Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 18 augustus 2023
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 18 augustus 2023. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
RUTTE
Eenmalig hier, omdat er iets is in Nieuwspoort. Ik weet niet precies wat, maar volgende week zien we elkaar dan weer in Nieuwspoort. En inderdaad goed jullie weer te zien. Dit was de eerste ministerraad na het zomerreces. Althans, voor de kabinetsleden.
Minister Paul
Uiteraard vandaag onze nieuwe collega verwelkomd, Mariëlle Paul. Zij is eind juli beëdigd als minister voor Primair- en Voortgezet Onderwijs. En zij maakte vandaag haar debuut in de Trêveszaal. En er waren ook felicitaties voor Liesje Schreinemacher. Zij, zoals u weet, verwacht begin volgend jaar te bevallen van haar eerste kind. En zij is de eerste vrouw die tijdens haar ministerschap een kind verwacht. Uiteraard eerder ging Karien van Gennip haar voor, maar die was staatssecretaris. Die heeft dus eerder met het bijltje gehakt. Maar goed, hoe dan ook, prachtig nieuws voor moeder en vader.
Rijksbegroting (1)
Dan hebben we uiteraard ook de inhoud behandeld van de zaken die spelen. Zij het dat we daar vandaag een eerste bespreking aan hebben gewijd en nog geen definitief besluit hoefden te nemen. En een van die onderwerpen was, vanzelfsprekend, het vraagstuk van de rijksbegroting en de Prinsjesdag die eraan komt. Zoals jullie weten, heeft het Centraal Planbureau gisteren de macro-economische verkenningen gepubliceerd. En dat is dan de basis voor de besluitvorming van de rijksbegroting voor volgend jaar. Ik hoef niet samen te vatten wat er allemaal in die cijfers zit. Op zichzelf gematigde economische groei, lage werkloosheid. Maar je ziet ook een aantal zorgpunten: oplopend tekort, zeker op de wat langere termijn. En op de korte termijn ook echt vraagstukken rondom koopkracht. Dat raakt vooral de mensen met een kleine beurs. Die gaan er eerder op achteruit dan vooruit. Dus dat zijn zaken waar we als kabinet natuurlijk goed naar kijken, wat we daar de komende weken aan kunnen repareren. Op zichzelf zie je door de bank genomen dat de stijgende lonen er goed uitzien. Maar nogmaals, die kwetsbare groepen, daar valt dat minder goed uit. Die ook eerder door het Centraal Bureau voor de Statistiek geconstateerde afkoeling in de economie, die is ook zichtbaar. Op zichzelf is dat overigens ook geen ramp. We hebben een lage werkloosheid en nog steeds hoge bestedingen in Nederland. Dus in die zin is het ook meer een technische recessie dan een recessie waar we grote zorgen over moeten hebben. En misschien ook wel een beetje het effect wat we zochten om de oververhitting van de economie, die dreigde, om die iets af te remmen. Je ziet gelukkig voor volgend jaar en het jaar erop ook weer economische groei.
Oekraïne
Dan Oekraïne. Uiteraard ook vandaag uitvoerig bij stilgestaan, de ontwikkelingen daar. We zien ook deze zomer geen reces. Nee, sterker nog, aanhoudende gevechten en aanvallen. Op burgers. En ook op grote afstand van het front. Door de Russen. Zelfs helemaal in het westen van Oekraïne, in steden als Lviv, dus dichtbij Polen. En tegelijkertijd zien we dat het Oekraïense tegenoffensief gelukkig, wel bescheiden nog, maar in ieder geval wel terreinwinst boekt. Maar helder is ook, als je de zaak analyseert zo aan het einde van deze zomer, dat het einde van dat conflict absoluut nog niet in zicht is. Het maakt tegelijkertijd wel duidelijk hoe belangrijk het is dat de steun doorgaat voor Oekraïne. Zowel financieel, humanitair als ook militair. En daarom is het kabinet ook blij met het gisteren bekend geworden Amerikaanse besluit om levering van F-16’s aan Oekraïne mogelijk te maken. We bepraten nu met onze Europese partners de vervolgstappen en de voorwaarden over hoe we dat gaan doen.
Verkiezingen 22 november
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, heeft u er al spijt van?
RUTTE
Waarvan?
DE WINTHER
Van het aankondigen van uw aftreden?
RUTTE
Nee.
DE WINTHER
Niet over nagedacht deze zomer, of het wel zo’n verstandig plan was? Second thoughts?
RUTTE
Nee, geen second thoughts, nee.
DE WINTHER
Nee?
RUTTE
Nee.
DE WINTHER
Want u bent nog maar net weg, en de nieuwe leider van de VVD zegt dat de VVD moet gaan samenwerken met de PVV als dat wellicht mogelijk is. Bent u het daarmee eens?
