Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 23 september 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van viceminister-president Kaag na afloop van de ministerraad op 23 september 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement viceminister-president Kaag
KAAG
De minister-president is gisteravond na de beantwoording van de vragen van de Kamer over de Prinsjesdagplannen, vertrokken naar New York voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Daarom sta ik u hier graag vandaag het woord. Vanochtend hebben we in de Ministerraad teruggeblikt op de Algemene Politieke Beschouwingen van deze week en we waren het erover eens dat het in algemene zin een goed en zeer inhoudelijk debat was. En dat moet ook want het gaat immers ergens over. Veel mensen maken zich op dit moment grote zorgen over het feit of ze hun rekeningen nog wel kunnen betalen, of lopen nu al tegen financiële problemen aan. En we voelen als kabinet deze zorgen en problemen. Daarom hebben we op Prinsjesdag een omvangrijk pakket koopkracht maatregelen gepresenteerd voor 2023 en er komen aanvullende maatregelen voor 2022. En het was goed om ook de afgelopen dagen in de Kamer te merken dat er een breed draagvlak is voor het plan om nog dit jaar een tijdelijk prijsplafond in te voeren voor de tarieven van gas en elektriciteit. Met dit instrument kunnen we de energierekening voor mensen behapbaar houden en bieden we bovendien meer zekerheid over de prijzen. De komende tijd gaan we de precieze details van dit prijsplafond nader uitwerken. Daarvoor zijn wij in overleg met de energiebedrijven, sociale partners, politieke partijen, met name GroenLinks en PvdA, omdat die natuurlijk ook een eigen voorstel hadden ingediend, en wij zetten dit gesprek voort met het doel voor de Algemene Financiële Beschouwingen van 6 oktober alles uitgewerkt te hebben. En uiteraard worden natuurlijk ook de moties die gisteren door de Tweede Kamer zijn aangenomen bij het proces betrokken. Zoals gezegd streven wij ernaar het plan voor de Algemene Financiële Beschouwingen te presenteren. De realiteit blijft ook dat we helaas niet alles voor iedereen kunnen oplossen. Met de gepresenteerde koopkrachtmaatregelen kunnen we wellicht de acute zorgen en problemen van mensen verlichten en veel gezinnen wat lucht geven.
Zoals de minister-president ook tijdens de APB heeft gezegd, zijn de huidige hoge energieprijzen voor een belangrijk deel te wijten aan de Russische agressie tegen Oekraïne. En ik begrijp dat sommige mensen in Nederland in dit licht vragen of misschien wel eens twijfels hebben over onze inzet om Oekraïne te steunen of te blijven steunen. Maar ik herhaal wat wij als kabinet hierover eerder hebben gezegd: we hebben hierin geen andere keuze, we doen dat voor Oekraïne maar ook voor onszelf, onze direct veiligheid en onze welvaart. Rusland mag de oorlog in Oekraïne niet winnen. Want dan zijn de gevolgen niet alleen voor Oekraïne maar ook voor de buurlanden en voor de NAVO en Nederland nog vele malen groter. We zullen de effecten van deze oorlog nog lange tijd merken maar met de plannen van deze week spannen we een zo groot mogelijk vangnet voor zoveel mogelijk mensen. En het is onze overtuiging en de overtuiging van het hele kabinet dat we hier echt samen doorheen moeten komen.
Prinsjesdag en energieplafond
BREEDVELD (NOS)
Minister Kaag, voor Prinsjesdag heeft u in het kabinet de Begroting al vastgesteld, het was een omvangrijk pakket, een evenwichtig pakket hoorde we u toen zeggen en nog maar kort daarna gaat u opnieuw zware onderhandelingen beginnen over een energieplafond. Kunt u ons meenemen in hoe dat nou gegaan is en waarom daar eerder geen sprake van was?
KAAG
Ja, een hele goede vraag. Het is natuurlijk gisteren ook al aan de orde gekomen. We hebben in augustus, hebben we een historisch pakket aan koopkrachtmaatregelen neergezet, op de korte termijn wat nu verlichting moet geven via zorgtoeslag of huurtoeslag of een eenmalige ophoging volgend jaar van de beurs voor studenten, het hele spectrum, natuurlijk ook de energietoeslag of Kindgebonden Budget, er zijn veel keuzes. Structureel hebben wij er natuurlijk ook voor gekozen om het wettelijk minimumloon, bijvoorbeeld, in eenmaal met 10% hoger te maken maar de details zijn bekend. Wij waren al een hele tijd bezig vanuit het kabinet, vroeg, om te kijken of we voor een hele afgebakende groep huishoudens al additionele ondersteuning konden bieden. U kunt zich misschien nog herinneren van gesprekken over de Voorjaarsnota dat ook vanuit de Kamer, maar ook het kabinet, dat er 32 maatregelen zijn doorgenomen, knoppen waaraan misschien gedraaid kon worden, om allerlei redenen kon het niet, het was niet uitvoerbaar of het was niet verantwoord. Toen hebben we dus tot de 7 miljard dat besluit destijds genomen. Tegelijkertijd waren we op allerlei fronten, het ministerie van Economische Zaken, maar ook Financiën, anderen, waren in gesprek of we nog andere dingen konden doen. Vanuit Financiën is er bijvoorbeeld gekeken, kunnen we huishoudens waarvan de WOZ-waarde op een bepaald bedrag ligt, kunnen we die ondersteuning bieden, een slecht energielabel, kunnen we hen een tijdelijke energietoelage geven. Heel veel dingen, het ging niet, de energiemaatschappijen vonden het soms ook lastig, dus de gesprekken liepen al een hele tijd en het was heel duidelijk, qua onze interpretatie vanuit de richtlijn uit Brussel, dat je in algemene zin generiek huishoudens niet kon compenseren. Er is recentelijk tussen augustus en september ook vanuit Brussel verruiming gekomen, dat je generiek, dus via een veel bredere tijdelijke maatregel dat plafond kunt ophogen, zoals het kabinet betreft en ook natuurlijk het goede voorstel wat van GroenLinks en PvdA is gekomen, de verbreding van gesprekken. De berichtgeving uit de gesprekken die minister Schouten en minister Jetten met de energiemaatschappijen hebben gevoerd, dat wij kunnen misschien wel de kleinere bedrijven meenemen, alle stukken kwamen bij elkaar en ook het feit dat het mocht van Brussel, hebben we gezegd ‘we gaan deze uitzonderlijke stap nemen omdat de noden te hoog zijn en wij willen via de energierekening, gas en elektra, mensen zekerheid en houvast geven’. Sorry voor het lange antwoord maar het was best wel een lang proces.
