Nieuwsbrief Aanval op High Impact Crime

In 2009 werden de eerste schreden gezet in de strijd tegen de high impact crimes. Tien jaar geleden waren de overvallen namelijk zo fors toegenomen dat in opdracht van de toenmalige minister van  Justitie Ernst Hirsch Ballin de Taskforce Overvallen werd opgericht. In de daarop volgende jaren zijn we erin geslaagd het aantal overvallen terug te dringen van 2.898 in 2009 naar 1.142 in 2018. De HIC-aanpak werd gaandeweg een begrip. Ook straatroven, geweld, woninginbraken, heling schaarden zich onder de HIC-paraplu en profiteerden van de integrale werkwijze die bij de aanpak van overvallen zo veel succes had geboekt. En ook daar met resultaat: straatroven namen af van 8.390 in 2009 naar 3.532 vorig jaar, het geregistreerde geweld daalde van 105.365 in 2009 naar 72.597 in 2018 en de woninginbraken verminderden in aantal van 91.930 in 2012 naar 42.798 in 2018. Voor de afdeling HIC van het ministerie van Justitie en Veiligheid reden om met gepaste trots deze resultaten te vieren tijdens het congres ’10 jaar bestrijding van high impact crimes’, dat op 13 mei in de Rotterdamse Doelen plaatsvond. Het congres was een wervelende mix van toespraken van minister Ferd Grapperhaus, Taskforce-voorzitter Ahmed Aboutaleb en HIC-onderzoeker Cyrille Fijnaut, visuele flitspresentaties van de HIC-aanpak, achttien workshops en een informatiemarkt. Met meer dan 300 deelnemers was het bovendien een waardevolle netwerkdag voor alle professionals die zich dagelijks inzetten in de strijd tegen high impact crimes.

De subsidieregeling voor slachtoffers van overvallen is met 3 jaar verlengd. Wie in de periode van 1 januari 2019 tot en met 31 december 2021 slachtoffer is geworden van een woning- of bedrijfsoverval, kan een subsidie van maximaal € 1.000,- aanvragen bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Het geld is bestemd voor het treffen van maatregelen om herhaling van een overval te voorkomen. Slachtoffers van een overval lopen namelijk een grotere kans om opnieuw slachtoffer te worden van een overval. Preventieve maatregelen kunnen deze kans aanzienlijk verkleinen. Voorbeelden van preventieve maatregelen zijn: het vervangen van sloten, het aanbrengen van buitenverlichting en het plaatsen van camera’s. De subsidieregeling maakt deel uit van een breder pakket aan maatregelen voor de aanpak van overvallen. De regeling gaat, en dat is nieuw, ook gelden voor Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba).

De regels en voorwaarden voor het aanvragen van de subsidie zijn te vinden op https://www.schadefonds.nl/voorwaarden-subsidieregeling-overvallen/. Wie als slachtoffer van een overval daarnaast ernstige lichamelijk en/of psychisch letsel oploopt, komt mogelijk ook in aanmerking voor een ‘reguliere’ financiële tegemoetkoming van het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Deze tegemoetkoming vormt een erkenning van het onrecht en leed dat het geweldslachtoffer is aangedaan. Kijk voor meer informatie op https://www.schadefonds.nl/slachtoffer/.

De helft van de beelden van particuliere camerasystemen in Nederland blijkt ongeschikt voor het opsporen voor verdachten. Met de campagne 'Excellent Cameratoezicht' kunnen ondernemers hun eigen camerasystemen en -opstellingen nu gratis laten controleren door het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Dit nieuwe initiatief kan een extra impuls geven aan de aanpak van overvallen. Het aantal overvallen is sinds 2009 sterk gedaald, maar sinds eind vorig jaar is sprake van een lichte stijging. Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid concludeert hieruit dat we moeten blijven zoeken naar nieuwe wegen om de aanpak van overvallen te versterken. "Een overval is een afschuwelijk misdrijf met veel impact op slachtoffers. Helaas vinden er gemiddeld nog steeds drie overvallen per dag plaats. Met ‘Excellent Cameratoezicht’ hebben we de beschikking over een belangrijk nieuw, effectief wapen in de strijd tegen overvallen. Een verbetering van de kwaliteit van camerabeelden helpt enorm. Ik roep daarom de hulp van ondernemers in, om samen ervoor te zorgen dat de kwaliteit van die beelden toeneemt.” Ondernemers uit Noord-Holland zijn als eerste in aanmerking gekomen voor de gratis camerascan. Inmiddels wordt ‘Excellent Cameratoezicht’ ook elders in het land uitgevoerd. https://hetccv.nl/onderwerpen/cameratoezicht/excellent-cameratoezicht/