RUTTE
Ja, daar ben ik het mee eens. Ik ga daar overigens verder niks over zeggen, anders dan dat als u mij daar de komende tijd vragen over stelt, u vaak zult horen dat ik het ermee eens ben. Want ik ben heel blij met de nieuwe lijsttrekker en ook de lijn die zij uitzet. Maar ik ga dat verder niet becommentariëren. Waarom doe ik dat niet? Omdat zij nu degene is die sturing geeft aan de partij en bovendien deze persconferentie echt bedoeld is om te praten over de zaken die partij-overstijgend zijn. Maar kort antwoord: ik steun haar lijn. Maar ik ga daar verder niet op in.
DE WINTHER
Maar u heeft zelf tijdens de verschillende formaties, maar ook bijvoorbeeld toch bij de formatie van Rutte III, ook brieven geschreven waarin u zei dat er lijnen waren overschreden en dat er daar dus met die partij niet kan worden samengewerkt. Is dat minder waar nu, wat er in die brieven stond?
RUTTE
De tijd schrijdt voort. Er zijn nieuwe verkiezingen. Ik vind haar lijn verstandig. Maar ik ga daar verder niet op in.
DE WINTHER
Als het gaat om de opvolging, denkt u dat Frans Timmermans een goede minister-president zou zijn?
RUTTE
Ook daar ga ik al helemaal niet op in. Want dan ben ik echt over mijn graf aan het heenregeren. Wie de volgende premier wordt, wie het ook wordt, ik zal hard werken aan een goede overdracht. En uiteraard heb ik hoop dat iemand anders het wordt, maar dat is het enige wat ik daarover zeg.
DE WINTHER
En van het salaris van een minister-president, valt daar wel een beetje van te leven?
RUTTE
Ja, heel goed.
DE WINTHER
Moet dat misschien nog worden aangevuld met wachtgeldregelingen uit een vroegere baan? Is dat nodig, denk je?
RUTTE
Dat zijn twee vragen. Eén is: of een premierssalaris voldoende is. Dat is zeer ruimvoldoende. Ik kan daar heel goed van leven. Volgens mij kan iedereen daar goed van leven. Daarnaast vraagt u naar iets specifieks waar De Telegraaf gister over berichtte, en daar ga ik verder geen commentaar op geven.
DE WINTHER
Niet veel veranderd sinds de vakantie.
RUTTE
Zo is het. We zijn rolvast.
Rijksbegroting (2)
JACKSON (NOS)
U noemde zelf al even de CPB-cijfers. Bijna een miljoen mensen dreigt in armoede te belanden. Wat vindt u daarvan en hoeveel mogelijkheden ziet u nu het kabinet demissionair is, om daar echt nog iets aan te doen?
RUTTE
Het kabinet is demissionair, maar wij zijn natuurlijk gehouden om gewoon het land verstandig te besturen. En dat zullen we blijven doen. En dat geldt dus ook voor de begroting voor volgend jaar en ook voor de koopkracht. En ik denk dat niemand wil dat mensen met zo’n kwetsbare financiële positie er zo slecht uit zouden komen.
JACKSON
Niemand wil dat, maar u kunt mensen wel geruststellen dat die cijfers, dat het kabinet er niet voor gaat om die werkelijkheid te laten worden?
RUTTE
Zo is het.
JACKSON
En hoeveel mogelijkheden zijn er financieel? Want u noemde ook dat oplopende tekort. We hebben collega’s gehoord die bijvoorbeeld zeggen: lastenverzwaring is niet verstandig. Dus welke mogelijkheden zijn er dan nog?
RUTTE
Maar dan ga ik u alle mogelijkheden noemen. En ik heb heel veel hele goede artikelen gezien in de krant en ook in tv-uitzendingen dingen gezien waarvan ik denk: ja klopt, dat zijn alle knoppen waar je aan kan draaien. Dus daar heeft u mij niet voor nodig. Maar als ik ze hier ga benoemen, dan ga ik de indruk wekken dat ik een bepaalde knop of instrument bevoordeel boven andere instrumenten. En dat moet ik niet doen, want mijn taak is nu ervoor te zorgen dat wij als kabinet tot een goede begroting komen.
JACKSON
Ja, een goede begroting. Maar we horen al een aantal collega’s uit het kabinet zeggen: dat betekent een sluitende begroting en niet een verder oplopend tekort. Zijn dat inderdaad wel de spelregels? Zijn er wel duidelijke lijnen waarbinnen jullie kunnen…
RUTTE
De lijnen, die heb je denk ik gehoord in verschillende schakeringen uit het kabinet de afgelopen dagen, waarbij collega’s natuurlijk vanuit hun portefeuille de accenten zetten die ook precies, denk ik, komende weken in discussie zullen zijn. Je wil natuurlijk zorgen dat je een sterk bedrijfsleven hebt. Je wil ervoor zorgen dat de overheidsbegroting op een verstandige manier wordt doorgegeven aan het volgende kabinet. En je wil er ook voor zorgen dat de koopkracht, niet alleen van de hoogste inkomens, fors stijgt. En dat lijkt nu te gaan gebeuren, maar dat je voorkomt natuurlijk dat mensen met een heel klein beursje er echt op achteruit gaan. En dat heeft natuurlijk te maken met de afloop van alle maatregelen die te maken hadden met de hoge energieprijzen. Dus de berekeningen gaan ervan uit dat alles stopt. Hoe we dus omgaan met die situatie van de mensen met een lager inkomen, dat gaan we de komende weken heel precies bekijken.