BREEDVELD
Ja dus toen u de mogelijkheid zag, en kreeg, heeft u die gegrepen om mensen via die energierekening te kunnen helpen, met dat plafond?
KAAG
Ja, dat klopt.
BREEDVELD
Ja, had u toen u de Begroting vaststelde dan al het gevoel van ‘ja het is misschien niet voldoende’?
KAAG
Nou we hebben daar geld voor gereserveerd omdat natuurlijk die gesprekken in Brussel ook al een tijdje liepen. We hebben een reservering getroffen van 700 miljoen. Dat is natuurlijk een totaal andere orde van grootte als je nu kijkt naar de prijs, die kan oplopen tot 15 of 20 miljard, wellicht. Maar omdat we te maken hebben met zoveel onzekerheid en een gasprijs die in augustus verdubbeld is en in de wetenschap in september dat de toekomstige prijs van gas is gesteld boven de 3 euro. We hebben ook te maken met heel veel verschuivingen en schommelingen die dusdanig van aard zijn dat je ook moet willen meebewegen of anticiperen of reageren maar in dit geval hebben we denk ik iets ongebruikelijks gedaan, maar wel iets heel noodzakelijks.
BREEDVELD
Het is een miljardenplan. 15, misschien wel 20 miljard, terwijl u toen u die begroting vaststelde al voor 17 miljard aan maatregelen had genomen en dan is het dus kennelijk toch die onzekerheid geweest, van ‘Ja het is niet voldoende.’
KAAG
Nou, wat ik net zei, in augustus en in september is er ook gekeken naar wat de toekomstige gasprijs wordt en die gaat wellicht nog veel hoger worden. Dit pakket doet natuurlijk heel veel op de korte termijn en ze is ook een structurele verandering en dat levert, dat betreft de vijf miljard. Dat blijft de hele tijd en het CPB zegt bijvoorbeeld ook: ‘Doe nou niet zoveel aan incidenteel’, dat doen heel veel kabinetten, niet alleen dit kabinet maar kijk naar het wettelijk minimumloon. Doe de schuif tussen... Adresseer de inbalans tussen vermogen en arbeid, dat werken weer meer gaat lonen. Dat zijn natuurlijk ook een aantal van de aanbevelingen maar het is niet voldoende. De grootste vraag is ook: ‘Wat geeft de meeste houvast, zekerheid’ en dat je ook zorgen kunt wegnemen en heel veel andere landen maken dergelijke pakketten maar als je al vraagt naar een op een vergelijking tussen het Nederlandse pakket van 17 miljard en de Duitse aankondiging van een paar weken, dan staan die bijna een op een en veel andere landen kijken nu ook naar een tijdelijk prijsplafond dus we lopen absoluut niet achteraan.
BREEDVELD
Nu heeft de Tweede Kamer gisteren een flink aantal eisen geformuleerd, van ‘Kijk nou bijvoorbeeld naar de tochtige huurhuizen, kijk naar mensen met een warmtepomp, kijk naar, nou ja, noem maar.’ Er zijn natuurlijk allerlei uitzonderingen van mensen die even goed in de problemen dreigen te komen, maar het kabinet heeft ook gezegd: ‘We gaan zoeken naar die mogelijkheden’, maar dat maakt het allemaal ingewikkelder. Is het nog uit te voeren op zulke korte termijn, want energiebedrijven waarschuwen al.
KAAG
Ja en dat zijn hele terechte zorgen. Het ministerie van Economische Zaken, minister van Klimaat en Energie en de minister van Economische Zaken, met natuurlijk participatie van Financiën, die zijn allang aan de slag, en natuurlijk samen met die energiebedrijven. Het is zo dat inderdaad in de Kamer heel vaak hele pregnante, pijnlijke voorbeelden worden genoemd. De individuele situatie is vreselijk. Het is niet altijd meteen duidelijk of we dat dan meteen op die manier kunnen oppakken, maar het streven is natuurlijk wel dat we naar alles kijken, meenemen en dan zien hoe het in de uitvoering mogelijk is.
BREEDVELD
En wat vreest u? Dat die hele wensenlijst van de Tweede Kamer ook valse verwachtingen wekt?
KAAG
Er is altijd een risico van valse verwachtingen. Ik denk wat we duidelijk hebben aangegeven is dat we de zorgen serieus nemen, dat we een vangnet willen bieden, dat we natuurlijk altijd kijken naar de mensen die het meest kwetsbaar zijn of het meest getroffen zullen zijn en nu in de uitwerking gaat het ook om de praktijk dus we zijn heel erg afhankelijk van de enorm positieve samenwerking met de energiebedrijven maar het gaat ook om de andere praktische maatregelen, de inrichting van het noodfonds, de verduurzaming en dan heb ik het niet over zonnepanelen, heb ik het inderdaad over de voorbeelden die u noemt. Nou dat is niet eens verduurzaming, gewoon de tochtstrippen en al die andere dingen. Bijna ouderwetse methodes maar heel behulpzaam en makkelijk toepasbaar. We moeten op alle fronten een goede uitvoering zien te verzorgen.
BREEDVELD
Nu heeft u bij de aanbieding van de miljoenennota in de Kamer ook gewaarschuwd: ‘Er is een grens aan wat we kunnen doen, kunnen uitgeven en wat we nu uitgeven, hebben we straks niet meer voor onze toekomst, voor onze volgende generaties.’ Tegelijk tekent u nu een blanco cheque, want u zegt: ‘We weten niet hoe die gasprijzen, hoe die energieprijzen zich gaan ontwikkelen. 15, 20 miljard, maar het kan ook nog veel erger worden.’
KAAG
Nou ik heb geen blanco cheque getekend, we hebben een inzet van het kabinet gegeven. Maatregelen die we gaan nemen zoals de staatskas er nu voorstaat, is dat een berekend risico op een bepaalde wijze. Tegelijkertijd hebben wij een pakket van 17 miljard. Dat is grotendeels gedekt op de manier zoals dat hoort. We gaan ook kijken naar de gasbaten die binnen zullen komen. Dat zal een onderdeel van de dekking vormen. We gaan ook kijken, nu Brussel met een verordening zal komen, dat wordt vastgesteld op de Europese Raad van 30 september. Wat de solidariteitsheffing kan betekenen voor Nederland, elk land zal dat gaan invullen. We hebben al gekozen voor een additionele mijnbouwheffing en tegelijkertijd de zogeheten infra-marginale heffing of hoe je de overwinsten van energiebedrijven, wat je daarmee kunt, dus het is geen blanco cheque en het zal wel gedekt moeten worden en wij moeten dat uitzoeken met elkaar maar daar hebben wij ook een beetje meer tijd voor nodig, dus die datum tot 6 oktober, vanuit Financiën, hebben we ook keihard nodig.
