Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 17 maart 2023
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 17 maart 2023. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Verkiezingsuitslag 15 maart (1)
RUTTE
Ja en uiteraard ook een terugblik op de verkiezingen van afgelopen woensdag, voor de Provinciale Staten, de Waterschappen en daarmee indirect ook voor de Eerste Kamer, want we hebben natuurlijk de stembusgang gehad, met een, in het recente verleden althans, historisch hoge opkomst. En het is duidelijk dat BBB van Caroline van der Plas in alle provincies inmiddels, in alle provincies, de grootste partij is geworden en dat, wil ik hier nog wel een keer zeggen, is natuurlijk een prestatie van formaat en het is ook een onmiskenbaar signaal van de kiezer. En met dit signaal zullen we wat moeten, hier in Den Haag. Uiteraard ook het kabinet en het is volgens mij inderdaad de eerste keer dat een partij in alle provincies de grootste is. Ik daag onze politicologen uit dat uit te zoeken, maar volgens mij is dat de eerste keer. Uiteraard is nu interessant ook hoe dat zich vertaalt de komende weken en maanden in de vorming van de besturen van de provincies, in de colleges en uiteraard ook in de verhouding bij de Provinciale parlementen, de Staten. En uiteraard is de verwachting dat BBB, dat lijkt mij logisch, een leidende rol zal spelen als grootste partij in die collegevormingen en hoe dat uiteindelijk uitpakt, is uiteraard aan de onderhandelende partijen. En dan kiezen de leden van de Provinciale Staten op 30 mei, kiezen ook de nieuwe Eerste Kamer. Nou nu twee dagen na de verkiezingen is het wat vroeg om hier alle finale oordelen over wat er nou precies is gebeurd en wat dit nou precies betekent voor de krachtsverhoudingen maar ik denk wel dat we kunnen vaststellen dat Nederland een lange traditie kent van samenwerken in de politiek. Wij zijn altijd een land van coalities waar samenwerking nodig is, waar je naar elkaar luistert, waar je ook signalen verwerkt in beleid. Dat geldt zowel binnen coalities maar ook tussen coalitiepartijen en oppositiepartijen en dat betekent uiteraard een verantwoordelijkheid voor ons allemaal om de problemen in dit land aan te pakken en dat dat nodig is, hoeft geen betoog. Er staan veel grote vraagstukken, staan op de proefstand op dit moment om tot besluitvorming te komen. Ik denk aan stikstof, klimaat migratie en ook ‘Nederland van het slot krijgen’, het zijn allemaal grote thema’s die de komende weken aandacht vragen. En draagvlak, dat wil ik hier ook gezegd hebben, op al deze terreinen is van wezenlijk belang, zowel draagvlak in de politiek, maar het is meer dan zetels tellen, het is ook draagvlak in de samenleving en daarvoor moeten we dus ook samen verantwoordelijkheid nemen. Maar nogmaals, het is natuurlijk te vroeg om te zeggen hoe nou precies die uitslag van de verkiezingen vorm krijgt, ook weer in het beleid maar dat zal natuurlijk de komende weken verder duidelijk worden.
Oekraïne
Dan een enkel woord nog over twee andere onderwerpen, allereerst de oorlog in Oekraïne en ik heb al vaker gezegd dat het van groot belang is dat Oekraïne gesteund blijft worden door de bondgenoten, zeker ook uit Europa en Amerika en wij zullen ook continu blijven kijken waar Oekraïne behoefte aan heeft om zich te verdedigen tegen de aanhoudende Russische agressie, in Europa zijn we in gesprek om tekorten aan munitie waarmee Oekraïne te kampen heeft, om die tekorten te verlichten en verder heeft Kajsa Ollongren, de minister van Defensie, deze week in Odessa hulp toegezegd om bij te dragen aan de maritieme veiligheid in de Zwarte Zee. Nederland gaat daartoe twee mijnenjagers leveren aan Oekraïne en ook levert Nederland een radarsysteem om daarmee drones vroegtijdig te kunnen detecteren.
Europese Raad
Tot slot, de Europese Raad, volgende week, die staat natuurlijk ook uiteraard mede in het teken van deze verschrikkelijke Russische agressieoorlog in Oekraïne, staat er hoog op de agenda en we spreken daar ook over voorstellen om het Europese concurrentievermogen te versterken en daarmee ook deels in reactie op de inflatieverminderingswetgeving, de Inflation Reduction Act, uit Amerika. En uiteraard zijn ook de hoge energieprijzen en de energieleveringszekerheid zijn daar onderwerp van gesprek. Vanwege mijn aanwezigheid in Brussel volgende week donderdag en vrijdag, zal de Ministerraad worden voorgezeten door Sigrid Kaag, de vicepremier en zij zal ook daarna hier in Nieuwspoort u graag te woord staan.
Verkiezingsuitslag 15 maart (2)
WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, u zei zojuist: ‘De verkiezingsuitslag, de grote winst van BBB, als kabinet ook, daar moeten we wat mee’. Heeft het kabinet ook al een begin van een antwoord: Wat moeten we daarmee?
RUTTE
Kijk dat zal niet per se een grote aankondiging zijn als kabinet zijnde, dat zal ook zichtbaar worden, denk ik, de komende weken en maanden, ook als het bijvoorbeeld om stikstof gaat, als de provinciale colleges zijn gevormd, omdat provincies geen uitvoeringsorganisatie van de overheid zijn. Dat is een zelfstandige bestuurslaag en wij staan in de wetgeving op ooghoogte met elkaar. Er is ook geen hiërarchische verhouding, dus provincies en gemeenten staan op hetzelfde niveau als de Rijksoverheid, dus daar zullen we samen moeten werken en een deel van het stikstofbeleid zal natuurlijk ook daar vorm krijgen, dus relevant gaat worden, de komende weken, hoe zal die collegevorming gaan plaatsvinden.
WESTER
Een deel van het stikstofbeleid wordt daar vormgegeven, moet daar worden uitgevoerd, de plannen moeten voor de zomer worden ingediend, daar houdt minister Van der Wal ook aan vast, maar de contouren zoals die er nu staan, bijvoorbeeld 2030, het jaartal dat zo’n belangrijke rol speelt, blijven die allemaal wel overeind of zit daar enige ruimte?
RUTTE
Kijk, nogmaals, als je praat over dit soort grote dossiers is er altijd een continu proces van beleidsaanpassing, dat is onvermijdelijk en dat heeft ook mede te maken met wat er uit die provinciale collegevorming gaat komen, omdat die zo’n grote rol hebben. Als het specifiek gaat over de hele discussie van de jaartallen, dat zag je ook terug in de verkiezingscampagne, daar heeft natuurlijk Remkes iets over gezegd, die heeft het daarmee natuurlijk dat jaartal 2030 relatiever gemaakt door te zeggen: ‘Je zult op belangrijke momenten moeten kijken’, hij zegt volgens mij uit mijn hoofd, in ’25 en ’28, ‘hoe staan we ervoor?’ En tegen die achtergrond moeten beslissen: wat is nou precies het tijdpad? En dat vond ik juist zo mooi en er was ook heel breed draagvlak in de Kamer, ik dacht zelfs inclusief BBB, voor die benadering van Remkes.
