Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 21 februari 2025
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 21 februari 2025. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Oekraïne (1)
SCHOOF
Goedemiddag. Maandag is het alweer 3 jaar geleden dat Rusland zijn agressieoorlog tegen Oekraïne begon. 3 jaar van geweld, verwoesting en menselijk leed. Maar ook 3 jaar waarin Oekraïne standhoudt. Iets waar we alleen maar met ontzag naar kunnen kijken.
Duidelijk is dat de zaken inmiddels in een stroomversnelling zijn geraakt wat betreft eventuele vredesonderhandelingen. Het was goed om hierover afgelopen dinsdag ook met de Tweede Kamer te spreken. Zoals ik in de Kamer heb benadrukt, is en blijft de inzet van Nederland onveranderd. Duurzame vrede is alleen mogelijk als Oekraïne vanuit de sterkst mogelijke positie kan onderhandelen: vrede door kracht. Dit betekent dat we Oekraïne onverminderd blijven steunen. Militair, financieel, humanitair en politiek. Daarnaast is het essentieel dat de juiste partijen aan tafel zitten bij eventuele onderhandelingen en dat wordt gewerkt aan sterke veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Ik ben blij dat de noodzaak hiertoe ook in de Kamer breed werd gedeeld. We moeten ook vaststellen dat we te maken hebben met een nieuwe realiteit. Deze maakt dat we als Europa een stap naar voren moeten zetten. Niet alleen voor de toekomstige veiligheid van Oekraïne, maar ook voor de veiligheid van Europa en van Nederland. Hoe eventuele afspraken hierover er uiteindelijk uit komen te zien, is nu nog onduidelijk. Het kabinet zal over iedere serieuze optie het gesprek aangaan, uiteraard in samenspraak met de Kamer. Want vaststaat dat we de grote urgentie en verantwoordelijkheid voelen om bij te dragen aan duurzame vrede en veiligheid in Oekraïne, in nauwe samenwerking met onze bondgenoten.
Recht op vergissen
Vervolgens enkele besluiten uit de ministerraad. Vandaag sturen we het wetsvoorstel Handhaving sociale zekerheid voor advies naar de Raad van State. Met deze wet wil het kabinet ervoor zorgen dat we bij de handhaving van de regels in de sociale zekerheid meer uitgaan van vertrouwen in mensen. En dat we meer ruimte geven voor maatwerk in de uitvoering. Echte fraude blijven we aanpakken, maar een vergissing bij het aanvragen van regelingen moet niet meer automatisch leiden tot een boete. Vergissen is immers menselijk. En wie vertrouwen geeft, krijgt over het algemeen vertrouwen terug.
Constitutionele toetsing
Goed bestuur is één van de prioriteiten van dit kabinet. In het regeerprogramma hebben we vastgelegd dat we willen werken aan een herziening van de grondwet om constitutionele toetsing mogelijk te maken. Dit betekent dat we het verbod om wetten te toetsen aan de Grondwet willen afschaffen. Ook moet er een speciaal hof komen dat wetten, regels en besluiten Grondwettelijk kan toetsen. Vandaag hebben we onze plannen, in de vorm van een contourennota, aan het parlement gestuurd. Hiermee zetten we een eerste stap om de grondrechten van Nederlanders beter te beschermen. Minister Uitermark en staatssecretaris Struycken zien uit naar een debat hierover met de Tweede Kamer en gaan de komende maanden verder in gesprek met onderzoekers en mensen uit de praktijk. Zij komen vervolgens met een wetsvoorstel.
Voorjaarsreces
Tot slot. Vanwege het voorjaarsreces is er volgende week geen ministerraad en dus ook geen persconferentie. Gelet op de internationale ontwikkelingen blijft het kabinet, en dat geldt ook voor mijzelf, uiteraard alert, bereikbaar en beschikbaar indien nodig. Voor nu alvast een goede week en tot vrijdag 7 maart.
Oekraïne (2)
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Schoof, hoelang heeft u nou vandaag eigenlijk vergaderd?
SCHOOF
Twee uur bij elkaar, ja.
DE WINTHER
Is dat normaal?
SCHOOF
Nou, ik denk dat het ongeveer het gemiddelde is. Misschien iets daarboven. Soms nog wat langer, soms wat korter.
DE WINTHER
Ja, er is nogal wat aan de hand in de wereld. Je zou misschien verwachten dat een kabinet met de snelheid waarmee dingen gaan en het feit dat ook in de eigen coalitie naar adem wordt gehapt om een goed antwoord te vinden op de trans-Atlantische ontwikkelingen, misschien wel goed zou zijn om eens wat langer met elkaar te gaan zitten om te kijken wat het voor Nederland betekent.