Algemene Beschouwingen kabinet
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Mevrouw Kaag, u heeft teruggeblikt op de Algemene Beschouwingen in het kabinet. Hoe is er teruggeblikt op het massale weglopen bij de toespraak van Thierry Baudet?
KAAG
Nou inderdaad, we hebben over de hele APB een beetje met elkaar gesproken en ik kan niets zeggen over wat we inhoudelijk gewisseld hebben. Tegelijkertijd was het ook mooi want deze kabinetsploeg bestaat uit mensen die al eerder een APB hebben meegemaakt, ook in coronatijd, mensen die nieuw in de politiek zijn, dus we hebben ook dat soort delen van de ervaring met elkaar gewisseld en het was duidelijk dat het kabinet in dit geval niet met een mond sprak, maar wel de voeten dezelfde kant op gingen.
DE WINTHER
Dus er is wel, men heeft wel met tevredenheid teruggeblikt op deze actie begrijp ik?
KAAG
Nou, tevredenheid, ik ga er verder niet over speculeren, we hebben met elkaar goed gewisseld. De emotie van de hele APB en ook zoals ik net zei, uiteindelijk is dag twee, is een goed inhoudelijk debat gevoerd en wat ook fijn was, denk ik te zien, is dat we met de Kamer ook met een aantal partijen, dat we samen naar oplossingen zoeken en ik denk dat dat uiteindelijk het belangrijkste is.
DE WINTHER
Heeft u ook nog wellicht met elkaar besproken welke indruk het voor Nederland heeft gemaakt? Dat een kabinet wegloopt terwijl er in de volksvertegenwoordiging wordt gesproken?
KAAG
Nou ik denk dat er veel is gezegd over dat besluit op dat moment. Daar is uitgebreid op gereageerd door de minister-president. In ieder geval, ik kan alleen voor mezelf spreken, mijzelf ook en ik denk dat ik het daarbij laat. Ik heb verder geen behoefte op dit moment om daar verder door te praten.
DE WINTHER
Maar misschien wel goed als Nederland en ook de Tweede Kamer mag weten waar ze aan toe zijn, want het zal niet bij dit ene debat blijven, waarschijnlijk, tussen het kabinet en de Tweede Kamer en ook niet tussen het kabinet en, misschien de heer Baudet, zijn partij of wellicht enkele andere partijen die ook behoorlijk scherp aan de wind zeilen, zullen we maar zeggen. Wat verwacht u nou eigenlijk van de Kamer in de opstelling richting het kabinet, nadat er dit is gebeurd?
KAAG
Nou misschien kan ik het omdraaien, ik denk dat we als kabinet, dat is ook eerder verwoord door de premier, dat we duidelijk hebben gemaakt dat er een grens werd overschreden. Ik begrijp uw vraag ook: ‘En hoe nu verder?’ Ik weet dat er, en dat is aan de Kamer, voor wat betreft de Kamer, daar gaan wij niet over. Ik weet dat er volgende week een debat komt omtrent ik meen omgangsvormen, of het een voortgang die ze eerder al hadden gepland en vanuit het kabinet is het natuurlijk zaak dat wij, bijvoorbeeld ook praten over, hoe wij kunnen communiceren, waar de grenzen zijn, maar dat zijn, daar is een scheiding tussen de rollen.
DE WINTHER
Nu is het wel zo dat uiteindelijk u en uw collega’s hebben besloten om de zaal te verlaten. Moet er nou in de toekomst sneller worden ingegrepen? Als er taalgebruik wordt gebezigd waarvan u het gevoel heeft dat dat over de schreef gaat?
KAAG
Dat is echt ook aan de Tweede Kamer, om daar zich over te raden. Ik denk dat het in ieder geval vanuit het kabinet de boodschap duidelijk is geweest, mag ik hopen.
DE WINTHER
Nu is de voorzitter van de Tweede Kamer ook uw partijgenoot, u heeft volgens mij ook nog een warm pleidooi gehouden destijds dat zij ook op die plek terecht zou komen. Ik kan mij voorstellen dat u ook de voorzitter misschien maant om in te grijpen op het moment dat dingen uit de klauwen beginnen te lopen?
KAAG
Ik denk dat wij allemaal onze rol hebben en het is echt aan de Tweede Kamer om daar het gesprek met elkaar daarover voort te zetten. En dat is, denk ik, het enige wat ik hier over kan zeggen. We hebben natuurlijk zelf ook een eigen verantwoordelijkheid als bewindspersonen, men kan gebruik maken alleen maar de, het kabinet kan het opzet van een persoonlijk feit. Er zijn moment die je zelf bij je Commissiedebat vanuit je eigen rol als kabinetslid zou kunnen kiezen, maar daar ga ik niet over speculeren. Ik denk dat we daar allemaal als volwassen mensen bij zijn.
DE WINTHER
Ja, nou, tot slot dan, is het wat u betreft voor herhaling vatbaar? Misschien niet de woorden van de heer Baudet maar de reactie van het kabinet? Als iets vergelijksbaars zich gaat voordoen? Wat, toch als we de reactie van Forum de afgelopen dagen volgen, niet helemaal uitgesloten is?
KAAG
Nou ik kan daar echt niet over speculeren. Ik denk dat dit heel uitzonderlijk is. Ik denk dat het, wat ik al eerder heb gezegd, het bijzondere was dat ieder kabinetslid op zijn eigen manier, in een soort bijna organisch, de weg naar de uitgang vond. En dat zegt heel veel. Maar we moeten regeren, we hebben grote problemen, en we hebben hopelijk de oplossing maar wij moeten met ons werk bezig zijn, en dat is iets doen voor de mensen in het land.
Prijsplafond voor energie (2)
VAN DE ZILVER (RTL)
Ja mevrouw Kaag, nog even terug naar de invoering van dat prijsplafond, er zijn toch wat zorgen bij energiemaatschappijen of dat wel op tijd gaat lukken. Ze zeggen eigenlijk ‘we moeten binnen een week de details hebben, en anders gaat het gewoon niet op tijd lukken’. Gaat dat lukken? Gaat het u lukken?
KAAG
Nou, de details, daar kan ik echt op dit moment geen antwoord over geven want het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat werkt daar keihard aan en die voert al die gesprekken. Zeker als het gaat om het type-aansluiting, de grootte, de informatie die nodig is. We weten ook, als kabinet, dat er zorgen leven voor de kleinere leveranciers. We hebben meer dan 50 energieleveranciers in Nederland, en dat is bijvoorbeeld ook heel anders in verhouding tot andere landen, Frankrijk heeft een paar grote en één is door de staat overgenomen. Dus we zitten met een hele andere situatie qua energiemarkt. Maar ik zou zeggen, daar het technische vervolg daarop, dat ligt echt bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, we voelen allemaal de urgentie en het is niet een kwestie óf het gaat lukken, ik denk dat wij de opdracht hebben dat het gaat lukken, het moet lukken.