WESTER
Ja dat is 2025-2028, BBB wil dat nu al gewoon van tafel hebben, dat 2030.
RUTTE
Nee maar goed, in feite heeft Remkes natuurlijk dat hele jaartal 2030 al veel meer semipermeabel gemaakt omdat hij zegt ‘je moet ergens een jaartal hebben maar je hebt momenten dat je gaat kijken hoe ver kom je?’. Maar weet u? Voor al deze vragenstukken geldt natuurlijk dat je altijd als kabinet gaande de weg je beleid blijft vormgeven, uiteraard in acht nemend dit soort belangrijke signalen uit de samenleving en dit is nogal een signaal. Zeventien, of zestien, wat is het, vijftien nog, misschien zestien of zeventien zetels in de Eerste Kamer voor BBB.
WESTER
Heeft u het gevoel dat het signaal doorgedrongen is bij bijvoorbeeld coalitiepartner D66, dat heel strikt wil vasthouden aan al die eisen die het kabinet eerder heeft gesteld in de wet?
RUTTE
Nou ja, ook dat is allemaal echt veel genuanceerder. En alle partijen zijn zich natuurlijk bewust van de verkiezingsuitslag. Daarbij is het niet alleen BBB. Er zijn ook andere partijen nog in de Kamer. Dus je kijkt natuurlijk over een breder front. Maar die BBB uitslag is natuurlijk heel relevant.
WESTER
Er zijn ook andere partijen in de Kamer waar u eventueel meerderheden mee zou kunnen vinden in de Eerste Kamer straks als die nieuwe Eerste Kamer daar ook zit. Maar ja, dan zie je ook meteen de problemen opdoemen. Gaat u op rechts zaken doen met BBB, dan begint D66 waarschijnlijk te steigeren. Gaat u over links zaken doen, dan gaat de achterban van de VVD en CDA steigeren. Kortom: ziet u daar intern nog wel ruimte om bestuurlijk te blijven functioneren en niet vast te lopen?
RUTTE
Eerst is natuurlijk de vraag: wat komt er allemaal in die Eerste Kamer. Als het natuurlijk gaat om de begrotingen en belastingplan, dat is natuurlijk allemaal Eerste Kamer, en ook wetgeving op allerlei terrein. En dat heb ik natuurlijk… ik zeg ook: aan de ene kant is er een uitslag van gisteren, een schreeuw naar Den Haag door die zestien-zeventien zetels van BBB. Ongelofelijk knap dat ze dat bereikt hebben. En een schreeuw naar Den Haag die wij hebben te verstaan. En daarnaast is natuurlijk ook het politieke proces van hoe kom je tot meerderheden? En dat kan niet alleen maar het tellen zijn van zeteltjes. Dat is altijd meer dan dat. En die twee gaan op elkaar inwerken. Dat is onvermijdelijk.
WESTER
Hoe kon het dan dat die schreeuw vanuit de regio niet eerder gehoord is in Den Haag? Ik bedoel, was iedereen doof?
RUTTE
Ja, weet u, daar zou je dan echt langer naar moeten kijken. En dan zullen waarschijnlijk ook collega’s van mij zeggen, en misschien ikzelf ook, dat we weldegelijk mee meenden al dit soort signalen in het beleid te verwerken. Maar de uitslag laat zien dat in ieder geval de kiezer daar totaal anders over denkt.
BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, vindt u nog steeds dat er haast gemaakt moet worden met het stikstofbeleid?
RUTTE
Nou ik heb nooit gezegd ‘haast’. Je hebt op al die grote onderwerpen die we moeten doen, de investering in Defensie en klimaat, de investeringen in veiligheid, kerncentrales, en ook stikstof, heb je natuurlijk ervoor te zorgen dat je de voortgang bewaakt en dat je doorgaat. Maar daarbij wel alle maatschappelijke signalen, dit is er een, een grote, deze verkiezingsuitslag, hebt mee te wegen in je beleidsvorming.
BREEDVELD
Op welke manier denkt u invulling te kunnen gaan geven aan dat signaal wat woensdag is gegeven?
RUTTE
Heel belangrijk zal hier zijn de vorming van de democratie in de provincies waar de besturen zich moeten gaan vormen. En de provincies hebben een hele grote rol in het stikstofbeleid. Dus dat zal ook accentverschillen gaan opleveren, wat ook logisch is. Want die provincies zijn geen uitvoeringsorganisaties van de Rijksoverheid.
BREEDVELD
Nee, maar u zet hier het beleid uit. Hoe leest u dat signaal?
RUTTE
Het signaal is denk ik helder. Dat is namelijk dat een groot deel van Nederland zegt ‘wij zijn niet tevreden over de politiek in Den Haag en het kabinet’. De besluitvorming gaat te traag, en specifiek op stikstof denk ik ook kritisch. Waarbij opvallend is dat BBB ook in steden als Den Haag en Rotterdam groot is geworden. Ik meen in Den Haag 10%, Rotterdam 8%. Dus het is ook echt breder dan alleen stikstof. Ik denk ook dat je die fout niet moet maken. Het is ook breder dan de veel benoemde kloof stad-platteland. Er is echt meer aan de hand. Maar hoedt u alstublieft voor politici die 24 uur of 48 uur na de verkiezingen de perfecte analyse maken over die verkiezingsuitslag. Anders dan dat deze schreeuw naar Den Haag, sorry nu een paar keer die term gebruikt, dit signaal of in het Haagse te zeggen, deze hele duidelijke uitspraak van de kiezer, dat die gehoord moet worden.
BREEDVELD
En dan komt het toch terug op die stikstofdiscussie. Een belangrijke motor geweest ook achter het succes van BBB. Daar wordt ook verschillend over gedacht in het kabinet. Wat kunt u daarmee?
RUTTE
Nou nogmaals, heel belangrijk zal zijn wat er in die provincies gebeurt. Want die hebben in de uitvoering een grote rol in. Vergis je daar niet in. Dat is echt belangrijk. Dus wat we in de provinciale onderhandelingen gaan plaatsvinden, zal echt relevant zijn voor ons. En verder is natuurlijk altijd zo bij dit soort grote dossiers als defensie, veiligheid nationaal, klimaat, stikstof, dat je constant in een besluitvormingsproces zit waarin je volgende stappen moet zetten. Waarbij je iedere keer dit soort maatschappelijke signalen, en zeker als het dit soort fortissimo signalen zijn van de kiezer, dat je die daarin betrekt.
BREEDVELD
Maar het kabinet heeft een harde lijn uitgezet. 2030, halvering van de stikstof met grote gevolgen voor de boerensector. Bent u daarin te hard geweest?
RUTTE
Nogmaals, daar heeft natuurlijk ook Remkes iets over gezegd vorig jaar, de gespreksleider. En die heeft een advies uitgebracht wat breed steun heeft in de Kamer die zegt ‘die hele 2030 discussie is veelte absoluut geworden’. Daarom zegt hij ook ‘doe nou een paar meetmomenten om gewoon eens te kijken wat is nou redelijk?’. Dat is ’25 en ’28. En al dit soort vraagstukken zijn natuurlijk permanent onderdeel van de verdere besluitvorming. Dus dat zal ook de komende tijd steeds weer opnieuw op tafel liggen.