Dit najaar organiseert de afdeling HIC van het ministerie van Justitie en Veiligheid samen met de gemeenten Amsterdam en Rotterdam een expertmeeting over straatroven. Beoogd is te komen tot een nieuwe aanpak van dit fenomeen, in eerste instantie voor de steden Amsterdam en Rotterdam, waar meer dan de helft van het totale aantal straatroven wordt gepleegd. Meer informatie kan opgevraagd worden bij Karen van den Broek van de afdeling HIC: k.n.van.den.broek@minjenv.nl

Op 19 juni 2019 is voor het eerst in heel Europa op dezelfde aandacht besteed aan de preventie van woninginbraken tijdens de European Focus Day. In Nederland was de eerste editie met meer dan 25 evenementen en veel media-aandacht een groot succes. De aftrap werd verricht in Zoetermeer, waar burgemeester en tevens ambassadeur Aanpak Woninginbraken Charlie Aptroot zei trots te zijn op de sterke daling van het aantal woninginbraken in de afgelopen zes jaar. “Preventie is hierbij van groot belang geweest,” zei Aptroot. “De burger kan immers veel zelf doen om de kans op een inbraak te verminderen.” Sybren van der Velden, landelijk projectleider Woninginbraken en Heling bij de politie, prees het enthousiasme waarmee gemeenten, politie, CCV en het ministerie samengewerkt hebben om deze dag tot een succes te maken. Ook nu het aantal inbraken fors is afgenomen, blijft het van belang de aandacht voor de bestrijding van dit ingrijpende delict vast te houden. Behalve lokaal bij de deelnemende gemeenten was er ook landelijk in de media aandacht voor de European Focus Day met berichten in onder meer het Algemeen Dagblad, de Telegraaf, RTL Nieuws en Radio 5. De dag werd in Almere afgesloten door burgemeester Franc Weerwind, die in het bijzonder de preventieteams bedankte en zei onder de indruk te zijn van hun inzet voor de veiligheid in de stad. Een nieuwe traditie lijkt te zijn geboren: de derde woensdag van juni, European Focus Day. https://www.europeanfocusday.nl/

De Tweede Kamer heeft op 21 mei 2019 het wetsvoorstel Herwaardering strafbaarstelling actuele delictsvormen aangenomen. Hiermee zal ook artikel 311 van het wetboek van Strafrecht gewijzigd worden. Op dit moment staat een zwaardere straf op woninginbraken die tijdens de “voor de nachtrust bestemde tijd” gepleegd worden, dan voor woninginbraken die zich op klaarlichte dag voltrekken. Dit onderscheid in strafmaat komt met de beoogde wetswijziging te vervallen. Een mooi bijeffect is dat dan ook de voorbereidingshandelingen voor een inbraak overdag strafbaar worden. Het is al langere tijd een doorn in het oog van de politie dat zij overdag niet kunnen optreden tegen een persoon die zij met inbrekersgereedschap aanhouden. ’s Avonds kan dat wel. Het wetsvoorstel moet nog door de Eerste Kamer behandeld worden.

https://wetgevingskalender.overheid.nl/Regeling/WGK009129

In april 2019 zijn tien bijeenkomsten georganiseerd om senioren weerbaarder te maken tegen woninginbraken, babbeltrucs, phishing en andere vormen van online oplichting. Veilig en comfortabel willen wonen is immers van alle leeftijden. Een groot aantal partijen heeft bijgedragen aan het welslagen van de 10-daagse, variërend van politie, het ministerie van Justitie en Veiligheid en de brandweer tot banken, verzekeraars, telefoonaanbieders en seniorenorganisatie ANBO. In totaal hebben meer dan duizend senioren de bijeenkomsten bijgewoond.

https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/04/05/tien-bijeenkomsten-om-senioren-onder-andere-online-weerbaarder-te-maken

Naar schatting wordt 80% van de goederen gestolen om ze vervolgens te gelde te maken. Een belangrijk kanaal waarlangs gestolen spullen hun afnemers vinden, is de branche van opkopers van tweedehands goederen. Het frustreren van deze afzetmarkt vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de bestrijding van high impact crimes. Zonder heler immers geen steler. Opkopers zijn wettelijk verplicht een inkoopregister bij te houden waarin ze de opgekochte goederen en de naam en het adres van de aanbieder moeten noteren (art. 437Sr). Sinds enkele jaren is hiervoor een digitale variant, het Digitaal Opkopers Register (DOR), beschikbaar. Door de koppeling van het DOR met de database Stop Heling met aangiftes van diefstal, ontstaan automatisch treffers zodra een gestolen goed bij een opkoper wordt aangeboden. Inmiddels werken 5.731 opkopers in 308 gemeenten met het DOR. In de database van Stop Heling zitten 1.395.528 aangiftes van gestolen goederen. De Top-10 wordt door fietsen aangevoerd.