JACKSON
Dus alle opties worden wel gewoon nog bekeken?
RUTTE
Altijd. Altijd.
WESTER (RTL)
Rutte, het zou wel eens de laatste begroting van dit demissionaire kabinet kunnen zijn. Hoeft niet…
RUTTE
Hoeft niet. Het enige wat we zeker weten, is dat er in maart 2028 weer verkiezingen zijn.
WESTER
Ja, precies. Maar hoe wilt u de boel achterlaten? Financieel.
RUTTE
In financiële zin: wat ik net zei. Ik denk een goede balans tussen een begroting die ervoor zorgt natuurlijk dat de overheidsfinanciën zelf, die op zichzelf gezond zijn op dit moment, dat we die gezond houden. Er zijn natuurlijk tekorten zichtbaar, maar je ziet gelukkig ook dat de staatsschuld heel beheersbaar is op dit moment. Maar die wil je niet laten oplopen. Dus dat is een hele belangrijke. En dan moet je natuurlijk ook goed kijken: wat kan dit kabinet, demissionair, nog doen en wat is ook meer iets voor de formatie? Voor de overheidsfinanciën. En tweede is dat je zorgt dat, wat betreft de inkomensverhoudingen, dat dat toch allemaal een beetje in balans blijft. Nu zie je het wel heel erg uiteenlopen tussen de hogere inkomens en de mensen met een kleine beurs. En een derde is natuurlijk dat je ervoor zorgt dat ook de concurrentiekracht van onze economie sterk blijft. We hebben een hele sterke economie, die op dit moment goed presteert, iets afkoelt, maar dat is helemaal niet zo erg, met een lage werkloosheid. En dat wil je natuurlijk ook behouden.
WESTER
Als het gaat om die gelijke inkomensverdeling, mogelijk extra uitgaven voor bepaalde groepen, zijn er twee mogelijkheden: of bezuinigen, als u de boel zo wilt houden, dan wordt het inderdaad de lasten verhogen.
RUTTE
Ja, er zijn nog wel andere opties, maar daar ga ik niet over speculeren. Want, dat zei ik net al, ik zag, zoals ik gewend ben van de parlementaire journalistiek, goede analyses over alle opties die het kabinet heeft. En daar heb ik eigenlijk niks aan toe te voegen.
WESTER
U zei zojuist in een tussenzinnetje: de steunmaatregelen voor de hoge energieprijzen, in de berekeningen wordt ervan uitgegaan dat die allemaal stoppen. Het zou zo kunnen zijn dus dat die maatregelen niet stoppen per 1 januari, sommige?
RUTTE
Alles kan. Maar daar zitten ook allemaal voor- en nadelen aan, wat je daar doet. En dat is trouwens wel een heel breed pakket wat er nu ligt. Dus of je het op een hele andere manier doet, via maatregelen inkomstenbelasting of in de toeslagen of in de kinderbijslag of het kindgebonden budget of dat je het doet waar dan ook of dat je het doet met maatregelen die in het energiepakket zaten, dat je daar nog iets van laat doorlopen, dat zijn allemaal opties, maar die liggen nu allemaal op tafel en die hebben ook allemaal nadelen. Ieder van die opties heeft nadelen. Bijvoorbeeld: als je het via de inkomstenbelasting doet, ben je heel breed aan het sproeien en dan bereik je ook niet iedereen. En als je het doet via de toeslagen dan heeft dat ook weer allemaal effecten. En als je het doet met dat hele plafond dat we hebben in de energie op dit moment, energierekening, dat heeft ook weer nadelen, want dat zal minder mensen stimuleren om een vast contract af te sluiten. Dus alle opties die je hebt, hebben ook weer nadelen. Dat is het leuke van de politiek, dat je natuurlijk tussen al die ingewikkelde opties uiteindelijk een verstandige keuze wil maken.
WESTER
En zoiets als via de kinderbijslag? Daar profiteren ook mensen met kinderen en een goed inkomen van.
RUTTE
Precies. Dus elke knop die je gebruikt, heeft voor- en nadelen. Er ligt natuurlijk ook een verzoek uit de Kamer om in het bijzonder te kijken naar de positie van kinderen. Dus dan kijk je ook weer: welke mogelijkheden heb je daar? Dat is een breed pallet. Met uiteraard de keuzes je dan maakt, zijn ook hoogst politiek. En dat is natuurlijk iets dat het kabinet nog moet bespreken.
Eerste ministerraad na reces
NIEUWENHUIS (AD)
Hoe was de ministerraad vandaag?