BREEDVELD
Is het kabinet er te hard ingegaan?
RUTTE
Ik heb vorig jaar al gezegd, maar dat was naar aanleiding van de stukken die in juli zijn gepubliceerd, en naar aanleiding waarvan er natuurlijk grote maatschappelijke onvrede ontstond wat uiteindelijk ook leidde tot het aanstellen van de bemiddelaar Johan Remkes. Dat wij daar natuurlijk fouten hebben gemaakt. Maar dat is vorig jaar zomer. Ik meen te zeggen dat met Johan Remkes, wat ook steun had van Caroline van der Plas, zijn rapport, en ook breed in de Kamer positief is ontvangen, om het stikstofbeleid ook met enig pragmatisme aan te vliegen. Ook zijn uitspraak ‘ik zag wanhoop en ik zie wanhoop in de ogen van redelijke mensen’, een letterlijk citaat van Johan Remkes, dat heeft op ons allemaal indruk gemaakt. En is dus onderdeel van de beleidsvorming. En ook deze verkiezingsuitslag zal daar onderdeel van zijn.
BREEDVELD
Hoe verhoudt zich dat dan met Remkes, het rapport, het is allemaal geschiedenis. Na woensdag is toch een heel duidelijk signaal geweest van ‘we willen het zo niet’.
RUTTE
Ik denk dat het signaal van woensdag, kijk, ik geloof niet dat boeren zeggen ‘er is geen stikstofprobleem’ en dat boeren boos zijn over een onvoldoende ons realiseren van hun belangen, en dat zij zeggen ‘er wordt onvoldoende meegewogen wat wij op deze discussie hebben ingebracht’, ik ben nog geen boer tegengekomen die zegt ‘je kan het stikstofprobleem onbehandeld laten’. Er is grote kritiek op hoe we dat tot nu toe hebben aangepakt, daar was overigens Johan Remkes belangrijk in, die heeft bij de boeren grote waardering gehad, vergis je nou niet, die heeft grote waardering gehad bij de boeren, hoe hij dat deed, hoe hij ook de fouten benoemde die wij zelf gemaakt hebben. Natuurlijk, daarmee is de besluitvorming niet af, die besluitvorming gaat door.
BREEDVELD
Aan de andere kant zijn er natuurorganisaties, de linkse partijen, D66, een regeringspartij, die zeggen ‘die natuur die verkommert’, ook daar zou u lering uit moeten trekken.
RUTTE
Dat is natuurlijk de Nederlandse traditie, dat we altijd in dit land, al vanaf de opzet van de waterschappen in de 12e eeuw, en ook ver daarvoor, in dit land met heel veel minderheden, en dan bedoel ik niet zozeer culturele minderheden, maar ik bedoel daarmee te zeggen allerlei groepen in de samenleving, met allerlei verschillende opvattingen en belangen, dat we er altijd voor gezorgd hebben in dit land dat die uiteindelijk allemaal ook een plek vinden in de besluitvorming, dat is onze traditie, daarom hebben we ook een stelsel van evenredige vertegenwoordiging en geen districtenstelsel, zodat al die verschillende opvattingen ook een plek in het beleid hebben.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, is uw kabinet aan het wankelen gebracht door de uitslag van afgelopen woensdag?
RUTTE
Nee, dat denk ik niet, maar het is wel als een dreun binnengekomen, in ieder geval bij mij, en ik merk het ook bij de collega’s, ik was natuurlijk erg ontevreden ook over de uitslag van mijn partij, en dat geldt, alle partijen verliezen, overigens alle partijen in Den Haag verliezen, op ik geloof de Dieren na, en drie nieuwe partijen komen de Kamer in, heel knap, Eerste Kamer althans, Volt de Eerste Kamer voor het eerst, maar ook JA21 Eerste Kamer, en natuurlijk met een enorme knal BBB met de grootste in alle provincies.
DE WINTHER
Ik snap dat u de schade wat wil verbreden, maar ik wil het toch eigenlijk vooral over uw kabinet hebben, als je ziet dat een van uw partijen ongeveer gehalveerd is, en de baas van die partij vanochtend voor de Ministerraad aangeeft dat hij eigenlijk vindt dat het roer om moet en dat er op allerlei verschillende beleidsterreinen en allerlei verschillende dossiers een andere koers gevaren moet worden, dat is toch iets anders dan de ineens ten tonele verschijnende beleidsaanpassingen die we nu van u horen, toch?
RUTTE
Nou, dat weet ik niet, daar gaan we natuurlijk met elkaar verder in gesprek, maar er is toch een normaal proces in elk kabinet, in elke coalitie dat verkiezingen sowieso een effect hebben op kabinetsbeleid, in dit geval de Statenverkiezingen, kunnen ook de gemeenteraadsverkiezingen zijn, in dit geval Statenverkiezingen, en ook daarmee indirect Eerste Kamerverkiezingen, any way relevant want de Eerste Kamer moet wetgeving goedkeuren, heeft het vetorecht, machtigste Senaat van Europa is ook laatst nog vastgesteld, en dat dwingt een kabinet sowieso om politieke redenen om altijd te kijken naar verkiezingsuitslagen, maar je doet het ook omdat je natuurlijk niet regeert in een isolement, of zoals Hugo de Jonge dat geloof ik zei, met de vingers in je oren. Je regeert natuurlijk met proberen alle radars aan te hebben en alle signalen op te vangen, we zijn ook zelf gewoon onderdeel van deze samenleving, maar ook uiteraard als politici probeer je allemaal dat te lezen, en 17, 16, 15, wat is het, maar heel veel zetels voor BBB is natuurlijk uitermate relevant.
DE WINTHER
Het kabinet spreekt altijd met één mond toch?
RUTTE
Ja, maar het is na verkiezingsuitslagen niet vreemd dat er verschillende accenten worden gezet, dat is logisch, want hier komt de partijpolitiek heel erg door de coalitiepolitiek, dus ik ben daar iets minder strak in rondom verkiezingen.
DE WINTHER
Ja, maar wat moeten we nou precies met die woorden van meneer Hoekstra dan doen? Zijn die namens het kabinet ook gesproken, deelt u zijn analyse en zijn uitspraken?
RUTTE
Wat hij daar zegt is echt als leider van het CDA, en volgens mij is dat ook heel logisch dat hij dat zegt.
DE WINTHER
Maar u bent het niet eens met hem?
RUTTE
Jawel, in die zin wel, dat dat op te vangen is denk ik, in de normale cyclus van beleidsvorming die ik net schetste.
DE WINTHER
Betekent dat, als u het toch met hem eens bent, is mevrouw Kaag het dan ook daar mee eens?
RUTTE
Ik zeg niet dat ik het inhoudelijk met al zijn woorden eens ben, maar ik begrijp heel goed wat hij zegt, en wat hij zegt, zonder dat ik daarmee inhoudelijk die woorden allemaal tot de mijne neem…
DE WINTHER
Mensen willen misschien wel zo langzamerhand horen waar het kabinet nou staat, al die verschillende signalen die afgegeven worden.