De Week van de Veiligheid, die van 7 tot en met 13 oktober 2019 plaatsvindt, zal dit jaar in het teken staan van de aanpak van heling. Politie en gemeenten, burgers en bedrijven zetten zich dan gezamenlijk in om te voorkomen dat gestolen goederen doorverkocht worden en dragen zo bij aan het terugdringen van overvallen, straatroven, inbraken en andere diefstallen. Politie en gemeenten kunnen bijvoorbeeld nieuwe opkopers aansluiten op het DOR en bestaande opkopers controleren op de naleving van de registratieplicht. Specifiek voor de boa’s is er een e-learning opkoperscontrole beschikbaar. Burgers kunnen extra aangemoedigd worden hun waardevolle eigendommen te registreren en op Stop Heling te checken of een aangeboden tweedehands goed bij de politie als gestolen geregistreerd staat. En ook voor ondernemers biedt het thema mooie aanknopingspunten, bijvoorbeeld door extra promotie van de registratie van nieuwe aankopen in de Stop Heling app, het weren van ongewenste handel in tweedehands goederen in horeca of het registreren van eigen waardevolle bedrijfseigendommen zodat deze makkelijker te traceren zijn na een bedrijfsinbraak, ladingdiefstal of interne fraude. https://deweekvandeveiligheid.nl

Het lesprogramma Wie grijpt in? is bij wijze van proef uitgebreid met het thema ‘democratische rechtsstaat’. Doel is leerlingen de basiswaarden en inrichting van de Nederlandse rechtsstaat te leren, ondemocratische waarden en wantrouwen tegen de rechtsstaat bespreekbaar te maken en jongeren te stimuleren zelf een actieve en kritische burger te worden. Wie grijpt in? is een lesprogramma van het Openbaar Ministerie en Diversion voor middelbare scholen, waarbij in een cyclus van drie lessen met leerlingen gesproken wordt over onderwerpen als geweld, afpersing, discriminatie, naaktfoto’s versturen en andere strafbare feiten waarmee jongeren te maken kunnen krijgen. Ook een officier van justitie schuift aan bij een les en gaat in dialoog met de jeugd over de grenzen aan gedrag. Het nieuwe thema is in de tweede helft van het schooljaar 2018-2019 uitgetest. Hoewel er hier en daar nog iets gesleuteld kan worden aan de opzet, zijn de reacties nu al heel positief. Een leerling aan het einde van de les: “Het is niet perfect in Nederland, maar het is ook zo moeilijk om het met iedereen eens te worden. Ik bedoel: kijk, wij worden het hier in de klas niet eens met elkaar. Laat staan in een heel land.” Meer informatie kan verkregen worden bij Machteld van Barchjansen: m.van.barchjansen@om.nl

Tijdens het Algemeen Overleg over Verkeersveiligheid op 13 juni 2019 heeft de Tweede Kamer onder meer aandacht besteed aan de inzet van de Alcoholmeter na rijden onder invloed. De Alcoholmeter is een enkelband die via zweet continu meet of, wanneer en hoeveel alcohol is gedronken. De afgelopen twee jaar is de Alcoholmeter in een pilot beproefd bij personen die een (gewelds)delict onder invloed hebben gepleegd en daarvoor veroordeeld zijn tot een alcoholverbod danwel verplichte of vrijwillige  urinecontroles in het kader van reclasseringstoezicht. Voor de controle op het gebruik van alcohol lijkt de Alcoholmeter een betrouwbaar instrument. Bovendien vormt het een motiverende stok achter de deur om geen alcohol te drinken. Met 97,5% in 2017 en 92,4% in 2018 blijkt een groot aantal veroordeelden nuchter te blijven in de periode dat ze de enkelband dragen. Meer informatie kan opgevraagd worden bij Anne Hoeksema, a.hoeksema@svg.reclassering.nl.