RUTTE
Heel goed, heel vrolijk. Iedereen had er echt veel zin in. We hebben morgen ons uitje. En dinsdag hebben we onze eerste echte startsessie waar we langer de discussie gaan voeren over de begroting. Dus iedereen heeft er echt veel zin in. Natuurlijk wel gebutst door de crisis, vanzelfsprekend. De val van het kabinet is een feit. Maar iedereen heeft toch wel, merk ik, veel energie om de komende maanden hard aan de slag te gaan.
NIEUWENHUIS
Waar gaat het uitje naartoe?
RUTTE
Dat houden we vertrouwelijk. We willen niet, omdat er kinderen bijzijn, dat die gefilmd worden.
NIEUWENHUIS
Er was nog iets bijzonders in de ministerraad vandaag, en dat is een historisch unicum. Er waren voor het eerst meer vrouwelijke ministers dan mannen. Maakt dat nog verschil?
RUTTE
Vooral door mijn partij. Zes van de acht. Ja. Toch wel de VVD waar nog tien jaar geleden de kritiek was: weinig vrouwen. En nu bijna geen mannen meer. Dan krijgen we dat probleem.
NIEUWENHUIS
Hoe vindt u dat?
RUTTE
Ja dat vind ik super leuk. Maar omdat dat zo loopt, omdat bij de VVD, maar ik geloof ook bij andere partijen, wij nooit hebben gedacht: oh, nu moeten we meer vrouwen proberen extra te stimuleren. Maar wat ik zei: bij de laatste lijstopstelling van ons ook, nou, ik was dan man op plek één, toen maakten we de lijst, toen kreeg je vier vrouwen van twee tot en met vijf. En eigenlijk was toen we die hadden gemaakt, dat lijstje, zeiden we: hé, wat grappig, het zijn allemaal vrouwen. Mooi toch?
NIEUWENHUIS
Uw collega zei dat er zelfs een rij stond voor de vrouwentoilet.
RUTTE
Ah, kijk. Dan krijgen we een logistiek probleem. Dat is wel fijn voor de mannen dan. Dan hoeven die niet te wachten.
KAMPERS (SBS)
Meneer Rutte, valt er nu ook een last van uw schouders, nu u uw vertrek heeft aangekondigd?
RUTTE
Nee. Nee. Want de komende maanden, en hoelang het allemaal duurt, weet ik niet. Het zal hard werken blijven. We hebben natuurlijk nu die begroting te maken. We hebben natuurlijk grote vraagstukken, internationaal, met elkaar. Ik heb Oekraïne genoemd. Dat blijft natuurlijk een onderwerp wat heel veel aandacht vraagt. Maar er zullen ook nationaal grote thema’s blijven rondom de kinderopvangtoeslagaffaire, rondom Groningen, waar we hard aan blijven werken.
KAMPERS
Dat zijn een aantal punten. Want u lag flink onder vuur de afgelopen jaren, moeten we toegeven. Dan voelt het toch ook ontspannen, dat u denkt: nou, nu kan ik andere dingen gaan doen?
RUTTE
Nee hoor, want dat onder vuur liggen, heb ik nooit erg gevonden. Dat hoort bij het vak. Je stemt op een partij, en vervolgens ga je uitermate kritisch volgen of ze doen met jouw stem van je verwachtte. En daar zijn jullie de voorhoede van. Zo hoort dat.
KAMPERS
U heeft het nooit erg gevonden?
RUTTE
Dat vind ik het vak van politicus. En jullie vak om de macht uiterst kritisch te volgen. En dat doen jullie met overgave, kan ik vaststellen.
KAMPERS
Maar u bent ook niet van steen toch, of wel?
RUTTE
Hè?
KAMPERS
U bent niet van steen toch? Veel mensen denken dat.
RUTTE
Nee, ben ik niet. Maar ik stel gewoon vast wat het vak inhoudt. En als je in de politiek zit, is het een enorme eer om een baan als de mijne te mogen doen, of als minister of als Kamerlid, maar daar hoort bij dat de kiezer, en daarvan is natuurlijk de parlementaire journalistiek de vooruitgeschoven post, uitermate kritisch volgt wat die politici behapstukken.
KAMPERS
Wat gaat u nu doen?
RUTTE
Ik ga de komende maanden proberen de zaken in goede banen te leiden.
KAMPERS
Daarna natuurlijk?
RUTTE
Daar heb ik nog geen besluit over genomen. Daar gaan we allemaal de tijd voor nemen.
KAMPERS
Ok, dank je wel.
Belangrijke dossiers
BEEKMAN (BNR)
U noemde al een aantal zaken net, die eigenlijk niet kunnen wachten: Groningen, de toeslagenouders. De Kamer moet nog gaan bepalen wat controversieel verklaard gaat worden. Maar wat u betreft, welke dossiers kunnen eigenlijk niet wachten op dit moment?