RUTTE
Nou, ik ben daar niet zo over in paniek, en ik denk de kiezer ook niet, die snapt heel goed dat na verkiezingen, waarbij partijen in concurrentie verkiezingen voeren en campagnes voeren, dat dan na verkiezingen partijen ook de ruimte moeten hebben, en zeker de politieke voormannen en -vrouwen van die partijen, om daar een duiding aan te geven.
DE WINTHER
Maar de andere vicepremier, u heeft er een heleboel tegenwoordig, mevrouw Kaag heeft weer gezegd op vragen wat zij dan weer vond van wat Hoekstra heeft gezegd, ‘daar moet u voor bij het CDA zijn’…
RUTTE
Omdat hij dat ook echt als CDA’er zegt, maar wat hij daar zegt op zichzelf, is natuurlijk oplosbaar, want wat hij zegt is ‘op onderdelen heeft het CDA daar opvattingen over’, dat is toch logisch in een coalitie, het is niet zo dat je een regeerakkoord schrijft en dat dan in beton is gegoten, je hebt toch ook nog daarna de maatschappelijke realiteit van een verkiezingsuitslag, dus daar zul je met elkaar naar moeten zoeken hoe je dat inpast.
DE WINTHER
Ik weet niet hoe logisch dat is als de vicepremier van het CDA echt aangeeft ‘het moet echt anders’, en daarmee eigenlijk impliciet ‘anders doen wij niet meer mee’, want dat is een logische conclusie die je aan zulke zware woorden denk ik wel mag hangen. Vervolgens een andere coalitiepartij die daar niets van wil weten, überhaupt niet wil reflecteren op wat er gebeurd is, en een minister van uw eigen partij, als het gaat om signalen en er wat meedoen, een paar minuten na het binnenkomen van de uitslag toch het signaal geven van we gaan gewoon door.
RUTTE
Dat was voor de uitslag, en dat hele filmpje…
DE WINTHER
Dat is eigenlijk nog erger.
RUTTE
Dat was voor de uitslag, en zij heeft dat filmpje, het is door RTL inmiddels helemaal online gezet, als je het hele filmpje kijkt is het echt genuanceerder, maar ze heeft ook zelf gisteren die woorden, ik denk op een veel verstandigere manier opnieuw geuit in de uitingen toen zij het BVO van de VVD binnenliep.
DE WINTHER
Dus het was eerst niet verstandig?
RUTTE
Nou ja, zij heeft gewoon ervoor gekozen om gisteren te zeggen ‘dit is wat ik had willen zeggen, en dat is gisteren volgens mij ook goed naar buiten gebracht’. Dan naar uw andere punt, Hoekstra, Kaag, Schouten, ikzelf, wij moeten de ruimte hebben na verkiezingen om wel iets te zeggen over die uitslag, dat is toch logisch, dan is niet dat je op dat moment als superambtenaar de Ministerraad inloopt, eenheid van kabinetsbeleid, nee, dan moet je die ruimte hebben en u vroeg mij ‘is de coalitie stabiel’, ik denk van wel, maar dat zal de toekomst moeten uitwijzen, want ik denk dat de verschillende opvattingen over die verkiezingsuitslag, die zijn nog niet allemaal uitgehard, iedereen is echt nog bezig om die te analyseren, dat dat bij elkaar te brengen.
DE WINTHER
Een van die analyses is wel al door minister Hoekstra gemaakt, en hij wijst op dat onderzoek wat de NOS ook liet zien, waar de proteststem uit voort kwam, en het ging onder andere in de eerste plaats over de kwaliteit van de ministers. Wat doet het kabinet eigenlijk met dat signaal?
RUTTE
Ik denk dat dat ook laat zien dat de samenleving niet tevreden is over de snelheid waarmee wij maatschappelijke problemen oplossen. In de campagne ging het veel over Groningen en de toeslagen, het toeslagenschandaal, maar het gaat natuurlijk breder dan dat, het gaat ook over woningbouw, over migratie, over allerlei thema’s, dus dat is natuurlijk ook wel een absolute aansporing voor het kabinet.
DE WINTHER
De kwaliteit van ministers gaat het om.
RUTTE
Een opdracht voor het kabinet om, ja, ik kan niet elk onderzoek helemaal analyseren en daarmee zeggen…
DE WINTHER
Deze lijkt me vrij duidelijk toch?
RUTTE
Ik interpreteer dat zo, dat de samenleving zegt ‘maak tempo met de grote maatschappelijke vraagstukken’.
AHAROUAY (NRC)
Ik snap het niet meer helemaal, zijn deze verkiezingen voor de Provinciale Staten of zijn deze verkiezingen nou een soort referendum geweest voor het stikstofbeleid?
RUTTE
Nee.
AHAROUAY
Maar zo wordt er wel mee omgegaan door te zeggen ‘we moeten iets met de signalen’ en door CDA’ers die zeggen ‘we moeten iets met deze dossiers, op dezelfde manier kunnen we niet door’.
RUTTE
Nou, dat heb ik zo niet gehoord eerlijk gezegd, en dat is ook na discussie in het kabinet, dat je natuurlijk niet regeert zonder te luisteren naar dit soort maatschappelijke berichten, maar dat gaat niet alleen om stikstof, het gaat over los je de problemen in het land snel genoeg op, het gaat over andere vraagstukken.
AHAROUAY
Nou, bij het CDA zeggen ze vrij duidelijk, zowel bij de inloop als bij de uitloop, ‘we moeten het anders doen, we kunnen niet zowel op inhoud als op stijl op dezelfde manier doorgaan, bijvoorbeeld met stikstof’.
RUTTE
Ik vind na zo’n verkiezing dat partijen de ruimte hebben om zich te uiten over hoe zij die verkiezingsuitslag interpreteren, ik geef u mijn duiding, en mijn duiding is niet heel anders dan wat u daar hoort, namelijk dit is een ongelofelijke dreun richting Den Haag, een schreeuw naar Den Haag dat men onvrede heeft, als 20 % of meer, op een nieuwe partij stemt en die partij in alle provincies de grootste maakt, ik denk dat dat breder is dan alleen stikstof, maar stikstof is zeker een groot onderdeel, en ik vind dus, dat is ook logisch, dat je dat hebt mee te wegen in de verdere beleidsvorming.
AHAROUAY
Dat is een beetje vaag, voor mensen die nu hebben gestemd en mee zitten te luisteren, verdere besluitvorming, wat bedoelt hij daarmee? Bedoelt u dat het stikstofbeleid zoals op dit moment bedacht door het kabinet op een andere manier…
RUTTE
Daarmee bedoel ik dat we in de eerste plaats nu hebben te zien wat er uit de provinciale colleges voor hen komt, omdat de provincies op dit moment aan zet zijn.
AHAROUAY
Dat heeft u al een paar keer gezegd, maar…
RUTTE
Ja dat is dus ook mijn antwoord.
AHAROUAY
Maar die provincies, die gaan aan de slag maar hebben wel te maken met een aantal beleidskeuzes die hier in Den Haag zijn gemaakt. 2030 is daar een van, de mogelijkheid, de uiteindelijke, absolute mogelijkheid om boeren uit te kopen, het bestaat wel, ik bedoel, ze hebben wel een bepaald kader waarmee ze aan de slag moeten gaan.
