Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 20 juni 2025
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 20 juni 2025. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Nieuwe bewindspersonen
SCHOOF
Goedemiddag. Vandaag hebben we in de ministerraad de nieuwe ministers en staatssecretarissen mogen verwelkomen. En mijn waardering is groot dat zij bereid zijn om de komende tijd deze verantwoordelijkheid op zich te nemen. Er liggen immers nog veel onderwerpen waar stilstand geen optie is, maar waar we echt door willen en moeten. Ik heb er alle vertrouwen in dat wij de komende tijd, in samenspraak met het parlement, nog stappen kunnen zetten. En ik wens de nieuwe winstpersonen veel wijsheid toe bij de uitvoering van hun ambt.
Verheerlijken van terrorisme strafbaar
Dan de inhoudelijke agenda van de ministerraad. Terrorisme vormt nog altijd een ernstige bedreiging voor onze rechtsstaat en veiligheid. En via het verspreiden van intolerante en gewelddadige boodschappen proberen terroristische groeperingen meer aanhangers voor hun gedachtegoed te krijgen. Het kabinet wil dit een halt toeroepen. Dat willen we doen door het openlijk verheerlijken van terroristisch geweld en het publiek steunen van terroristische organisaties in het vervolg strafbaar te stellen. Vandaag hebben we er ook mee ingestemd het wetsvoorstel dat hierin voorziet in consultatie te laten gaan.
Misstanden met uitzendkrachten
Uit de verkenning blijkt dat in de vlees-, schoonmaak-, transport-, en teeltsector een relatief hoog risico is op het overtreden van arbeidswetten. Daarom heeft de ministerraad besloten een verbod voor te bereiden voor het inzetten van uitzendkrachten in deze sectoren. En met dat verbod kan een volgend kabinet, indien gewenst, direct aan de slag. Daarnaast hebben we besloten het wetsvoorstel nieuwe regels voor huisvesting van vergunninghouders naar de Raad van State te sturen. Hiermee wil het kabinet een einde maken aan de voorrang voor statushouders bij het toekennen van woningen in de sociale huur. Tegelijkertijd blijven we werken aan maatregelen om te zorgen voor de doorstroom van statushouders, bijvoorbeeld via tijdelijke woonvormen. Grip op migratie betekent ook dat alle lidstaten de maatregelen op Europees niveau goed uitvoeren. Vandaag stuurt het kabinet daarom het voorstel voor de uitvoerings- en implementatiewet voor het Asiel - en Migratiepact voor advies naar de Raad van State. Hiermee krijgen de Europese afspraken voor de versterking van onze buitengrenzen, efficiëntere procedures en terugkeer ook nationaal hun beslag.
Europese Raad
Dan een vooruitblik op volgende week. Grip op migratie is ook een van de onderwerpen op de agenda van de Europese Raad in Brussel volgende week donderdag. Een volle agenda, mag ik wel zeggen, die in het licht staat van onze veiligheid in de breedste zin van het woord. Dat betekent dat we zullen spreken over hoe we Oekraïne kunnen blijven steunen tegen de Russische agressie, maar ook over de zorgwekkende situatie in het Midden-Oosten. In deze roerige internationale context is het duidelijk dat we als EU fors meer moeten doen voor onze eigen veiligheid. En tijdens de Raad zullen we dan ook spreken over hoe we onze EU-defensie kunnen versterken.
NAVO-top
De discussie in de Europese Raad zal volgen op de uitkomsten van de NAVO-top in Den Haag, een dag eerder. Een belangrijke en misschien wel historische top, waar we als bondgenoten een grote stap voorwaarts willen zetten voor de afschrikking en verdediging van ons grondgebied. Ik zie ernaar uit om alle NAVO-partners te ontvangen. Tegelijkertijd is het kabinet zich ervan bewust dat deze top voor veel mensen in Den Haag ook tot hinder leidt. Ik kan niet anders dan zeggen dat we deze enorme operatie alleen maar kunnen uitvoeren dankzij hun geduld en begrip. En ik hoop dat we eind volgende week samen kunnen terugkijken op een geslaagde bijeenkomst.