VAN DE ZILVER
Ja want er is door het kabinet toch, bij de aankondiging, de belofte gedaan dat de energierekening van mensen al per november omlaag gaat. Kunt u dan garanderen dat dat gaat gebeuren?
KAAG
Nou ik kan zeggen dat de inzet, nou meer dan 100% is. Op de een of andere manier, op 1 november, dat is die toezegging die gedaan is, zal de tijdelijke maatregel ingaan. Op een andere manier dan wanneer het op 1 januari doorwerkt, maar de klant die moet het verschil zien en die moet zich geen zorgen hoeven te maken over hoe wij dat aan de achterkant regelen.
VAN DE ZILVER
Ja daar is nog wat onduidelijkheid over. Hoe gaat dat tijdelijke prijsplafond vanaf november er dan uitzien? Gaan er dan ook al die verlaagde tarieven gelden of krijgen mensen dan gewoon een algehele korting op de energierekening? Hoe gaat dat eruit zien?
KAAG
Nou, wij hebben die details ook nog niet, en dan is het echt ook een vraag, dan moet ik u doorverwijzen naar de minister voor Klimaat en Energie. Maar het enige wat telt voor de klant is, dat zij een verschil zien op de rekening bij gemiddeld verbruik voor een gemiddeld huishouden van ongeveer €190.
VAN DE ZILVER
Ja, nou mocht het nou onverhoopt toch niet lukken per 1 november, gaat het dan per terugwerkende kracht?
KAAG
Weet u wat, ik bedoel we zijn nu echt aan het werk, ik begrijp de vragen, wij hebben ze ook, maar dat komt allemaal terug in een brief die de minister voor Klimaat en Energie, de minister van Economische Zaken aan de Kamer zullen sturen vóór de Algemene Financiële Beschouwingen want de technische details moeten helder zijn en dan kunnen we nog praten over de financiële dekking.
VAN DE ZILVER
Nu zijn er een aantal energiemaatschappijen die gisteren een enorme prijsverhoging hebben aangekondigd, wat toch bij veel mensen tot de reactie leidt ‘Ja dat kunnen ze ook wel lekker makkelijk maken want er komt toch een prijsplafond en dan kunnen ze nu nog even cashen’, hoe gaat u er nou voor zorgen dat die energiemaatschappijen niet compleet losgeslagen tarieven gaan vragen?
KAAG
Dat zijn ook gesprekken die worden op dit moment gevoerd door het ministerie van Economische Zaken, afdeling Klimaat en Energie, zou ik zeggen. En wij hebben natuurlijk gister ook in de Kamer duidelijk gemaakt dat wij ook niet willen dat energiebedrijven opeens of continue exorbitante bedragen kunnen incasseren omdat er een tijdelijk prijsplafond is ingericht. Er waren politieke partijen die vroegen inderdaad om een nationalisering van de bedrijven, hebben we ook niet toegezegd, uiteraard, maar er moet scherp naar gekeken worden. Ook daar worden gesprekken over gevoerd.
VAN DE ZILVER
Is dat dan een belofte ‘whatever it takes’? Nationalisatie wilt u niet, maar misschien ligt het dan toch op tafel...
KAAG
Nou volgens mij is er een groot gat tussen ‘whatever it takes’ en nationalisatie. Wat wij zeggen is de inzet en zekerheid en houvast voor huishoudens, en ook natuurlijk het energie-intensieve, de MKB sector. En de minister van Economische Zaken, mevrouw Adriaansens, is bezig met de uitwerking.
AHAROUAY (NRC)
Afgelopen tijd klonk vanuit het kabinet steeds als vragen gesteld werden over het tempo van dat energieplafond ‘het kan niet vanwege Europese richtlijnen’, net had u het over onze interpretatie van Europese richtlijnen. Wat bedoelt u daar precies mee?
KAAG
Nou, ik antwoordde eigenlijk op wat ik de laatste dagen heb gelezen vanuit de journalistiek, vanuit media, dat sommigen zouden gesuggereerd hebben dat de Commissie heeft gezegd dat er ruimte altijd is geweest, daar doelde ik eigenlijk op. En wat ons betreft is dat dan een kwestie van interpretatie, want sec, was er een toestemming maar die betrof alleen een zeer afgebakende groep huishoudens, en wij hebben ons willen richten op grotere groepen. Dus er is op allerlei manier naar gekeken. Maar u heeft de minister-president gisteren ook in het debat horen zeggen dat achteraf hadden we misschien toch eerder nog terug kunnen gaan naar de Europese Commissie. Alleen het verschil is wel, de meeste landen in Europa kijken ook pas nu naar een tijdelijk prijsplafond, Frankrijk heeft het op een bepaalde manier gedaan, Spanje via de energieproductie, België heeft al heel lang, voor deze crisis, een sociaal tarief voor minima. Maar wij hebben andere knoppen die wij natuurlijk ook gebruiken. De energie-toelage, via de gemeentes. Dus elk land heeft ook wel zijn verschillende manieren om uiteindelijk dezelfde type steun te geven.
AHAROUAY
Want de Europese Commissie spoort eigenlijk landen al een jaar aan hè, om ruim te compenseren. Die definities, zeggen sommigen, expres niet echt af gekaderd en landen mochten behoorlijk hun gang gaan, en landen die al wel prijsplafond hadden, die zijn ook tot nu toe niet op hun vingers getikt, dus...
KAAG
Nou, ik, het punt is, wij zijn bekend op dit moment met drie landen. Oostenrijk gaat nu ook bewegen, Duitsland ook, Frankrijk kon het het makkelijkste doen, Spanje heeft het via de productie, meen ik, geregeld. Maar dit zijn ook vragen de minister van Klimaat en Energie, die zal daar met liefde, denk ik, op door gaan. En Oostenrijk en Duitsland gaan nu, maar de Commissie, dan is het belangrijk te weten welk deel van de Commissie want in EcoFin spoort de Commissie aan te kijken naar gerichte pakketten, voor de meest kwetsbare huishoudens, en ook de schuldhoudbaarheid in het oog te houden dus hangt er vanaf welk deel van de Commissie aanspoort. Wij hebben altijd gezegd, we moeten kijken wat dit doet.
