Toespraak minister Brekelmans bij het netwerk Jonge Atlantici
De minister van Defensie hield een toespraak bij Jonge Atlantici, een netwerk voor jonge professionals en studenten geïnteresseerd in internationale veiligheids-vraagstukken en geopolitiek.
Goedenavond,
‘Veiligheid in verandering’ – dat is vanavond het thema. Met als ondertitel: ‘Nederland in het huidige dreigingslandschap’.
Dat zijn zorgvuldig gekozen woorden, en zo ken ik de Jonge Atlantici ook. En zo’n avond is ook wel eens prettig, in een tijd waarin het politieke debat er vaak zo ongenuanceerd aan toe gaat.
Maar ik zou het gesprek vanavond toch wat scherper willen neerzetten: onze veiligheid is niet alleen in verandering; onze veiligheid staat op het spel. Voor het eerst in meer dan 80 jaar is het de vraag of jullie en ik in dezelfde vrijheid en veiligheid zullen leven als de generaties vóór ons.
Nu ben ik op dit soort gelegenheden meestal niet de grootste sfeermaker, maar ik heb ook een positieve boodschap. En ook die wil ik vanavond met jullie bespreken.
Maar eerst: verandering. Om daar meer gevoel bij te krijgen, neem ik jullie graag mee naar de tijd dat ik zo oud was als jullie, circa 15 jaar geleden. Het wereldbeeld van mijn generatie is gevormd door de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten. 2 Vliegtuigen boorden zich in het World Trade Center in New York, een 3e vloog in het Pentagon en een 4e stortte neer in Pennsylvania.
Bijna 3000 mensen verloren het leven. Voor het eerst in de geschiedenis riep een land – de Verenigde Staten – artikel 5 van het NAVO-verdrag in: een aanval op één is een aanval op allen. Gezamenlijk trokken NAVO-landen ten strijde tegen Al-Qaida in Afghanistan, en daarna kwam de strijd tegen de as van het kwaad in Irak.
Na mijn studie economie in Tilburg wilde ik geopolitiek beter doorgronden en besloot daarom in 2008 een extra master Global Politics aan de London School of Economics te doen. Het belangrijkste vak heette: ‘From Empire to Globalisation’. Het vatte de tijdgeest van toen perfect samen. De gedachte was dat de geschiedenis zich had gekenmerkt door imperialisme: rijken die elkaar bevochten, die groter en machtiger wilden worden door oorlog en verovering.
Maar dat tijdperk, zo dachten we toen, lag achter ons. Wij leefden in een nieuw tijdperk: dat van globalisering. Een wereld, waarin landen en mensen steeds meer met elkaar verbonden zouden raken. Waarin culturen dichter bij elkaar zouden komen en belangen steeds meer met elkaar zouden samenvallen. De krijgsmacht – die werd ingezet voor vredesmissies en het bestrijden van terreurnetwerken, in landen ver bij ons vandaan.
En kijk waar we nu staan. Anno 2025 zijn oorlog, machtspolitiek en imperialisme weer helemaal terug. Het zijn allerminst verhalen uit geschiedenisboeken – het is de harde realiteit. Ook hier, in ons vrij en veilig geachte Europa.
Jullie geopolitieke wereldbeeld is niet gevormd door Nine-Eleven, maar door 24 februari 2022: de dag van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne. Sindsdien zien we een ouderwetse grondoorlog met loopgraven, maar ook dagelijks raketten, drones en artillerie die onschuldige burgers treffen. Agressie, bedoeld om de Oekraïners te breken en – net als vroeger – land te veroveren om groter en machtiger te worden. Dit is een oorlog die we, in deze omvang en zo dicht bij huis, sinds de oprichting van de NAVO in 1949 niet hebben meegemaakt.
En ja, we horen dit jaar vaak het woord ‘vrede’. Trump en Poetin die elkaar in Alaska ontmoeten… Een zware delegatie van Europese leiders in Washington… Maar als we kijken naar Poetins daden, dan zien we louter escalatie. Poetin spot met de internationale diplomatie.
Rusland voert doorlopend massale luchtaanvallen uit, met honderden drones en diverse raketten. Naast allerlei burgerslachtoffers zijn inmiddels ook een EU-kantoor beschadigd en het Oekraïense regeringsgebouw getroffen. Op 10 september was er een ongekende schending van het Poolse luchtruim. Maar liefst 19 Russische drones staken een NAVO-grens over. En afgelopen vrijdag 3 Russische vliegtuigen die het luchtruim in Estland schonden.
