Rol van de overheid bij staatsdeelnemingen
De overheid draagt als aandeelhouder bij aan de bewaking van publieke belangen van staatsdeelnemingen. Ook ziet de overheid erop toe dat de staatsdeelneming het geïnvesteerde maatschappelijke vermogen op een verantwoorde manier beheert.
De overheid heeft als aandeelhouder dezelfde mogelijkheden en bevoegdheden als iedere andere aandeelhouder. Hij verschaft kapitaal (eigen vermogen) en heeft daarmee zeggenschap in de onderneming. De overheid richt zich bij de uitoefening van zijn bevoegdheden op de volgende onderwerpen:
Strategie
De aanpak van de onderneming moet in lijn zijn met het publieke belang. De overheid wil als aandeelhouder daarom goed meedenken over de totstandkoming of wijziging van de aanpak.
Doelmatigheid en rendement
Het bestuur van de onderneming is verantwoordelijk voor een gezond rendement. De aandeelhouder staat op afstand, maar kan het bestuur wel disciplineren. Bijvoorbeeld door een normrendement vast te stellen en realisaties structureel te volgen. Het kabinet werkt met een rendementsdoelstelling die per deelneming wordt bepaald.
Vermogenspositie en beheer
De overheid ziet toe op de vermogenspositie van de deelnemingen. Dit gebeurt op basis van rapportages over de financiële situatie van de staatsdeelnemingen. De overheid stelt als aandeelhouder de jaarrekening, het dividendbeleid en de jaarlijkse dividenduitkering van de deelneming vast.
Investeringen
De overheid heeft als aandeelhouder een goedkeuringsrecht bij grote investeringen. Zoals een aandelenbelang nemen of afstoten. En ook bij investeringen die nieuw of bepalend zijn voor de koers van een staatsdeelneming. De overheid wil daarnaast in de statuten van de onderneming vastleggen boven welke drempels investeringen moeten worden goedgekeurd door de aandeelhouder(s). Is de waarde van een bedrijfsonderdeel meer dan 1/3e van het balanstotaal? Dan moeten aandeelhouders het goedkeuren als een deelneming bij NV's een bedrijfsonderdeel overneemt of afstoot. Dit staat in de wet.
Benoemingen
Elke onderneming moet goede bestuurders en commissarissen hebben. Daarnaast moeten de raad van bestuur en raad van commissarissen divers en evenwichtig samengesteld zijn. De overheid als aandeelhouder is daarom actief betrokken bij benoemingen. Die betrokkenheid start zo vroeg mogelijk in het proces. Geschiktheid van commissarissen en bestuurders wordt beoordeeld op bepaalde kennis, ervaring, persoonlijke kwaliteiten en maatschappelijke betrokkenheid.
Beloningsbeleid bestuurders en vergoedingen commissarissen
De algemene vergadering van aandeelhouders stelt het beloningsbeleid van het bestuur vast. Dit gebeurt meestal op voorstel van de raad van commissarissen. De overheid als aandeelhouder stelt de kaders vast. Binnen deze kaders kan de raad van commissarissen een passende en verantwoorde beloning toekennen aan bestuurders.
Corporate governance
De staatsdeelnemingen moeten opereren volgens de Nederlandse Code Corporate Governance. Dit is een gedragscode met meer dan 100 voorschriften over het bestuur van ondernemingen. Onder andere over de taak en werkwijze van bestuurders en commissarissen. Staatsdeelnemingen moeten de code toepassen of uitleggen waarom de onderneming de code op onderdelen niet toepast.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
De Rijksoverheid wil als aandeelhouder dat staatsdeelnemingen een voorbeeld zijn op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bijvoorbeeld door bij te dragen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Ook stellen de deelnemingen MVO-doelen op voor milieu, veilige werkomgeving, mensenrechten en/of anti-corruptie. Als aandeelhouder spreekt de Rijksoverheid met de deelnemingen over deze doelstellingen en rapporteert hierover in het Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen.