Toespraak minister Frank Rijkaart voor de Wethoudersconferentie in Gorinchem
Dames en heren, wethouders,
Wat goed om hier te staan. Deze zaal ademt energie, en die energie kan ons land goed gebruiken. Drie weken geleden koos Nederland een nieuwe Tweede Kamer. Over vijf maanden is het weer zover: dan kiezen we de nieuwe leden van de gemeenteraad.
Verkiezingen zijn het feest van de democratie. Maar democratie leeft niet alleen op zulke dagen. Democratie leeft elke dag en we maken haar samen.
Als voormalig raadslid en Gedeputeerde ken ik het lokaal bestuur van dichtbij. Ooit had ik zelf de ambitie om wethouder te worden. Niet omdat ik zo graag in de schijnwerpers sta, maar omdat ik geloof in het verschil dat je kunt maken, dicht bij de mensen.
Dat verschil maakt u. U vervult een prachtig ambt. Belangrijk, eervol en midden in de samenleving. U zorgt voor goede scholen, schone straten en een overheid die dicht bij de mensen staat.
Maar, zoals Axel [Boomgaars] terecht aangeeft: uw baan is ook ingewikkeld. Een jaar geleden stond mijn voorganger hier, en nam een brandbrief met jullie zorgen in ontvangst. Die zorgen hebben wij luid en duidelijk gehoord, en daar zijn we afgelopen jaar hard aan de slag mee gegaan, samen met jullie.
Samen hebben we gewerkt aan meer financiële zekerheid en comfort voor gemeenten, aan het versterken van het wethoudersambt en aan een sterker decentraal bestuur. Maar we zijn ook aan de slag gegaan om jullie veiligheid en jullie opleiding- en ontwikkelmogelijkheden te verbeteren.
Hier kom ik zo uitgebreider op terug.
Kortom, we hebben een grote stap vooruit gezet, maar we zijn er nog niet. Ook dit was een roerig jaar: met terechte zorgen over financiën, met polarisatie en politieke onrust. Daarom moeten we samen blijven optrekken.
Voordat ik verderga, wil ik eerst twee mensen bedanken. Allereerst Jeroen van Gool, die elf jaar lang als directeur van de Wethoudersvereniging belangrijke thema’s als werkdruk, integriteit en samenwerking op de kaart heeft gezet. Jeroen, die er helaas vandaag niet bij kon zijn, laat grote schoenen achter om te vullen.
En niet te vergeten Gerard Bruijniks, die tijdens de zoektocht naar een nieuwe directeur het roer stabiel hield.
Mag ik een groot applaus voor deze twee mensen?
En u heeft een nieuwe directeur: Hatte van der Woude. Volgens mij brengt zij een schat aan bestuurlijke ervaring en wetenschappelijke kennis mee. Ik kijk uit naar onze samenwerking.
Zoals ik al zei: uw ambt staat onder druk. De emoties in de samenleving lopen soms hoog op. En die emoties landen bij ú. In de raadszaal, in de supermarkt, soms zelfs aan uw keukentafel. Achter die boosheid schuilen vaak terechte zorgen: over leefbaarheid, over de toekomst, over het gevoel dat de politiek ver van het dagelijks leven staat.
Die gevoelens moeten we serieus nemen, want debat is de zuurstof van een gezonde democratie. Onze democratie komt in gevaar als onze gesprekken stilvallen, omdat we ze niet meer durven of willen aangaan.
Maar wat we niet kunnen accepteren, is als de democratie zelf onder vuur komt te liggen. Als raadsvergaderingen worden verstoord. Als u en uw collega’s worden uitgescholden of bedreigd. Ik weet helaas uit eigen ervaring hoe heftig dat kan zijn, voor jezelf en je familie.
Daarom geef ik u vandaag drie beloftes mee. Dat doe ik als demissionair minister met een beperkt mandaat. Toch wil ik het fundament leggen voor wat komt, zodat mijn opvolger hierop verder kan bouwen.