RUTTE
Daar ga ik me niet heel erg over uitlaten, anders dan dat de dossiers die u noemt, zoals toeslagen en Groningen, maar ook Oekraïne, koopkracht, de begroting van volgend jaar, dat zijn denk ik allemaal dossiers waar breed politiek, in kabinet en Kamer van gevoeld wordt, die zijn niet controversieel. Dan blijven er nog genoeg onderwerpen over, waar je je van kunt afvragen of ze wel of niet controversieel zijn, dat is natuurlijk in de eerste plaats nu aan de Kamer. Ik hoop natuurlijk in algemene zin dat de Kamer de ruimte geeft aan het kabinet om zo verstandig mogelijk ook de andere onderwerpen en ook dossiers in goede banen te leiden.
BEEKMAN
U heeft natuurlijk eerder op een VVD-congres gezegd ‘we kunnen eigenlijk niet het kabinet opblazen, want er liggen te grote vraagstukken die we moeten oplossen. Die vraagstukken zijn er natuurlijk nog steeds.
RUTTE
Ik heb dat anders gezegd. Er was toen een kleine minderheid, maar vrij vocaal op dat congres, die zei ‘laat het kabinet meteen vallen’ en toen zei ik ‘als ik nog mogelijkheden zie om eruit te komen’ en die zag ik op dat moment, uiteindelijk is dat niet gelukt helaas, maar op dat moment zag ik ze wel, ‘dan ga je niet in een tijd dat er oorlog op het Europese continent is, onnodig een politieke crisis veroorzaken, dat was mijn punt.
BEEKMAN
Dus de politieke crisis was, in uw woorden, dat vindt u nog steeds nodig, de val van het kabinet, u heeft het opgeblazen, dat was nodig op dat moment?
RUTTE
Ik noch een ander hebben het kabinet opgeblazen, we hebben met elkaar geconstateerd dat het niet lukt om op een heel belangrijk onderwerp eruit te komen, dat is een gezamenlijke conclusie.
BEEKMAN
Dus dat was eigenlijk groter dan de vraagstukken nog steeds he, nu u even een week heeft gehad om erop te reflecteren…
RUTTE
Ja, zo kun je het nooit wegen, maar wat ik tegen het congres toen zei, tegen die vocale minderheid, is dat op het moment dat er nog kansen zijn om eruit te komen, zeggen ‘jongens, trek de stekker er maar uit’, dat ik dat onverstandig vind.
BEEKMAN
Ja, nee goed, als je kijkt naar de problemen op de woningmarkt, we staan ook voor een grote… voor de arbeidsmarkt daar staat een pakket voor klaar. Klimaat, stikstof, dat zijn allemaal grote opgaven, vindt u het nu, nu u er weken op heeft kunnen terugkijken, het achteraf echt waard om dat nareizen, om daar het kabinet op te laten vallen, als je kijkt naar de grote vraagstukken waar Nederland voor staat, wat u zelf ook onderschreven heeft.
RUTTE
Ik denk dat u het dan iets te veel vernauwt, de reden waarom het niet gelukt is als kabinet om de rit af te maken, dat was een gezamenlijke conclusie van de vier partijen dat dat niet ging en dat het noodzakelijk was om verkiezingen uit te schrijven. En tegelijkertijd is ook de wens van deze vier partijen om de komende maanden en ook tijdens de formatie van een nieuw kabinet, wat natuurlijk noodzakelijkerwijs ook altijd enige tijd vraagt in Nederland, om ook op al die onderwerpen die u noemt zoveel mogelijk te doen wat nodig is.
BEEKMAN
Want als we bijvoorbeeld, ik sprak minister Van der Wal net, die uitkoopregelingen bijvoorbeeld voor piekbelasters, maar ook vrijwillige uitkoopregelingen…
RUTTE
Ja, dat gaat allemaal door natuurlijk.
BEEKMAN
Nou ja, zij is er nog niet helemaal zeker van, er horen dan ook transitiefondsen bij, verplaatsingsregelingen, het is nog maar de vraag of dat allemaal door kan gaan.
RUTTE
Mijn beeld is, dat denk ik wel. Dat is ook aan de Kamer deels en het is ook niet zo dat alles wetgeving is natuurlijk, dus in die zin is het ook niet zo dat het heel zwart-wit is, dat de Kamer zegt ‘iets is controversieel’ en dan kan er niets meer, het is natuurlijk altijd iets meer, het ligt altijd in een grijstint.
BEEKMAN
Dan nog één keer mijn initiële vraag: zo na het reces, erop terugkijkend, vindt u het het nog steeds waard om op de nareismaatregel mogelijk alle andere belangrijke dossiers in Nederland on hold te zetten?
RUTTE
Uw vraag klopt niet. Uw vraag klopt natuurlijk altijd, dat is uw vraag, maar ik ben het niet met uw vraag eens, want uw vraag, daar zit een analyse onder die niet juist is.
