Toespraak staatssecretaris Koen Becking (OCW) bij de uitreiking van de Joke Smitprijs op maandag 3 november 2025
Op maandag 3 november 2025 reikte staatssecretaris Koen Becking (OCW) de Joke Smit Oeuvreprijs uit aan feministische beweging Dolle Mina. De Joke Smit aanmoedigingsprijs reikte hij uit aan schrijver, actrice en opiniemaker Nienke 's Gravemade.
Vóór de uitreiking sprak hij onderstaande toespraak uit (het gesproken woord geldt).
Goedemiddag, welkom allemaal!
Al meer dan een eeuw wordt één kleur specifiek geassocieerd met de vrouwenbeweging. En dat is paars. Qua kleur zitten jullie dus goed op jullie klapstoelen. Hopelijk zitten ze ook lekker.
Een bijzonder warm welkom aan de genomineerden en hun familie en vrienden. Aan de jury, en natuurlijk ook aan de familie en vrienden van Joke Smit. Elke keer als we de prijs uitreiken die haar naam draagt, is een eerbetoon voor wat zij heeft betekend.
Voor zoveel vrouwen en meisjes. Voor de hele samenleving.
Zangeres Merol deed dat zojuist zingend, op de woorden van een gedicht van Joke Smit. Dat gedicht van meer dan 40 jaar oud heeft opvallend actuele passages. In het derde couplet noemt ze mannen en vrouwen elkaars bondgenoten. Tegenwoordig spreken we vaak van ‘allies’. Precies deze week begint de overheid een mediacampagne, gericht op mannen. De boodschap is: “man, zeg er iets van” als er seksueel getinte opmerkingen, gebaren of grappen worden gemaakt die ten koste gaan van vrouwen.
Wat de Joke Smitprijs laat zien, is dat de emancipatie van vrouwen en meisjes geen voldongen feit is. We moeten alert blijven en actie ondernemen als het de verkeerde kant opgaat.
Beste genomineerden voor de Joke Smit oeuvreprijs.
Dat is precies wat jullie doen. Jullie zijn alert en zien vaak als eerste waar de gelijkheid van vrouwen in gevaar komt. Of waar die nog nooit gerealiseerd is. En jullie gaan over tot actie.
De nominaties van dit jaar laten één ding heel mooi zien. Alert zijn en actie ondernemen is mogelijk op heel veel plekken, op heel veel manieren, door heel veel mensen.
- Allereerst Liza Mügge als politicoloog. Als bruggenbouwer koppel je wetenschappelijk onderzoek aan de samenleving. Zo help je de positie van vrouwen verder.
- Dan Vrouwen van Nu. Jullie bewijzen dat strijden voor gelijkwaardig en volwaardig deelnemen aan de samenleving geen randstedelijk verschijnsel is. Met duizenden leden door het hele land is Vrouwen van Nu de grootste vrouwenvereniging van Nederland.
- Tot slot de Dolle Mina’s. Geluid, beweging, humor, kleur, vastberadenheid: allemaal instrumenten waarmee jullie je onvrede uitdrukken over de positie van vrouwen in de samenleving. Waarmee jullie de schijnwerpers zetten op thema’s als femicide en veiligheid van vrouwen in de publieke ruimte. En waarmee jullie verandering aanslingeren.
Trouwens, 1969, het jaar waarin het initiatief voor Dolle Mina werd genomen, was een supergoed jaar. Ik werd toen geboren. Ik lag nog in de wieg toen de Dolle Mina’s hun eerste actie uitvoerden. Dat was op Nijenrode. De eis was dat ook vrouwen zouden worden toegelaten als student. Het bestuur kon ze geruststellen: dat besluit was kort daarvoor al genomen.
Vijftig jaar later, tussen 2020 en 2024, was ikzelf rector magnificus en voorzitter van het college van bestuur van Nijenrode. Ik heb daar heel veel jonge vrouwen hun weg naar de top zien gaan. Vrouwen zijn er niet meer weg te denken.
