Maatregelen voor meer en betere bibliotheken
De laatste jaren hebben overheden bezuinigd op bibliotheken. Veel wijken en dorpen hebben geen bibliotheek meer, of alleen een afhaalpunt voor boeken. Het kabinet wil dat elke gemeente een volwaardige bibliotheek heeft. Gemeenten krijgen daarvoor extra geld en vanaf 2025 ook een wettelijke taak (zorgplicht).
Door de bezuinigingen moeten inwoners van steden en dorpen steeds verder reizen om een bibliotheek te bezoeken. Niet alle gemeenten hebben een volwaardige openbare bibliotheek. En in verschillende wijken en dorpen is alleen nog een afhaalpunt voor boeken, of stopt alleen een bibliotheekbus (bibliobus). Veel bibliotheken hebben te weinig ruimte of personeel of te weinig boeken, tijdschriften, muziek of games.
Openbare bibliotheken staan door bezuinigingen onder hoge druk, zo bleek in 2019 uit de evaluatie van de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob).
Iedereen een volwaardige bieb in de buurt
Iedere inwoner moet volgens het kabinet binnen een redelijke afstand toegang hebben tot een volwaardige openbare bibliotheek. Dat schrijft staatssecretaris Uslu in de Kamerbrief over het versterken van het stelsel van openbare bibliotheken.
Openbare bibliotheek bevordert persoonlijke ontwikkeling
De bibliotheek levert een bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Bijvoorbeeld door laaggeletterdheid te bestrijden. Of door ervoor te zorgen dat mensen meer gaan lezen. Ook stopt leren niet na de afronding van het onderwijs, maar gaat het een leven lang door. Daar levert de bibliotheek ook een bijdrage aan. De overheid heeft een rol bij het toegankelijk maken van bronnen en informatie via de openbare bibliotheek.
Volwaardige bibliotheek biedt 5 maatschappelijke functies
Bibliotheken zijn er niet alleen om boeken uit te lenen, maar ook om voor bijvoorbeeld taalcursussen en computertrainingen voor beginners. En om culturele activiteiten, voorleesmiddagen, inloopkoffie of belastingspreekuren te organiseren. Volgens de Bibliotheekwet, officieel de Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen (WSOB), hebben bibliotheken 5 maatschappelijke functies of taken:
- kennis en informatie beschikbaar stellen
Bijvoorbeeld door boeken uit te lenen, een informatiepunt digitale overheid in te richten, en informatiebijeenkomsten te organiseren over gezondheid, vrijwilligerswerk of duurzaamheid. - mogelijkheden bieden voor ontwikkeling en educatie
Bijvoorbeeld door taaltrainingen te geven aan volwassenen die niet goed kunnen lezen en schrijven, of om op lagere scholen een les over mediawijsheid te geven, bijvoorbeeld om nepnieuws te herkennen. - stimuleren om te lezen
Bijvoorbeeld door leesclubs op te zetten, voorleesmiddagen te organiseren of door ouders en medewerkers van kinderdagverblijven te stimuleren om voor te lezen. - ontmoetingen en debatten organiseren
Bijvoorbeeld door een themacafé, lunch, quiz of markt te organiseren of het organiseren van verkiezingsdebatten. - mensen laten kennismaken met kunst en cultuur
Bijvoorbeeld door lezingen, exposities, films, concerten, stadswandelingen, workshops en voorstellingen te organiseren.
Maatregelen voor meer volwaardige bibliotheken in de buurt
Om te zorgen dat iedereen een volwaardige bibliotheek op redelijke afstand krijgt, neemt het kabinet onder andere de volgende maatregelen:
- Extra geld voor bibliotheken in gemeenten die dit het hardst nodig hebben
Gemeenten krijgen in 2023 € 17,6 miljoen van de Rijksoverheid voor bibliotheken en in 2024 € 38,4 miljoen. Dit extra geld gaat in de eerste plaats naar gemeenten die geen bibliotheek hebben. Ook gemeenten waar de inwoners lang moeten lopen of fietsen om bij de bieb te komen krijgen voorrang. Net als gemeenten met veel inwoners met bijvoorbeeld een laag inkomen, of die moeite hebben met lezen.
Gemeenten kunnen in 2023 en 2024 geld aanvragen voor een nieuwe of betere bibliotheek, via de Regeling eenmalige specifieke uitkeringen lokale bibliotheekvoorzieningen. Gemeenten kunnen aanvragen indienen bij de Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I).
De bijzondere gemeenten die samen Caribisch Nederland vormen krijgen in 2023 en 2024 jaarlijks € 2 miljoen voor hun bibliotheken. Deze gemeenten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba, maken hierover dit jaar apart afspraken met de Rijksoverheid.
- Wettelijke zorgplicht gemeenten voor genoeg volwaardige bibliotheken
De zorgplicht voor gemeenten en provincies wordt met de wetswijziging in 2026 van kracht. Het kabinet wil deze zorgplicht zetten in de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob). De Tweede Kamer vroeg in 2022 om voor iedereen een volwaardige bibliotheek te garanderen in een motie van Kamerlid Mohandis. Vanaf 2025 krijgen gemeenten jaarlijks € 58,7 miljoen van de Rijksoverheid voor bibliotheken. - Meer boeken online
De komende jaren wil de Rijksoverheid ook de online bibliotheek uitbreiden. Dat schrijft staatssecretaris Uslu in de Kamerbrief over het versterken van het stelsel van openbare bibliotheken. - Meer geld om lezen op scholen te bevorderen
Om te zorgen dat meer leerlingen gaan lezen komt er extra geld voor de Bibliotheek op School. Dat schrijft staatssecretaris Uslu in de Kamerbrief over het versterken van het stelsel van openbare bibliotheken.
De Bibliotheek op School wil kinderen helpen om plezier te ontdekken in lezen, zowel op school als thuis. Maar ook om beter te lezen, nieuwe woorden te leren, en kritisch en bewust met media om te gaan.