Aansluitend op deze persconferentie zal ik gezamenlijk met ministers Veldkamp en minister Brekelmans een persbriefing geven over de NAVO-top, waar al uw vragen hierover kunt stellen. In deze wekelijks persconferentie beantwoord ik graag uw vragen op alle andere onderwerpen.
Conflict Israël - Iran
BREEDVELD (NOS)
Demissionair premier Schoof, hoe zou u de relatie nu tussen Nederland en Israël willen omschrijven?
SCHOOF
Ik denk dat we Israël beschouwen als een bondgenoot.
BREEDVELD
Een bevriende natie?
SCHOOF
Een bevriende natie.
BREEDVELD
Ja, maar ook een natie waar ook uw kabinet toch in toenemende mate kritiek op heeft?
SCHOOF
Ja, maar ik weet niet hoe het in uw vriendenkring gaat, maar dan wordt er ook weleens kritiek gegeven.
BREEDVELD
Ja, maar het gaat hier niet over kleine dingen. Dat iemand eens een keer onaardig is geweest. Het gaat hier over zaken van leven en dood. Gaza is een van die dingen. De oorlog met Iran. Is dat iets wat dit kabinet steunt?
SCHOOF
Met betrekking tot Gaza zijn we altijd heel helder. Het menselijk leed in Gaza is ondraaglijk. En het is echt noodzakelijk dat humanitaire hulp op gang moet komen. Dat de blokkade moet worden gestopt. Dat wat er nu gebeurt in dat opzicht te weinig is. Dat een staakt-het-het vuren noodzakelijk is om uiteindelijk weer het gesprek met elkaar te kunnen aangaan op duurzame vrede gericht op de twee-statenoplossing. Met betrekking tot Iran ben ik ook buitengewoon helder geweest. Ook in het debat de afgelopen week in de Kamer. Namelijk dat we zeg maar betreuren dat Israël het noodzakelijk heeft gevonden om deze stap te zetten. Tegelijkertijd maakt, maken wij ons, als dit kabinet, maar ook in het verleden ernstig zorgen over ontwikkeling van het verrijkingsprogramma in Iran, wat normaal gesproken eigenlijk alleen maar gericht kan zijn op een nucleair wapen. Daar heb je overigens ook nog weer andere technologie voor nodig. Je hebt ook een drager nodig, namelijk ballistische raketten, maar ook daar zien we belangrijke ontwikkelingen, die in ieder geval voor ons aanleiding zijn om daar grote zorgen over te hebben.
BREEDVELD
Ja, u formuleert het voorzichtig. U zegt: we betreuren het dat Israël zich genoodzaakt voelde om aan te vallen. Maar dat gaat weg bij de vraag: hebben ze gelijk? Israël zegt: Iran was dicht bij een kernprogramma, we moesten wel ingrijpen. Steunt u die gedachten?
SCHOOF
Ik heb daar deze week woensdagavond, naar aanleiding van de Europese Raad, ook uitvoerig met de Kamer over gedebatteerd. Minister Veldkamp heeft dat gisteren nog gedaan. En onze woorden zijn precies zoals ik ze net gebruikt heb. Dat, wij maken ons zorgen over het nucleaire programma. Wij betreuren de noodzaken en we roepen partijen op, en dat doen we ook in de contacten die we nu met Iran en Israël hebben, om aan de onderhandelingstafel terug te keren.
BREEDVELD
Ja, maar dat gaat dus voorbij aan de vraag: heeft Israël het recht?
SCHOOF
Ja, maar ik heb daar met de Kamer al over gesproken en dat ga ik hier in deze persconferentie natuurlijk niet overdoen.
BREEDVELD
Ja, het waren lange debatten, dus dan kunnen we hier lang praten. Uiteraard hebben wij daar vragen over. Nieuw voor u is in ieder geval, want daar was u niet bij in dit debat, de motie van GroenLinks-PvdA, die oproept tot een totaal wapenembargo. Dit kabinet wil dat niet, heeft ook de minister van Buitenlandse Zaken kenbaar gemaakt. Wat doet u wel?