RUTTE
De provincies hebben binnen dat kader grote ruimte en let u maar eens op. Die laatste bijvoorbeeld die u noemt, dat zit echt anders, dus ik zou even willen afwachten wat er nou precies uit die vorming komt van die provinciale besturen.
AHAROUAY
Eigenlijk is mijn vraag gewoon: ‘Is deze uitslag een aanleiding voor u, voor het hele kabinet, om iets te veranderen aan dit stikstofbeleid, zoals u…’
RUTTE
Deze uitslag gaat natuurlijk altijd, dat is onvermijdelijk, zijn plek krijgen in hoe we de komende weken verdere besluitvorming hebben over stikstof. Dat kan niet anders. Dit is zo’n groot signaal, in welke mate en waar, dat is allemaal te bezien maar in belangrijke mate is het nu eerst aan de provincies, want die gaan aan de slag met uiteindelijk ook de gebiedsgerichte aanpak en die zullen de kaders gaan opstellen in die provinciebestuur vorming de komende weken en maanden, hoe ze dat gaan doen. En dat is natuurlijk uitermate relevante en die zijn geen uitvoeringsorganisaties, herhaal ik voor de laatste keer, van de Rijksoverheid, dat is een zelfstandige bestuurslaag, met zijn eigen democratische legitimiteit, herbevestigd met de verkiezingsuitslag van afgelopen woensdag.
SCHRAM (ANP)
Ik begrijp het gevoel wel van dat het toch niet helemaal duidelijk is wat nou precies wordt bedoeld. Want u hebt het ook over dossiers die in de proefstand staan. Meneer Hoekstra heeft het over grote dossiers die tegen het licht gehouden moeten worden. We hebben het over stikstof, klimaat en migratie. Zijn dat nou onderwerpen dat het kabinet naar aanleiding van deze uitslag gaat zeggen: ‘We gaan daar opnieuw naar kijken?’
RUTTE
Wat ik schets is dat die uitslag natuurlijk mede van invloed zal zijn en uiteraard heeft dat ook zijn uitwerking op hoe je verder met deze onderwerpen doorgaat waarmee je probeert te interpreteren: wat moet je uit deze verkiezingsuitslag afleiden? Die besluitvorming is er nog niet. Het is ook niet zo dat we na aanleiding van die verkiezingen expliciet apart daarover nu per se moeten besluiten, misschien een enkele keer wel maar in de meeste gevallen is er sowieso besluitvormingsritme, omdat over al dit soort onderwerpen moet worden besproken en dan heeft natuurlijk die uitslag daar een impact op, dat is onvermijdelijk. Wij zullen niet doof zijn voor wat er gedaan is afgelopen woensdag.
SCHRAM
Dus als u zegt: ‘Proefstand’, dan bedoelt u ook: ‘We gaan eerst kijken wat deze verkiezingsuitslag betekent’?
RUTTE
Nee, dan zeg ik precies het omgekeerde, dat we altijd al moeten besluiten: hoe ga je nou om met al deze grote onderwerpen en dat natuurlijk dit enorme signaal van afgelopen woensdag daarbij van impact is en dan zullen partijen in verschillende mate die impact wegen ongetwijfeld, maar dat hoort in een coalitie, we hebben geen fusiepartijen in Den Haag.
SCHRAM
En het kabinet, heeft die het ook als…
RUTTE
Het kabinet bestaat uit vier partijen die heel verschillend zijn.
SCHRAM
En het kabinet?
RUTTE
Ik heb het over het kabinet.
SCHRAM
U heeft het over de partijen.
RUTTE
Nee ik heb het over het kabinet, maar in het kabinet zitten die partijen.
SCHRAM
Oké, want u zegt ook: ‘Elk kabinet, elke verkiezingen zijn er beleidsaanpassingen op zo’n moment’, ik kan me bijvoorbeeld bij 2019 niet zo heel erg…
RUTTE
Nee dat zei ik niet. Ik zei: ‘Al die grote dossiers, die worden niet één aangesloten en dan is het verder uitvoering. Over stikstof komen weer allerlei momenten aan dat we besluiten moeten nemen. In belangrijke mate is het nu eerst aan de provincies overigens om vorm te geven aan hoe zij met die gebiedsgerichte aanpak omgaan, in het licht ook van de collegevorming in die provincie, welke partijen komen in het college, is dat BBB wel of niet bijvoorbeeld? Wat voor andere partijen, et cetera. En in die verdere uitrol daar is het belangrijk, direct, maar het heeft natuurlijk ook impact op Den Haag, omdat je ook natuurlijk probeert een verkiezingsuitslag te interpreteren en te kijken hoe je dat in een coalitie ook weer van belang kan laten zijn, in het verdere beleid.
SCHRAM
Nog heel even een laatste vraag, want u gaat vaak naar de provincies, die moeten al heel snel, over vijftien weken een plan inleveren. Na 2019 duurden de formaties gemiddeld 12 weken, hoeveel flexibiliteit ziet u rond die deadline van 1 juli?
RUTTE
Dat kan ik niet inschatten nu, daar heb ik niet over nagedacht, dat zou ik moeten uitzoeken, dat heb ik niet paraat.
SCHRAM
Maar die deadline, die is er al heel lang en we wisten dat er verkiezingen waren.
RUTTE
Maar dat zou ik moeten uitzoeken, daar heb ik nu geen antwoord op. Ik heb op heel veel dingen een antwoord, maar zo gedetailleerd heb ik er nog niet naar gekeken.
VAN SOEST (AD)
Ja meneer Rutte, u benadrukt nu al een paar keer het belang van de provincies hè. In de verdere aanpak van het stikstofprobleem. Hoeveel beleidsvrijheid hebben die provincies eigenlijk?
RUTTE
Die hebben ruime beleidsvrijheid, want die gaan natuurlijk, dus nogmaals, dat zeg ik, dat is een zelfgekozen bestuurslaag. Maar overigens, het is niet zo dat het landelijk geen impact heeft. Ook landelijk is het zo dat natuurlijk coalitiepartijen en ook de coalitie als geheel en daarmee het kabinet in eerste instantie, waar natuurlijk de besluitvorming plaatsvindt, niet regeert zonder ook te kijken, wat gebeurt er verder in de samenleving. En wat er afgelopen woensdag is gebeurd, is natuurlijk een waanzinnige knal. Die zestien, zeventien zetels voor BBB.
VAN SOEST
En als een provincie dan zegt: ‘Wij lossen dat stikstofprobleem wel op, maar niet in 2030 maar in 2035 en wij zetten een streep door gedwongen uitkoop van boeren’, kan dat dan?
RUTTE
Ik weet niet precies waar wel en geen beleidsvrijheid zit, maar op die 2030 heb ik u al antwoord gegeven. Die datum is natuurlijk door Johan Remkes relatief gemaakt door te zeggen: ‘2030 als richting is niet verkeerd’, maar zei hij, en daar is breed steun voor geweest, ook bij de presentatie van het rapport, ook bij alle boerenorganisaties, ik geloof behalve FDF, je moet een paar momenten hebben dat je opnieuw gaat kijken: ‘Is dat nou reëel?’ En dat is toch ook verstandig. En daarmee is die hele datum, hij was in de campagne af en toe een paar keer groot, ik heb toen ook in verschillende debatten gezegd: ‘Ja jongens, ik hoor nu toch een soort schijndiscussie want zo absoluut is die datum daarmee niet.’