SCHOOF
Zeker. En dat hebben we afgelopen dinsdag bijvoorbeeld gedaan. Waarin we in een anderhalf uur speciale sessie uitvoerig met elkaar van gedachten hebben gewisseld over de Nederlandse opvatting ten aanzien van Oekraïne. Ook aan de, zeg maar, en ‘s middags had ik vervolgens een debat, zoals u weet, avond in de Kamer. En op die manier hebben we dat buitengewoon zorgvuldig en ook goed voorbereid. En wat ik zei: het kabinet is in zeg maar allerlei manieren zijn we bezig om met elkaar precies te volgen wat er gebeurt om te kijken wat we moeten doen. En sta ik ook zelf, net zoals ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie overigens in nauw contact met de diverse collega's, in het bijzonder in Europa, over hoe we de komende dagen ook met elkaar zullen acteren. Zoals je weet gaat president Macron maandag naar Washington, Starmer donderdag uit mijn hoofd gezegd. En hebben we allemaal afspraken gemaakt over hoe we elkaar daarvan op de hoogte houden en hoe we, zeg maar, met elkaar de eensgezindheid ook kunnen bewaken en bewaren. En overigens is er maandag, is het precies drie jaar geleden dat de agressieoorlog tegen Oekraïne begon en is er een hybride bijeenkomst waar een deel van de regeringsleiders en de Europese Commissie aanwezig is fysiek en een deel hybride daaraan deelneemt. En ik behoor tot een van degenen die daar hybride aan deelneemt. We zijn op allerlei domeinen actief en hebben uitvoerige gesprekken in de coalitie, althans, in het kabinet, excuus.
DE WINTHER
U heeft het over eensgezindheid. Welke eensgezindheid is dat precies?
SCHOOF
Eensgezindheid met betrekking tot Europa had ik het over. En dan gaat het erover dat de eensgezindheid erin zit dat we echt vinden dat Europa aan tafel moet zitten, dat Oekraïne, laat ik daar even mee beginnen, aan tafel moet zitten. Dat is het allerbelangrijkste. Dat we ook vinden dat Oekraïne vanuit kracht moet opereren en dat we dus ook moeten zorgen dat in de komende periode Oekraïne de militaire middelen heeft om stand te blijven houden, zodat er niet een periode van slapte kan optreden, net zo goed als dat we bijvoorbeeld met het sanctiepakket, wat waarschijnlijk maandag wordt aangenomen, het 16e sanctiepakket ook weer druk uitoefenen op Rusland. Het is die eenheid waar ik het over heb en met elkaar ook de discussie voeren om te kijken: hoe kunnen we met elkaar zeg maar de steun aan Oekraïne ook de komende periode volhouden met elkaar en overigens ook een debat over überhaupt defensie.
DE WINTHER
En hoe zit het met de eensgezindheid rond de vredesmacht in Oekraïne?
SCHOOF
Iedereen is bereid daar in ieder geval met elkaar over te spreken. Er wordt verschillend op dit moment over geoordeeld of en hoe men daaraan wil deelnemen. Dat is op dit moment ook niet erg. Omdat we nog absoluut niet in de fase zijn aangeland waarin er gesproken moet worden over: hoe ziet die vredesmacht er dan uit? Althans, niet op politiek niveau. Want dat is pas aan de orde op het moment dat die vredesonderhandelingen ook meer structuur krijgen, ook meer duidelijk wordt hoe die vrede eruit gaat zien. En vervolgens dan ook het debat over veiligheidsgaranties. Maar natuurlijk worden daar wel voorbereidende gesprekken over gevoerd.
DE WINTHER
Als dat zo is, meneer Schoof, waarom had u het dan over een welwillendheid van Nederland om deel te nemen aan een vredesmacht, waarvan u de contouren, de voorwaarden, de back-up allemaal nog niet wist?
SCHOOF
Nou, ik heb gesproken over een welwillendheid om de gesprekken aan te gaan. Die heb ik ook herhaald, ook dinsdag weer in de Kamer. Ik heb daar ook steun voor gekregen vanuit de Kamer om die gesprekken aan te gaan, en heb gezegd dat er een paar onderwerpen zijn die voor Nederland buitengewoon belangrijk zijn. Die hadden onder andere te maken met de ondersteuning, althans de back-up van Amerika. Had ook te maken met een sterk mandaat. Maar tegelijkertijd heb ik ook gezegd dat het ook afhangt van wat we uiteindelijk als Europa gezamenlijk kunnen doen, welke rol daar Nederland in kan vervullen en dat het allemaal punten zijn waar we eerst in de ministerraad over moeten besluiten, voor het zover is. En vervolgens daarover natuurlijk ook met de Kamer in debat gaan.
