Maatregelen voor betaalbare en duurzame energie

Energieprijs hangt af van verschillende factoren

De overheid werkt aan een duurzaam en betaalbaar energiesysteem. De prijs van energie in Nederland hangt onder meer af van:

• energieprijzen op de internationale markt;
• hoe hoog de belasting op energie is;
• verandering in de vraag naar energie, bijvoorbeeld door het verduurzamen en isoleren van huizen en gebouwen;
• de hoogte van de kosten om het stroom- en gasnet te bouwen en onderhouden;
• geopolitieke factoren, zoals oorlogen.

Meer duurzame energie, bijvoorbeeld via windparken of zonnepanelen, maakt Nederland minder gevoelig voor prijsstijgingen van fossiele energie, zoals olie en gas. 

Maatregelen om energieverbruik te verduurzamen en betaalbaar te houden

De overheid neemt verschillende maatregelen om energie duurzaam te maken en betaalbaar te houden:

• Sinds 2020 gaat de energiebelasting op elektriciteit stap voor stap omlaag. En die op aardgas omhoog. Zo wil de overheid het gebruik van duurzame energie aantrekkelijker maken.
• In 2025 gingen de belastingtarieven op aardgas en elektriciteit iets omlaag. 
• Via het Tijdelijk Noodfonds Energie kregen kwetsbare huishoudens in 2025 hulp om de energierekening te kunnen betalen. De overheid werkt aan een publiek energiefonds, om kwetsbare huishoudens te helpen met financiële steun en structurele verduurzaming van de woning. 
• Huishoudens kunnen met de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) subsidie aanvragen om de woning te verduurzamen. Bijvoorbeeld met glas, dak- of spouwmuurisolatie of een (hybride) warmtepomp. Daarmee kan de energierekening structureel omlaag. Particulieren en verenigingen van eigenaren (vve’s) kunnen tegen gunstige voorwaarden een lening afsluiten bij het Nationaal Warmtefonds. Dit is voor het deel dat niet door de ISDE wordt gedekt.
• Het btw-tarief op zonnepanelen voor woningen is sinds 1 januari 2023 0% Huishoudens die zelf opgewekte stroom gebruiken, verminderen zo de energiekosten. 
• Huishoudens kunnen samen een energiecoöperatie vormen of meedoen aan een coöperatie in de buurt. Bijvoorbeeld om gezamenlijk zonne-energie op te wekken. Zij kunnen daarbij gebruikmaken van de Subsidieregeling coöperatieve energieopwekking (SCE). Op deze manier kunnen buurten samenwerken aan betaalbare en duurzame energie.
• Naast de ISDE kunnen verhuurders ook subsidie krijgen uit de Subsidieregeling verduurzaming en onderhoud huurwoningen (SVOH). Voor vve’s is er als aanvulling op de ISDE de Subsidieregeling verduurzaming voor verenigingen van eigenaars (SVVE).
• Ook kunnen huishoudens, bedrijven en instellingen de energierekening verlagen door minder energie te gebruiken. Wat niet verbruikt wordt, hoeft ook niet betaald te worden. Dat geldt ook voor de kosten die Nederland in totaal heeft aan energie. 

Betaalbare energierekening

De gemiddelde energierekening voor huishoudens gaat tussen 2020 en 2030 omhoog. Dit komt vooral door de stijgende nettarieven (kosten van de netbeheerder) en leveringskosten (energiekosten).

Energiebelasting omlaag

Naast nettarieven en leveringskosten betalen huishoudens ook energiebelasting. De gemiddelde betaalde energiebelasting nam van 2020 tot 2025 af. Het kabinet neemt namelijk sinds 2020 verschillende maatregelen om huishoudens te compenseren voor de hoge energierekening. Het belastingtarief voor elektriciteit neemt al jaren af. Voor gas is er in 2025 een verlaging geweest. 

Tot en met 2030 neemt de energiebelasting nauwelijks toe. Het blijft ongeveer 10% van de energierekening. Over de gehele energierekening wordt ook 21% BTW betaald. Na 2027 wordt de energiebelasting voor huishoudens met zonnepanelen wel hoger doordat de salderingsregeling wordt afgeschaft.  

