vallen dan niet langer onder de regels voor gedetineerden. Vreemdelingen zijn geen gedetineerden. Ze kunnen alleen in bewaring worden geplaatst om te voorkomen dat ze in de illegaliteit verdwijnen (verbljfsregime). En zo kunnen worden uitgezet naar hun land van herkomst.

Vreemdelingen langer op cel bij groepsgeweld

Groepen vreemdelingen die ernstige overlast veroorzaken, kunnen tot maximaal 23 uur per dag op hun cel worden geplaatst voor een periode van maximaal 4 weken. Dit is een uitzonderlijke maatregel bijvoorbeeld bij groepsgeweld om de veiligheid in het detentiecentrum te bewaren.

Belgegevens en nationaliteit bezoekers gedeeld met Dienst Terugkeer en Vertrek

Een detentiecentrum kan bel- en bezoekgegevens van een vreemdeling gaan delen met de Dienst Terugkeer en Vertrek. Bijvoorbeeld over de nationaliteiten van bezoekers en naar welke landen een vreemdeling heeft gebeld.

Lange historie wetsvoorstel terugkeer en vreemdelingenbewaring

Het kabinet heeft in augustus 2025 een wijziging bij het wetsvoorstel Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring naar de Tweede Kamer gestuurd. De Tweede Kamer heeft in 2018 al een eerste wetsvoorstel hiervoor aangenomen. De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel aangehouden Sindsdien zijn er verschillende aanvullingen op gekomen: in 2020 met een novelle, in 2025 met een nota van wijziging. Door de val van verschillende kabinetten heeft het wetsvoorstel stilgelegen.

Kwetsbare groepen vreemdelingen

Vreemdelingenbewaring is altijd een laatste middel. Daarbij is er aandacht voor kwetsbare personen:

• Gezinnen met kinderen mogen alleen in bewaring worden gesteld als vertrek binnen 14 dagen mogelijk is.

• Alleenstaande vreemdelingen onder de 18 jaar met een strafblad mogen alleen in bewaring worden gesteld als ze binnen 14 dagen uit Nederland gezet kunnen worden. Of bijvoorbeeld als ze het land binnenkomen en hun leeftijd niet kan worden vastgesteld.
• Kwetsbare personen zoals (onbegeleide) minderjarigen, ouderen en zwangere vrouwen, krijgen bijzondere aandacht passend bij hun eigen situatie. Zo is er bijvoorbeeld een extra zorgafdeling. En een plek speciaal voor kinderen en hun ouders.

Gesloten gezinsvoorziening (GGV)

Het Justitieel Complex Zeist heeft een gesloten kindvriendelijke gezinsvoorziening. Hier kunnen gezinnen met minderjarige kinderen, vrouwen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen in vreemdelingenbewaring worden geplaatst. Deze voorziening houdt rekening met de bescherming van kinderen en de specifieke behoefte van het kind. In de gesloten gezinsvoorziening hebben kinderen en hun ouders op een afgesloten terrein veel bewegingsvrijheid. Ook hebben zij een eigen woning en kinderen hebben toegang tot speelmogelijkheden.

De gesloten gezinsvoorziening wordt alleen als laatste middel en onder strenge voorwaarden gebruikt.