DE WINTHER
Bent u niet een beetje te hard van stapel gelopen door te filosoferen over welwillendheid van het zenden van Nederlandse militairen naar dit ongewisse avontuur terwijl u een paar dagen later zelf nog moest aangeven dat u het in het kabinet moest bespreken, laat staan dat er nog in de coalitie nog niet over gesproken was wat in dit geval natuurlijk niet heel erg onwaarschijnlijk is?
SCHOOF
Nee, maar ik denk dat het heel goed is dat ik dat signaal heb afgegeven. Dat signaal overigens door de Kamer niet weersproken is. En tegelijkertijd ik ook steeds heb gezegd dat de besluitvorming erover nog moet plaatsvinden. Maar je moet het gesprek aangaan. Als je meteen zegt dat je het gesprek niet aangaat, ja, dat is niet, wat mij betreft, geen verstandige positie om in te nemen. Dat betekent dat ik dat in München heb gezegd. Dat betekent dat ik dat in Parijs heb kunnen herhalen zonder me ergens op vast te leggen. Maar wel het gesprek aan te gaan, want dat is belangrijk. Maar ook te zien welke stappen allemaal nog gezet moeten worden. En overigens een paar hele helder randvoorwaarden geformuleerd. Randvoorwaarden die overigens door iedereen sowieso worden onderschreven.
DE WINTHER
U heeft het over Parijs. Was het soms de bedoeling om daar aan tafel te komen en dat dit een soort voorwaarde was of een signaal om aan die tafel te komen?
SCHOOF
Nee, dat zou een buitengewoon merkwaardige invulling zijn van waarom wij, Nederland c.q. ik, in Parijs ben uitgenodigd. Ik denk dat die reden is, en dat gold denk ik voor Denemarken en Nederland, omdat deze twee landen, anders dan zeg maar Duitsland, Engeland, Polen, Spanje en Italië, deze twee landen erg vooroplopen in onze steun, militair, politiek, financieel, aan Oekraïne. En dat ook de reden was waarom wij zijn uitgenodigd aan deze tafel.
DE WINTHER
Tot slot, meneer Schoof, kunt u aan Nederland vertellen hoe groot de kans is dat er Nederlandse militairen in Oekraïne de vrede gaan bewaken?
SCHOOF
Nee, dat kan ik niet. Omdat we nog helemaal aan de vooravond staan, nog moeten afwachten tot die vredesonderhandelingen ook tot resultaat leiden. En dan vervolgens, als dat tot resultaat heeft geleid, dat vervolgens nog helemaal een invulling moet krijgen over hoe een dergelijke Europese vredesmacht er dan uit zou moeten zien en welke rol daar Nederland in zou kunnen spelen. En daarover overigens ook nog besluitvorming in het kabinet moet plaatsvinden en het debat in de Kamer moet plaatsvinden. Dus ik ga me niet uitlaten over kansen. Maar de welwillendheid voor het gesprek, die staat vast.
HOEDEMAN (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Schoof, wanneer spreekt u eigenlijk met president Trump?
SCHOOF
Ja, dat is een goede vraag. Ik heb twee keer met hem kunnen spreken voordat hij president was. En ik spreek de verwachting uit dat ik dat op korte termijn vermoedelijk telefonisch ook kan doen.
HOEDEMAN
Gaat u dan aan de orde stellen zijn kwalificaties over president Zelenski?
SCHOOF
Dat weet ik nog niet. Laat ik in ieder geval hier nog eens een keer duidelijk maken dat Zelenski een verkozen president is wiens termijn weliswaar vorig jaar is afgelopen maar tegelijkertijd ook helder is dat zodra er vrede is, er weer verkiezingen zullen komen.
HOEDEMAN
U weet niet of u dat aan de orde gaat stellen. Maar is het niet belangrijk dat u dat niet onweersproken laat?
SCHOOF
Nou, ik vind dat erg… kijk, de gesprekken op dit niveau tussen regeringsleiders, daar ga je niet en plein public allemaal van zeggen wat je er wel en niet aan de orde gaat stellen.
HOEDEMAN
Maar het hoeft toch niet, als het per telefoon is, en plein public?
SCHOOF
Nee, maar hier is het en plein public. En u vroeg mij of ik dat aan de orde ging stellen. En dus zei ik: dat ga ik dus niet en plein public doen. En ik heb wel heel duidelijk gemaakt hoe ik denk over president Zelenski.