BEEKMAN
Hoezo niet juist? Door de val van het kabinet kunnen er toch heel veel belangrijke dossiers straks tot stilstand…
RUTTE
Ik denk dat u iets teveel de kabinetscrisis vernauwt door, goed, maakt allemaal niet uit, mag u doen. Ik vind het begrijpelijk dat de vier partijen hebben vastgesteld op dat moment na alle discussies over een belangrijk onderwerp dat het niet lukt om eruit te komen en dat je nieuwe verkiezingen moet uitschrijven. Dat hebben we in goede sfeer gedaan, vandaag was de sfeer ook prima en in de coalitie is die ook goed, zodat we denk ik in staat zijn de komende weken en maanden op zoveel mogelijk terreinen ook het beleid te voeren wat nodig is.
Opvolging Timmermans als Eurocommissaris (1)
SCHMIDT (TROUW)
Een heel andere kwestie. Vanaf volgende week is er geen Nederlandse Eurocommissaris meer. Is de opvolging van Frans Timmermans nog aan de orde gekomen vandaag?
RUTTE
Nee. Dus daar gaan we ook wel even wat tijd voor nemen, maar zodra het definitief is, want stap één is natuurlijk dat hij definitief stopt als Commissaris, volgens mij gaat dat dinsdag zijn, ik weet niet precies waarom, maar blijkbaar gebeurt er dan iets formeels binnen de combinatie…
SCHMIDT
Hij wordt dan officieel lijsttrekker.
RUTTE
Ja, dan wordt hij dacht ik officieel lijsttrekker binnen de combinatie PvdA-GroenLinks en dat betekent dat het kabinet, als dat inderdaad zoals voorzien zo plaatsvindt, moet voorzien in die vacature en dat zal enige tijd kosten, maar daar gaan we natuurlijk niet te lang voor nemen.
SCHMIDT
Maar enige tijd, heeft u enige inschatting van wanneer?
RUTTE
Nee, als het klaar is, is het klaar.
SCHMIDT
Heeft u ook gedacht aan de optie dat voor die korte tijd tot aan de Europese verkiezingen die positie vacant blijft en dat u aan Commissievoorzitter Von der Leyen vraagt ‘los dit even intern op’.
RUTTE
Nou, dat is niet, die optie ligt niet op tafel. Belangrijk is denk ik, het is niet de Nederlandse Commissaris, er is één Commissaris met het paspoort van een lidstaat, maar die zit daar niet voor die lidstaat, maar het is natuurlijk toch belangrijk dat daar iemand zit met dat Nederlandse paspoort.
ORNSTEIN (BUITENHOF)
Vindt u het een aanvaardbare zaak dat het iemand van dezelfde partij is, bijvoorbeeld de heer Samson, dat die tijdelijk de heer Timmermans opvolgt? Hoe kijkt u daarnaar?
RUTTE
Daar ga ik helemaal niks over zeggen, we hebben waarschijnlijk vanaf dinsdag te maken met een vacature en dan hebben we natuurlijk niet al te veel tijd te verliezen om die goed in te vullen, maar dat zal enige tijd kosten.
Uitgaven voor defensie
ORNSTEIN
Mijn vraag gaat over, heeft u dat commitment eerder aan de NAVO gegeven dat Nederland 2 % van zijn BBP aan defensie-uitgaven moet uitgeven?
RUTTE
We hebben de Welsh Pledge getekend, allemaal, alle lidstaten hebben dat gedaan, 2014. Dat betekent dat je toewerkt per 2024 naar de 2 %. Wij leken tijdens de NAVO-top in Vilnius daar net boven te zitten, inmiddels zitten we er weer net onder, ik dacht op 1,96 %, maar als je ziet die 5-miljard die we extra uitgeven sinds dit kabinet is aangetreden, zien je dus dat we van ongeveer 1,5 % gestegen zijn naar bijna 2 %, dat is natuurlijk een enorme stap.
ORNSTEIN
Dat is een enorme stap, maar er ligt een eis van de NAVO dat het 2 % is, daar heeft u voor getekend, vindt u dat Nederland daaraan…
RUTTE
Nee, nee, er ligt geen eis van de NAVO voor 2 %. Wat er ligt is de Welsh Pledge, en dat is dat je toewerkt in 2024 naar 2 % en dat doen wij, we zitten er heel dichtbij.
ORNSTEIN
Maar toch, je zit er heel dichtbij, maar toch een tekort van 400-miljoen dat kan oplopen naar 1,3-miljard zelfs in 2027, vindt u dat Nederland hard aan die 2%-eis vast moet blijven houden?
RUTTE
Nogmaals, ik interpreteer het anders. Er is een afspraak gemaakt dat we toewerken naar 2 % en dat doet Nederland overtuigend met 5-miljard extra, dat betekent dat wij een Defensiebegroting hebben die oploopt naar ongeveer 20-miljard per jaar, ongeveer 2 % van de duizendmiljard die we als Nederland omzetten per jaar en dat is een enorme toename, van 15-miljard naar 20-miljard. Daarmee zitten we heel dichtbij die 2 %, maar wat je natuurlijk ziet is dat dat nationaal inkomen ook beweegt, dat is natuurlijk iedere week, iedere maand bijna anders wat die verwachtingen zijn, dus we leken er net boven te zitten, nu zitten we er net onder, dat is op zich geen ramp.