VAN SOEST
Nee die datum misschien niet, maar dat niet verplicht uitkopen ligt natuurlijk wel wat lastiger, want hoe kun je als overheid zonder een stok achter de…
RUTTE
Maar dat is niet alleen het verplicht uitkopen, het wordt echt heel anders geformuleerd, ook in Remkes wordt het heel anders geformuleerd en u citeert daarmee hem ook niet juist. Het is echt veel genuanceerder en ook de rol van de provincies daarbinnen, laat ruimte. Welke precies, dat zou u even moeten vragen bij landbouw, maar de provincies, nogmaals, hebben een zekere mate, zelfs een ruime mate van beleidsvrijheid en daarom is het natuurlijk relevant: welke colleges vormen zich daar?
VAN SOEST
Nou ja, dan nog een andere vraag, is het kabinet eigenlijk bereid meer geld uit te trekken voor het stikstofbeleid?
RUTTE
Nou dat lijkt me niet echt nodig, we hebben 24,3 miljard op de rol staan. Come on!
VAN SOEST
Ja dat zegt u nu, maar in Overijssel…
RUTTE
Ja ik weet dat als je de provinciale plannen optelt, dat is natuurlijk altijd zo en ik ga hier niet onderhandelen met de provincies via u, maar er staat een gigantische bak geld, historisch ongelofelijk, daarnaast nog 35 miljard voor klimaat, nou bijna 25 miljard voor stikstof, dat is zo verschrikkelijk veel geld. Laten we nou eens beginnen, laten we nou eens een begin maken...
VAN SOEST
Ja maar alleen al de plannen van Overijssel is ongeveer een kwart van het hele budget.
RUTTE
Ja, maar dat is altijd zo, ik heb nog nooit meegemaakt in die twintig jaar dat ik in Den Haag rondloop, dat het kabinet zegt: ‘Dit is de pot’ en dat dan degene voor wie de pot mede bedoeld is, zegt: ‘Nou dat is geweldig, dat is precies waar we ook aan dachten.’
VAN SOEST
Maar het is dus blijkbaar te onderhandelen, dus dat zou ook kunnen betekenen dat het kabinet misschien…
RUTTE
Ja maar daar is helemaal nu geen sprake van. We moeten, jongens, bijna 25 miljard, dat is zo verschrikkelijk veel geld, laten we nou een begin maken ook. En dan kun je toch altijd kijken, werkende weg, wat is nou reëel?
KAMPERS (SBS)
Ik heb een aantal vragen, want meneer Rutte, bent u overvallen door het succes van de BBB?
RUTTE
Nee, ik had hem wel een beetje zien aankomen, maar het was nog groter dan ik al verwacht had, bijvoorbeeld dat ze ook in het Westen zo groot scoren en in steden als Den Haag, ik zeg uit mijn hoofd, 10 %, Rotterdam 8 %, dat had ik niet verwacht. Ik dacht dat ze in het Oosten en Noorden heel groot zouden worden, maar dat ze ook zo groot zouden worden in Brabant en in het Westen, dat overtrof wat ik verwachtte.
KAMPERS
Heeft u dan onderschat wat er allemaal speelt in het land?
RUTTE
Dat geloof ik niet, maar de onvrede is natuurlijk zeer voelbaar, al een tijd en die vertaalt zich ook in deze verkiezingsuitslag en die onvrede kan niemand blind voor zijn geweest.
KAMPERS
Ja en de huidige coalitie heeft in geen enkele provincie een meerderheid. Snapt het kabinet nog wel wat er in het land speelt of zijn jullie de realiteit verloren?
RUTTE
Nou in ieder geval is dit een uitslag die je serieus hebt te nemen en die uiteraard zich ook gaat vertalen in die collegevorming en in het beleid van de provincies hè, dus dat is ook de democratie.
KAMPERS
Maar is dit dan nog wel een afspiegeling van de maatschappij? De Tweede Kamer maar ook het huidige kabinet?
RUTTE
Nou de Tweede Kamer is altijd maar op een moment een afspiegeling van de maatschappij, dat is namelijk op de dag van de verkiezingen. Dat is onvermijdelijk, je kan niet iedere dag verkiezingen hebben.
KAMPERS
Maar nu dus niet meer eigenlijk?
RUTTE
Nou dat is altijd een dag na de verkiezingen al niet meer, want dan denken mensen soms al weer anders, dat is onvermijdelijk en daarom heb je niet dagelijks verkiezingen maar eens in de vier jaar om het een beetje hanteerbaar te houden.
KAMPERS
Dus jullie moeten daar wat mee als coalitie.
RUTTE
Zo is het!
KAMPERS
Wat gaan jullie doen? Want Hoekstra zegt al: ‘Er moet een koerswijziging komen’
RUTTE
Ik heb het net geschetst dat volgens mij heel belangrijk is dat op al die onderwerpen dat waar we op al die onderwerpen de komende tijd weer allerlei besluiten hebben te nemen, het mijn verwachting is dat coalitiepartijen en daarmee ook de coalitie als geheel zeer serieus zullen luisteren naar deze uitslag.
KAMPERS
Wat vond u van de reactie van uw collega Van der Wal?
RUTTE
U heeft hem bij RTL inmiddels helemaal zien staan, dan is het een stuk genuanceerder en zij heeft een dag later, om alle misverstanden weg te nemen, nog een nadere verklaring afgelegd, waarin ze volgens mij ook de irritatie die het stuk wat zichtbaar was geworden op woensdag, wat overigens voor de uitslag was, heeft weggenomen.
KAMPERS
Maar heeft u daar al op aangesproken?
RUTTE
Nee want, ze heeft woensdag of gisteren, dat zelf ook weer rechtgezet en nogmaals, ook als je het hele stuk ziet van het interview, en ik vond het heel fijn dat nu ook helemaal zichtbaar is, dan zie je echt de nuance.
VAN GRONINGEN (OP1)
Ja laten we dan toch nog even op doorgaan, op die reactie van mevrouw Van der Wal, u weet het, er zitten allemaal nuances in, dat heeft u al vaker gezegd.
RUTTE
Wat zeg je, sorry?