SCHOOF
Nou, diverse dingen. Ik denk overigens dat het belangrijk is dat de minister van Buitenlandse Zaken daar meteen helderheid over heeft gegeven. Want ik denk dat de, zeg maar, de verdediging van Israël in dat opzicht belangrijk is. Dus daar kan ook geen misverstand over bestaan. Wij doen vrij veel. Dat heb ik ook in de Kamer al een aantal keren uitgelegd. Meestal overigens, bijna alles wat wij op dit moment gedaan hebben, had betrekking op Israël-Gaza. Daar ging ook onze, de minister van Buitenlandse Zaken, en daar ook in het kabinet erover gesproken te hebben, heeft in Europa de zogenaamde Artikel 2-procedure van het associatieverdrag, daar wordt nu onderzoek nagedaan op verzoek van Nederland. Dat komt volgende week maandag weer terug in de Raad van de Ministers van Buitenlandse Zaken. Deze week hebben wij ook gezegd dat we steun zullen verlenen aan het verzoek van Zweden om twee ministers die buitengewoon bijzondere uitspraken hebben gedaan, die echt niet kunnen, om daar ook eventueel sancties tegen te treffen, dat we dat verzoek zullen steunen. Zo, zeg maar, hebben wij diverse keren veroordelingen uitgesproken en hebben wij veel internationale contacten, overigens ook de afgelopen dagen weer om aandacht te vragen voor de situatie in Gaza, hetzelfde doen we nu ten aanzien van de aanvallen die Israël pleegt op Iran en de tegenaanvallen van Iran op Israël.
BREEDVELD
Maar als het gaat om de oorlog tussen Israël en Iran heeft dit kabinet altijd gezegd: wij geloven in een diplomatieke oplossing, en dringen daar ook opnieuw op aan. Maar ondertussen blijft zo’n diplomatieke oplossing verder weg dan ooit. Kunt u zich voorstellen dat politieke partijen toch naar krachtiger signalen zoeken in plaats van oproepen en aandringen op?
SCHOOF
Ik denk in ieder geval dat minister Veldkamp gisteren het juiste signaal vanuit het kabinet heeft teruggegeven aan het debat in de Kamer, namelijk dat wij de motie ook ontraden en dat we het ook geen goede actie vinden.
BREEDVELD
Maar dan blijft de vraag overeind: wat ga je dan wel doen om dit conflict en misschien met wat krachtiger middelen dan een oproep tot een einde te brengen?
SCHOOF
We hebben veel gesprekken met de diverse partijen, zowel de minister van Buitenlandse Zaken als ik, im te proberen de partijen weer, en Nederland is daar één van de partijen, we hebben natuurlijk ook de drie Europese landen die hier heel intensief mee samenwerken. Ik geloof dat ze letterlijk op dit moment ook weer gesprekken aan het voeren zijn. Amerikanen hebben natuurlijk hun eigen manier hoe ze hier mee omgaan. Dus internationaal wordt er ook veel samengewerkt om te kijken op welke manier, met name die nucleaire dreiging die er in potentie aanwezig is vanuit Iran, om die weg te nemen.
WARNAR (SBS)
Toch nog even door over die motie van Piri. U hoorde hem vast zelf voorbijkomen zodra dat uitgesproken werd. Wat dacht u zelf toen die motie uitgesproken werd?
SCHOOF
Ik dacht: die zal de heer Veldkamp vast ontraden, en dat heeft hij ook razendsnel gedaan. En daar was ik het geheel mee eens.
WARNAR
En wat dacht u er zelf bij? Was u verbaasd?
SCHOOF
Ik volg de debatten niet van seconde op seconde, dus ik was met andere dingen bezig. Ik volg dan op mijn telefoon via de berichten.
WARNAR
U kreeg het binnen, en toen?
SCHOOF
Ik vond het in ieder geval een motie… laat ik er alleen maar over zeggen dat ik het heel verstandig vond dat minister Veldkamp die onmiddellijk ontraden heeft. Maar dit gaat rechtstreeks over de verdediging van Israël.
WARNAR
Waarom wilde u er niet meer over zeggen?