AHAROUAY
De vraag die erboven hangt is volgens mij een beetje Europese richtlijnen, was dat al die tijd om te gebruiken als iets om je achter te verbergen als kabinet of was het ook echt zo dat Europese richtlijnen het in de weg stonden. Want wij begrijpen dat in gesprekken met energiebedrijven die al een tijdje lopen, die Europese richtlijnen nooit echt genoemd zijn als een reden om het niet te doen.
KAAG
Nou dat laatste, daar kan ik geen commentaar op geven want ik ben niet al die maanden betrokken bij de gesprekken met energieleveranciers, het tweede is dat het heel duidelijk was dat de Nederlandse energiemarkt, heel anders is dan veel andere energiemarkten in andere landen. We hebben 50 energieleveranciers. Het tweede is dat de interpretatie altijd was, of het begrip, en dat is ook zo, dat zal de Commissie ook herbevestigen, dat de richtlijn de ruimte gaf voor een beperkte, zeer afgebakende groep huishoudens, en daar is al maanden naar gekeken, daarom kwam het model WOZ-waarde, een slecht energielabel, kan je daar wat mee, kun je via de leveranciers op basis van andere gegevens, kun je dan bepaalde groepen huishoudens helpen? Dat kon allemaal niet, ook op basis van de wetgeving die wij in Nederland hadden, ook privacy. En in veelal gesprekken met leveranciers, naar ik begrijp van de meest betrokken ministeries, gaven leveranciers zelf aan dat misschien de grote het konden maar de kleinere weer niet. Dus dit is ook een kwestie van verschuiving. En laten we niet vergeten, in augustus is in veel landen ook Nederland alles in een versnelling nog geraakt, naast het pakket van 7 miljard van dit jaar, wat zich heel goed verhoudt omdat natuurlijk de gasprijzen zijn verdubbeld en de outlook, om het zo maar te noemen, voor volgend jaar is nog hoger en Brussel heeft daarna die verruiming gegeven, of is daar politiek over gaan spreken, dat het voor generiek kan en dat is een belangrijke verandering in het hele planningsproces geweest. Maar het samenspel met de energiebedrijven, de ministeries, en natuurlijk ook andere partners is een hele belangrijke en daar hebben wij alleen maar baat bij. En de politieke ideeën ook van GroenLinks en PvdA, het voorstel.
BOVEN (BRUSSELSE NIEUWE)
Ja toch nog even op dit punt mevrouw Kaag, die verruiming die Brussel heeft gegeven, dat gebeurde op 9 september, anderhalve week geleden, eigenlijk twee weken geleden vandaag, tijdens de Energieraad waar Jetten niet bij was, waar staatssecretaris Vijlbrief bij was, en Nederland ging die vergadering niet in met het idee van laten we nou eens een prijsplafond gaan afspreken. Sterker nog, een aantal andere landen wilde dat, Nederland wilde dat eigenlijk liever niet, ‘niet het slimste idee’. Kunt u voor mij duiden, wellicht, hoe nuttig het is dat andere landen dat dan hebben voorgesteld waar Nederland nu dankbaar gebruik van kan maken?
KAAG
Nou hoe bedoelt u?
BOVEN
Dat u dit helemaal niet wilde, dat Europa met deze maatregel zou komen en nu toch gebeurd is dankzij andere landen, dus ondanks Nederland, kunt u die maatregel toch nu gebruiken om dat prijsplafond in te voeren. Dat is toch een bijzondere situatie?
KAAG
Nou ik zou zeggen, wij doen op dit moment wat goed is voor het land en voor de mensen en we gebruiken gewoon alle middelen en de inzet. En als er een verruiming is, die nuttig is, voortschrijdend inzicht, dan is het verstandig dat Nederland, het kabinet, ook zegt ‘we gaan dit ook doen, ondanks een eerdere stellingname’. Maar er is ontzettend veel gebeurt dus ik zal u ook wijzen op het feit dat veel andere landen waarschijnlijk een tijdelijk prijsplafond willen, en dan komen we bij de EcoFin ministers van Financiën, zal het gesprek gevoerd worden hoe het voor andere landen wellicht gefinancierd moet worden. Dus alles is met elkaar verbonden. En dan moeten we natuurlijk ook kijken wat dat gaat betekenen maar dat is niet een reden achter de Nederlandse inzet geweest, het was een inschatting van wat er op de Nederlandse energiemarkt kan, wat nuttig is, het meest effectief en natuurlijk ook de gedachte dat we sowieso een heel ruim en historisch groot koopkrachtpakket hebben neergezet.
BOVEN
Voortschrijdend inzicht, dat begrijp ik van u.
KAAG
Nou ja ik was niet bij de Energieraad maar ik denk dat als je alles nu bekijkt, dan is dit allemaal een onderdeel van voortschrijdend inzicht.
Algemene beschouwingen (2)
BOVEN
Dank u wel. Ik wil nog even over het punt wat Wouter de Winther aanstreept, nog even aan u ter verduidelijking vragen. U zei net van ‘Ik wil niet speculeren’ over de vraag of dit in de toekomst nu weer gaat gebeuren hè, dat het kabinet wegloopt uit de Tweede Kamer. Dan ben ik toch benieuwd, want de premier die zei toen hij terugkwam in de Kamer van ‘Ik zit hier nu, maar of ik hier blijf zitten, dat is sterk afhankelijk van wat er nu gebeurt.’ Daarmee heeft eigenlijk het kabinet dus de aanwezigheid in de Tweede Kamer afhankelijk gemaakt van wat er in de Tweede Kamer wordt gezegd, dus dat lijkt daar toch een staatsrechtelijk punt wat ter verduidelijking misschien u nog wel even kunt uitleggen, of dat nu dus de situatie is, dat de aanwezigheid van het kabinet in de Tweede Kamer afhankelijk is van de toon of de inhoud van het debat in de Kamer.
KAAG
Nou volgens mij zijn de woorden van de premier, waren heel erg context- en moment gebonden, wat er op dat moment gebeurde. En voor staatsrechtelijke advisering ben ik, vrees ik, de verkeerde persoon maar ik neem graag de vraag mee.
BOVEN
Waarnaar toe?
KAAG
Nou ik zal het meenemen naar het Ministerie van Justitie en andere zaken, maar ik heb ook geen rechten gestudeerd dus ik denk dat deze vraag mij verder boven mijn kennis gaat, maar zijn opmerking was, zijn opmerking was heel gebonden aan dat moment. De premier kwam terug om te horen of de heer Baudet zijn woorden terug zou nemen of niet en dat was dat moment.
BOVEN
Toch is het een actuele kwestie want de Tweede Kamer gaat er de komende week over vergaderen dus het is denk ik wel belangrijk dat de Tweede Kamer ook weet wat eigenlijk de positie is van het kabinet, na wat er is gebeurd?