VAN GRONINGEN
Daar zitten allerlei nuances in, het is een wat uitgebreider stukje geweest, dat heeft u nu een paar keer gezegd, maar toch, de geloofwaardigheid van deze minister, straks als de VVD in allerlei provincies akkoorden sluit die eigenlijk tegen haar beleid in gaan…
RUTTE
Het is niet haar beleid, we hebben een kabinetsbeleid dat probeert het stikstofprobleem op te lossen, maar het kabinetsbeleid is een genuanceerd beleid. Wat zegt het kabinetsbeleid? Wij hebben ook om juridische redenen iets te doen aan stikstof, er is ook geen boer, geen industrieel, geen autorijder of geen, nou die misschien een enkeling wel, maar ook niemand die bij de scheepvaart actief is, dus allemaal bronnen van stikstof, niemand die zegt er is geen stikstofprobleem. De vraag is, hoe los je het zo op dat er een sterke boerensector in Nederland blijft, dat uiteraard ook de industrie het nog overleeft en de scheepvaart en andere sectoren, die balans moet je zoeken. Het is niet zo dat Christianne van der Wal wakker werd en zegt ‘ik ga stikstofminister worden, want dat lijkt me zo’n leuk onderwerp’. Nee, dat probleem is er, dat hebben we met elkaar onder ogen te zien, en wat je ziet is grote onvrede over die aanpak, dat blijkt ook uit die verkiezingsuitslag, en daar heb je dus iets mee te doen.
VAN GRONINGEN
Ja, maar goed, zij voert uit wat u in het coalitieakkoord onder andere heeft afgesproken, daar staat in ‘versnellen, 2030’, we hoeven niet weer dat hele verhaal te horen.
RUTTE
En daar is inmiddels door Remkes een hele belangrijke nuancering op aangebracht, die breed steun had…
VAN GRONINGEN
Ik ga hem toch nog een keer stellen, wat gebeurt er in de situatie, en ik weet het, u geeft normaal geen antwoord op als/dan vragen, maar dit is natuurlijk een hele gekke situatie die zich voordoet, als de VVD, laten we zeggen Brabant, in een coalitie stapt waarin afgesproken wordt dat het wel 2035 kan, terwijl u een handtekening heeft gezet onder een coalitieakkoord waar 2030 instaat…
RUTTE
Laten we nou eventjes met elkaar die collegevormingen afwachten, stap voor stap.
VAN GRONINGEN
Oké. U staat erom bekend dat u persoonlijke verhoudingen erg belangrijk vindt in de politiek…
RUTTE
Ik hoop u ook.
VAN GRONINGEN
Zeker.
RUTTE
Mooi.
VAN GRONINGEN
Maar hoe zijn de persoonlijke verhoudingen op dit moment in het kabinet?
RUTTE
Goed, ik vind ze namelijk belangrijk.
VAN GRONINGEN
En dat blijft ook zo?
RUTTE
Ik blijf ze belangrijk vinden.
STANS (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, het duizelt me dan toch een beetje…
RUTTE
Zo kan ik het weekend niet in.
STANS
Nou, u heeft nu meerdere keren aangegeven het was een dreun voor de coalitie, en als dan daarna de vraag komt ‘hoe moet het dan verder’, dan gaat het antwoord heel snel richting de provincies, maar mensen willen toch gewoon weten, als het zo’n dreun was, wat betekent dat voor de coalitie en vervolgens premier Rutte dan, komt er een aanpassing van het stikstofbeleid?
RUTTE
Dan zeg ik het is twee dagen na de verkiezingen, je kunt daar natuurlijk nu niet het finale antwoord op geven, maar ik laat u volgens mij heel duidelijk horen dat ik en wij dit signaal heel serieus nemen, overigens dat dit ook niet het enige signaal van de verkiezingen is, want het is niet zo dat links verdwenen is of Volt niet in de Kamer is gekomen, dus laten we nou niet net doen alsof het alleen maar BBB is, maar BBB als zodanig historisch, in 12 provincies de grootste, dat is natuurlijk een enorme klap richting de politiek, en heel mooi en nogmaals knap van Caroline Van der Plas, alle complimenten. Dat betekent niet alleen bij de provincies, maar ook heb ik nu al een aantal keren gezegd bij deze persconferentie, althans dat was mijn bedoeling, dat dat natuurlijk in hoe we nu verder omgaan met dat stikstofonderwerp, er nog allerlei besluitvorming gaat plaatsvinden, en dat is natuurlijk ook, al was het maar vanuit de coalitiepartijen en ook in de kabinetsbeleidsvorming een rol gaat spelen, een rol denk ik van betekenis, maar hoe je die precies moet interpreteren, dat is natuurlijk ook iets wat de komende weken precies zichtbaar gaat worden.
STANS
In de campagne heeft u als VVD-leider vooral geen campagne gevoerd om het stikstofbeleid te verdedigen, is dat een fout geweest?
RUTTE
Ik heb het op heel veel plekken moeten verdedigen, en dat heb ik ook steeds gedaan, langs de lijnen die ik net bij Van Groningen al schetste…
STANS
Maar uw eigen focus lag toch heel erg op wat u noemde de linkse wolk, en het ging vooral niet over kabinetsbeleid…
RUTTE
Mijn focus lag op de zorgen van mensen, en dat is behalve stikstof is een hele grote zorg is dat op andere terreinen, maar ik sta hier als premier en dan zou ik u even offline moeten bijpraten over waarom ik ook andere zorgen van mensen relevant vond.
STANS
Vindt de premier het dan onhandig dat een van de leiders van de coalitie het stikstofbeleid niet heeft verdedigd, waardoor u nu met een mogelijk groot probleem zit?
RUTTE
Wacht even, waar niet dan, hoe niet?
STANS
Nou, de VVD-leider heeft toch niet heel veel aandacht gevraagd in de campagne om het stikstofbeleid te verdedigen? Het was toch vooral minister Van der Wal die dat nog moest verdedigen, en D66, maar ik heb de VVD niet heel veel gehoord…
RUTTE
Ik daag u uit, het linksom/rechtsomdebat, op allerlei plekken ben ik natuurlijk bevraagd over stikstof, heb ik dat gewoon verdedigd, tuurlijk, langs de lijnen die ik net bij Van Groningen schetste, namelijk wat we aan het doen zijn dat is, er is een probleem, dat probleem hebben we op te lossen op een manier dat er ook een sterke boerensector blijft, een sterke industrie blijft, sterke scheepvaart en andere sectoren die stikstof bijdragen, dat kunnen we ook met elkaar doen, er staat veel geld voor klaar. Er is op dit moment ook grote onvrede over hoe dat wordt aangepakt, en dat we hebben echt met elkaar ook in het beleid te laten reflecteren.
STANS
Tot slot, u heeft een aantal keren in deze persconferentie gezegd ‘de coalitie is stabiel’. Als in alle provincies een nieuwe partij de grootste wordt, en bij alle coalitiepartijen de kiezers toch massaal zijn weggelopen, wanneer gaat u wel twijfelen aan de coalitie?
RUTTE
Dat zijn twee verschillende vragen, één is de coalitiepartijen, de mijne, en de andere drie, maar ik praat maar even over de mijne, zijn natuurlijk zeer ontevreden over de verkiezingsuitslag, ik wilde groeien, we zijn zetels verloren, we hebben geloof ik nu de slechtste uitslag sinds Toxopeus leider van de VVD was, en dat is heel lang geleden, dus ik baal daar ongelofelijk van. De andere partijen heb ik ook niet heel positief horen praten over hun verkiezingsuitslagen. Er is niemand die daar iets van zei, maar de vraag is ‘is de coalitie stabiel?’. Het is natuurlijk niet zo dat bij een slechte verkiezingsuitslag voor de Statenverkiezingen, en daarmee ook voor de Eerste Kamerverkiezingen, daarmee het kabinet noodzakelijkerwijs in de problemen moet komen. Ik denk dat het eerder in de problemen komt als we er niks mee doen, als we zouden zeggen ‘business as usual, niks aan de hand dames en heren’, of zoals Pechtold altijd zo mooi formuleerde ‘doorlopen, niks aan de hand’, als we dat nu zouden doen, dan zou de coalitie niet stabiel worden, maar ik denk dat dit allemaal politici zijn in het kabinet en ook in die fracties die in staat zijn om een vertaling te geven aan zo’n verkiezingsuitslag op een manier die volgens mij, zoals ik het nu inschat, ook zo’n coalitie stabiel houdt.
