Ruimte voor zonne-energie
Zonne-energie is schoon, goed voor de portemonnee en de leveringszekerheid. Nederland is koploper in zonne-energie binnen Europa; nog nooit was de groei van het aantal zonnepanelen zo hoog als in het afgelopen jaar. Ook komende jaren verwachten we dat die groei doorzet. Uitdagingen bij de groei van zonne-energie zijn de ruimte voor zonnepanelen in Nederland en de capaciteit op het elektriciteitsnet. Het kabinet wil daarom dat die groei van kwaliteit is en dat daarbij slim gebruik wordt gemaakt van de ruimte en van het elektriciteitsnet.
Beschikbare ruimte goed benutten
Nederland staat voor grote maatschappelijke opgaven, terwijl de beschikbare ruimte schaars is. Daarom is het belangrijk om de ruimte voor zonnepanelen goed te benutten. Met de ‘Voorkeursvolgorde Zon’ stuurt het kabinet langs vier opeenvolgede treden op een multifunctioneel gebruik van de ruimte:
Trede 1: Zonnepanelen op daken en gevels
Trede 2: Onbenutte terreinen in bebouwd gebied
Trede 3: Onbenutte terreinen in landelijk gebied
Trede 4: Landbouw- en natuurgronden
Uitgangspunt is dat zonnepanelen zoveel mogelijk op daken en gevels worden geplaatst of in combinatie met ander gebruik. Dit legt geen extra beslag op de ruimte. Het kabinet stimuleert de plaatsing van zonnepanelen op daken van gebouwen, kassen, industrieterreinen, stortplaatsen en boven parkeerplaatsen. Belangrijke voorwaarde is dat multifunctionele combinaties landschappelijk goed inpasbaar zijn en bijdragen aan de doelen voor de opwek van duurzame energie.
Zonnepanelen op natuur- en landbouwgronden (trede 4) worden zoveel mogelijk beperkt. Voor deze gronden geldt het principe van ‘nee-tenzij’. Minister De Jonge (Ruimtelijke Ordening) overlegt met medeoverheden hoe dit met de Voorkeursvolgorde Zon per 1 juli 2024 juridisch vast wordt gelegd, samen met de verplichting voor het realiseren van zonnepanelen bij nieuwe parkeerplaatsen.
Met het programma Opwek Energie op Rijksgronden (OER) wil het Rijk het voorbeeld geven door zonnepanelen op Rijksgronden te plaatsen. Het levert daarmee een bijdrage aan de RES-doelstelling (Regionale Energiestrategie). Naast wind op land, stimuleert het kabinet ook innovatieve ontwikkelingen zoals zon op zee, waarvoor € 44,5 miljoen uit het Klimaatfonds is vrijgemaakt.
Circulariteit en Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Recentelijk heeft de minister voor Klimaat en Energie met 34 (internationale) organisaties uit de hernieuwbare energiesector het IMVO-convenant ondertekend voor een maatschappelijk verantwoorde energietransitie. Organisaties die hieraan meedoen nemen verantwoordelijkheid voor de effecten die de bedrijfsactiviteiten hebben op mens, milieu en maatschappij. Een circulaire levenscyclus van zonnepanelen verlaagt de voetafdruk van zonnepanelen. Die innovatieve kennis is in Nederland aanwezig. Onder andere daarom is het belangrijk dat de productie en doorontwikkeling van hoogwaardige circulaire zonnepanelen ook meer in Nederland gaat plaatsvinden. Vanuit het Nationaal Groeifonds trekt het kabinet trekt het kabinet € 412 miljoen uit voor de ontwikkeling van circulaire zonnepanelen, waarvan € 277 miljoen voorwaardelijk. Dit project moet ervoor zorgen dat zonnepanelen van minder kritieke grondstoffen worden gemaakt en dat Nederland minder afhankelijk wordt van de buitenlandse productie van panelen.
Iedereen kan meedoen
De afgelopen jaren hebben veel mensen met zonnepanelen kunnen profiteren van de salderingsregeling. De kosten voor zonnepanelen zijn sinds 2004 hard gedaald en de terugverdientijd van de investering is veel korter geworden. Daarom kiest het kabinet ervoor om de salderingsregeling geleidelijk af te bouwen, waarbij de terugverdientijden in het oog worden gehouden. Zo blijft het interessant om te investeren in zonnepanelen. Het wetsvoorstel moet nog worden behandeld in de Eerste Kamer. Het kabinet vindt het belangrijk dat iedereen kan profiteren van de zon: zowel woningeigenaren als huurders. Daarom maakt het kabinet € 100 miljoen vrij voor corporaties en particuliere verhuurders in het gereguleerde segment, mits de salderingsregeling wordt afgebouwd. De opgewekte stroom moet naar de huurder gaan. Op die manier kunnen huurders, net als huiseigenaren, profiteren van de baten van zonne-energie.
Netcapaciteit
Nederland verduurzaamt. Daardoor groeit de vraag naar capaciteit op het elektriciteitsnet explosief. Dat geldt niet alleen voor de afname van elektriciteit, maar ook voor het terug leveren van energie aan het net door bijvoorbeeld zonnepanelen. Netbeheerders investeren samen miljarden euro’s per jaar in de uitbreiding en verzwaring van het elektriciteitsnet, maar kunnen daarmee niet voorkomen dat de vraag naar capaciteit sneller groeit dan het aanbod. Daarom is het belangrijk om het elektriciteitsnet ook slimmer en flexibel te gebruiken. Het vergroten van de capaciteit op het net heeft de hoogste prioriteit voor het kabinet. In december is daarom in samenwerking met betrokken partijen het Landelijk Actieprogramma Netcongestie gestart, waarbij acties worden uitgevoerd die bijdragen aan het vergroten van de capaciteit. Daarnaast zijn in het aanvullende klimaatpakket van afgelopen april ook maatregelen opgenomen die bijvoorbeeld batterijen stimuleren bij grote zonneparken, zodat meer zonneparken aangesloten kunnen worden op het bestaande net.
Minister Jetten (Klimaat en Energie): “Nederland is in een paar jaar tijd koploper geworden op het gebied van zonne-energie en daar mogen we trots op zijn. In 2022 hebben we gezamenlijk ruim 4,2 GW laten installeren. Die groei willen we doorzetten. Zonne-stroom levert een grote bijdrage op weg naar een klimaatneutraal elektriciteitssysteem in 2035."