De gemiddelde energierekening en energiebelasting in 2020 en 2025 zijn te zien in onderstaande afbeelding:

Investeren in duurzame energie kost tijd

De overheid werkt aan een energiesysteem dat in 2050 geen CO₂ meer uitstoot. Dit kost tijd en heeft invloed op de energiekosten.

• Netbeheerders leggen de komende jaren extra elektriciteitskabels aan om energie uit zonneparken en windparken op zee en op land te vervoeren en om te zorgen dat er voldoende stroom beschikbaar is voor (nieuwe) woningen en bedrijven. Hierdoor maken netbeheerders meer kosten. Daardoor stijgen de netbeheerkosten. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) stelt jaarlijks vast  hoeveel netbeheerders maximaal in rekening mogen brengen.
• De overheid wil het stroomnet sneller uitbreiden en slimmer gebruiken. Bijvoorbeeld door  snellere vergunningsprocedures, energiebesparing en betere verspreiding van het energieverbruik over de dag. Hierdoor is er minder uitbreiding van het stroomnet nodig. 
• De komende jaren worden meer warmtenetten aangelegd en bestaande netten uitgebreid. De ACM stelt jaarlijks de maximale prijs van stadsverwarming vast. Op dit moment wordt dit gedaan aan de hand van de gemiddelde gasprijs. Met de nieuwe Warmtewet wordt dit aangepast en de bescherming van consumenten uitgebreid. Dit wetsvoorstel is aangenomen door de Tweede Kamer. De Eerste Kamer moet hierover nog beslissen. 
• Het aantal lokale projecten voor duurzame energie neemt toe. Soms hebben deze nog niet de ruimte om te groeien. Met de nieuwe Energiewet wordt het mogelijk om vergunningsvrij terug te leveren aan huishoudens binnen een energiecoöperatie. De Energiewet zorgt voor een betere positie van huishoudens binnen de energietransitie en voor groeimogelijkheden voor lokale initiatieven. De Energiewet wordt  momenteel behandeld in de Tweede Kamer.

Extra hulp voor kwetsbare huishoudens om energiearmoede tegen te gaan

De overheid wil kwetsbare groepen extra helpen om energie betaalbaar te houden. Naast het Tijdelijk Noodfonds Energie krijgen kwetsbare huishoudens via hun gemeente hulp om energiearmoede tegen te gaan. Bijvoorbeeld via energiecoaches en klusteams. Gemeenten kregen in 2022 en 2023 in totaal € 550 miljoen. Zij hebben tot en met 2027 om dit geld in te zetten om kwetsbare huishoudens te helpen. 

Het kabinet wil dat energie niet alleen betaalbaar blijft, maar ook beter te begrijpen is voor iedereen. Daarom veranderen er in 2026 een paar belangrijke dingen:

• Duidelijkere energierekening

  Mensen moeten op hun energierekening goed kunnen zien waar ze voor betalen. Ook moeten ze makkelijker een nieuw energiecontract kunnen kiezen. Vanaf 1 januari 2026 moet elke energierekening daarom een kort overzicht hebben met de belangrijkste informatie. De tekst op de rekening moet in gewone, begrijpelijke taal zijn.

• Betere hulp bij betalingsproblemen

  Mensen die hun energierekening niet kunnen betalen, krijgen extra bescherming. De regels die nu gelden blijven bestaan, maar worden in 2026 op sommige punten verbeterd. Zo mogen energieleveranciers en gemeenten straks makkelijker informatie delen. Mensen kunnen dan sneller hulp krijgen bij schulden.

• Lagere borg bij nieuw energiecontract

  Bij een nieuw energiecontract moeten klanten soms een borg (waarborgsom) betalen. Deze borg moet redelijk zijn en passen bij iemands persoonlijke situatie. Vanaf 2026 mag de borg niet meer zijn dan één derde van de geschatte jaarrekening. Dat is een stuk lager dan nu. Nu is het vaak 6 keer het maandbedrag.