KAAG
De Tweede Kamer had de vergadering al gepland over omgangsvormen en hoe het debat gevoerd gaat worden, dus ik zou die niet een op een met elkaar verbinden. De Tweede Kamer heeft die vergadering, meen ik, niet gepland op basis van de APB deze week.
Prijsplafond voor energie (3)
BEEKMAN (BNR)
Toch nog even over het prijsplafond en de begroting. De plannen worden uitgewerkt, betekent dat dan ook, nog dit jaar hè, dat dit jaar dan ook bekend is wat het allemaal gaat kosten en hoe het gedekt gaat worden?
KAAG
Nou, de grootte van het pakket, in ieder geval, hoe de kosten eventueel zullen oplopen, daarvan zullen we inderdaad, denk ik, nog een grote marge in moeten. Dat hangt af van de ontwikkeling van de gasprijzen. Dat kan ook op een gegeven moment veel minder zijn. Hangt ook ten dele af van het verloop van de oorlog in Oekraïne. Wij zullen zeker vanuit Financiën aandringen en dekkingsopties aangeven of afdwingen, maar er zijn ook momenten dat je kunt zeggen: ‘Wij hechten een aantal delen af bij de voorjaarsbesluitvorming.’ Dat zou bijvoorbeeld af kunnen hangen van hoe groot de solidariteitsheffing nog kan zijn. Weten we nu niet. We kunnen ook niet anticiperend op gasbaten, alvast geld gaan uitgeven of dat inboeken als dekking. We kunnen ook niet een bedrag koppelen, direct aan de infra-marginale ‘cap’, de heffing, dus er zijn tal van interne besluitvormingsonzekerheden, maar we zullen zo veel mogelijk, de intentie is, zo veel mogelijk wel aan te geven wat de bandbreedte is en hoe het gedekt gaat worden.
BEEKMAN
Ja ik stond gisteren even de appreciaties van de moties, zat ik naar te luisteren en dan komt vanuit het kabinet: ‘Ja er is geen dekking, dus eigenlijk kunnen we dit niet, kunnen hier geen oordeel Kamer aangeven.’ Dit geldt, dit is een pakket van miljarden, daar geldt het eigenlijk ook wel een beetje voor, toch?
KAAG
Nou, op een of andere manier is er dekking, maar de vraag is: ‘Is het de optimale dekking?’ Als ik kijk naar schuldbaarheid en wat je door wilt geven aan toekomstige generaties, ook met oplopende rentestanden.
BEEKMAN
Dus u bedoelt eigenlijk de dekking zal altijd, als het niet betaald kan worden, dan kunnen we de staatsschuld op laten lopen? Dat is wat u zegt?
KAAG
Nou ja, maar u moet niet uit mijn woorden lezen, van...
BEEKMAN
Nee maar dit is een oprechte, verduidelijkende vraag...
KAAG
Maar bijvoorbeeld, het is natuurlijk belangrijk, je las bijvoorbeeld gister in een paar moties dat men zei: ‘Nou de dekking kan komen uit de onderuitputting.’ Dat doen we niet, de onderuitputting van departementen gaat eerst terug naar de algemene kas, om het zomaar te zeggen, om dan te kijken tegen welke prioriteit dat wordt uitgegeven.
BEEKMAN
De heer Van der Staaij zei op een gegeven moment in het debat, van SGP: ‘Nood breekt wet, maar als we maar in noodsituatie blijven zitten’, dat ging over de begroting, ‘dan zijn er op een gegeven moment geen wetten meer.’ Zoiets dergelijks zei hij volgens mij. Begreep u die opmerking?
KAAG
Oh, zeer zeker, maar ik heb daar ook de hulp van de Tweede Kamer bij nodig want veel van de voorstellen kwamen niet per se met dekking en daarom heeft het kabinet, Minister-President ook die appreciatie gegeven. Het tweede is, we komen uit een coronaperiode, nog niet zo lang geleden, toen is er ontzettend veel geld weggezet buiten de reguliere begrotingsnormen om. We hebben met de startnota, voorjaarsnota, en ook de augustusnota een enorme inzet gepleegd om het juist weer terug te trekken. Reguliere besluitvorming, dertien aangegeven, ja, de nee, en dat vindt niet iedereen even leuk en dat begrijp ik. Daar moet men weer aan wennen, maar het is wel zaak dat we daar ook mee doorgaan want we weten ook niet wat er op ons afkomt. Economisch gezien, financieel gezien, dus ook tijd dat we weer beetje kijken naar de buffers die voor toekomstige crisissituaties moeten worden opgebouwd.
BEEKMAN
Nog twee korte vragen: Bij de Beslisnota hebben we deze week gekregen, vanuit Financiën, over het prijsplafond, zeer nuttige informatie. Nog even over het MKB, als je daar doorheen leest, dan, Economische Zaken wil eigenlijk wel dat er een prijsplafond komt, maatregelen om het MKB te helpen. Financiën houdt dat erg af, heb ik dat dan goed gelezen?
KAAG
Nou ik weet niet naar welk memo u verwijst, maar ik denk dat de plicht van Financiën om te wijzen sowieso op de noodzaak om specifiek te zijn, dus maatwerk te leveren, het risico van precedentswerking en ook om juist ervoor te zorgen dat we niet in een corona-achtige uitgavensituatie weer belanden, in elk tempo en dat is ook, zo lees ik ook de opmerking van de heer Van der Staaij.
BEEKMAN
Wat er op een gegeven moment in staat, is een generieke prijsplafond bijvoorbeeld voor MKB niet wenselijk is, zeker niet voor bedrijven waar niet sprake is van internationale concurrentiepositie, dus de bakker op de hoek. Moet de bakker zich dan ook zorgen maken? Dat er voor hem niks gaat komen?
KAAG
Nou weet u, het is heel moeilijk voor mij, ik leer de memo’s van Financiën niet uit mijn hoofd gelukkig en ik heb er ook geen datum bij. Het is heel duidelijk gezegd vanaf het begin door minister Adriaansens, maar ook door mijzelf dat wij voor de energie-intensieve MKB, komt er een speciale regeling, maar ook dat is natuurlijk niet iets van open einde. We moeten kijken wat het energieverbruik is, wat redelijk is, voor hoe lang, maar we willen ook daar een vorm van zekerheid bieden, maar dat vraagt nog veel meer overleg, ook juist met de MKB zelf.
BEEKMAN
Over de dekking rondom het prijsplafond staat in die beslisnota ook dat op het moment dat er niet genoeg dekking is, dat het eventueel gezocht kan worden in de Vennootschapsbelasting. Is dat een wild idee of is dat een serieus voorstel?