HOEDEMAN
Oké. 5 maart is een strategische nationale veiligheidsraad. Waar is dat voor nodig?
SCHOOF
Nou, u bent goed geïnformeerd. Bij mijn weten gaat die over AI en Big Tech. En dat is zeg maar het hoofdonderwerp van het gesprek. Die hadden we al een aantal weken geleden vastgesteld. Naar aanleiding van dat we zien dat zeg maar cyber en cybersecurity en AI belangrijke onderwerpen zijn die ook heel zwaar gerelateerd zijn aan het onderwerp nationale veiligheid. En dus is het heel goed om daar een themasessie over te beleggen, om iedereen daarin mee te nemen.
HOEDEMAN
Wanneer gaat u breder spreken over een mogelijke missie, een vredesmissie, de Nederlandse deelname?
SCHOOF
Op het moment dat het opportuun is. We hebben daar afgelopen dinsdag in de Nationale Veiligheidsraad uitvoerig met elkaar over gesproken. Maar allemaal in de tentatieve sfeer. En zodra dat zeg maar concreter wordt, maar nogmaals, we moeten eerst die vredesonderhandelingen moeten meer zicht geven op daadwerkelijke vrede, is dat een logisch onderwerp om daar te bespreken. En in de ministerraad, laten we dat niet vergeten.
HOEDEMAN
We hebben het eerder op deze persconferentie gehad over Amerikaanse backing voor het geval dat nodig mocht zijn. Hoe zeker kan je nog bouwen op Amerikaanse backing op een slagveld, als de Amerikaanse overheid met zoveel monden spreekt over veiligheidssituaties?
SCHOOF
Dat zal zich de komende periode allemaal moeten uitwijzen. Maar ik denk dat voor Europa het NAVO-bondgenootschap essentieel is, dat alle Europese landen ook in Parijs het nog weer eens een keer hebben onderstreept, dat we ook samen willen werken met de Amerikanen. En wij van de Amerikanen, je krijgt weliswaar inderdaad af en toe wisselende berichten, maar dat de Amerikanen ook het bondgenootschap absoluut willen voortzetten. Daar is geen discussie over. Maar wel een grotere bijdrage van de Europese landen eisen in hun eigen defensie. Niet in plaats van, maar samen met de Amerikanen.
BHIKHIE (DE VOLKSKRANT)
Goedemiddag meneer Schoof. We hadden de vraag of het voorstelbaar is dat dit kabinet troepen naar Oekraïne stuurt zonder de steun van de PVV.
SCHOOF
Daar heb ik volgens mij in het debat al een discussie over gehad. En, zeg maar, we see it when we get there. Ik denk dat het belangrijk is dat je in de Kamer een zo groot mogelijk meerderheid hebt. En ik heb in het debat in de Kamer ook gezegd dat het mijn taak en rol is om te zorgen dat we in het kabinet de neuzen dezelfde kant op hebben.
BHIKHIE
En staan de neuzen op dit moment in het kabinet dezelfde kant op?
SCHOOF
Op dit moment staan ze dezelfde kant op, maar er is geen vraag van besluitvorming.
BHIKHIE
En betekent dat ook dat de PVV-ministers in het kabinet deze lijn van u volgen?
SCHOOF
Als die niet werd gesteund door het kabinet, zou ik dinsdag het debat niet hebben kunnen voeren.
BHIKHIE
Betekent dat ook dat u met het volledige mandaat van het volledige kabinet, inclusief de PVV-bewindslieden, gesprekken over mogelijke steun voortzet?
SCHOOF
Ik denk dat het mandaat niet het goede woord is. Het is volstrekt helder dat datgene wat er zo meteen op tafel ligt, dat in de ministerraad een besluitvorming moet plaatsvinden. En op dat moment is het zaak om met elkaar daar tot een besluit over te komen.
BHIKHIE
Zijn er op dit moment al signalen vanuit PVV-bewindslieden dat zij twijfels hebben bij een eventuele missie?
SCHOOF
U stelt wel heel veel vragen langs de lijnen van of dat wel goed gaat in het kabinet. In het kabinet gaan we op een zorgvuldige manier met de besluitvorming om. We hebben zorgvuldige gesprekken gehad. Ik heb al een aantal keren verwezen naar het langere gesprek wat we begin deze week hebben gehad. En ik ga ervanuit dat we dit zorgvuldig in het kabinet gaan doen.
BHIKHIE
Er zijn op dit moment natuurlijk militairen in Nederland die zich misschien wel opmaken voor zo'n missie. Wat is uw boodschap aan hen nu de PVV eigenlijk de grootste regeringspartij met ook PVV-bewindslieden in het kabinet, zo openlijk hebben gezegd dat zij die missie niet steunen?