Na twee jaar ‘schakelen’ heeft het Schakelteam personen met verward gedrag zijn opdracht vorig jaar afgerond. De opvolger van het Schakelteam is het Verbindend Landelijk OndersteuningsTeam (VLOT), dat de samenwerking tussen ketenpartners wil bevorderen en tevens gemeenten en regio’s vraaggericht zal ondersteunen. VLOT bestaat uit een regionaal ondersteuningsteam met regioadviseurs en een landelijk kernteam. De regioadviseurs ondersteunen gemeenten bij de implementatie van een persoonsgerichte aanpak voor kwetsbare personen. Het kernteam, waarin de ministeries van VWS, BZK en JenV en de VNG participeren, richt zich op het verbinden van de landelijke programma’s, het agenderen van signalen, monitoring en kennisdeling. Als landelijk portefeuillehouder en bestuurlijk aanspreekpunt treden de Rotterdamse wethouder Sven de Langen en burgemeester Liesbeth Spies van Alphen aan den Rijn op. Meer informatie over VLOT, de landelijke portefeuillehouders en de regionale ondersteuners is te vinden op https://vng.nl/artikelen/over-het-verbindend-landelijk-ondersteuningsteam-vlot.

Er komt een nieuwe aanpak voor personen met een (ernstige) psychiatrische aandoening en bij wie tevens sprake is van een hoog veiligheidsrisico. Onderdeel van de aanpak vormt het opstellen van regionale Top X lijsten. Voor personen in deze Top X komen - op basis van gedegen risicoanalyse - persoonsgerichte maatregelen beschikbaar. In 2019 wordt een risicotaxatie-instrument ontwikkeld dat zowel in het zorg- als in het veiligheidsdomein gebruikt kan worden. Een goede informatie-uitwisseling tussen partners uit deze beide domeinen is daarbij van groot belang. De persoonsgerichte aanpak bouwt voort op de ervaringen die acht Zorg- en Veiligheidshuizen de afgelopen tijd hebben opgedaan in het geval van complexe casuïstiek, zoals ook bij de aanpak van personen met ernstig verward gedrag en een hoog veiligheidsrisico. Deze groep kan zich vaak alleen met langdurige ondersteuning en een wisselende behoefte aan steun op de verschillende leefgebieden handhaven in de huidige maatschappij. Dit vergt een goede afstemming en informatie-uitwisseling tussen de betrokken partners, waaronder  gemeenten, woningcorporaties, politie, OM en zorgpartners. De persoonsgerichte aanpak moet ook aansluiten bij de zogeheten ketenveldnorm, die beoogt passende zorg te bieden aan mensen met gevaarlijk, agressief en ontwrichtend gedrag, maar die geen strafrechtelijke titel (meer) hebben. Dankzij de ketenveldnorm kunnen zorgverzekeraars en zorgaanbieders ook na afloop van een strafrechtelijke titel menskracht en middelen inzetten zolang als nodig is voor de betrokken persoon. Tijdig afschalen als minder zorg nodig is én opschalen in het geval van terugval zijn cruciaal. Op dit moment lopen er vier pilots om ervaring op te doen en daarmee de ketenveldnorm gereed te maken voor landelijke implementatie in 2020 (www.continuiteitvanzorg.nl). Voor informatie of ondersteuning bij het ontwikkelen van een persoonsgerichte aanpak kunt u terecht bij Monique van der Werf: mvan.der.werf1@minjenv.nl.

Uit de onlangs verschenen Recidivemonitor HIC blijkt dat plegers van high impact crimes een actieve dadergroep vormen en vaak al op jonge leeftijd beginnen met crimineel gedrag. Een aanzienlijk deel van hen is minderjarig ten tijde van de eerste strafzaak. Dat geldt nog in sterkere mate voor straatrovers. Vroegtijdig ingrijpen is voor deze groep daarom van groot belang. De Recidivemonitor signaleert ook een trendbreuk in de ontwikkeling van recidive. Waar tot 2013 de recidive afnam, is in 2014 en 2015 sprake van een stagnatie of zelfs van een stijging. Blijvende aandacht voor de bestrijding van high impact crimes blijft mede daarom van belang. https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/2786d-recidive-onder-daders-van-high-impact-crimes-veroordeeld-in-2002-2015.aspx

De nieuwsbrief Aanval op HIC is een uitgave van de afdeling High Impact Crimes van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De afdeling richt zich op de bestrijding van de high impact crimes overvallen, straatroven, woninginbraken en geweld en werkt hierbij nauw samen met publieke en private partijen. De aanpak bestaat uit een combinatie van repressieve en preventieve maatregelen, maar ook uit flankerend beleid zoals de bestrijding van heling en de ontwikkeling van persoonsgerichte interventies. Daarnaast coördineert de afdeling de departementale aanpak van personen met een ernstige psychiatrische aandoening die een hoog veiligheidsrisico vormen voor de samenleving.