KAAG
Er zijn allerlei, het is geen voorstel, het is een ambtelijke advisering en daarna kijken we ernaar politiek gezien.
Landbouwminister
VAN EIJSDEN (ND)
Mevrouw Kaag, het is inmiddels bijna drie weken geleden dat minister Staghouwer van Landbouw opstapte en zijn taken zijn nu overgenomen door minister Schouten die zelf natuurlijk ook al een zwaar dossier had en vicepremier. Wordt het geen tijd voor een nieuwe Landbouwminister?
KAAG
Dat moet u volgens mij aan de fractievoorzitter van de ChristenUnie vragen, want hij is in gesprek daarover binnen zijn eigen partij.
VAN EIJSDEN
Zij gaan daarover?
KAAG
De ChristenUnie is mijn begrip, is op zoek naar een nieuwe landbouwminister. Meneer Segers heeft daarover gecommuniceerd. Volgens mij moet u hem echt die vraag stellen.
VAN EIJSDEN
Hoe lang krijgen zij van het kabinet daarvoor de tijd?
KAAG
Daar, vanuit deze plek, als vicepremier op vrijdagmiddag ben ik niet in de positie om daar uitspraken over te doen. Volgens mij moet u dat echt aan meneer Segers vragen.
VAN EIJSDEN
Bij meneer Segers moet ik dan voor een naam zijn, denk ik. Hoewel het misschien ook een vruchteloze poging is, maar bij u moet ik zijn of bij het kabinet moet ik zijn om te kijken, we zitten nu bijna drie weken zonder een vaste minister van Landbouw, ligt dat beleid stil of kan het eigenlijk wel zo doorgaan?
KAAG
We willen onszelf vaak vleien misschien maar ik denk politici zijn passanten en ambtenaren werken altijd keihard door. Met of zonder politici. We zijn geen land waar het beleid niet wordt gemaakt omdat politici bijvoorbeeld ziek zijn of een tijdje afwezig. Dat zou heel zorgelijk zijn namelijk.
VAN EIJSDEN
Nee dat snap ik maar we zitten natuurlijk nu wel in een behoorlijke crisis in de landbouw en we hebben het niet over een verkoudheidje van een paar dagen, maar een absentie van drie weken. Is er urgentie om een nieuwe minister te benoemen?
KAAG
Dat lijkt mij wel en die wordt ook breed gevoeld. Mevrouw Schouten heeft natuurlijk eerdere ervaring, zij is vier jaar lang minister voor Landbouw en Visserij geweest dus dat is geweldig, dat zij dat tijdelijk kan doen. Maar het is een enorme zware belasting, dat begrijp ik ook, voor haar, dus het is zaak dat er snel, het is fijn als er snel een nieuw persoon kan komen. Er moet natuurlijk ook nog een, de perspectiefbrief moet afgerond worden, juist dat we het over de inhoud en de toekomst van het landelijk gebied, en juist ook de agrarische sector, kunnen hebben.
VAN EIJSDEN
Precies, tenslotte dan daarover, die perspectiefbrief zou er komen na dat Johan Remkes, gespreksleider, met zijn bevindingen komt. Nou heeft hij die datum geprikt op 5 oktober. Is dat dan ook een deadline om in ieder geval een naam te hebben voor de nieuwe landbouwminister? Want die moet dan gaan schrijven?
KAAG
Daar kan ik u geen antwoord op geven, maar het is sowieso zo dat het kabinet wacht op de advisering van Johan Remkes en dat is ook eerder gecommuniceerd, en wil die meenemen in de perspectiefbrief.
Vrees voor economische recessie
VAN GRONINGEN (OP1)
Ja, mevrouw Kaag, ik wil even met u over de economie praten. Er zijn wat bankeneconomen, hier, maar in het buitenland hoor je die geluiden veel meer, die vrezen toch voor een recessie. Hoe ziet u dat? Wat verwacht u?
KAAG
Nou op dit moment kunnen we alleen maar kijken naar de groeicijfers en volgend jaar worden die nog geraamd op 1,5% economische groei maar het zijn zeer onzekere tijden. Als je bijvoorbeeld kijkt naar Amerika, wat er nu gebeurt, de rente wordt iedere keer omhoog getrokken, maar de inflatie gaat niet per se snel naar beneden en daar vreest men al veel eerder voor een recessie. De president van de Economische Bank, die is nog voorzichtig optimistisch, en naar ik hoor, ook iedere keer Klaas Knot, of in mijn gesprekken met hem. Maar het is heel moeilijk om hierover nou grote uitspraken te doen. Wat we nu doen, is in feite dansen op een koord. We zetten enorme koopkrachtpakketten neer, we geven tijdelijke ondersteuning, als alles goed uitgewerkt is, per 1 november, dat gaat een enorm verschil maken. Die combinatie van twee pakketten alleen al van 17 miljard overigens, als je naar de doorrekening kijkt van de cijfers, als je het energiepakket erbij rekent, moet dat enorm veel gaan doen voor koopkracht van huishoudens, voor vertrouwen van consumenten en natuurlijk dus ook weer de economie. Al is het een hogere prijs, men heeft hopelijk wat geld om nog steeds de zaken op orde te houden. Dat is in ieder geval de intentie. Maar nu al praten over een recessie, zou denk ik niet wenselijk zijn vanuit een ministerie van Financiën.
VAN GRONINGEN
Nee, maar de boodschap...
KAAG
Maar we houden wel alle cijfers in de gaten en alle trends.
VAN GRONINGEN
Is de boodschap dan misschien, en misschien ben ik dan heel cynisch, maar zegt u eigenlijk ook tegen de Nederlanders ‘u krijgt koopkrachthulp, geef dat geld ook uit, blijf consumeren komend jaar’?
KAAG
Nou, ik denk dat mensen eerst hun essentiële boodschappen moeten kunnen betalen, en de energierekening. En we hopen natuurlijk dat dit pakket veel huishoudens juist niet in de problemen gaan komen, het is belangrijk dat we natuurlijk de economie ook draaiende houden en als je nu kijkt naar bijvoorbeeld de tijdelijke regeling die uitgewerkt wordt voor de energie-intensieve-MKB’er, is dat ook werkgelegenheid, is dat ook een onderdeel van de economie draaiende houden. Maar ik ga geen oproep doen aan mensen om geld uit te geven, ze moeten het besteden waaraan ze zelf willen en ik denk dat veel mensen nauwelijks kunnen rondkomen dus het is geen kwestie van geef uw geld uit, ik hoop dat onze pakketten hen helpen om de boel draaiende te houden en warm te zijn in de winter.
