Gendergelijkheid voor een duurzame toekomst
Op Internationale Vrouwendag vertellen Pascalle Grotenhuis, ambassadeur voor vrouwenrechten en gendergelijkheid en Aniek Moonen, voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging, over de kracht van vrouwen en jongeren in de klimaatcrisis. Pascalle: ‘Juist doordat vrouwen en jongeren hard worden geraakt door klimaatverandering, hebben ze hele creatieve ideeën.’
‘De wereldbevolking bestaat voor de helft uit mannen en de helft uit vrouwen, maar de 50/50-verdeling zie je eigenlijk nog nergens terug’, geeft Pascalle aan. Bij de COP26 in Glasgow waren bijvoorbeeld maar weinig vrouwelijke leiders aanwezig en van de nationale klimaat- of milieuministers in de EU is maar 25% vrouw. Als ambassadeur bij het ministerie van Buitenlandse Zaken zet Pascalle zich wereldwijd in voor vrouwenrechten en gendergelijkheid. ‘We vragen wereldwijd aandacht voor vrouwenrechten, steunen projecten die inzetten op gendergelijkheid en helpen vrouwelijke leiders en organisaties die zelf geen middelen of plek aan tafel hebben.’
Maar volgens Pascalle gaat het verder dan alleen vrouwen, omdat jongeren en inheemse vrouwen al helemaal nooit aan tafel zitten. Als voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging merkt Aniek ook dat de stem van jongeren sterk wordt onderschat. Terwijl jongeren volgens haar juist een waardevol langetermijnperspectief bieden. Aniek: ‘Ik leef misschien wel tot 2080, of zelfs 2100. Daardoor maak ik echt andere beslissingen dan iemand die weet dat het voor hen in 2040 ophoudt.’
Hard geraakt
‘Eigenlijk worden vrouwen en meisjes bij alle crisissen het hardste geraakt’, vertelt Pascalle. ‘Bij een klimaatcrisis dragen vrouwen vaak extra zorg voor hun gezin of ouderen. Ook sluiten scholen en zorginstellingen, waardoor vrouwen nauwelijks meer toegang hebben tot hulpmiddelen als anticonceptie en moeder- en kindzorg. Terwijl het juist heel belangrijk is dat jonge vrouwen zelf kunnen beslissen wanneer, hoeveel en met wie zij kinderen krijgen.’
‘Vaak zijn het ook juist jonge vrouwen die als eerst hun baan verliezen’, vult Aniek aan. Ook ervaren juist jongeren de gevolgen van klimaatverandering in de toekomst. Dat sommige groepen onevenredig zwaar worden getroffen door klimaatverandering wordt volgens Aniek nog te weinig besproken. ‘Klimaatverandering gaat niet alleen om tonnen CO2 en extra warme zomers. Er zijn veel factoren die impact hebben op klimaatverandering en veel manieren waarop de verandering zich uit. Er is daardoor niet één aanleiding, niet één gevolg en dus ook niet één oplossing.’
Clean cooking en deelauto’s
Aniek en Pascalle denken dat er veel oplossingen liggen bij groepen die nu vaak ondervertegenwoordigd zijn in het klimaatdebat. Pascalle: ‘Juist doordat vrouwen en jongeren hard worden geraakt door klimaatverandering hebben ze hele creatieve ideeën. Bijvoorbeeld clean cooking initiatieven, waar vrouwen in moeilijke omstandigheden toch proberen op een gezonde en milieuvriendelijke manier te koken. Bijvoorbeeld door kooktoestellen op ethanol te gebruiken in plaats van te koken op houtskool of petroleum.’
Pascalle ziet ook dat jongeren vaak vrijer denken, zonder te kijken vanuit gevestigde belangen. Aniek herkent dit ook. ‘We zien dat de mensen die nu aan de knoppen zitten veel meer denken in marges: hoe kunnen we het klimaatprobleem oplossen, maar toch onze levensstandaard behouden?’ Volgens Aniek is dit echter geen optie. ‘We moeten echt opofferingen maken, want onze huidige manier van leven is niet houdbaar. Jongeren zijn zich daar vaak van bewust en komen daarom juist met creatieve oplossingen.’