SCHOOF
Er zijn op dit moment geen militairen die zich opmaken voor een dergelijke missie. Dat zou namelijk een voorbereiding vereisen die veel verder gaat dan waar we op dit moment staan. Dat is punt één. Twee, ik denk dat het kabinet neemt een besluit. En er is een zo groot mogelijke meerderheid in de Tweede Kamer nodig. Dat is waar we met elkaar naar streven. En dan hangt het er nog maar helemaal van af hoe die missie eruitziet. En dat is ook een vraagstuk wat nog volledig openligt.
BHIKHIE
En eigenlijk hoeven militairen zich dan geen zorgen te maken of de PVV, grootste partij van het land, achter die missie staat?
SCHOOF
Eerst besluitvorming in het kabinet, dan in de Kamer. En op basis van datgene wat ervoor ligt, moet er uiteindelijk een besluit worden genomen. En daarvoor is het nog te vroeg om al op te voorsorteren over hoe dat eruitziet.
BHIKHIE
Oké, dank u wel.
Uitgaven Defensie
PAK (ELSEVIER)
U had het in uw openingsstatement over dat Europa een stap naar voren moet doen. Hoe ziet de stap naar voren eruit wat Nederland betreft?
SCHOOF
Nou, ik denk een stap naar voren betekent in de eerste plaats, met betrekking tot de Oekraïne, dat de steun onverminderd moet worden voortgezet. Dat is, denk ik, belangrijk, juist om te zorgen dat Oekraïne ook tijdens de vredesonderhandelingen niet in de situatie terecht komt waarin de steun vermindert. Want dan wordt het er niet beter op in de Oekraïne. Twee, die stap naar voren heeft heel erg te maken met het feit dat de Amerikanen van ons eigenlijk eisen dat Europa een groter deel van zijn eigen defensie voor zijn rekening neemt. Dat zal dus ook een belangrijk onderwerp worden tijdens de NAVO-top in Den Haag. En dan gaat het ook in eerste plaats om dat iedereen aan die 2% voldoet. Want er zijn nog de nodige landen die niet voldoen aan de 2%. En er zal een grote druk komen, ook op Nederland, vermoed ik zomaar, als ik alles volg, net als u, en ook alle signalen die we krijgen, dat de defensie-uitgaven omhoog moeten. En ik heb daar in de Kamer ook over gezegd: natuurlijk gaan we er ook naar kijken. Maar ook wel in het licht van de vele prioriteiten die we in dit kabinet hebben. En je kan een euro maar één keer uitgeven. Dus dat worden keuzes die het kabinet moet maken vanuit dilemma's die enerzijds te maken hebben met de portemonnee van de Nederlander en anderzijds te maken hebben met onze veiligheid. Maar politiek is keuzes maken. Dat geldt ook voor het kabinet.
PAK
Dat klopt, maar ik hoor u niks concreets zeggen. En dan spiegel ik het toch even aan het land wat u zelf net ook noemde, Denemarken, dat presenteerde woensdag een pakket ter waarde van meer dan 6 miljard euro, waarmee ze de 3%-norm gaan halen van hun eigen defensie-uitgaven. Nederland komt niet verder dan het aftasten wat mogelijk is aan nieuwe defensie-uitgaven te doen en de steun voor Oekraïne overeind te houden. Waarom is dat verschil zo groot?
SCHOOF
Dat heeft waarschijnlijk iets met de cultuur te maken tussen Denemarken en Nederland, alhoewel die meestal wel redelijk op elkaar lijken. Maar wij hebben de besluitvorming ten aanzien van het defensiebudget voor ‘25 op 2% vastgesteld. U weet, er ligt op dit moment een wetsvoorstel in de Eerste Kamer om dat ook als een minimum te bepalen. Ik denk ook belangrijk dat het wetsvoorstel in de Kamer wordt aangenomen. Dat is voor Nederland door ten opzichte van het verleden al een enorme stap geweest. Vorig jaar zijn we op 2,06 uitgekomen. Dit jaar zullen we, mag ik aannemen, dat we ook rond een dergelijk percentage komen en spreken we vervolgens over: in welk tempo kunnen we het verhogen? Maar ook in relatie tot andere grote vraagstukken die Nederland heeft. We moeten die weging elke keer met elkaar maken en willen elkaar daar nog niet vastleggen. U moet begrijpen dat elke tiende van een procent is ongeveer een miljard euro.