1. Bedreigingen zijn onacceptabel
Wie ú bedreigt, valt onze democratie aan. En dat accepteren we niet. We moeten, zoals Axel terecht stelt, samen grenzen stellen aan onrust en agressie.
- Uit cijfers blijkt dat 60 procent van alle wethouders vorig jaar te maken kreeg met agressie. Dat is 60 procent te veel.
- Daarom gaan we na de raadsverkiezingen door met het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. Met praktische trainingen voor ú en uw naasten. Agressie raakt niet alleen u, maar ook uw gezin.
- Doe vooral melding of aangifte, als het u overkomt. Alleen dan kan Justitie het oppakken.
Maar we gaan verder. Samen met de Wethoudersvereniging ontwikkelen we een leergang over omgaan met maatschappelijke onrust. Want dat vraagt om luisteren én grenzen stellen. Dan moet u staan voor uw ambt en de democratie.
Met deze leergang krijgt u handvatten om dat te doen. Weerbaarheid begint bij kennis en steun.
2. We pakken uw werkdruk aan, met concrete stappen
Uit onderzoek blijkt: u werkt gemiddeld 56 uur per week. Die inzet verdient niet alleen erkenning, maar vooral actie, om de werkdruk structureel aan te pakken.
- Daarom onderzoeken we of gemeenteraden meer wethouders kunnen benoemen.
- Ook investeren we samen met de Wethoudersvereniging in betere opleidingen, zodat u niet alleen harder werkt, maar ook slimmer.
- En er is een wetsvoorstel in voorbereiding voor het volgend kabinet over modernere verlofregelingen en ruimte om adem te halen.
Wetten aanpassen vraagt tijd. Maar we zetten hier vol op in.
3. U bent de verbinder, laten we dat makkelijker maken
U staat tussen Den Haag en de buurt. U hoort de zorgen, u ziet de knelpunten. Maar soms voelt het alsof u tegen de bierkaai vecht.
- Daarom willen we ‘leertafels’ organiseren: fysieke en digitale bijeenkomsten waar inwoners, ambtenaren en bestuurders samen oplossingen zoeken voor lokale vraagstukken.
- Daarom versterken we de lokale ombudsman, zodat burgers die vastlopen bij de overheid beter worden gehoord en geholpen.
- En daarom maken we raadsinformatie beter toegankelijk, zodat inwoners en raadsleden precies weten hoe besluiten tot stand komen.
Want vertrouwen bouw je niet met mooie praatjes, maar door met elkaar in gesprek te blijven. Door helder uit te leggen hoe soms moeilijke keuzes tot stand komen.
En terwijl Den Haag bezig is met de formatie, gaat úw werk gewoon door. Elke dag zorgt u ervoor dat grote opgaven vertaald worden in tastbare resultaten. Op 18 maart volgend jaar is het zover: dan beoordelen onze burgers uw inzet en die van uw collega’s.
- Aan degenen die blijven: dank voor uw inzet en doorzettingsvermogen. Deel uw ervaring met nieuwkomers.
- Aan degenen die vertrekken: neem mee dat uw werk ertoe doet. De woningen die u bouwde, het buurthuis dat u opknapte, de wijk die veiliger is geworden. Dat blijft.
- Aan de nieuwkomers: u begint aan een ambt dat uitdagend is, maar ook ontzettend waardevol. Gebruik het netwerk om u heen. U staat er niet alleen voor.
Voor u allemaal geldt: uw werk is tastbaar en belangrijk. Dat verdient niet alleen erkenning, dat verdient steun.
Steun om uw werk veilig te kunnen doen.
Steun om de werkdruk draaglijk te houden.
En steun om de ruimte te krijgen die u nodig heeft.
Want onze democratie is geen vanzelfsprekendheid. Zij kan niet zonder u. Uw daadkracht, uw vasthoudendheid en uw bevlogenheid maken het verschil.
Dus laten we samen blijven optrekken. Laten we – staand op het kruispunt – samen dezelfde weg inslaan.
Want alleen door samen te werken, houden we onze democratie sterk en levend.
Dank u wel.