Minister van Financiën op Prinsjesdag
VAN GRONINGEN
Iets anders, het was uw eerste Prinsjesdag als minister van Financiën. Vond u het leuk?
KAAG
Ik denk het wel, maar ik moet nog even terugkijken. Het was bijzonder, maar het was zo’n machine waar je van ‘s ochtends half 8 tot ’s avonds laat in gaat. Het voelde heel bijzonder, ik heb het al eerder gezegd, het voelde ook een beetje alsof ik in de film van iemand anders meeliep, maar dat is bij alles, heb je dat vaak als het de eerste keer is. Alles was nieuw op een andere manier, dus ja, ik vond het ook leuk en het is ook een beetje spannend en dit was natuurlijk geen Prinsjesdag waar we het hadden over een koopkrachtverschuiving van 1%, wordt het 1,5%, het gaat over hele grote dingen en hele grote zaken. Dus ik voel mij ook heel verantwoordelijk. En ik hoopte dat we op de een of andere manier toch echt konden overbrengen dat we de zorgen van mensen gewoon heel serieus nemen en dat heeft niets met partijen te maken. We moeten dit allemaal echt samen doen, en dat vond ik eigenlijk nog het belangrijkste aan Prinsjesdag.
VAN GRONINGEN
U was niet liever op de Verenigde Vergadering van de Verenigde Naties geweest.
KAAG
Daar is geen rol voor ministers van Financiën weggelegd.
VAN GRONINGEN
Nee, maar ik dacht ‘u was niet liever daarheen geweest’, daarom vraag ik het even, vindt u deze baan leuk? Ik dacht, misschien een aardig moment om dat even te evalueren zo na de eerste Prinsjesdag.
KAAG
Ik krijg die vraag zo vaak gesteld, het grappig is, dit is niet een kwestie van leuk of niet leuk. Het is te belangrijk. En alles wat met internationaal te maken had, is 30 jaar van mijn leven, dat was mijn eerste liefde, maar Financiën is heel hard mijn eerste keuze en ik heb er ook lol aan. En ik vind het geweldig om met de ambtenaren van Financiën samen te werken en de ambities die we hebben, die nog steeds overeind staan, om die, via de pet van vicepremier en minister van Financiën, voort te helpen. Had ik gerekend op een oorlog in Oekraïne? Nee. Hadden we met zijn allen gerekend op deze hele moeilijke situatie waarin mensen zich bevinden? Ook niet. Vind ik het daarom nog belangrijker en is het woordje ‘leuk’, eigenlijk past niet, misschien ook bij iemand van mijn leeftijd? Ik vraag het aan mijn kinderen ‘was het feestje leuk?’, dit is te serieus, te belangrijk. Ja?
VAN GRONINGEN
Nee dat begrijp ik maar er wordt vaak gesproken over ‘had u niet geschikter geweest als minister van Buitenlandse Zaken in plaats van Financiën’, daarom, kijkt u terug op deze periode en denkt u van ‘nou ja, heb ik de juiste keuze gemaakt, persoonlijk’?
KAAG
Daar gaat het helemaal niet om. Het gaat om iets doen wat belangrijk is. En ik denk inderdaad dat ik niet, dit is voor mij zo’n gepasseerd station, ik heb die keuze bewust gemaakt. En al heel vroeg in de formatieperiode kan ik u vertellen, heel vroeg.
Buitenlandse politiek/Rusland
BOVEN (BRUSSELSE NIEUWE)
Ja, toch nog even een vraag als zijnde vicepremier en misschien wat meer op het terrein van uw oude liefde, de buitenlandse politiek. Rusland heeft...
KAAG
Ik zei ‘eerste liefde’.
BOVEN
Wat zei ik dan?
KAAG
‘Eerste liefde’.
BOVEN
Oh, ‘oude liefde’, eerste liefde.
KAAG
Dan moet je heel goed herluisteren.
BOVEN
Soms doe ik dat expres.
KAAG
Je trouwt niet altijd met je eerste liefde namelijk.
BOVEN
Nee. Rusland is aan het mobiliseren. Ik vroeg mij eigenlijk af of het kabinet daarover gesproken heeft vandaag en ook over hoe Nederland, dan wel de Europese Unie, hierop moet reageren. En of het iets betekent voor onze paraatheid bijvoorbeeld.
KAAG
Nou, we hebben, we worden heel vaak bijgepraat, natuurlijk niet alleen in de Ministerraad maar ook veel andere momenten, in Onderraden, over de stand van zaken. Daar is een speciale Onderraad voor. En de premier heeft het ook al gezegd, de minister van Defensie eerder deze week, wij zien de mobilisatie als een paniekreactie van Poetin. Het is misschien meer een politieke boodschap, maar je ziet ook dat bijvoorbeeld de kaartjes en de rijen om Rusland uit te komen, dat is ook heel veelzeggend. Hoe de Russen daarnaar kijken, maar de steun uit het Westen, die moet maximaal zijn. Wat ons betreft is het ook een herbevestiging van de noodzaak en de politieke opdracht en plicht om Oekraïne te blijven steunen, ook met militaire middelen en geen kans te geven om verdeeldheid te zaaien binnen de Europese Unie of de NAVO. En daarom zijn wij natuurlijk ook, op de boodschappen vanuit het kabinet, over Oekraïne, het belang daarvan, wat wij willen, wat wij zelf doen op allerlei manieren, die blijven heel belangrijk. En het is zaak dat wij draagvlak bij de Nederlandse bevolking ook echt blijven versterken.
BOVEN
Is er iets wat u kunt doen voor Russen die de dienstplicht proberen te ontlopen, te ontvluchten, met VISA of anderszins?
KAAG
Nou de staatssecretaris voor Asiel heeft al aangegeven dat natuurlijk als mensen zich hier zouden melden, dan wordt elke asielaanvraag individueel beoordeeld. Maar op dit moment worden Russen die zich hier zouden melden, worden niet teruggestuurd.
BOVEN
Alleen kunnen ze zich niet melden hier want er zijn geen mogelijkheden, dus dan zou er in Europa een soort afspraak moeten komen dat de grenzen tussen de EU en Rusland op zijn minste open zijn voor mannen die weg willen?
KAAG
Ik denk dat u dat een hele, dat dat gaat, dat zou een hele asielbenadering veranderen maar ik heb daar verder niet zozeer een antwoord op. Ik denk dat op dit moment de stand van zaken is dat mensen die zich bij ons melden, daar wordt serieus naar gekeken, per casus, zoals we dat altijd doen bij mensen die oorlog geweld ontvluchten. Of in dit geval Russen die wellicht de dienstplicht, dat ze niet gemobiliseerd willen worden maar wat u vraagt is een ander gesprek op Europees niveau.