SCHOOF
Ik wil het debat niet onnodig voeden. Kijk, er is ook een debat dat in het parlement heeft plaatsgevonden. Ik denk dat voor wat betreft het kabinet, past de reactie zoals we die hebben. Althans, we hebben er altijd een keuze in. Maar ik vind dat wij als kabinet, niet verwonderlijk natuurlijk, daar een goede keuze in hebben gemaakt. En ik denk ook de enige juiste keuze.
WARNAR
De motie is ontraden. Toch even de vraag: als dit nou een meerderheid had gekregen of bijvoorbeeld over een paar maanden zou krijgen, dat verandert natuurlijk over de jaren, is het dan iets waarvan u zegt: dat gaan we als kabinet gewoon niet uitvoeren?
SCHOOF
Alles op het juiste moment. En ik denk dat, voor wat betreft het kabinet, zijn we nu volstrekt helder. De Iron Dome is een verdedigingssysteem, daar past niet bij dat je daar niet de spullen voor levert die dat mogelijk maken.
WARNAR
Piri zegt daarover: Nederland levert hiermee ook voor de aanvallen op Iran, niet de verdediging. Bent u het daarmee eens?
SCHOOF
Nee, want als ik daarmee eens was, hadden we een andere appreciatie van de motie gegeven.
WARNAR
Dus het klopt niet wat zij zegt?
SCHOOF
Nee, we hebben die motie ontraden, omdat we dit gewoon uitermate onverstandig vinden.
WARNAR
En we kunnen ervan uitgaan dat, hoe dan ook, het kabinet dit niet gaat uitvoeren?
SCHOOF
Nou ja, die motie is niet aangenomen, dus daar hoeven we niet over na te denken. Althans, ja, je moet altijd over alles nadenken, maar het is nu niet aan de orde. En we zijn volstrekt helder geweest. Dit is wat betreft het kabinet gewoon geen wapenembargo, en zeker niet waar het de verdediging betreft.
WARNAR
Heeft het in de internationale samenwerking, doet het nog iets dat toch, volgens mij is het zo'n vijftig zetels, dus toch een derde van de Kamer, die motie wel heeft gesteund? Moet u zich verantwoorden?
SCHOOF
Dat gevoel had ik niet. Ik denk uiteindelijk: kijk naar wat het kabinet doet, en het kabinet is op dit punt buitengewoon helder.
BEEKMAN (BNR)
Er is gisteren veel in het debat gesproken over die Iron Dome en de verdediging, dat is een verdedigingswapen. Wat levert Nederland daar eigenlijk voor? Weet u dat?
SCHOOF
Ik heb geen idee, zeg ik u dan. Nee, ik kan me voorstellen… ik heb geen idee.
BEEKMAN
Maar is dat heel essentieel? Want onze buitenlandredacteur zei: een radarsysteem. Dat dacht hij, maar veel verder kwam hij niet. Dus ik vroeg me af of u daar iets meer over kan vertellen.
SCHOOF
Ik kan er echt niets meer over vertellen.
BEEKMAN
Prima. Dan wel eventjes, het wordt natuurlijk defensief gebruikt. Maar klopt het dat het vooral voor korteafstandsraketten is?
SCHOOF
U stelt wel heel veel technische vragen nu.
BEEKMAN
Ja, misschien moet ik even bij de minister van Defensie zijn.
SCHOOF
Er zijn vast deskundigen die het veel beter weten. Ze zijn in ieder geval gericht op wapens die binnenkomen.
BEEKMAN
Nou, omdat Iran namelijk ballistische raketten afschiet, langeafstandsraketten, en die Iron Dome is daar niet voor bedoeld.
SCHOOF
Als ik nog even probeer terug te halen wat ik daarover gezien en gelezen heb, dan is dit inderdaad niet gericht op ballistische raketten. Maar vergeef me als ik dat hier fout heb gezegd. Het belangrijkste is dat het voor Israël een buitengewoon belangrijk verdedigingswapen is, om te voorkomen dat er raketten op welke manier dan ook kunnen doordringen. En dat ze de meeste in ieder geval uit de lucht kunnen schieten voordat het terechtkomt in Israël of in een van de steden van Israël.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Schoof, sinds u premier bent, heeft u eigenlijk weleens contact met meneer Timmermans als de microfoons niet aanstaan?