PAK
Zeker, maar terwijl de wereld dus rap verandert, kunnen wij eigenlijk niet handelen en wordt er de bal vooruitgeschopt naar de voorjaarsnota. Een proces dat nog zeven of acht weken duurt. Andere landen acteren veel sneller.
SCHOOF
Ja, maar de discussie over wat je in ‘26 aan defensie uitgeeft, is niet afhankelijk van vandaag of over acht weken. Ik snap de politieke signalen die er vanuit Denemarken uitgaan, maar Nederland doet het op zijn eigen tempo. En het gaat er vooral ook over de defensie-uitgaven in ‘26. Je moet je ook voorstellen dat als je nu de defensie-uitgaven voor ‘25 zou verhogen, het vermoedelijk niet of nauwelijks kan worden uitgegeven.
PAK
Ten slotte een ander belangrijk Europees land. Poolse premier Donald Tusk schreef gisteren op Twitter dat Europa zijn begrotingsregels moet hervormen voor het mogelijk maken van extra defensie-uitgaven. Hoe kijkt het Nederlandse kabinet daarnaar?
SCHOOF
Nou, dat is primair aan de Europese Commissie. Ursula von der Leyen heeft ook gezegd dat ze met een plan komt. En op basis van dat plan, en daar zullen we ongetwijfeld ook de komende dagen, weken, contact met elkaar over hebben, bepaalt Nederland ook zijn opvatting over de plannen waar de Commissie mee komt.
VAN GRONINGEN (SBS)
Meneer Schoof, toch nog even aanhakend op de vraag die Victor net stelde over wanneer u dan wellicht als kabinet, als Nederland, een besluit neemt over het verhogen van de defensiebudgetten. Ik neem aan dat u dat toch wel wilt weten voordat de NAVO-top hier neerstrijkt in Den Haag?
SCHOOF
Nou, er gebeurt nog heel veel richting die NAVO-top. Want op dit moment is ook nog niet helder wat de doelstellingen van de onderhandelingen van de NAVO-top zijn in termen van percentages. Ik hoor verschillende percentages rondgaan. Maar ook daar vindt allerlei, in NAVO-verband, nog allerlei overleggen plaats in de voorbereiding van de NAVO-top. En dat gebeurt natuurlijk onder leiding van de secretaris-generaal van de NATO. Nederland is host country. Dat wil niet zeggen dat wij inhoudelijk verantwoordelijk zijn voor de NAVO-top. Maar het is natuurlijk wel belangrijk dat die NAVO-top in dat opzicht een succes wordt. En een van de belangrijke punten zal de verhoging van de defensie-uitgaven zijn. En ook de termijn waarop dat dan uiteindelijk moet worden gerealiseerd. Maar er is nog geen concreet voorstel wat op dit moment binnen de NAVO circuleert.
VAN GRONINGEN
Nee, maar Nederland staat toch wel behoorlijk in zijn of haar hemd als die NAVO-top hier gehouden wordt en Nederland op dat moment niet een concrete toezegging kan doen van: we gaan naar 3% of 3,5 of 2,8 of noem maar even iets, toch?
SCHOOF
Maar alles op zijn tijd.
VAN GRONINGEN
Nou ja, zo lang heeft u dan toch niet meer? Dat zal dan toch bij de Voorjaarsnota moeten gebeuren.
SCHOOF
Voor een deel wel. Maar de NAVO-top is in juni, de Voorjaarsnota is half april. Dus ik zie wel een zekere logica in dit proces. Maar het gaat om met als kabinet te bepalen wat we daar wel en wat we daar niet kunnen met elkaar.
VAN GRONINGEN
Ja precies, maar dus in de komende maanden gaat u deze besluitvorming wel moeten nemen dan?
SCHOOF
Nederland zal, laat ik zeggen, in NAVO-verband spreek je in consensus. En dat betekent dat tijdens de NAVO-top er een consensus moet zijn over datgene wat nu van Europa wordt gevraagd.
VAN GRONINGEN
U moet ook nog een consensus vinden met de coalitie toch?
SCHOOF
Zeker. Ja, en daar hebben we dus ook nog even de tijd voor.
Oekraïne (3)
VAN GRONINGEN
Nog één vraag over dit onderwerp. Kunt u misschien duiden: wat bezielt Donald Trump om Zelenski een dictator te noemen?
SCHOOF
Ja, dat moet u aan hem vragen. Ik zie slechts een gekozen president wiens ambtstermijn formeel vorig jaar is afgelopen. Tegelijkertijd ook onder de grondwet…
VAN GRONINGEN
Het land is een oorlog.
SCHOOF
…kan er op dit moment daar ook grondwettelijk geen verkiezing plaatsvinden. Als er een vredesverdrag komt, komt ongetwijfeld ook meteen de vraag aan de orde: wanneer komen er verkiezingen?