Nu ben ik ongelofelijk trots op onze Nederlandse F35-vliegers. Samen met NAVO-bondgenoten wisten zij meerdere drones neer te halen. Een prestatie van formaat. Maar laat ik helder zijn: dit was buitengewoon ernstig. Voor het eerst in haar bestaan heeft de NAVO boven eigen grondgebied doelwitten uitgeschakeld. Het is een teken van een trend waar we al langer voor waarschuwen.
De imperiale ambities van Poetin reiken verder dan Oekraïne. Hij wil de invloedssfeer van de Sovjet-Unie herstellen en het westen verdelen. Rusland rekruteert alleen maar meer soldaten en schaalt de militaire industrie verder op. Nu al is Rusland strategische voorraden aan het uitbreiden, ze produceren meer dan ze nodig hebben in Oekraïne. En de komende jaren gaat dit alleen maar omhoog. In 2030 wil Rusland klaar zijn voor een grootschalige confrontatie met de NAVO.
En Poetin heeft er ook alle belang bij om de oorlogsmachine te laten draaien, anders komt de economie tot stilstand. Kortom, Poetin heeft de intenties, de capaciteiten en de belangen om zijn agressie voort te zetten. Daarom moeten we dit uiterst serieus nemen.
De dreiging blijft bovendien niet beperkt tot Oost-Europa. De rivaliteit tussen de grootmachten is verhard. Poetin staat letterlijk schouder aan schouder met Xi Jinping en Kim Jong-Un. Samen met Iran vormt dit een as van agressie, die gecoördineerd een grote dreiging kunnen vormen.
Bovendien is de dreiging niet alleen militair, maar ook in hybride vorm dichter bij huis. In Nederland zien we cyberaanvallen op ziekenhuizen, havens en universiteiten. We zien spionage en voorbereidingen op sabotage: onbekende drones rondom militaire bases, vissersbootjes die foto’s maken van onze petrochemische installaties, schepen op de Noordzee die onze internetkabels, gasleidingen en windmolenparken in kaart brengen. Ze zoeken, met andere woorden, naar de kill switches, de ‘uit-knoppen’, in onze samenleving.
Ik heb het vaker gezegd: we lijken hier in vrede te leven, maar in feite is dat niet meer zo. We bevinden ons in een grijze zone, het schemergebied tussen oorlog en vrede, en moeten onze vrije manier van leven actief verdedigen.
Daarom – en dan kom ik bij het positieve verhaal – was de NAVO-top die wij hier in Den Haag mochten organiseren, zo belangrijk. De NAVO is en blijft de sterkste militaire alliantie die de wereld ooit heeft gekend: een schild van 32 bondgenoten rondom ons kleine land.
Die bondgenoten hebben op 25 juni in Den Haag een historische afspraak gemaakt: we gaan 5% van ons bruto binnenlands product investeren in defensie en veiligheid. 3,5% voor de kerntaken van defensie en 1,5% voor bredere investeringen in veiligheid, zoals weerbaarheid.
Dat is een enorme stap vooruit. En eerlijk gezegd: die was ook hard nodig. Te lang hebben Europese landen geschuild onder de Amerikaanse paraplu, zonder te helpen die overeind te houden.
En het goede nieuws is ook: Europa is wakker. De Europese investeringen nemen snel toe en mét die investeringen ook de vastberadenheid om onze veiligheid meer in eigen hand te nemen.
Ook voor Nederland betekent dit dat we belangrijke keuzes moeten maken. We moeten onze krijgsmacht versterken, zodat onze militairen veilig en effectief hun werk kunnen doen. Dat vraagt om meer mensen, betere uitrusting, vaker oefenen en modern materieel. We moeten onze digitale veerkracht vergroten: onze energievoorziening, ons betalingsverkeer, onze ziekenhuizen kunnen allemaal een doelwit zijn. We moeten investeren in infrastructuur die bestand is tegen nieuwe risico’s. Denk aan de bescherming van onderzeese kabels, maar ook aan bruggen en spoorlijnen waar zwaar militair materieel overheen moet kunnen. Samen met onze bondgenoten moeten we zorgen dat de NAVO sterk en slagvaardig blijft. In staat om snel en eensgezind te reageren. De recente schendingen van het luchtruim onderstrepen dat des te meer.