VAN LEEUWEN (BNR)
Meneer Rutte…
RUTTE
Mevrouw.
VAN LEEUWEN
Heeft u het sms’je, of het appje van mevrouw Van der Plas ontvangen?
RUTTE
Ik heb haar proberen te bellen en zij toen aan het feesten en heeft ze mij teruggestuurd een berichtje ‘van laten we gauw afspreken’, we proberen nu een afspraak in te plannen.
VAN LEEUWEN
Ja wanneer gaan jullie elkaar spreken?
RUTTE
De secretariaten zijn in contact.
VAN LEEUWEN
Oké, en waarover, weet u dat al?
RUTTE
Ik wil haar gewoon bevragen hoe ze dit succes heeft kunnen bereiken, hoe ze ertegenaan kijkt, en verder zullen we zien wat er verder in het gesprek opkomt.
VAN LEEUWEN
Ja in het Torentje, neem ik aan?
RUTTE
Nou ik ben ook bereid naar haar toe te gaan, dat zien we wel. Ze is nu zo groot met haar partij geworden dat ik misschien, het wel netjes is haar even op te zoeken.
VAN LEEUWEN
Ja, want waarom wil u haar nu pas spreken? Eerder wilde u niet in debat met BBB?
RUTTE
Ja maar ik praat met alle fractievoorzitters en het is natuurlijk logisch dat met de fractievoorzitter van een grote partij in de Eerste Kamer, is toch logisch? En bovendien is het toch een waanzinnige prestatie die ze heeft geleverd en ik ben op haar gesteld dus ik vind het gewoon leuk haar daar nog eens persoonlijk mee te feliciteren en dan kan het zomaar zijn dat we misschien nog praten over een aantal actuele politieke dossiers.
VAN LEEUWEN
Is de minister-president bang voor zijn positie in het torentje, want mevrouw Van der Plas kan zomaar de grootste worden over een of twee jaar?
RUTTE
Nou ja, in een hele andere film komen we dan terecht, dan praat je over volgende verkiezingen en dan is eerst de vraag: ‘Wat ga ik daar zelf doen?’, heb ik vorige week op geantwoord, dat ik altijd een halfjaar voor de verkiezingen besluit of ik weer door wil en dat als ik op dit moment zou moeten besluiten, dolgraag, want ik heb de plannen en de energie maar dat weet je pas zeker een half jaar voor de verkiezingen en dan moet de partij het ook nog leuk vinden en dan is er nog een hele relevante vaag of de kiezer het leuk vindt en dat speelt pas in 2025.
VAN LEEUWEN
Rekent u het zich persoonlijk aan dat het zo is gelopen?
RUTTE
Luister, als eindbaas van een kabinet reken ik me alles wat niet goed gaat persoonlijk aan.
VAN LEEUWEN
Goed.
RUTTE
U gaat over iets anders een vraag stellen, dan moet u het mapje erbij pakken.
CO2-doelen
VAN SOEST
Ja stikstof is een groot probleem maar CO2 ook. Afgelopen maandag kwam er een IBO-rapport over alles wat het kabinet nog extra moet doen om aan de eigen doelstellingen te voldoen, geschrokken van dat rapport?
RUTTE
Nee, want dat is een lijst van gedachten vanuit een ambtelijk team waar ik heel blij mee ben, want dat geeft een hele staalkaart aan opties om het tekort te dichten maar dat is uiteraard een ambtelijk stuk, heel belangrijk, dat heb je nodig als input voor de politieke besluitvorming de komende…
VAN SOEST
Het is input maar hoe dan ook is wel duidelijk uit dat rapport dat er pijnlijke keuzes moeten worden gemaakt. Nou zei minister Adriaansens afgelopen dinsdag, toch uw minister van Economische Zaken.
RUTTE
In het AD.
VAN SOEST
Dat zij er nog niet zo van overtuigd was of het wel nodig was, die extra maatregelen.
RUTTE
Omdat we eerst even precies dat rapport even, de cijfers willen bekijken, we willen ook even met z’n allen bekijken wat is er nou wel of niet doorgerekend al van allerlei CO2 besparende maatregelen die nog niet helemaal belegd zijn. Dus wat je altijd ziet in zo’n rapport is dat dan laten we zeggen een reductie wordt toegekend aan maatregelen die doorgerekend zijn. Er zijn ook nog allerlei maatregelen nog niet doorgerekend. Wat telt dat op?
VAN SOEST
Dat was ook precies de reden waarom dit IPO-rapport was besteld, namelijk omdat dat…
RUTTE
Maar om het even af te maken, het commitment van het hele kabinet en de hele coalitie aan de 55%, dat commitment aan die 55% die staat.
VAN SOEST
U heeft het over 55%. Er staat toch 60%?
RUTTE
Nee. De afspraak is gemaakt, 55% omdat je altijd weet dat je gaande weg dingen verliest. Dan maak je plannen richting 60, want dan weet je dat je op 55 uitkomt.
VAN SOEST
Oke. Maar het kabinet gaat dus wel extra maatregelen nemen komend voorjaar aankondigen…
RUTTE
Wij gaan stap-voor-stap aan het werk hiermee. Daar is Rob Jetten mee bezig. Daar hebben we de eerste gesprekken over gehad om precies in kaart te brengen is er: hoe groot is het probleem? Lost dat zichzelf op? Dus daar gaan we stap-voor stap…
VAN SOEST
Het grote probleem is, staat dit in het rapport?
RUTTE
Ja. Maar ik zei u al: een van de dingen die we met elkaar moeten vaststellen is: heeft het rapport ook voldoende al gewicht toegekend aan maatregelen die we voornemend zijn te nemen, maar nog niet zover klaar zijn dat ze al kunnen worden doorgerekend. Ik heb nog geen kans gehad in de campagne, want ik was mij natuurlijk druk aan het voorbereiden op Vandaag Inside die dag, dus niet helemaal de kans gehad dat rapport door te lezen. En dat betekent dat we natuurlijk dat nu allemaal gaan doen.
VAN SOEST
Omdat mevrouw Adriaansens toch echt iets anders zei dan de heer Jetten. Allebei op het zelfde ministerie. Dit is niet de zoveelste splijtzwam in deze coalitie?
RUTTE.
Nee.
VAN SOEST
Het zegt niets over de stabiliteit?
RUTTE
Nee. Ik denk het niet.
VAN SOEST
Jullie komen er uit met het kabinet?
RUTTE
Ik denk het wel. Dank jullie wel. En goed weekend.