Ook in mijn persoonlijk leven besef ik hoeveel ik en mijn familie te danken hebben aan de wegbereiders van de emancipatie.
Mijn moeder en mijn vrouw hebben bijvoorbeeld altijd gewerkt. En momenteel genieten mijn twee dochters van hun studietijd. Ze grijpen alle kansen om zichzelf te ontplooien. Zoveel sterke vrouwen om je heen vormen je ook als man.
Overigens was ik de eerste in de familie die aan een universiteit ging studeren. Ook dat is een voorbeeld van emancipatie. Van een groeiende gelijkwaardigheid. Van vrijheid om te kiezen voor iedereen.
Dat wens ik iedereen toe. Helaas zien we die waarden in gevaar komen. Bijvoorbeeld als vrouwen onveilig zijn, op straat, thuis, op school of op het werk. We moeten daartegen in verzet komen.
Als overheid doen we dat bijvoorbeeld door gelijkwaardigheid op te nemen in de kerndoelen en het curriculum van het onderwijs. En met het programma Veilige Steden maken we de publieke ruimte veiliger voor vrouwen. Ook gaan we desinformatie tegen en blijven we het belang van gelijkwaardigheid in de opvoeding benadrukken. Het uiteindelijke doel van ons allemaal is dat iedereen veilig en volwaardig kan meedoen in onze mooie samenleving.
Steeds nieuwe generaties nemen de fakkel over en blijven niet stil. Zij voelen misschien wel het beste aan wat er op het spel staat. En jullie, genomineerden voor de Joke Smit aanmoedigingsprijs, bewijzen dat als geen ander.
- Sara Alaoui als oprichter van The Safe Space club.Daar volgen vrouwen workshops en voeren ze gesprekken over bijvoorbeeld seksueel geweld, herstel en zelfbeschikking.
- Actrice en schrijver Nienke ’s Gravemade. Met humor breng je op social media giftige mannelijkheid onder de aandacht. Na de moord op Lisa wist jij de woorden te vinden voor de gevoelens van zoveel mensen. Hashtag rechtopdenacht.
- En tot slot journalist, docent en schrijver Zoë Papaikonomou. Onvermoeibaar draai je teksten en krantenkoppen om. Zo toon je aan hoe vaak die suggestief en misleidend zijn, ten nadele van vrouwen.
Beste mensen,
Soms denken mensen dat we er wel zo’n beetje zijn met de gelijkheid van vrouwen en mannen. Die mensen stuur ik graag langs bij de genomineerden van de Joke Smitprijs van dit jaar.
Jullie signaleren en protesteren. Jullie geven vrouwen en meisjes de ruimte om volop mee te doen.
Ik dank jullie daarvoor en wens jullie veel succes. Want zo maken jullie Nederland beter. Om Joke Smit te citeren: “het land waar mensen willen wonen”.
Dank u wel.
Joke Smitprijs
De Joke Smitprijs is een Nederlandse regeringsprijs, bestemd voor een persoon, groep of instantie die een fundamentele bijdrage levert aan de verbetering van de positie van vrouwen in Nederland. De prijs is vernoemd naar de in 1981 overleden feministe Joke Smit.
Joke Smit Oeuvreprijs
De Joke Smit Oeuvreprijs wordt toegekend aan een persoon of organisatie die een fundamentele bijdrage levert of heeft geleverd aan de verbetering van de positie van vrouwen in de Nederlandse samenleving. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 10.000 en een kunstobject. Het kunstobject is dit jaar ontworpen door studenten van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.
Aanmoedigingsprijs
De Aanmoedigingsprijs vrouwenemancipatie wordt toegekend aan een persoon of organisatie die zich op inspirerende wijze inzet of recent heeft ingezet ter verbetering van de positie van vrouwen of meisjes in de samenleving. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 1.000.