Opvolging Timmermans als Eurocommissaris (2)
DE KUNDER (Nieuwsuur)
Meneer Rutte, is het belangrijk voor Nederland om die hele klimaatportefeuille van Frans Timmermans te behouden?
RUTTE
Ik kan mij voorstellen dat de Europese Commissie niet alles weer gaat reshuffelen, maar ik heb daar nu nog geen mededelingen over. We gaan dat stap voor stap doen. Stap één is definitief de vacature, nogmaals te voorzien dinsdag en dan gaan we dat zorgvuldig invullen.
DE KUNDER
Nee, want Rob Jetten zei wel ‘dat is een hele belangrijke portefeuille voor Nederland’, niet gek natuurlijk uit zijn mond, maar het is ook een belangrijke en zware portefeuille.
RUTTE
Zeker, zeker, en die willen we ook graag hebben, maar goed, ik kan daar geen garanties voor geven. Nederland gaat niet over de portefeuilleverdeling, Nederland gaat over de Nederlander die daar komt te zitten.
DE KUNDER
Ja, maar heeft u daarover al contact met Ursula Von der Leyen?
RUTTE
Ja, vanzelfsprekend praten we erover.
DE KUNDER
En is het zo dan zo dat u wacht met wat voor aanbod zij dan komt of zegt u van ‘wij hebben een zwaargewicht, een hele goede kandidaat, misschien wel iemand uit het kabinet, die wij willen sturen’?
RUTTE
Daar kan ik niks over zeggen, dat is een iteratief proces.
DE KUNDER
Maar komt zij eerst met een portefeuille of komt u eerst met een kandidaat?
RUTTE
Daar kan ik niks over zeggen, dan geef ik teveel prijs.
DE KUNDER
Is het dan wel voor Nederland belangrijk, want het is natuurlijk maar een jaar, omdat volgend jaar verkiezingen zijn, dat Nederland wel een politiek zwaargewicht stuurt?
RUTTE
Nederland is een van de oprichters van de Europese Unie, de Europese Unie is bepalend voor onze veiligheid in de zin van dat wij samenwerken met andere landen, niet alleen in de wereld staan, uiteraard die fysieke veiligheid primair NAVO, maar ook de Europese Unie belangrijk dat wij niet in ons eentje opereren en dat is natuurlijk van cruciaal belang voor onze munt, voor onze economie, de markt, dus vanzelfsprekend wil je dat daar een goed persoon zit.
DE KUNDER
Ook voor een jaartje?
RUTTE
Uiteraard, ja ook, ja.
Rijksbegroting (3)
VAN DER GOOT (NU.NL)
Meneer Rutte, heel even terug naar de begrotingen. Enerzijds zegt u natuurlijk ‘ik wil niet over mijn graf heen regeren’, anderzijds als je iedereen een beetje een eerlijk beeld wil geven of een eerlijke koopkrachtontwikkelingen, kost dat natuurlijk wel geld, wat invloed heeft op het begrotingstekort en daarvan wordt nou juist door het CPB gezegd ‘dat tekort loopt op, als er niks wordt gedaan’. Is er nou geld beschikbaar of niet, om die koopkrachtcijfers een beetje bij te houden?
RUTTE
Ook dat zie je in alle analyses in de kranten en NU.nl en alle websites en tv-programma’s goed terugkomen, dat er natuurlijk een veelheid aan opties is om aan geld te komen, die allemaal nadelen hebben. Dat is altijd het probleem, was er maar eentje die alleen voordelen had, dan was het makkelijk. En wat je dan als kabinet probeert te doen, is daarin een verstandige koers in uit te zetten en dat gaan we doen, daar ben ik van overtuigd.
VAN DER GOOT
Mag het iets scherper, want verstandige koers, want u doet wel min of meer een belofte dat mensen met een laag inkomen die erop achteruitgaan in koopkracht, dat die er wel rekening mee kunnen houden dat ze er iets bij krijgen…
RUTTE
Nou, dat heb ik niet gezegd hoor, ik heb niet gezegd dat mensen er iets bijkrijgen, ik heb alleen gezegd dat de koopkrachtplaatjes zoals ze er liggen, waarbij de laagste inkomens wel heel ver wegzakken, dat die niet zo de uitkomst zullen zijn is mijn verwachting van het begrotingsproces in het kabinet, maar wat daarvan de netto-uitkomst zal zijn kan ik niet voorspellen.
VAN DER GOOT
Nee, nee, precies. Maar dan kunnen we ervanuit gaan dat er wel aan gewerkt wordt. Er is dus wel geld voor beschikbaar en u verwacht daar geen ingewikkelde discussies binnen het kabinet, coalitie.