Jullie begrijpen dat mijn handen jeuken. De investeringen waartoe we eerder hebben besloten, gaan ook demissionair onverminderd door. Maar hoe we verder gaan, om uiteindelijk die 5% te halen, is aan een nieuw kabinet. In de verkiezingsprogramma’s kunnen jullie lezen hoe de partijen dat willen aanpakken. We staan echt voor fundamentele keuzes. En – laat ik dat nog toevoegen – ga daarom 29 oktober vooral naar de stembus!
Maar… wat betekent dit alles nu voor jullie, voor de jonge generatie? In elk geval zal veiligheid de komende jaren zichtbaarder worden in ons dagelijks leven. Defensie groeit, we moeten vaker oefenen en keuzes over geld en middelen gaan ons allemaal raken.
Maar het gaat niet alleen om materieel. We zullen er ook aan moeten wennen dat machtspolitiek weer een factor van belang is, ook in Europa. Niet om de sterkste te zijn, maar om onze democratie en rechtsorde te beschermen.
Dat vraagt om betrokkenheid en mensen die verantwoordelijkheid willen nemen. Jullie inzet maakt het verschil. Ik zie 3 manieren waarop jongeren een cruciale rol kunnen spelen.
In de 1e plaats begint het bij bewustzijn en maatschappelijke weerbaarheid. Het is belangrijk dat we samen een schokbestendige maatschappij bouwen die voorbereid is en blijft functioneren als het even tegenzit. Als het internet een paar dagen uitvalt, of water of elektriciteit – heb jij dan een plan B? Nu zijn jullie hier allemaal betrokken, dat zit vast wel goed. Maar geldt dit ook voor jullie vrienden, familie, buren? Mensen in je omgeving die kwetsbaar zijn? Het is belangrijk om daar ook oog voor te hebben.
Daarbij groeien jullie op in een digitale wereld. Ben je je ervan bewust hoe snel nepnieuws zich verspreidt? Hoe subtiel statelijke actoren verdeeldheid zaaien?
Weerbaarheid is onze eerste verdedigingslinie. Als een tegenstander ziet dat Nederland overeind blijft – dat ons dagelijks leven doorgaat, zelfs na een cyberaanval – dan heeft het weinig zin om ons aan te vallen.
In de 2e plaats zijn jullie, jonge mensen, de drijvende kracht achter innovatie. Verreweg de meeste startups en innovatieve ideeën bij grote bedrijven komen voort uit jullie generatie. Jullie spreken de taal van technologie, begrijpen data en algoritmes, en vinden frisse oplossingen. De oorlogen van vandaag worden gevochten met kruit en kogels, maar zeker ook met bits en bytes. Juist nu heeft onze veiligheid behoefte aan jullie creativiteit, jullie energie en jullie vermogen nieuwe technologieën te benutten.
En in de 3e plaats – hoe kan het ook anders – kunnen jullie bij Defensie komen werken. Dat kan op heel veel manieren, want we hebben iedereen nodig.
Natuurlijk kun je kiezen voor een carrière als militair. Het is geweldig om te zien hoeveel jongeren die stap zetten. Maar je kunt bijvoorbeeld ook een Dienjaar doen: een jaar waarin je een militaire basisopleiding volgt, salaris ontvangt en meteen praktijkervaring opdoet bij de krijgsmacht. Of je kunt starten als werkstudent bij Defensity College, waarbij je studie en praktijkervaring bij Defensie combineert. Ook kun je naast je gewone baan reservist worden, of als burgermedewerker bij Defensie aan de slag. Of je psycholoog bent, elektrotechnicus, medisch specialist of ICT’er – we hebben iedereen nodig. Zelfs economen, politicologen, en bestuurskundigen kunnen we goed gebruiken! En niet alleen als bewindspersoon.
Beste Jonge Atlantici,
Veel Nederlanders maken zich zorgen. Jullie waarschijnlijk ook. De wereld is onzeker en de dreigingen zijn groot.
Maar we zijn niet machteloos. Op de NAVO-top in Den Haag hebben we laten zien dat we als bondgenoten schouder aan schouder staan. We hebben laten zien dat we bereid zijn te investeren in onze veiligheid. Europa staat op en neemt zijn verantwoordelijkheid; niet langer als bijrijder, maar als speler van gewicht.
En ik zie hier een jonge generatie die nieuwsgierig is, betrokken en bereid om verantwoordelijkheid te nemen. Dat geeft mij vertrouwen.
Ik nodig jullie uit die rol volop te pakken. Waar mijn generatie dacht te kunnen dromen van globalisering, staat onze vrijheid en veiligheid nu fundamenteel op het spel. Samen kunnen we ervoor zorgen dat dit voor de toekomst behouden blijven.
Dank jullie wel.