SCHOOF
Als de microfoons niet aanstaan, leuke vraag.
DE WINTHER
In de Kamer.
SCHOOF
Ik heb af en toe weleens contact met de heer Timmermans ja.
DE WINTHER
En kunt u ons een beetje een inkijkje geven in hoe dat contact dan verloopt, waar gaat dat over?
SCHOOF
Dat gaat over van alles, ook natuurlijk over actuele politieke zaken, maar dat blijft gewoon tussen meneer Timmermans en mij.
DE WINTHER
En als dat nu gaat over grote beslissingen waar een kabinet voor staat, bijvoorbeeld richting de NAVO-norm, is er dan tussen u en de heer Timmermans contact?
SCHOOF
Er zijn op verschillende manieren contact met de diverse fracties in de kamer. En daar wilde ik het op dit punt bij laten.
DE WINTHER
En als het gaat om voorstellen vanuit PvdA-GroenLinks om Israël die zelfverdediging te onthouden, zoekt u dan ook contact met de heer Timmermans?
SCHOOF
Nee, het was in het debat woensdag niet in orde, in het debat op donderdag wel. Ik weet niet precies wat er tussen woensdag en donderdag is gebeurd, maar op donderdag kwam het, had ik de indruk, als een duiveltje uit een doosje voor veel anderen, ongetwijfeld wel voor de Partij van de Arbeid. Dus daar is geen contact vooraf over geweest.
DE WINTHER
Nee. En voor u kwam het ook als een duiveltje uit een doosje, begrijp ik?
SCHOOF
Ja, omdat ik woensdag nog een uitgebreid debat had gehad over deze twee onderwerpen, zowel Israël-Gaza als Israël. Het ging over de Europese Raad overigens, maar in de praktijk ging het geloof ik voor bijna driekwart hierover, en daar is dat niet aan de orde geweest.
DE WINTHER
En ook niet nog de behoefte gevoeld toen het in de lucht hing om nog even te vragen waar ze mee bezig waren?
SCHOOF
Nee, omdat de minister van Buitenlandse Zaken buitengewoon resoluut en krachtig heeft gezegd dat dit wat betreft het kabinet niet aan de orde is en de motie ook onmiddellijk werd ontraden.
DE WINTHER
Heeft u ook niet in de aanloop hiernaartoe iets gemerkt aan die partijen, in uw contacten, dat het die kant op ging?
SCHOOF
Ja, ik weet niet precies waar u naar op zoek bent. Maar ik ga geen commentaar geven op de manier waarop de PvdA-GroenLinks hiermee bezig is. Ik lees daar van alles over. Ik constateer wel dat ook in mijn debat de PvdA-GroenLinks kritischer is op het kabinet dan andere partijen. En die lijn is doorgetrokken donderdagochtend.
DE WINTHER
Vindt u het eigenlijk een radicaal standpunt om Israël die zelfverdediging te onthouden?
SCHOOF
Ik heb gezegd dat minister Veldkamp buitengewoon resoluut die motie heeft ontraden, en daar mag u uit afleiden dat ik dat een onverstandige gedachte vond om dat te overwegen.
DE WINTHER
Onverstandig, maar de vraag was of u het radicaal vond.
SCHOOF
Ik geef mijn eigen antwoorden. Ik vind het buitengewoon onverstandig. Ik ga woorden, die u gebruikt, ga ik gewoon niet in de mond nemen. Ik vond onverstandig, de manier waarop minister Veldkamp daarop heeft gereageerd vond ik buitengewoon verstandig. En dat is ook de lijn van het kabinet.
DE WINTHER
Vindt u dat PvdA-GroenLinks over hun Israëlkoers radicaliseert?
SCHOOF
Daar doe ik in hetzelfde licht dus geen uitspraak over. Ongetwijfeld ga ik dat zo meteen in alle columns en in uw krantencommentaren lezen wat u er allemaal van vindt. Ik beperk mij tot de opmerking dat dit voor wat betreft het kabinet niet aan de orde is. En we daarom ook relatief resoluut en snel konden zeggen: ontraden, wij gaan dat gewoon niet doen.