RUTTE
Oh ja, ik heb nog nooit in die dertien jaar meegemaakt dat dat niet tot zeer ingewikkelde discussies leidde, omdat partijen natuurlijk hele verschillende opvattingen hebben over inkomensverhoudingen, over waar je het geld moet zoeken, de balans daartussen en dat is natuurlijk wat je dan moet proberen te doen in een coalitie, is daar een goede middenweg in vinden.
VAN DER GOOT
Als er extra geld nodig is, mag dan wat u betreft het tekort oplopen of de schuld oplopen?
RUTTE
Daarvan heb ik net al gezegd dat ik daar geen uitspraken over doe, want dat wordt dan weer nieuws en mijn taak is ook te zorgen dat we daar goed uitkomen.
Migratie
BOOM (NOS)
Meneer Rutte, uit Tunesië en Libië komen aanhoudend berichten over tientallen doden als gevolg van optreden van Tunesische grensautoriteiten. Dat zou samenhangen met de EU-Tunesiëdeal over het stoppen van migratie. Hoe kijkt u naar die berichten?
RUTTE
Helder is natuurlijk dat voor Nederland geldt en ook voor de Europese Unie dat het tegengaan van irreguliere migratie, dus migratie die niet geordend plaatsvindt, dat we dat toejuichen om dat tegen te gaan, maar dat heeft natuurlijk een aantal randvoorwaarden: dat moet humaan zijn, ordelijk, het moet in lijn zijn met alle internationale verdragen. De Europese Commissie is nu bezig om met Tunesië de afspraken verder uit te werken en dit zijn natuurlijk belangrijke aandachtspunten.
BOOM
Maar denkt u dat Tunesië inderdaad opereert met inachtneming van mensenrechten en humaan opereert…
RUTTE
Ik kan niet overzien wat Tunesië allemaal doet, ik kan alleen zeggen dat voor Europa geldt dat als we afspraken maken, en die worden nu verder uitgewerkt met andere landen, dat dit de randvoorwaarden zijn.
BOOM
Maar als er nu al deze berichten komen, nadat u die afspraken samen met Von der Leyen en Meloni hebt gemaakt in Tunesië, als er nu al dit soort berichten komen, bent u niet bang dat de Europese Unie een soort bloedgeld aan Tunesië gaat betalen?
RUTTE
Nee, omdat die afspraken worden uitgewerkt en dit belangrijke randvoorwaarden zijn.
BOOM
En u hebt er vertrouwen in dat Tunesië zich aan die randvoorwaarden gaat houden als u kijkt naar deze berichten?
RUTTE
Ik heb er in ieder geval vertrouwen in dat de Europese Commissie langs die lijnen die gesprekken verder voortzet.
BOOM
En gaan die gesprekken wat u betreft nog steeds leiden tot een deal met Tunesië?
RUTTE
Wat mij betreft wel, dat hopen we natuurlijk allemaal, de hele Europese Unie hoopt dat en Tunesië, omdat het van belang is om te voorkomen dat dat businessmodel van die bootjessmokkelaars, mensensmokkelaars via al die bootjes, dat we dat proberen een halt toe te roepen omdat daar veel mensen omkomen.
BOOM
Maar als dat er dan toe gaat leiden dat er in de Tunesische woestijn vele tientallen doden gaan vallen?
RUTTE
Nogmaals, ik ben verantwoordelijk voor Nederland en ik ben ervoor verantwoordelijk dat Nederland en Europa, als we met andere landen afspraken maken, dat we dat doen met inachtneming van alle randvoorwaarden die daarvoor gelden.
BOOM
En tientallen doden in de woestijn als gevolg van zo’n Tunesiëdeal, valt dat binnen de randvoorwaarden?
RUTTE
U combineert nu twee feiten die zo niet te combineren zijn.
BOOM
Waarom niet?
RUTTE
Omdat er geen aanwijzing voor is dat dat komt, er is nog helemaal geen deal met Tunesië.
BOOM
Er is een herenakkoord.
RUTTE
Die we verder aan het uitwerken zijn, langs dit soort randvoorwaarden.
ORNSTEIN (BUITENHOF)
Naar aanleiding van een NRC-artikel dat net verschenen is daar een aanvullende vraag op stellen? Dertien Europese lidstaten aangevoerd door Duitsland hebben na het sluiten van de Tunesiëdeal velle kritiek geuit op de totstandkoming ervan. De lidstaten toonden zich tijdens een briefing over de deal verbolgen over het feit dat niet de Europese lidstaten maar de Commissie het voortouw heeft genomen met de besprekingen. Dat is ook kritiek op u, want u was mee naar Tunesië en daar met Meloni nauw bij betrokken. Hoe kijkt u naar dit bericht?
RUTTE
Op zichzelf is dat altijd zo hoor in Brussel, dat er natuurlijk altijd kritiek is over de precieze procedures. Mijn beeld is dat dat allemaal in goede banen is geleid.
ORNSTEIN
Maar de Duitsers zijn met name zeer verontwaardigd erover als ik het verhaal…
RUTTE
Ja, maar dat is daags erna. Volgens mij als je nu zou bellen is er veel meer rust rond dit onderwerp.