Veel fiscale regelingen scoren negatief op verschillende evaluatiecriteria
Aanbeveling: neem deze onder de loep
Uit onderzoek van het Ministerie van Financiën naar 116 fiscale regelingen is gebleken dat 11 van de 73 onderzochte regelingen op een efficiënte manier bijdragen aan het beoogde doel. Tegelijkertijd is een deel van de regelingen ingehaald door de tijd of erg complex voor de Belastingdienst of belastingplichtigen. Fiscale regelingen – een uitzondering of korting op te betalen belastingen - zorgen voor complexiteit in het belastingstelsel en omvangrijke uitvoerings- en handhavingskosten. In het ambtelijk rapport Aanpak fiscale regelingen wordt geadviseerd kritisch te kijken naar regelingen die slecht scoren op één of meerdere criteria.
Scores regelingen
In het onderzoek zijn 116 fiscale regelingen tegen het licht gehouden. Al deze maatregelen hebben een bijzonder doel en zorgen er vaak voor dat er maatwerk geleverd kan worden voor een specifieke doelgroep, die hierdoor minder belasting hoeven te betalen. Het gaat dan bijvoorbeeld om vrijstellingen, kortingen of een verlaagd tarief. Dit is begrijpelijk vanuit het maatschappelijke doel, maar deze regelingen leiden tot een steeds ingewikkelder belastingstelsel. Dit komt doordat elke uitzondering ook tot meer complexiteit leidt. Daarnaast leiden fiscale regelingen tot lagere belastinginkomsten. In 2023 is er met de fiscale regelingen samen totaal € 150 miljard gemoeid, dit is ongeveer 40% van de totale belasting- en premie-inkomsten van de overheid. In het onderzoek hebben ambtenaren van het Ministerie van Financiën fiscale regelingen beoordeeld op de volgende vier criteria:
- Doet de regeling wat beoogd is (doeltreffendheid) en gaat dat op efficiënte manier (doelmatigheid);
- Is er een onderbouwing voor ingrijpen door de overheid;
- Is er sprake van complexiteit in de uitvoering en handhaving;
- Kost het (te veel) moeite om voordeel van de regeling te hebben (doenvermogen)?
Van de 73 regelingen waar evaluatierapporten voor beschikbaar zijn, blijkt dat het van 41 regelingen onzeker is of deze doeltreffend en doelmatig zijn. Van 21 regelingen blijkt dat deze niet doeltreffend en doelmatig zijn. Naast doeltreffendheid en doelmatigheid is ook gekeken naar de reden waarom een regeling in het leven geroepen is. Bij 17 regelingen bleek er geen onderbouwing voor overheidsingrijpen (meer) te zijn en bij 33 regelingen is dit onzeker. Onderzoekers hebben ook gekeken naar de uitvoerbaarheid van de regelingen. Hieruit bleek dat 24 regelingen uitvoeringstechnisch zeer ingewikkeld zijn voor de Belastingdienst en dat 11 regelingen een groot beroep doen op het doenvermogen van belastingplichtigen. Dit betekent dat het voor mensen (te) veel moeite kost om in actie te komen om voordeel van de regeling te hebben, zelfs wanneer ze goed geïnformeerd zijn.
Aanbevelingen
In het rapport wordt aanbevolen terughoudend te zijn met nieuwe fiscale regelingen en kritisch te kijken naar regelingen die slecht scoren op één of meerdere criteria. Voor nieuwe regelingen kan dit het beste door het toetsingskader voor fiscale regelingen zorgvuldig toe te passen. Voor bestaande fiscale regelingen die slecht scoren is het advies om kritisch te kijken of de regelingen verbeterd kunnen worden of kunnen worden versoberd danwel afgeschaft. Ook wordt geadviseerd om waar relevant de doelstellingen van bestaande regelingen te actualiseren, omdat van een aantal fiscale regelingen de doelstelling inmiddels achterhaald is of onvoldoende concreet is geformuleerd.
Vervolg
Dit onderzoek is uitgevoerd door het Ministerie van Financiën in samenwerking met andere departementen, omdat een deel van de regelingen beleidsmatig onder hun verantwoordelijkheid valt. Daarnaast heeft het onderzoeksbureau SEO de onderzoeksmethode en de uitkomsten van het onderzoek bekrachtigd, zodat de onafhankelijkheid en kwaliteit van het onderzoek gewaarborgd zijn.
Dit ambtelijk rapport is onderdeel van de aanpak van fiscale regelingen, waarmee het kabinet het belastingstelsel eenvoudiger wil maken. De resultaten uit de internetconsultatie van eerder dit jaar, zijn ook in dit rapport meegenomen. Het kabinet zal de uitkomsten van het rapport bestuderen en wil na de zomer met een reactie op het rapport komen.