ORNSTEIN
Ja, over dit onderwerp, er wordt wel eens vergeten dat er in Israël tienduizenden Nederlanders wonen, met een Nederlands paspoort. Wat zou u tegen die Nederlanders willen zeggen ten aanzien van hun veiligheid en Nederland?
SCHOOF
Nou, in de eerste plaats denk ik dat het belangrijk is dat deze Nederlanders die zich in Israël hebben gehuisvest en daar ook zijn gaan wonen, zich dus volledig richten, ook op de aanwijzingen die ze krijgen van de Israëlische regering. En dat, voor wat betreft de mensen die daar tijdelijk zijn, dat de mensen die daar tijdelijk zijn, we roepen altijd op om je in landen te laten registreren en bij de ambassade, zodat in geval van nood de ambassade hulp en ondersteuning kan geven bij het vertrek. Dat gebeurt ook nu, ten aanzien van de mensen die daar tijdelijk zitten. En daar wou ik het op dit punt bij laten.
ORNSTEIN
Begrijpt u dat deze mensen zich nu onveiliger voelen door het standpunt van de PvdA-GroenLinks, SP en Partij voor de Dieren?
SCHOOF
Nou, ik denk dat we vooral moeten kijken naar wat de Israëlische regering zelf doet. Die is verantwoordelijk voor de veiligheid van hun inwoners. En in de tweede plaats gaan kijken wat is eigenlijk de kabinetsreactie. En de kabinetsreactie op dit punt was, denk ik, helder. Namelijk ontraden van de motie en we gaan het ook niet doen.
ORNSTEIN
Is er ook contact met de Nederlanders die daar wonen naar aanleiding ook van deze berichten? Want ze hebben wel namelijk een persverklaring uitgegeven waarbij zij hun bevreemding uitspreken dat inderdaad 50 van de 150 Kamerleden niet langer hun veiligheid op deze manier wil steunen.
SCHOOF
Oh, ik sluit helemaal niet uit, maar ik heb me daar niet in detail over laten informeren, maar dat de ambassade contact heeft met de Nederlanders, die hetzij permanent in Israël verblijven, hetzij tijdelijk. Dat weet ik zeker. Maar dat er ongetwijfeld contacten zijn, want de Nederlandse ambassade en de ambassadeur staan in nauw contact met de Nederlanders in Israël.
ORNSTEIN
Denkt u dat mevrouw Piri zich gerealiseerd heeft dat er tienduizenden Nederlanders in Israël wonen?
SCHOOF
Dat weet ik niet, dat moet u aan mevrouw Piri vragen.
ORNSTEIN
Zullen we doen.
WILTJER (ANP)
Meneer Schoof, binnen de Amerikaanse regering, maar ook in de Israëlische regering hoor je steeds vaker het woordje regimewisseling. Wat vindt u daarvan?
SCHOOF
Ik denk dat regimewisselingen primair aan het volk zelf zijn. Het is voor het Nederlands kabinet volstrekt helder dat de regering in Iran beschouwen wij niet als een bevriende bondgenoot. Om het maar eens even met een gevoel van Engels understatement te zeggen. Dat we grote zorgen hebben over de ontwikkeling van de nucleaire kant in Iran, die eigenlijk alleen maar gericht kan zijn, gelet op het hoge verrijkingspercentage op het ontwikkelen van een kernwapen. Tegelijkertijd vinden daar ook allerlei mensenschendingen plaats. En ook ten aanzien van de vrijheid is het een land dat op geen enkele wijze zich verhoudt tot hoe wij tegen dingen aankijken. Maar regime change, ik zou bijna zeggen, daar zijn wij niet voor hier in Nederland als kabinet voor aangesteld.
WILTJER
Vandaag ontploften al bommen bij wat gezegd werd het onderkomen van Ayatollah Khamenei. Mocht het toch zover komen en bij een Israëlisch bombardement komt Khamenei om het leven, vindt u dan dat dat consequenties moet hebben?
SCHOOF
In welke zin?
WILTJER
Nou, dat Nederland nadenkt van of je toch blijft steunen, of je Israël blijft steunen.
SCHOOF
U zult onze reactie horen bij de verschillende situaties die zich de komende periode zullen voordoen zowel in Iran als in Israël.