Pascalle noemt deelauto’s als voorbeeld: ‘Jongeren denken vanuit de gedachte: niet iedereen heeft een auto nodig, want je kunt ook auto’s lenen.’ Aniek knikt. ‘Jongeren zijn op dat gebied flexibeler. Als ik geen auto neem, hoe kan ik het dan oplossen?’ Dit soort sociale innovatie wordt volgens Aniek nog te vaak onderschat. ‘De focus ligt nu vaak op technologische innovatie, maar dit soort vragen over onze manier van leven zijn ook heel belangrijk. Ik merk ook dat juist jongeren en vrouwen veel met sociale innovaties bezig zijn en hier expertise in hebben.’
Vrouwenquotum
Vrouwen en jongeren moeten een grotere rol krijgen in het klimaatdebat. Maar hoe doe je dat? ‘Een manier die je vaak hoort is bijvoorbeeld een vrouwenquotum’, geeft Aniek aan. Toch werkt een quotum volgens haar alleen in een inclusieve organisatie waar de besluitvorming ook aansluit bij de manier waarop vrouwen willen werken. ‘Je kan wel zeggen: we zetten er gewoon twee vrouwen neer. Maar als de organisatie niet inclusief is, ben je die binnen een half jaar weer kwijt. Je moet eerst zorgen voor een inclusieve organisatie, voordat je diversiteit najaagt.’
Pascalle knikt: ‘Het is ook belangrijk om mannen hierbij te betrekken, want een deel van de oplossing zit bij mannen.’ Uiteindelijk hoopt Pascalle opgevolgd te worden door een man die juist vrouwenrechten belangrijk vindt. ‘Gendergelijkheid werkt namelijk niet alleen in het voordeel van vrouwen. Het zorgt ervoor dat de hele samenleving vooruitgaat. Dus een oproep aan mannen: gaat het gesprek over vrouwen? Zorg dat er dan ook vrouwen in de zaal zitten.’
Kritische vragen
Maar met alleen vrouwen over vrouwen praten werkt volgens Pascalle en Aniek ook niet. ‘Als Aniek en ik het hebben over klimaat en gender denken wij al snel in dezelfde box,’ geeft Pascalle als voorbeeld. ‘Hierdoor bestaat het risico dat wij radicaliseren van de grote groep, waardoor we deze volledig kwijt raken.’ Aniek en Pascalle vinden het daarom interessanter om met een diverse groep mensen in gesprek te gaan. Aniek: ‘Iedereen komt met zijn eigen perspectieven, gedachtes en expertises, waardoor je een hele andere discussie krijgt.’
Want juist kritische vragen zorgen volgens Pascalle en Aniek dat we verder komen. Aniek: ‘In het beste geval kom je tot een oplossing waar iedereen over heeft meegedacht. Een oplossing die voor iedere groep wel een beetje past.’ Pascalle knikt: ‘Je creëert zo automatisch meer draagvlak. Het is daarom zo belangrijk dat niet alleen de politiek nadenkt over de aanpak van klimaatverandering, maar ook de samenleving en het bedrijfsleven. Dit duurt langer, maar je komt er wel beter uit.’
Blik op de toekomst
Aniek hoopt dat degene die het hardst geraakt worden door klimaatverandering een centrale rol krijgen tijdens de klimaatconferentie in Egypte (COP27) en The Commission on the Status of Women (CSW) later dit jaar. ‘Het betrekken van jongeren en vrouwen is niet leuk voor erbij; we moeten ons realiseren dat we alleen zo aan effectieve oplossingen kunnen werken.’
Pascalle hoopt dat meer landen het voorbeeld van Nederland volgen. ‘Wij nemen altijd een jongere en iemand uit het maatschappelijk middenveld mee naar grote conferenties. Het zou mooi zijn als meer landen jongeren betrekken bij het gesprek over klimaat en gendergelijkheid centraal stellen in het klimaatbeleid.’