VAN GRONINGEN
Ja, nee, dat zijn de feiten. Wat dacht u toen u dit las?
SCHOOF
Nou, ik dacht aan de feiten. Dat leek me de meest verstandige positie.
VAN GRONINGEN
Had u er geen opvatting over, van: dit is belachelijk of dit is...?
SCHOOF
Ik heb gezegd wat ik heb gezegd, hoe ik tegen hem aankijk. Het is een gekozen president in een land in oorlog die absoluut bereid is om de verkiezingen te organiseren als er duurzame vrede is.
VRAAG (ONBEKEND)
Bij allerlei binnenlandse aangelegenheden streeft de coalitie er toch steeds naar om op één lijn te zitten, maar bij zulke fundamentele vragen over de veiligheid van Europa, van Oekraïne, wilt u geen concrete uitspraken doen of de grootste partij dat steunt. Is dat niet een beetje gek?
SCHOOF
Nee, maar ik kan u toch niet helemaal volgen, zeg ik heel eerlijk. Ik heb over het kabinet gezegd dat we besluitvorming hebben en dat het mijn taak is om te zorgen dat de neuzen dezelfde kant op gaan. Dus dat is blok één. Twee, ik heb gesproken over de grootst mogelijke meerderheid in de Tweede Kamer en ik heb geconstateerd dat ik in de Tweede Kamer afgelopen dinsdag breed de ruimte heb gekregen om die gesprekken aan te gaan met hier en daar niet onbelangrijke politieke duidingen, maar ik heb gewoon de ruimte gekregen om die gesprekken te voeren.
VRAAG
En bij de grootst mogelijke meerderheid, is de PVV dan altijd essentieel?
SCHOOF
Maar dat hangt helemaal af van datgene wat we uiteindelijk met elkaar weten te bereiken. U heeft het debat van afgelopen dinsdag ook gevolgd. Dus u weet dat er ook mogelijkheden zijn om dat te doen met een hele brede meerderheid.
VRAAG
Maar dat kan dus zonder de PVV?
SCHOOF
Ja, maar dat zou ook mét kunnen.
Economische relatie met VS
VAN DEN BERGH (REUTERS)
Ik wou wat vragen over de Nederland-Amerikaanse relatie. Tot nu toe onder vorige administratie had u een redelijk innige relatie over de ASML en semiconductors-exportbegrenzing. Op welk moment gaat Nederland dat herzien als de VS nu zo'n andere koers vaart en aankondigt dat er tarieven van 25% op semiconductor-chips komen in iets wat de Nederlandse economie en ASML best wel hard kan treffen als dat doorvoert? Heeft u nog vertrouwen in die soort goede relatie en goed overleg met Washington onder deze regering?
SCHOOF
De minister van Buitenlandse Handel staat in vrij frequent contact met de Amerikaanse administratie. Ook over dit type van onderwerpen. En ik heb er in die zin... je hoeft het niet altijd met elkaar eens te zijn. Je kan ook soms flink last van elkaar hebben. En tegelijkertijd de trans-Atlantische relatie, ook in termen van handel, niet alleen in termen van veiligheid, ook in de economie, is van groot belang voor Nederland. Overigens is Nederland ook een grote investor in Amerika. Dat realiseren ze zich daar ook. Dat het ook om veel banen gaat die Nederland daar realiseert. Dus we hebben wel een vorm van goed gesprek met de Amerikanen zoals we dat vroeger hadden. En dat hebben we nog steeds als het gaat over handel en economie.
VAN DEN BERGH
Dus u was niet verrast over die aankondiging van 25%-tarieven op dinsdag weer?
SCHOOF
De 25% is eerder genoemd op andere onderdelen. Nu is hij op semiconductors genoemd. Ook kijken wat dat overigens betekent voor de Nederlandse bedrijven. Maar de Nederlandse positie is sterk.
VAN DEN BERGH
De VS heeft altijd een soort anti-China-policy gehad met de export van die semiconductors. Die lijkt Washington nu ook te volgen. Aan dezelfde kant zie je Trump ook praten over het belang van de drie grote machten om samen te werken en lijkt hij soms een soort toekomst te schetsen waarin Rusland, China en de VS samen gaan werken. Raken we dan niet als Nederland en ASML een beetje, hoe noem je dat, versnippert in de houtsnipperaar?
SCHOOF
Nou ja, zeg maar, u combineert nu sommige vergezichten van de president van Amerika met een ontzettend belangrijk Nederlands bedrijf. Wat buitengewoon succesvol is. En dat bedrijf is zeer krachtig, wordt op allerlei manieren door ons ook mogelijk gemaakt. Omdat het zo'n belangrijk bedrijf is. Juist ook voor technologische ontwikkelingen. Ook in Europa en ook in de wereld. Op vele manieren gesteund. En ik denk dat de ASML in dat opzicht echt overeind blijft. Daar maak ik me geen enkele zorgen over.
Komst van 3 islamitische predikers
JACKSON (NOS)
Ander onderwerp. Het kabinet wilde drie predikers weren die hatelijke teksten hebben geuit. Dat is niet gelukt. Wat vindt u daarvan?
SCHOOF
Ja, het is betreurenswaardig, maar de uitspraken van de rechter respecteren we. En ik heb begrepen van minister Van Weel dat de uitlatingen van de predikers nauwlettend in de gaten zullen worden gehouden en als ze over de grens gaan, dat er aangifte zal worden gedaan.
JACKSON
Ja, en nu zegt het kabinet: we willen deze teksten echt niet hier. Hoe kan het dan toch dat het niet gelukt is om dat voldoende te motiveren?
SCHOOF
Ja, wij dachten dat we een goede motivering hadden. De rechter doet een andere uitspraak en in de rechtsstaat respecteer je een uitspraak van de rechter.
JACKSON
En betekent dit ook, er is een hele grote politieke wens om deze mensen te weren. Betekent dat ook dat u wil kijken of de wetten wat dat betreft aangepast kunnen worden?
SCHOOF
Volgens mij wordt daar regelmatig naar gekeken. Maar dat zal ten aanzien van dit weekend de zaak niet veranderen.
JACKSON
En we hebben eerder natuurlijk gezien dat de spreker van Samidoun werd geweerd. Vindt dit kabinet het belangrijk dat haatzaaien, dat dat voorkomen wordt? Dat als je zeg maar kijkt naar de verhouding tussen vrijheid van meningsuiting en haatzaaien, dat daar misschien een andere balans in gezocht wordt?
SCHOOF
Volgens mij wordt die balans overigens altijd gezocht. En er wordt al jaren gekeken, volgens mij zijn we tien jaar geleden of zo, is het toenmalige kabinet, nog onder leiding van de minister van toen Justitie en Veiligheid, Opstelten, al bezig geweest met het vraagstuk van de haatpredikers. En ik denk dat haatzaaien echt moet worden voorkomen. Nou, de ene keer lukt het wel omdat de motivering volgens de rechter wel op orde is. Ik denk dat de overheid altijd pogingen zal doen om haatzaaien te voorkomen, predikers tegen te gaan. Maar nogmaals, in een rechtsstaat respecteer je de uitspraak van de rechter.
JACKSON
En waar ligt die grens van wat echt haatzaaien is?
SCHOOF
Dat is een hele technische vraag. Dus daar ga ik nu geen exposé over houden. Maar als het oproepen tot geweld is, als het het verheerlijken van geweld is, dan zit je allemaal op dit soort domeinen. En daar zal dus nu in feitelijke uitspraken ook naar worden gekeken.
Gevangeniswezen
JACKSON
Dank u wel. En nog een andere vraag. Er is de afgelopen weken wat publiciteit geweest over hoe nijpend de situatie in gevangenissen is. En toch zien we dat steeds een besluit daarover doorgeschoven wordt. Er is nu weer geen besluit over. Hoe komt dat?
SCHOOF
Ik denk dat de staatssecretaris van Justitie, Ingrid Coenradie, heel zorgvuldig bezig is aan de ene kant met het gevangeniswezen, om te kijken: welke oplossingen zijn er denkbaar, en aan de andere kant ook zoekt naar oplossingen die politiek draagvlak hebben. En dat kost tijd. En dat hebben we vanochtend ook met elkaar besproken en ook geconstateerd dat we die tijd nodig hebben, zij en wij, daarmee als kabinet en dat we hopen dat we dat wellicht na het zomerreces in het kabinet aan de orde kunnen. Krokusreces. Sorry. Ik zat alweer een paar (onverstaanbaar, red.) verder.
JACKSON
Want u noemt hem politieke blokkade. We hebben inderdaad gezien dat de leider van de grootste partij deze oplossing niet zag zitten. Maakt dat het niet heel moeilijk om tot besluiten te komen op deze manier?
SCHOOF
Ik overigens had het over zeg maar dat er politiek echt nog forse gesprekken moeten plaatsvinden om te kijken of dit tot een oplossing kan leiden. En daar hebben we gewoon tijd voor nodig.
JACKSON
Oké, dank u wel.